Skip to main content

Full text of "A new English-Welsh dictionary: containing all words necessary for reading an English author .."

See other formats 


Google 



This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 

to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 

to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 

publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 
We also ask that you: 

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each file is essential for in forming people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 

at |http: //books .google .com/I 




1 



• V 



«4 

4 



* /» 



to 



»» * * 



. « 
■ r> 



1« 



• ■'. 



A 

New ENGLISH-WELSH 

D I C T I ON A R Y: 

CONTAINING 
All Words neceffary for Reading an£«^/j/S Author i 

WHEREIN 

Not only the Correfponding Britijh is given to the EngUJb^ 
. and the various Significations properly ranged ; 

BUT ALSO 

Every Knglip Word is, accented to prevent 
a bad Pronunciation, 

The Part of Speech added to which each Word 

refpeftively belongs, 

' And proper Authorities fubjoined where neceffary. 

The Whole carefully Compiled from the moft approved Au- 
thors in both Languages. 



By 


WILLIAM E 


V 


A 


N 


s. 


EccL. xxxiit. 17, 
-^^aniiquani exquirile mat ran. 


.™- 


?n 


Vl.OlL. 



CARMART HEN, 
Printed for JOHN ROSS, and RICHARD RHYDERO : 

Mr. Raikis,. Gloceftcr; Mr. D. Lewis, Lewin's Mead, Briftol j 
Mr. Jones, Brecon ; Mr. Beadles, Pont-jr-pool ; Mr- D Morgah, 

Neath; Mr. D, Evans, Swanfca; Mr. Samuel Evans, Lanwcnog; 
Mr.J.jAuEs, Abeiylhvithj Mr. W.Jones, Bala; andMr-Ai-LEt.. 
Haverfordweft. ;MiO/j\ 



M,DCC.LXXI. 






^0-:!, . -s. /-f. 




I I t 



Jr. 



\ 



Subscribers N A^M E S. 



B. 

John Browne, Efq; Langennach. 

Rev. Tho.' Beynon. 

David John Beynon' 

Jenkin Beynon, Llaethliw, 2 

Mr. Beadles, Pontypool, 12 

C. 
William Charles, Trcfgaenowen, 

Pemb. 24 
John Clement, Larigevelach, Glam* 
Thomas Clement, Do. 

D. 
Wm. David, Whitchurch, Pemb. 
Rev. Mr. Davies, Bafely, Glam. 
Mr: Davies, Eglwys-Cummin 
Mr. JDavies, Trclech.' 
Mr. Davies, Llan y Brc, 
Tho. Davies, ttaverfordwcft. 
Bcnj. Davies, Parkcthin, Landcilo 
Joihua Davis, Brecknockfbire. 
John Davis, Glyn, Llangeitho. 
Rowland David, Llanbrin niair. 
Philip David, Lanarthnev. 

E. 
Wm. Benfon Earle, Efq; Salilbury. 
Rev. Mr. Evans, Lowhaden, 2 
Mr. Ev^ns, Landwror. 
Mr. Evans, Cacrllcon. 
Mr, Evans, Aberduar. 
Thomas Edwards, Red waft, Monni. 
Samuel Evans, Lanwenog, 6. 
David Evan, Henllan am Goed, 6 
David Evan, New Church. 
Abel Evan, Gelly gwenyn, Silian. 
Evan Evans, Brecknock/hire^ 
Mr. Joihua Edc\>wes, Salop. 

G. 
Richard Garnons, Efq. 
Rev. John Vaughan Garnons, A.M. 
John Griffith, liandwr. 
Rc6lorof Llandinyvvilin. 
-John Garnons, Rywgoch- 
Griffith Garnon. 
William Giles, Baflcch. 

H 
Eflcx Harries, Mathry. 
Jer, Harris, Carmarthen. 



J 

Richard James, M. D. 

Rev. Mr. J. Jenkins, Carmarthe*. 
David Jones, Llanddwr, Abcr- 
arth, Cardigan/hire. 
Mr. John Jones, Courthenllyfg. 
Wm. Jenkin, Lanegwad. 
John Jenkin, Smith, Lampeter. 
David Jones, Llanllwni. . 
Morgan Jenkin, Lanarthney. 
Tho. James, Trelech. 
Rev. Edward Jacobs, Glam^ 
Philip Jones, Llwyn. 
I Tho. Jones, Pen y Bank. 

Mr. Jones, Vicar of Lanybythcr^ 
John Jones, Lampeter. 
David Jones, Lanwrda. 
David Jones. 
Richard John, Langeler. 
William Jones, of Bala, 100 
John Jones, Carnarvon, 50 

L 
Rev. Mr. Lloyd, Brynllcvrith. 
Ifracl Llewelyn, Ringwood. 
Mr. Tho. Lewis, Exeter 
ohn Lloyd, Abergwily. 
John Lloyd, Vagorgoch. 
Bcnj. Lewis, Lanvihangel Bedyw. 
Rees Lewis, Langennin. 
Arthur Lloyd, Student, 4 
George Lloyd, Marlol. 
David Lewis, Merchant, Briftol, 6 
Morgan Lewelin, Neath. 

M 
Rev. John Mathews, Redor of St. 
Lawrence, Pembroke. 
Mr. Morgans, Henllan. 
Bcnj. Martin, Landwror, 
Mr. Morris, Student. 
John Morgan, Tally. 
Mr. Matthews, Gortrcf. 
John Morris, Kilwen. 
Fr. Morris, Carmarthen. 
Wm. Mofes, Abergwily. 
Mr. Morfe, Rinafton- 
Wm. Morris, Ruppcra. 
David Morgan, Currier, Neath, 5. 

Thomas 



Subscribers NAMES. 



Thomas Maurice, BookHinderf fz 

O 
Ter. Owen, CarmartiiAi, -" ' ' 

• P ' 
Philip Phillips, Efq; Lampeter. 
Rev. Mr. Pricharcl, Trelech. 
John Popkin. 

John Popkin, jun. Trchcirn, 2. 
D. Prytherch, Brechfa. 
Tho. Price, Henllan. 
F. Parry, Llanabar. 

R 
Rev. Jofiah Rees, 50 

Owen Rees, 50 
Thomas Rees, 25 
David Rees^ 25 
Mary Rice. 

Harry Rees, Lanvihangel Bcdyw. 
Thomas Rees, LancHy. 
James Ruffel, Carmarthen, 6 
Wm, Richard, Langcitho. 



1 



Rowland Smith, Student. 
Jofua Stephen, Lanwcftog. 

Rev. John Thomas, Blaen-Porth. 

V 
Wm. Vaughari, Efq;, Nanny. ' 
Evan Lloyd Vaughan, Efq; Bodiru 

w : 

'Wm. Williams, Efq; Kilfant. ■ 
Rev. Jn. Williams, Pant y Blodau. 

Mr. Williams, Llanynyr. 

Mr. Watklns, Pwll. 

Mr.P'Williams, Landeveylog. 3 
LewisWilliam^Mcrthyr Tydfil. 50 
Edward William, Llanedyn. 
John Williams, Court, Pen Brory. 
Thomas Williams, Allt Goch. 
John Watkins, Lanwenarth. 
David Walters, Carmarthen. 
David Williams, Do. 



Many Perfons who have taken Subfcrigtions for this Work, not having 
fcnt in the Names, fuch, we hope, will excufc their not being 
infertcd in this Lift of Subfcribers, 



T H E 






< I *i ■ 







^^Si gSS^ i^ JsSS^ i^:-.i5^:^^i 



%^J 



r 

f 



T H e;- 



P RE FA C E. 



t 



THEiniutvial jntercourfe between the natives of 
.. this .Principality and their neighbours chq 
Englilh, has rendered the lludy of the Englilli 
Tongue meceffary fo every onfe in this Copatry, whofe 
views are f aifcd above the plowman and the labourer % 
and the great number of Englifh publications continually 
circulated among us, make an Undertaking of this kind, 
not only ufeful, but neceflaryrs efpecially for all fuch as 
are defirous of reading Ertglifti Authors, but have not a 
competentknowledge.pfth^ Language.: — It may alfo:i)c 
of great fervice to young Divines, who are obliged (x> 
officiate in the WeHh language, but have had their educa- 
tion at the Univerfities, Qr bther Seminaries of learning, 
where only the Englifti and ledrned languages ar^ ftudied* 
— The tradefriian likewlfe muft find a >y<H;kof this kipd 
extremely fcrviceable, as. all. commerce iis carried on in 
Engliih, which muft at firft be difficult to a; Cartibrp- 
Briton, without the afliftance of an /Englifh-Wellh 
Didtionary. : ' 

Confidering therefore,: that this work would be of 
great utility (if well executed) to men:tof all rank^ in 
this Country,- I have, in order to render it a$ cheap a3 
poffible, fo that all niay be able to purchafe it, given 
but few pbrafes ; nor, indeed, did I conceive, it would be 
of any great ufe where the idiom of both languages agree ^ 
but where otherwife, or it appeared neceflary to afcert^in 
the meaning of. an obfcure wgrd either in Welfti or in 
Englifh, I havfe not negkfted it.- — In the ftrft part of 



« The P R E F A C E. 

this work, there is givea a Thort account of fonie religious 
fefts, and the etymologies of-fomie words, particularly 
Greek and Hebrew ones nvade ufe of in Scripture; but 
finding that this would fwell the Book to luch a fize, as 
would render the publifhers unable to fell it for the price 
propofed, I was obliged to defift from my purpofe. 

For the fake of fuch of my Countrymen as are unac- 
quainted with the Engliih pronunciation, I have placed 
the accent upon every Englifli word, which is a mark 
thus (') over a vowel, denoting that the voice is to be 
raifed on that vowel. The part of fpeech is likewifc 
placed immediately after every word. Scq the Table of 
abbreviations. I have in various places given the Engliih 
WTords as they are pronounted, as for inftance, the word 
(Btcbe is always pronounced tf^^ ; cahes pronounced eaves \ 
coHgh pronounced coff^ &c. &c. 
' When an Engliih word bears two, three or more fenfrs, 
Thave'diftinguifhed the fignlfications in the Wclih part, 
when they greatly differ, thus [. — ] with a dafh between 
each acceptation ; but' where the fenfes vary but a little, 
I have put only a fenii<;olon, and fometimes a coloh; and 
where the word bears but ohe obvious' fenfe, I have only 
placed a comma after each of the words conrefponding to 
the Engliih, as the learned and iudicious Dr. Thomas 
JViUiofns has done in his Latin- Welfh Didionary. 

I think {Proper to caution the Reader not to expeft that 
word always placed firft, which may appear moft familiar 
to him, fm^e it is well known, that what is very well un- 
d'erftood, and familiar in one part of the jprincipality, is 
not fo in another : therefore, I flatter mylelf the candid 
artd judicious will be perfeftly fatisfied, if anwng three, 
four, or five words, they are not difappointed in finding 
one or more, which they fully underftand 5 nor will fuch 
condemn as ufclefs thofe words they may not be fo well 
acquainted with, for the reafon before given. ' 

For the authority of the Engliih part of the work, I 
have confuited Ainfworth's Ehglifh-Latin Diftionary, 
Penning, Entick, and other Authors of eftabliftied re- 
putation ; and I hope that my Countrymen, and other 
Gentlemen whofe curiofity may lead them to perufe 
this little work, will not, if^ey think I have given a 

wrong 



The P R E F A C E. vii 

wrong definition of fome words, or infertcd others which 
may appear to them to be obfolete, be precipitate in 
their judgment, and pafs cenfure upon it, till they con- 
fult Ibme of the Authors above mentioned, efpecially 
Mr. Penning who has given quotations from the moft 
eminent Englilh Authors, as an authority for fuch words 
as are not commonly made ufe of, and for the different 

fignifications' of fome others^ It is with pleafure I 

own myfelf indebted chiefly to the labours of that gre^t, 
learned^' jmd judicious critic pr. Davies in the Wdfh part 
of this work, without whofe friendly aid thad fcarcely 

ventured on- fuch a laborious talk. 1 have likewifc 

received fome affiftancefrom Mr, Llwyd, Mr. Richards, 
and Others. 

I do not expeft this work to efcape cenfure ; neithicr 
have I the ambition to thihlc it free from imperfeftion ; 
but let it be confidered, that it is much eafier to improve 
a work than to compofe it, and that as this is in a man- 
ner the firfl attempt of this kind, fome words might ef- 
cape, mc^ which m^y occur to others; and as other ftudie$. 
required my application, (my leifure hours only' being al- 
lotted for the compiling of this work) this cpnfideration 
will plead ah excufe for any little omiffidris, efpecially as 
this work was printed as faft as T could compofe it, and 
confequently could not avail myfelf of the advantages of 
a rcvilal. Yet upon the whole, 1 think, I have given a 
true definition of the Englifh words. If fome fhould 
diflTer from me in opinion, I fhall not be angry : and, 
I hope, it will in fome meafure defend me from cenfure, 
that I am willing to give to others, the fame liberty which 
I defirc to have myfelf, that is, a liberty to follow their 
own judgemehL I Ihall therefore conclude in Horace's 
words, 

[ — Si quid novijii reSius ijlisy 

' Candidus imperti : fi notty bis utere mecum. 



AB- 



• I • 



A B B R E V I A T I O N S 

. Made ufe of in the following Work. 



(f.) (fob;) • Sttbftantive. 
(adj..) AdjcSive. . 
(pron.) Bronaun» andfitnUimes 

Pronounced. 
fvO * V^b.. 
(V.a.) Verbaaive. 
(v. a,) Verb neuter. 
(pftrt.7 PartidSpIe. 
(■adv. ) Adverb. 
(COnjO ConJLUn<aioA, 
(prep.) Prepofition*. 



"" (intcri.) Intcrjedlion. 
(Fig. J Figuratively, 
(piu.) Plural, 
(aft.) Aaivcly. 
(paff.) Paffive. 
(neiit.) Ncutcrly.' 
( Abbrcv. ) Abbreviation. 
(GrO Greek. 
(Heb.) Hebrew. 
/Lat..). Latin. 
(Edr.) Edrych. 



Scriptui^e Abbxe.vi;auons are. fo well known we need not 

Fnfert tKem here, 
t Prefixed denotes the Englifh Word obfolete. 



■•— "^ 



The follQwing Miftakes efcaped the Notice of the Cor- 
rcftor<)f tT\e Prefsj and poffibly there may be feme 
othersi which it is hoped the candid Reaider will look 
upon as Typographical Errors, and fo will kindly 
correft them, and generoufly pardon , the Compiler, 

• * . t 

ZTnJer the Word Bfcliai, ift. line 2d. Col. for "Eirik^oBetft read MvixBotrur^ 
•^nder Beware, y^rlio, r^<f//gwylio. ^^Under Bib, dele taloithig.— 

Under BMbble, fti^ Hjuddas, r^/zifuddas. Under Burganet, y^r 

pedvvifg, re(ut pcawifg.— C/////(?r Burlefquc, for tuchan, read dychan. 

— — -U)/^/r Bufy, for {U) readi^dj.) Under Demoo, line 12. col. 2. 

for ttojtfj^ read Iruyi^o?. — After Diffyllable, the following Words 



are omit tedy\ 

Plsxafp, (f.) CDgaiL 

•r<7 DisTAiN, (v«) amliwio; halogi, 

divvy no. — dirmygu, diyftyru. 
Distance;, (f.) pdldec, pellennig- 

rwydd, y cyfrwng rhwng un lie 

a'r Hall.— gwahaniaeth. 
Under EfFeft, fir effeithiolaf, read cffeithiolaeth. 
after drail}'ngcir dele ; 



jDistant, (adj-) pell.— gwahan- 

cdig, didoledig. 
Distaste, (fub) diflafrwydd, caf- 

ineb. 
]>JST]^MPSR, (fub.) anardymmer, 

anhwyl, amhwynt, clefyd. 

. Under Glut, 



ANEW 




A NEW 



ENGLISH- WELSH 

DICTIONARY. 



A B 

A Before a Nourii o flacn 

cnw' peth fydd yn ar- 
wyddo UN, rhyw beth 
J neilldirol ; /w, a man^ 
dyn, hcb cnwi pwy. 
A. D. Jimo Domini^ vn y fl^vyddyn 

o oed ein Harghvydd. 
A. M. jfnno Mtmdu yn y flwyddyn 

o ocd Y ^7^' 

A. M. Artium Magifteff athraw yn 
y cclfyddydau, 

A'aron, (Hcb. a mountaineer t if 
from Har, a mountain ; but if from 
Jarahy be taught ^ it Jignifies a tea- 
fber, mynvddwr, ncu ddyfgawdr) 
arch-otfeinad cyntaf yr ludaewon. 

Aba'ddom, (f.) dinyftrydd, Dat.ix. 
II, anrheithiwr, difrodwrr. 

Aba'pt, (adv. behind, yn 61; but 
ufid as a fub.) Ujrw, Uyw'r Hong, 
pen 61 7 Hong. 

Aba'isancs, (f.) goftyneedigaeth, 
yxngrymmiad, cyfarchiad. 

^ aba'lienate, (v.a.) in Civil Law, 
tralla«g\¥ncuthur yn eiddo arall, yr 
hyn oedd ein heiddo ni o*r blaen ; 
fymmnd o feddiant y naill i fedd- 
iant y Hall. — ymddieithro, ym- 
eftroneiddlo ; eithr anfynych yr ar- 
ferir, yn brefennol^ yn yr j&yr 
yma^ 

AbaliekaVion, (f. ) aralliad, 
fymmudiad eiddo un i un arall. 

To ABA^NDON, (v. a.) rhoi i fynu, 
g^ael lidibio, gadaw, gwrUiod, 
hvfTW ymaith.— ^ymroddi, 

Aba'h 9#MB9^ (f ^O w«di «i adaw. 



A B 

gwrthodedig, wedi ei Wrthod, wcB 

ci roddi i fynu. 
Aba'ndoned, (adj.) anfad, dyrraSj 

yfgclcr, echryflon. 
Aba'ndoning, "I (f.) ymadawiad, 
Aba'ndonment, 3 ymwrthodiad, 
TV aba'rnare, (v.a.) in /atv, dat- 

guddio dirgel fai, neu garedd, da* 

danhuddo. 
To aba'se, (v.a.) ifelu,dwyn yn ifcl, 

goftwng, daroftwng, gorifelu. 
Aba'sement, (f.) goftyngiad, da* 

roftyngiadygorifeliadjdygiad i lawr. 
To ABASH, (v.a.) cywilyddio, peri 

i un gywilyddio. 
Ab'ashment, (f.) cy wilydd, g^yl- 

edd: fynncdigaeth,bra\v, cythrudd. 
To aba'te, (v. n.) treio, lleihau, 

myned yn Uai, prinhau.— (a^ve) 

cwympo mewn pris, colli, goilwng 

mcTvn pris. 
Aba'te MENT, (f.) lleihad, cwympo 

tavvl, toliant. 
A'bba, (f.) Sjriac, tad, Rhufvnui^. 
A'bbacy, {U) abadaeth. 
A'bbess, ^r)abadcs, neu lywod* 
A'bbatesSjJ raethes my nachlog, 
A'bbey, (f.) abadty, mynachlog^ 

uiynachdy. 
A'bbot, or ) (f.) abad,lly\vydd,nevi 
A'bbat, 3 reolwr mynachlog. 
To ABBREVIATE, (v. a.) byrrhaii, 

cwttogi, talfyrru, dyfyrru, 
Abbrevi ACTION, (f.) byrrhad,cwt- 

togiad, talfyrriad, crynodeb, 
Abbrevia'tor, (f.)talfyrrwr, byrr* 

hawr, cwttogwr* 

i ft wv 



^(^A'BDiCATE,(v.a.)ymwrtho(l,ym- 

adacl, rhoi i fynii, llyfu, gadaw. 
Abdica'tics;, (f.) gwrrhodiad, llyf- 

knt. •- ymadawlad,rhoddfodifynu. 
fTo AED u'cE, (v. a.) dwyn ymaitli. 

tywylb ymailii. 
t Abkce'dary, (adj.) ynperthyn i'r 

C3wydcor,neu'rellr y llychyrcnnau. 
Abe'd, (adv.) mevv^n gwcly. 
Aberra'tion, (f.) cyfciliorn, di- 

dro, cyfrgoll, crwydr, disbcrod. 
To abe'tt, (v. a.) cefnogi, annog, 
"t:ymmell, attegu, cyfFroi. — cynnal 

i fynu, dal i fynu. — cynnortliwyo, 

nerthu, bod o blaid un. 
Abe'ttor, (f.) annogwr. — cyn- 

haliwr*— cynnorthwywr, cefnogwr. 
Abe'yance, (f,) in /aw, etifeddiaeth 

mewn gobaith; peth mewn gob- 

aith, neu ddifgwyliad ; neu i ddy- 

fod i fcddiant un ar ol un arall ; 

ond nid yn brefennol yn ei feddiant. 
To abho'r, (v. a.) fiieiddio, dygngas- 

hau, llwyrgashau. 
Abho'rrence, 1 (f.) atgafrwydd, 
Abho'rrency, j dygafeddjfiicidd- 

dra, dygngas, gwrthwyncbiad, fli- 

ciddiad. 
JLbho'rrent, (adj*) ffiaidd, atgas, 

dygas, ffieiddgas. 
To AH i^DEy (v.n.) aros,trigo,aneddu, 

ymaros, prefwylio, pryfcddu. — 
. dioddef. 
Abi'der, (f.) tiiigiannydd, prefwyl- 

ydd, pryfcddwr, cyfanneddwr, pre- 

iwyliwr. 
Abi'ding, (f.) prefwyliad, arhofiad, 

trigiad, cyfanncddiad. — goddefiad, 

ymaros, i "Cro/i. xxix. i^-fil cyfgod 

yw ein dyddiau ni ar y ddaear, ac nid 

i>es ymaros. 
To AB je'ct, (v. a.) diyftyru, dibrifio, 

bwrw heibio. 
Abje'ct, (adj.) diyftyr, diftadl, dir- 

mygus, gwacl, dibris, wedi ei fw- 

nv heibio. 
Abje'ct, (f.) adyn, adlaw. 
Abje'ctly, (adv.) yn ddiyftyr, yn 

ddibris. • 

Abje'ction, 7 (f.) falwedd, dial- 
Abje'ctness-, y wedd, golly ngiad, 

gwaclcdd^, gwendid meddwi. 
A?i'lity, (f.) nerthjcadcrnidjgallu, 

Mttt. 2X7. {5. yn qI ei allu ei bun. — | 



A B 

goiud^ cyfoeth, da.-^r'mcdrafrwydci 

gwybodaeth. 
Abinte'state, (f.) in Civil Law 

etifcdd uri a fu farw'n ddiewyllys 
ABjuRA'TiON,(f.) diofryd,ymwrth 

■ odiad, ymwadiad, ymwad trwy Iw 

ymadnwiad a pheth, rhoddiad i ^y 

nu. — An\idon,f/ieddDr. Daiis, cith 

anfynych yr arfcrir yn yr yftyr hyn 

ny.' 
To abju're, (v. a.) diofrydu, gwadi 

trwy hv, ymwrthod a pheth, ' rho 

i fynu. 
To Ife a'ble, (v. n.) bod yn alluog 

dichon, medru. 
A'ble, (adj.) abl, addichyn.— -gallu 

og, nerthol, cryf.— cyfocthog, go 

ludog. 
A'bleness, (f.) abledd, cadcrnid 

galluogrvvydd. — cryfdcr, glewder 

grym. — medr. 
t A'blepsy, (f.) dallineb, dallni. 
Aelu'tion, (f.) golchiad, ymolchi 

ad, golchiad ymaith. 
Abneca'tion, (f.) gwad, naccad 

gommeddiad, ymwadiad, nag, pall 
Abno'rmous, (adj.) afreolaidd, an 

llywodraethus, heb reol. 
To go abo'ard, (v. a.) myned a 

fwrdd Hong, dringo,efgyn ar fwrdc 

llcng. 
Abo'ard, (adv.) ar fwrdd Hong 

mewn Hong, 
t 7'<7 AEO DE, (v. a.) rhagddewinlo 

rhagddywedyd peth a ddigwyddo 

darogan. Tbis tempeji aboded afui 

den breach, Shakefpearc's Hen. VIII 
Abo'de, (f.) cartref, trigle, prefwyl 

fod, annedd, pryfeddfod, cyfau 

nedd, cyfanneddlc. , 

7*1? abo'lisii, (v. a.) dinyflrio, dif 

trywio^ diddymmu, dileu, dirym 

mu, dodi aHan o rym. 
Abo'lishable, ( adj. ) diftryW 

adwy, a ellir ei ddUeu, neu ei ddi 

ddymmu, hygraf. 
Abolishing, 7 (f.) diddymmiad 
Aboli'tion, J dilead, dii;ymixu 

ad, dinyflriad. 
Abo'min able, (adj.) ffiaidd, ffieidd- 
gas, erchyll, atgas. 
Aco'MiNABLY,{adv.) yn ffiaidd, yi 

atgas, yn crchyH. 

% 



A B 

Yi . abo'minate, (v. a.) iEciddio, 

dygngashau. 
Abom IN ACTION, (f.) ffieidd-dra, at- 
■ gafrwydd, dygifedd. 
Abo'rtion, 7 (f.) crthyliad, y 
Abo'rtiveness, J peth a cfgorir 

cyn tymp. 
Abortive Birth;((.) erthyl, un a 

cnir cyn ei ainfcr. 
Abortive, (adj.) annhymmig.— ^- 

gurative^y methedig, feithug, af- 

hvyddiannus, anffodiog, annhyc- 

ciannus. 
Abo'rtively, (adv.) yn annhym- 

mig, yn erthylaidd. -^ fg- yn an- 

nedv/ydd, yn aflAvyddiannus, yn 

RnfFodiog, yn aniFynnadwy. 
AboVe, (prep.) uwch, uwch law, 

mvcK ben, mwy na, oddi ar, gor- 

iiwch. 
Above-board, (adv.) ar gyhocdd, 

yn agored, yn ddiduedd, yn ddi- 

ddichell. 
A'BO^^ all TbingSy anad, yn airad 

dim. 
To abo'und, (v. n.) amlhau, car.l 

digon, cael ei wala, bod a digon- 

-cdd, a helaethnvydd gantho, bod 

ar ddigon. 
Abo'ut, (prep.) ynghylch, amgylch, 

wrth, am, o amgylch, o gylch, o 

bob parth, amgyred. 
To abra'de, (v. a.) crafu ymaith, 

cillio ymaith, rhafglio. 
Abre'ast, (adv.) ochr yn ochr. 
tAsRENu'NCiATiON, (f.) ymwrth- 

odiad, ymwad. 
'A'bricot, (f.) math ar afal. 
yi ABRi^DCE, (v. a.) byrrhau, cwt- 

togi, dy fyrm, talfy rru, iMacc. ii . 2 3 . 

Ni a brtfwn eu talfyrru mewn un llyfr, 
Abri'dgement, (f.) byrrhad, cyn- 

hwyiiad, cwttogiad,talfyrriad,cryn- 

odeb. 
Ab&o'ad, (adv.) allan, arlcd, oddi 

allan-— oddi cartref, allan p*r wlad. 
To a^'brogate, (v. a.) diddymmu, 

dilea,,dirymmu. 
ABROGA'TioN,(f.) diddymmiad, di- 

lymmiad, dilead. 
To Jit ABKo'oD, (y.n.) ciftedd ar wy- 

au. 
Abru'pt, (adj.) candryll, torrcdig 
dxylliedig.-rdiiymmwth* 






Abru'ptly, (adv.) yn anghyiToo, 

yn yngwrth, yn ddifymmwth. 
A'bscess, (f.) pwnga, comwyd, an- 

afod. 
fABSci'ssiON, (f.) torriad ymaith, 

rhwyg, trwch. 
Ti? absco'nd, (v. n.) ymguddio, ym- 

ddirgclu, murnio. 
Absco'nding, (f.) ymguddiad, ym- 

Iorchuddiad, ymachludd. 
A'dsence,* (f.) abfen, abfcnnoldcb. 

To abse'nt, (v. n.) abfennu. 

A'bsent, (adj.) ahfcnnol, amrh^t 
cnnol, allan o wydd. 

To aeso'lve, (v. a.) gollwng, gwal- 

redu, rhyddhau, madden, pardynu. 
A'bsolute, (adj.) cwbl, perfFaith, 

hollol, cyflawn, wedi ei orphen. — '» 

pendant.-^ diammodol, anymddi* 

bynnol, anorchfygol. 
Absolutely,' (adv.) yn berffaith, 

yn llwyr-gwbl, yn hollawl. 
A'BsoLUTtNEss, ( f. ) perfFcithr 

rwydd, cwblhad, 
A'bsoluteness in government y ar- 

glwyddiaeth, llywodraetli, pendc- 

figacth, unbennacth. 
Absolu'tion, (f.) maddcuapt, golK 

yngdod, rhyddhad. 
A B sonant, 1 (adj.) anghywir, ang- 
A'bsonous, ) hyflbn, anghyttun. 
7i7ABso'RB,(v.a.)llyngcu,traflyngcu, 
Absta'in, (v.n.) ymgadw, ymattal^ 

ymbeidio, dirweftu. 
Absta'ininc, \ (f.)ymattaliad,ym- 
A'bstinence, 1 arbcd, dirweft, 

arbcdrwydd. 
Abste'mious, (adj.) fobr, diwin, 

difrwyfg, diwair, cymmhcdrol. 
Abste M10USNE8S, (f.) ardymmcr^ 

cymmhedrolder, cymmefur\vydd^ 

diweirdebj 
A'bstency, edr. Abftaining, 
To abste'rge, (v. a.) fychu ym* 

aith, . ghnhau, golchi ymaith. 
To abstra^ct (v. aO tynnu ymaith,. 

tynnu oddi wrth, didoli— byrrhau^ 

cwttogi, talfyrru. 
A^Bs TRACT, (f.) byrr draethawd^ 

cynnhwyliad, crynodeb. 
Abstru'se, (adj.) dirgel, cuddiedig, 

anhawdd ei ddeall . 
Abstru'seness> 7 (f.) anhawfdcr, 
Abstru'sity, l.caddugjtywyllni. 
S 2 Ab- 



A B 

jlBSttv^ssLY, (adv.) yndywyll.yn 
guddiedig» yn ddirgel, yn anny- 
fuladwy. 

Absu^rd, (adj.) anghymmwys, an- 
addas, ffol» ynfyd, anghymmefur, 
ofcr, dirciwm, gwrthwyncb i 
rcfwm. 

Absu'roiity, (f.) anghymmwyfdra, 
ynfydrwydd, flFbledd, afrcfymmol- 
deb, peth gwrthwyncb i refwm. 
Abu^ndahce, (f.) digonedd»amledd, 
ainlder, hel?»ethrwydd, Mat. xii.34. 
.^igonoldcb, lliofowgrwydd, cyf- 
lawnder. 

Abu'ndant, (adj.). hclaethlawn, 
llawn, diRonol, gorllawn, ami, 
ffl^ch, cyflawn. 
li Abu^se, (v. a,) gwaradwyddo, 
I Sam. XX». 4. cainarfcr, xirwg 
arferu, arfcr peth yn anigen nag y 
gweddaii gwneuthui: ammarch, 
enllibio. 
Abu^ss, (f. ) cam-arfer, camwri, 
drwg arfer, drygfri, ammarch, 
trofedd. 
Abu^sbr, (f.) cam-arferwr, halogwr, 

g'.vawdiwr, enHibiwr. 
Abu'sivb, (adj.) ammharchu8,dnvg 
foefol, rhyfygus, rhodrefus, enllib- 
U5, edliwgar. 
Abu'siveness, (f.) cQllib, cdliw- 

iant. Edr. J^u/e. 
T^abu^'t, 1 (v. n. ) cyffinio, ter- 
Abutt, J fynu. 
Ab''utment, (f.) cyffinydd, am- 
hiniog. 

Aby'ss, (f.) anoddyij, cadduglyn, 
pwU diwaclod. 

AG 
Acade'micai,, (adj.) vnpcrt}iyn.i*r 

brif-yfgol, ijeu'r brif-athrofa, 
Aca'demy, (f.) prif-yfgol, man)» 
yfgol, prif-athrofa. Felly y gelwid 
lie y ayfgai Plato yn Athcn. 
To AC(' e'de, (v. n.) cyrchu at, nefati, 

myned at, neu ddyfod at. 
fe acce'lerate, (v. a.) bryfio, pry- 
furo, dyfry/io,fFryllio, anhwanegu 
cyflyiildra. 
Ace eler ACTION, (f.) ffrwft, brys, 
cyflymdra, ychwanegi^d brys, neu 
gyflymdra, dyfrys, pryfurdeb. 
A'ccENT, (f.).acccn, orddigan, ton, 
codiad neu oHyngiad Uais, adgeju 



A € 

Ta ACCJl'^iT, (v. a.) accpantu 
TV acce'pt, |v. a.) cymmeryd, dcN 
byn, arffolli, dilyfu, croefawu. 
A'ccEPTABLB, (adj.) derbyniol, di- 
lyfiant, cymmeradwy, crocfawiw, 
boddlawn. 
Acce'ptance, ) (f.) cymmcriad, 
AccEprA'tiON, J derby niad,cro^ 

fawiad, cymmeiudwvaeth. 
Acce'pter, (f.) deroyniwn 
AccE^ss, (f.) dyfodjad at, dyfod&, 

nesad, dynesad.. 
To have acce'ss (v. n.) caci dyfod- 
fa, Rbuf. V. 2. trtvfr hwn befydy, 
cawfom ddyfbdfa. 
Acce'ssibi^e, (adj.)hygyrch, a ell^r 

dyfod atto. 
A'ccEssARY, 1 (f.) affeithiol,cyfran. 
A'ccEssQRY, 3. nog, Q fai, cyfran- 

nogwr, affeithiwr. 
A'cciDENT, (f.) digwyddiad, dam- 
wain, iiawns, damchwain. 
Accide''ntal, (adj.) damweiniol. 
Accidb'ntali,y, (adv.) yn ddam- 

weiniol, ar ddamWain. 
Acci'dious, (adj.) diog, fwrth, 

mcwydus. . 
Acci'dity, (f. ) diogi, mewyd, 

fyrthni. 
Acclama'tiqn, (f.) crechwen q 
lawenydd, gorfoledd, bloddeft, 
2 Sam, vi. 15. Trwy floddeft, 4 
fain, udgom, 

AccLiViTY, (f.) goriwfynu, llech- 
wedd, tyle, lechweddiad. 
To. A ceo MM CD ATE, (v. a.) cym- 
medroli, cymhwyfo, addafu, cyf- 
addafu, cymmefuro, priodoli, — 
diwallu. 
AccoMMpDA^TiON* (f.) addafiad, 

cymmhwyrdcr, cymmeiurad. 
TV acco'mpany, (v. a.) cyd-ym- 
deithio, cyd-gerddcd, hcbrwng, 
canymdaith, canymdoi. 
Acco'mplice, (f.) qyfrinachwr,ncn 

un oV gyfrinach. Edr. Jccejfan. 
TV Acco'mpli3h, (v. a.) diweddut 
perfFeithio, cwblhau, cyflawni, 
gorphen, dibennu. ' 
Acco'mplishment, (f.). cwblhad, 
periFi:ithiad» goiiphenniad, diben* 
lad, cyflawniad. 
TV Acco^mpt, (y. a,) cyfrif, rhifow 
\ Accq'mjp.t, (C). cyfrif, rhif, 

ft 



AC 

T^ j^ecoVpi (v.) uho, cyttunoi 

fy4gardio, cydfo4x cyn^aneddu. 
Acco^RDy (f.) undeb, cyttundeb, 

cydgordiady cynghordiad, cydfod, 

cyfundeb, cyminodlonedd. 
4cco^«.^NCB» (f.) cydfyniad. £dr. 

Accord. 
Acco'^iiptvo, (pre), yn ol^ yn gy- 

ftlyby megis. 
T# A cool's T, (v. a.) cefau, dyfod at 

— «gpfbd ar un, cyrchu« rhuthro — 

lltfa^ wrth un^ cyaanu, cyfarch. 
fi accov'nt, (v. a.) cy&if, rhifo. 

«— prifxDy yl^rriob 
Accoy'^21^, (Cli c)5fri^ rhif.— — bri, 

(y^mxneriadi parch, -r- mynegaeth» 

hy^y&|id. 
AccaU^NTA^LiI^ (adi.)-cyfriCol4 at- 

tebol. 
T0 ACC</vvirS, (t« a.y cwplu, cy- 

fylltu. 
fV Accov'^Ta^B, (v. a. } gwifgo, 

trwfiadtiy darparu, tacclu^addurno. 
4^cco.u^TR9M£NT8, (f.) addam,arf- 

auy tacdau, offer, darmerth^ trecc. 
Acci^9^TiON (f.) cynnydd. 
7i ACCRU^E, (v. n. ) cynayddu, 

chwaAcgu^ m\^iiauy deilli«u(v 

oddi; with, 

t AccuBA^TiONp (C) eifteddiad. 
fi AcCu'^MUi.ATB', ( V. a. ) tyrni, 

pentyrm, cludjsirio, 
Ac CUMUL ACTION, (f.) pcntyrriad, 

cynhulliad, angwanegiad, cludair. 
A c CURACY, J ( f« ) cvwrein- 
A'^ccvRATBNESS, ) rwydd, med- 

mfrwydd, iawnd^r, aftudrwydd. 
A'cc URATE, (adj.) cywraint, eel- 

^ddgar, bylaw, dichlyn, gofalus. 
A ccuRATELY, (ady.) yagywraint, 

yn ^dichlyn, yn oi^lus. 

1$ ACcu'^RSB, \v. a.) rhegu, melU 

dithio, melltigo. 
Acc VERSED, (adj.) raelldigedig. 
^ccu^8ABLE»(adj.) beiusycamgylus. 
t^ Accu'sB, (v. a.) cyhyddo, ach- 

wyn, beio, athrodi, 
Accu^s B R(f.)achwynwr,cyhuddwr. 
Accusant ION, (f*) cwyn, achwyn- 

iad, cyhuddiad. 
ftf Acc f;^8T0M,( v.)cynnefino, arferu . 
Accu'sTOMiNG, ( r. ) cynneiinad, 

arferisul. 
Accu^sTaMA^^ia. (adj.) Qrnnelin- 

^arferoL 



AC 

Accu'sTaMABLT, Hadv.) yn A 
Accu'sTOMARiiY, J yx aifcr, fel 

y mae'r arfer. 
Accu'sTOMARY, (adj.) arferol, do- 

fodol, cynnefin. 
AcL^&B, (adj.) anaddfed^ chwerw^ 

fur. — Oirrug. 
Ace'rbity, (f.) chwcrwder. fuxm» 

gerwindeb. 
lo ace'rvate, (v. a.) tymj, pen* 

tyrru, cludeirio. 
Acerva'tion, (f.) pcntyrriad. 
Ace'tous, (adj.) fiir. 
A'cHE, pronmnted Ake^ (f.) dolui^ 

pocn, cyftudd, gwyn. 
To a'che, (v. n.) gwynegu, gwym«| 

bod mewn poen. 
Too'th-ache, (f.) -y ddannocddt 

dolur ddannedd. 
TV achieVe, (v. a.) cwblhau, cyf- 

hiwni, dwyn i ben, gorphen.. 
Achievement, (f.) y cyflawniad • 

ryw weithred hynod, cwblhad* 
A'^ciD, (adj.) fur, egr, chwibl. 
Aci'dity, (f.) llymdcr, furnl. 
TV acknowledge, (v.a.) cydaabod^ 

addef, cyfaddef, cyffefu. 
Ac K ng'w l e d g 1 n c , (f . ) cydnabydd- 

iad, cyfaddefiad, cyffefiad. 
Ackno'^wledgment, (f.) cydna>» 

byddiaeth. Edr. Acknowledging* 
A'coRN, (f.) mefen. 
TV acquai'nt, (v. a.) gwneuthur 

yn gydnabyddus, hyfpym, mynegi^ 

dwyn ar gof — cynnenno. 
Acouai'ntancb, (f.) car, cydym- 

inaith, c/faill.— cydnabod, cydna« 

byddiaeth.— cynneiindra. 
Acqua^inted, (adj.)cydnabyddtti^ 

— cynneiin, arferedig. 
TV ac<^ie'sce, (v. n.) ymfoddloni^ 

ymlonvddu, ymcfmwytho, ym- 

hyfrydu mewn rhyw beth. 
Acquie'^scence, 1 { f.) ymfoddlon* 
Acquie^'scency, J rwvdd, cym» 

modlonedd, cydfynniad. 
Ac Qui^R ABLE, (adj .) cyrhacddadwy^ 

ynnilladwy, 
TV ac<^i're, (v. a.) ynnill, maclio, 

cyrrhaeddyd, caffael, 
Ac<^i'rement, (f.) caffacliad, yr 

hyn ynnillwyd neu gyrrhaeddwyd^ 
Ac^^isi'tion, (f.) ynnilliad, cyr- 

rhaeddiad» y pedi a yiuulIwYd* 



AC 

» • • • 

T^.acqui't, (v. a.) gollwng yn 
' rhyJd, rhyddhau, maddeu, par- 

dynu, gwaredu, digaethiwo. 
Acqyi'TTAL, I (T. ) rhyddhad, 
Ac<^i^TMiiNT, 3 goUyngdod. 
Acquittance, (f.) rhyddhad tan 

law un, gy/cithred tan law un, 
• cyfoddefiad taledigaeth. 
A^cv.Ey pronoupccd Akur, (f.) cyfair, 
' crw, yftang, egyr. 
A^CRiD, ?(adj.) fur, egr, 

Acrimonious, 3 llym, ferrug, 

creulon. 
A'cRiMONY, (f.) llymder, toftcr, 

ffraethder, larrugrwydd. 
Across s, (adv.) ar \Vyr, ar ofgo, ar 

^draws. 

A'cT, (f.) gweithred. 
A^CT, (f.) (decree) ordinhad, yftatuii. 
y^ a'ct, (v. a.) gwneud, gwneuthur, 
AUCTION, (f.) gweithred, gwaith, di- 
''goniant, cwyn, dadl, amarfar — 

cynghawfedd. 
A'cTivE, ( adj. ) by\viog, cfgud, 

chwimwth, cyflym. 
ActiVely, (adv.) yn hcinyf, yn 

gyflym, yn llafurus. 
A^CTiviTY, (f.) byw*iogrw)-dd, cf- 

gudrwydd, cyfiymder. 
A^CTOR, (f.) gwneuthurwr. — chwa- 

reydd. 
A'cTUAL, ( adj. ) gweithredol — yn 
' bod. 
A'cTUALLY, (adv.) yn ddiocr, yn 

ddiaii. 
A^CTUARY, (f.) Ygrifenncdydd. 
Tv A^'cTUATE, (v. a*) cynhyrfu, cyff- 

roi, rhoi arial, rhoi ynni, 
Acu^LEATE, (adj.) pigog. 
Acu^LEATED, (adj.) pigog, llym. 
Acu'MiNATED(adj.)ilym,blaenfain. 
Acu'men, (f.) llymder, yftryw, 
To acu'minate, (v. a.) hogi, blaen- 
'Ilymmu, minio, pigfeinio, blacnio. 
Acu'te, (adj.) craff ei ddyall, cyf- 

rwys, dichcllgar. 
Acu^TENEss, (f.)llymder,cyflymder 

deall, fynhwyroldeb, parodrwydd 

rhefwm,dichellgarwch,cyfrwyrdcr. 

AD 
A^DAGE, (f.) dihareb. 
A'd a m an t , (f.) diemwnt, adamant, 

lAaen tynnu. 
^a ADA^vr, (v^a.) cymnihwyib, cym- I 
• mcfuro, addafu^ cyfaddaix. 



Ada^'ption, 7 (C ). addafiad, cyfa- 

Ada'pting, 3 ddaliad, cymmhwyf- 

iad. ^ 

To a'dcorporatb, (v. a.) corphol- 

aethu, cydgorphi. 
To ADD, (v. a.) angwanegu, dodf 

at, dodi wrth., 
A'dder, (f.) gwiber, ncidr, afp. 

Gen. xlix. 19. Neidr ar y llwybr. 

Sal. xci. 13. ^r afp y cdrddi. 
A^ddice, (f.) neddyh 
To ADDi^cT, (v." a.) ymroi I ryw 

bcth, ymroddi. 
Add/cting, 1 (f.) ymroddiad i 
Addi''ctedness, 3 ryw beth. 
Addiction, (f.) 'chwanegiad, ang- 

wanegiad, cyfylltiad, i Bren. vii. 

OjO.Ar g^fer fob cyfylltiad^gwell- 

hant. 
Additional, (adj.)>angwanegol. 
A'ddle, (adj.) gwag, diffrwy th, gor- 

11yd, bracnllyd, clwc. 



A^ddle-headed, 7 (adj.) ynfyd, 

D, 3 

pen wan. 



A^ddle-pate 



ffol, difynwyr; 



Addre^ss, (f.) ymddywcdiad, cy- 

farchiad, cyieiriad. . 
To ADDRE'sr>,(v.a.) darparu,arlwyo, 

parottoi, darmerthu, addurno. 
To address s, (v-. a.) cyfeirio, >vyne-. 

bu at, llafaru wrth, cyf^rch. 
Ade^ling, ( f. ) cdling, tywyfog 

ieuangc. 
Ade'pt, (f.) unyn.berffaith gyfar- 

uydd yn ei gelfyddyd. 
A^dequate, (adj.) cyfardal, cym^ 

mwys, cymmhefurol, cyflawn, per* 

ffait'h. 
To adhe^'re, (v. a.)glynu wrth, ym- 

lyna, ymludio. 
Adhe^rence, 7 (f.) gl^n, ymludiacj, 
Adke^sion, 3 ymgylTylltiad. 
Ad?ie^rent, (adj.) ynglyn wrth. 
Adja'cent, ( adj. ) cyffinydd, y% 

gorwedd neu'n fefyll yn agos i bcth. 
A'djective, (f.) cnwgwan, gair yn 

arwyddoccau moefau, neu gyn- 

neddfau peth. 
Adj'eu," (adv.) bydd iach, bydd 

lawen, bydd wych. 
To adjo^in, (v. a.) cyffylltu wrth,* 

dodi wrth. 
To AoflRf^^^ii^^v. a.) oedi, gohirk)^ 

dodx^fefclVillWWtf aW arall . 

Atf- 




A 1> 

Abjo'uRNMENT, (f.) ocdiad,' gohif- * 

iad, dodiad heibio hyd ddydd ncu 

odfa arall. 
A'dipo us, (adj.) bras, tew, faimlyd. . 
A'dit, (f.) rhodfa,cyntedd,dyfodfa. 
Adi'tion, (f.) mynediad, neu ddy- 

fodiad yn agos at. 
To ADju'^DGE, (y. a.) bamu i un, 
. rhoddi dcdfryd. 

To adju'dic ATE, (v.a.) cdr. Adjudge. 
Adjvdj^ca^tion, (f.) fefydliad bam 

ar beth, pemiodiad, ndu cyfranniad 

i un trwy farnol ddedfryd. 
A^DjUMBMT, (f.) porth, cymmorth, 

cynnorthwy. 
Adju^'nct,' (f. ) cyflylljiad, peth 

cy^ylltedig. 

Adjura^tion, (f.) tynghediad. 
To ADju'^RB, (v^ a.) tynghedu. 
To ADju''sT, (v. a.) cyfaddafu, cym- 

mhwyfo, trefnu, cymmodi, gofod 

mewn trefn. 
j^Dju^'sTMENT, (f.) trcfiuad, cyfa- 

ddafiad, cymmhwyiiad, cydwedd- 

iad. 
Adju^'tant, ( f. ) cynnorthwywr, 

cyfherthwr, helpwr. 
Adju'tory, (adj. ) cynnorthwyol, 

a gynnorthwyo, neu helpio. 

Admea^SURBMENT, 7 tr\ r J 

* , }• (1.) melurad. 

Admeasuration, 3 ^ ' 

Admi^nicle, (f.) cymmorth, atteg. 

<7<9 adm/nistsr, (v. al) gw^einyddu, 
gwafanaethu J llywodraethu,gweini, 
trin. 

Adm inistra'^tion, (f.) gweinidog- 
aeth, triniad. 

AdministrVtor, (f.) gweinydd, 
neu trinwr achos arall, dyn i ofal 
pa un y rhoddwyd meddiannau un 
a fii fanV yn ddiewyllys. • 

Administra'trix, ( r. ) benyw i 
ofal pa un y rhoddwyd meddian- 
nau un a fu farw heb wneud ci 
lythyr cununun, neu ewyllys ddi- 
weddaf. . 

A^'dmirable, (adj.) rhyfeddol, rhy- 
fedd, aruthr, ardderchog, hoff. 

A'^DMiRABLY^ (adv.) yu rhyfeddol, 
yn rhagorol, yii odidawg. 

yi ADMi^RE, (v. a.) rhyfeddu, a- 
ruthro, ferchu, hoffi yn fawr, rhoi 
bri ar bcth, mawrygu. 

A'^OMiRAL, (f ) llyngefwr, pcnllyw- 

ydd 7 Uu. mor. 1 



At) 

A'dmIralship, (f.) fwydd U/ngcf- 



wr. 



To admi't, [v. a.) caniattau, cyv^ 

mvys, gollwng i mewn, goddef. 
ADMi^ssioN,(f.)caniattad,cynnwys, 

cynnhwyfiad, trwydded,goddcfiad, 

derbyniad, dyfodiad i mewn. 
Admi^ttance, (f.) Edr. Admijjion- 
To ADMi'x, (v. a.) cymmyfgu, cyd» 

gymmyfgu. 

Admi xion, (f.) cymmyfgedd. 
lo admo'nish, (v. a.) rhybuddio, 

rhoi rhybudd, cynghori, 2 TbeJ, v, 

15. cynghorwch ef fel brawd i zt^ 

nog, dwyn ar gof. 
Admoni'shment, 7 (f.) cynghor. 
Admonition, j annogaeth, 

rhybudd, i Cor* x. 11. Tn rhybudd 

/ m?inau. 
Admo'nitory, (adj.) rhybuddiol^ 

annogaethol. 
To admoVe, (v. a.) fy mmud a^ 

mudo at, ymmod. 
To adni'hilate, (v. a.) dielwi, di» 

ddymmu. 
Ado'e, (f.) terfyfg, trafferth, trallod^ 

cynnwrf. Marc v. 37. Pa bam 5 

gwnewcb gynnwrf. 
Much ado^e, (adv.) o'r braidd, 

braidd, yn brin. 
IVitbout any more ado'e, yn ddioed, 

yn ddiattreg, yn y man. ' 



Adole^scency, 7 ( f.) ieuengftid, 

Adole^scence, j mabolaeph, 

mebyd. 

To ado^pt, (v. a.) cymmeryd yn fab, 
mabwyfio, mabwyfiadu. 

Ado'pted son, (f.) anfoddfab, malf 
dewis. 

Ado^ftion, (f.) mabw}'fiad, mab- 
wys, mabgynnv/ys. 

Ado^ptive, ( adj. ) mabwyliadol^ 
a gymmerir yn lie mab. 

Ado'rable, (v-^j.) addoladwy, neu 
i'w addoli, i*w anrhydeddu, iV 
berchi, tcilwng o addoiiad. 

A DOR action, (f.) addoliant, addoii- 
ad, anrhydedd, parch. 

To ADO RE, (v. a.) addoli, anrhy- 
deddu, perchi. 

Ado'rer, (f.) addolwr, anrhydedd-^ 
wr. 

To ado''rn, (v. a.) harddu, addurno, 
prydferthur 



At) 

wch, trwfiad. 
Asleio^it, ( adj. ) fynhwyrol, call, 

doeth, yftrywgar, cyfrwys, dich- 

fytiy cyfarwydd. 
AoAO'^itKESs, ( f. ) fynhwyrold^b, 

yftryw, cyfrwyfdcr. 
Adhy^, (adj.) yn fychcdig. 
<V adva'nce, (v. t.) ardderchafu, 

mawrygu, urddafu, codi, dyr- 

chafii.— gofod ger bi'on,cynnyg.— 

- tnyhcd rha Jddo, myncd ym mlaen. 
•AsvA'^NtEMENT, ) ( i*. ) archafiad, 
aAbVA^NCE, ) codiad^ ar- 

dderchafiad.— cynnydd, myncdiad 
yni nVtaen. 
^DVA''NtAGE, (f.) budd, ihantais, 

- lies, llesad, elw, mad, ynnill.— -r- 
goruchafiaeth. 

fc adva'ntage, (v.) llefu, budd- 

10, manteifio, maelio, elwa, tyccio. 
Advanta'ceous, (adj.) buddiol, 

llefol, manteifiol. 
Advant a'gbousness, (f.) manteif- 

rwydd, cyxnmhwyfdra. 
to adve'ne, (v.a.) dyfbd at, dynefu. 
A'dvent, (f.) Adfent, pedair wyth- 

nos o flaen Nadoiig, dynesad. 
A©V£Nti'Tiovs, ( adj.) dyfodol, 

damweiniol, a fo gan un oddi wrth 

trail. 
To adve'nture, (v.) beiddio, an- 

turio, Uyfafu, rhedeg y perygl,yin- 

*oddi> Tfail ymroddai efe i fyned /V 

orfedd^ AS, xix. 3 1 . proii, hi phrof- 

■odd ofod gtvadn ei tbroedary ddacar^ 

Deut, xxviii. 56. 
Adve'nturous, (adj.) h]^, hydcrus, 

anturiol, eofn. 
Adve'nturesome, (adj.) anturiol. 
Adve'nture, (f.) antur, anturiacth, 

p^d, dam wain, digwydd. 
A'd VER B,(f.) rhagferf,gorair,arorair . 
Adve'rbial, (adj.)- a arfenr mcgis 

rhagfcrf, gorairaidd, 
Adve'rbially, (adv.) mcgis rhag- 
fcrf, neu orair. 
Adversa'ria, (f.) nodlyfr. 
A'dvbrsary, (f.) gwrthwynebwr, 

gelyn, gwrthblaid. 
A'dverse, (adj.) y peth a fo gyfer- 

byn, neu ar gyfer, gwrthwynebus, 

aflwyddiannu3. 
A'dversely, (adv.) yn wrthwyneb- 

as^ yn ailwyddiannus. 



A D 

Adve'rsitV, (f.) adfyd, blinfyaip 

glvrthwyncb, aflwydd, trychincb^ 

trueni. 
T^ adve'rt, (v.n.) dairul\v,y%ried, 
Adve'rtence, 1 (f.) gofal, pwyll^ 
Adve'rtency, 3 yftyriaeth, aftud- 

rwydd. 
To advertise, (v. a.) rhoddi gwy^- 

bodacth, hyfpyfU) rhybuddlo^ rhoi 

rhybudd. 
Adve'rtisement, ( f.) rhybuddjn 

hyfpyfrwydd, hyipyfiad, cynghor, 

hyfforddiad. 
AuvERTi'sER, ( f. ) rhybtiddiwf, . 

hyfpyfwr. 
Advi'ce, (f.) cyngor, bam-, cyffirK 

— mvnag. — newyddion. 
Advi sable, (adj.) call, <ioedi. 
Advisable NESS, (f.) cymmhwyf- 

der, addafrwydd. 
A D vi's E DLY, (adv.) yn ochelgar, yn 

bvvyllog. 
Advi'sedness, ( f. ) cyfkrchwyl, 

p^vylkdd, callincb, gocheliad. 
To ADVi'sE, (v, a.) cynghori, rkoddi 

cyngor. 
Advi'sement, (f.) ' ftyriaethjcraff-. 

der, pwyll, myfyrdod, cymmcriad 

cyngor. 
ADULA'rroN, (f.) gweniaith, yriu 

olaith. 
Adula'tory, (adj.) mcwn modi 

gwenieithus. 
Adu'lt, (f. ) yr hwn fydd yn ci 

gyflawn oedran, wedi cael ei dwf. 
To ADu'LTERATE,(v.a.)godinebn.— 

llygru, ffugio, diwyno, cymmyfgu. 
Aou'LtERATE, ( adj.) godinebu9« 

ffugiol, cymmyfgedig. 
Adulter a'tion, (f.) llygriad trwy 
' gymmyfgu. 
Adu'lterer, (f.) godinclwr, gor- 

dderchwr, torrwr priodas, ptit- 

teiniwr, hoccrellwr. 
Adu'lteress, (f.) godincb wraig^ 

puttain wraig. 
Adu'lterine, (f.) balbirddy gor- 

dderchfab. 
Adu'^lterovs, (adj.) godiiiebtt^ 

putteiniaidd. 
Adu'ltery, godineb, putteindra. 
To commit adu'ltery, (v. a») go- 

dincbu, gordderchu, torn pripots. 
To adu'mbrate, (v.a,) cyfgodi. 
1 Abum*. 



pcrthyn i'r awyr, 



A E 

Adumbra'tion, (f.) cyfgodiad. 
A'dvocate, (f.) ciriolwr,dadleuvvr, 

ymddiffynnwr dadl, liftiwr, tafod- 

iog. 
Advoca'tion, ( f. ) tafodogacth, 

fwydd €iriolwr. 
Advo^utry, (f.) godineb. 
To ADvo''w, (v. a.) tacru, haeru, 

gwirio, ficrhau, cadarnhau. 
Advowee'', (f.) un a iawn ganddo 

i roddi perfoniaetli. 
ADVo'wsoN,(f.) iawn,neu awdurdod 

roi bywiolaeth, neu berfoniaeth. 
TV ADu^RE, (v. n.) llofgi, deifio, 

goddeithio, golofgi, poethi. 
Ado'st, (par. & adj.jwedi ei olofgi, 

neu ddeifioy golofgcdig. 
Adu'stion, (f.) deifiad, goddeith- 

iad, golofgiad. 

A E 
^DiLE, (f.) math ar fwyddog ym 

mhlith y Rhuf«iniaid, 
^^RA, (f.) amfer nodcdig, oddiwrth 

ba un y cyfrifir blynyddoedd. 
Ae'rial, ^r) (adj.) o'r awyr, yn 
Ae'ry. J 

wybrol. 

^'sTUARY, (f.) caingc o for, mor- 
gamlas, morgenvyn, mornant, 
pwllmygydarth. 

^THER, (f.) yr clfcn dan, yr avv)T, 
yr wybr. 

^THE^RiAL, (adj.) wybrol, yn per- 
thyn i'r wybr. 

A F 

Apa'r, (ady.) ymmheJl, pell, o bell. 

Afpabi'lity, 7 ( i". ) mwynder, 

A^FFABLENEss, J tiriondcb, hy- 
iiawfedd, mwyneidd-dra,llarieidd- 
dn, cyweithafrwydd. 

A'ffable, (adj.) mwyn, hawdd 
jrmddiddan ag ef, Ilariaidd, hy- 
naws, mwynaidd, adrawddfwyn, 
cyweithas. 

Affa'ir, (f.) neges, trafi^rth, uiat- 
tcr, trebyftod, y peth. 

^(? affe^ct, (v.) effeithio, gweith- 
redu ar, cyffroi, cynhyrfu.— taer- 
ymgais, hoffi, ferchu, rhoi ferch ar, 
Oai.iv, ij. Fe/ y rhoddocb fawr 
ferch armnt bwy. — fFuantu. 

Affecta tion, (f.) gwagymddan- 
|oii«d, rhagritkiol gymmcriad ar 



^stival, (adj.) hafaidd. 



a f 

un 1 fed yn amgen nag* yw, gati- 
ymddangoliad, murfendod. 
Affe^ction, (f.) cariad, hoffder, 
ferch, tuedd meddwl, chwannog- 
rwydd, aiFaith, awyddfryd me- 
ddwl, dihewyd. 

Aff EMOTION ate, (adj.) chwannog, 
fcrchog, mwynaidd, hynaws, hoff, 
cariadus, caredigol, caredig, Rhuf, 
xii. 10. By ddzvcb g^rcdig, iff c. 

To affe're, (v. a. in Inw) ficrhau. 

Affe^rbrs, 7 (f.)trcthwyr,cerydd- 

Aff errors, 3 wyr, fennwyr. 

To affi^\nce, (v. a.) dyweddio, 
rhoi cred priodas, addaw priodi, 
ymgredu, yrnddijied. 

Af finance, (f.) ymddiried, goglud, 
hyder, coel, gobaith, gofynag, ym- 
gred, cred priodas, dyweddi. 

A F. FINANCING, (f.) dyweddiad, dy- 
weddi. 

Affidavit, (C) tyftiolaeth trwy 
Iw, llw. 

A FFiLi ACTION, (f.) mabwyfiad. 

Affiled, or ) (part.) ymgyfathrach- 

Affi'ned, 3 edig, i Bren. iii. i. 
A Salomon a ymgyfathrachodd & 
Phartio. 

Affi^nity, (f.) cyfathrach, cyfUwn, 
cyftlyncdd. — tcbygoliaeth, cyfFe- 
lybrwydd. 

To affi'rm, (v. a.) tacru, gwirio, 
licrhau, haeru, cadarnhau. 

Affi^rmable, (adj.) acllir ei wir- 
io, neu gadarnhau. 

Aff/rmance, (f.) cadarnhad. 

Affirmant, (f.) cadarnhawr, ficr- 
hawr, haerwr. 

Affirm action, (f.) gwiriad, ficr- 
had, honniad, haeriad. 

Affi'^rmXtive, (adj.) cadarnhaol. 

To AFFi'x, (v. a.) cyflylltu. 

Affla'tion, (f.) chwythiad ar, vi- 
prydoliacth. 

To AFFti'cT,(v. a.) trallodi, blino, 
gorthrymmu, cyftuddio. 

Affl/cter, (L) cyftuddiwr, tra- 
llodwr, gofthrymwr. 

Affl/ction, (f.) blinder, trailod, 
gorthrymdcr, helbul, cyftudd. 

Apfli^ctive, (adj.) trallodus, gor- 
thrymmus, gofidus, cyftuddiol. 

A'ffluence, (f.) llawnder, digon- 
edd, helaethrwydd, amlder. 
C ■ A'f , 



A F 

A'fflue^t, (par.) hclaethlawn, 
gorllawn, diairtdlawd, fflwch. 
A FFLux, (f.fgofeiriad,Uifeiriad at. 
To AFFO^ib, (v. a.) rhoi, gweini.— 

gallcl gwerthu yn ddigolled. 
To AFFRANCHi'sE, (v. a.) rfiydd- 

h^U, gwheuthur yh rhydd. 
ApFfeA^v, \ (f.) ymladd, ym- 

At^FRA^YMENT, \ drcch^ cynnen, 

brwydr. 
To affra'y, (v. a.) dychrynu. 
Affri'ction^ (f.) Edr. Friffion. 
To AFFRrcHT, (v. a.) dychrynu, 

ofiii, peri ofii. 
Afjpri ght, (C) dychryn, braw. 
To affro''nt, (y. a.) cyffroi, cyn- 
iiyrfu, ammhax-chu, rhoi dnvg- 

focs, farhau. 
Affro^nt, (f.) farhaad, ammarch, 

drwg-foes, diyftyrwch, drygfri. 
Affro'ntive, (adj.) cnllibus, ain- 

mharchus, farhaus,drwgfbefol, cfd- 

liwgar. 
Affu'sion, (f.) gorddinead, ty- 

walltiad un peth ar y Hall. 
To atfy', (v.) Edr. To affiance. 
Aflo^at, (adv.) ar wyneb y dwfr, 

yn nofio. 
Afo'ot, (adv.) ar draed, Marc vi. 

33.7^ redafant yno ar draed. 
Afo^re, (prep.) o'r blaen. Etb, iii. 

3. Megis yr yjgrifemis oWAzcn. 
Afo'rehand, (adv.) ymmlaenllaw. 
Afo'resaid, (part.) rhagddywcd- 

edig. 
Afo^retime, (adv.) o 'r blaen, 

Rbuf.xv, 4. a Ygrifenttyii o^r blaen. 
afra'id, ( part. ) omus, ofnog, 

brawychus. 
A f R e^s H (adv. )o*r riev7ydd,drachefh, 

ail, HeS. vi. 6. ail groes-hoetio, 
Afro'nt, (adv.) yn y tu blaen. 
A'fter, (adv.) g\vedi, wedi, yn^l, 

ar ol, wit. 
A'fternoon, [L) diwedydd, pryd- 

nhawn, echwydd. 
A'fterward, (adv.) gwedi hynny, 

Diar, xxiv. -27. a gwedi hynny »- 

'ieilada h t^* 

A<5 •; ^ ^ . 

Aoa'^in, (adv.) driachcfn, cih\^ahh, 

eilchwyl, etto, ciloes. 
Aga'inst, (prep.) oyfcrydig.i-.j^n 



A G 

byn. Jff, xxviii. 22. dywedyd yn 

ei herbyn. 
7"^ ^^ aga'inst, (v.) bod yn er- 

byn, gwrthwynebu, gwrthymry- 

fon, gwrthymdrcch. 
Aga'st, (adv.) yn fynnedig, yn 

fynn, ytt frawychus, yn fy frdan. 
A^CATE, ( f. ) muchudd, macn 

muchudd. 

Aga'zed, (part.) fynnedig, wedi 

hurtio. 
Age, (f.) ocd, oedran, einioes. 

A'ged, (adj.) henaidd, oedrannus. 

A'gency, (f.) gweithrcd, gweith- 
rediad. 

A'gent, (f.) gweithredydd, gwneu- 
thurwr, goruehwyliwr. 

A'gent, (adj.) gweithredol. 

To a'ggerate, (v. a.) tyrru, pen- 
tyrru, carneddu. 

To agglo'merate, (v. a.) pentyr- 
ru, pellennu, ( neut. ) ymdyrru, 
ymfypio, ymfyddino, ymddirwyn 
ynghyd. 

To AGGLu'tiNATE, (v. a.) yfgfaw- 
lingo, cydio, cyffylhu, gludio 
wrth, gludio ynghyd. 

To AGGRANDi'zE, (v. a.) dyrchafu^ 
ardderchafujUrddafu, ardderchogi, 
mawrhau. 

A'ggrandizement, (f.) dyrchafiad, 
urddaftad. 

To a'ggravate, (v.) trymhau, am- 
drymmu, rnwyhau, hekethii, 
gwaethu, anghwanegu bai neu 
euogrwydd. 

Aggrava''tion, (f.) ychwanegiad, 
helaethiad, y weithred o wneud 
peth yn waeth, anghwanegiad eu- 
ogrwydd. 

To a'g GREG ate, (v. a.) cafglu yng- 
hyd, cynnull, crynoi. 

A''ggregaTe, 7 ( f . ) cafgliad 

Aggr^<?a'ti6n, 3 ynghyd, cyn* 
nulliad, crynodeb, neu gafgliad o 
iatnjryw rahnau yn un fwm. 

To aggre'ss, (v. a.) gofodar,dAvyn 
lluchynt,cychwynpeth, cyrchu at. 

Aggre'ssion, (i\) cyrch, lluchynt, 
diebyd, ymofodiad- 

Aggre's^or, (f.) cyrchwr,ymofod- 
wr, dy gwr lluchynt, cych^vyn- 
wr. 

AggrieVance^ (f.) gofid, gormes, 

poen. 



A G 

pocn, cyftcg, trymfiyd, alaeth^ 

triftwch, dygncdd. 
Ti AOGRiE'vfiy (v.a.) blino, dygnu, 

llflonydduitrtllodi^o^dio, triflhau. 
Agha'st, fadv.) Edr. Jgafi, 
A'oiLEy (adj.) cyflym, buan, cfgyd. 
AoiL£]iE3S, 1 (f.) cyflymder, b)'^v- 
Agi'lity, 3 iogrwydd, brys. 
f# a'oitatb, (v. a.) c}'nhyrfu,cyfF- 

roi, tcrfyfgu, cythryblu. 
Ag I TACTION, (f.) cychwyfan, cyn- 

nhyrfiidy chwy£adj qrffroad, cyn- 

nwrf. 
A'ciTABLEy (adj.) a ellir ei dreiglo, 

cynhyrfol, hydreigl. 
Agnail, (f.) com ar4roed. 
Agna'ti, •7(f.) carennydd o 
Agn ACTION, 3 du*r tad. 
Agni'tion, ( f. ) cydnabvddiacth, 

gwybyddiaethy adnabyddiaeth. 
T# AGNi'zEy (v. a.) cydnabod, cyf- 

addef. 

Ago', (adv.) cyn hyn, o flaen hyn. 
Agog, (adv.) yn cbwannog, yn 

•wyddus, mewn hiraeth am gael 

mwynhau rhyw beth. 
Ago'ne, (adv.) Edr. Jg$. 
A'govist, (f.) ymorcncftwr, ym- 

drcchwr, rhyfwr. 
To agoni'ze, ( V. ) poeniy dir- 

boeni, gofidio, dygnflino, artcithio. 
A'gony, (f.) ing, gloesy cyfyngdcr, 

cyni, cyffini, cyftudd. 
fi ACRE E, (v.a.) cyttano, cydfynio, 

cydgordioy bod yn gymmodlon, 

dymaw. i 

AcnEE^ABLEy (adj.) cymmwys, cyf- 

addasy cymmhefur, a fo yn cyng- 

weddu, hyfryd, lion. 
Agrbb'ableiiess, (f.) cydgordiady 

cyiTondcb, addafnvydd, cyffclyb- 

rwydd. — ^hyfrydwch, gorawen. 
AoRBE'iyf ENT, (f.) cyttundcb, cyd- 

fyniad, cydgordiad— <:yfamniod — 

cymmody cymmodlonedd, atgyfil- 

iad, dyndwyd. * 

,Agre'stical, (adj.) tnvfgl, di\vy- 

bod, anhyddyfgytauogaiddygwyllt, 

gwladaidd. 
Agriculture, ( f. ) amaethad, 

Uafiirwriaeth, arddwriacth. 
AGRo'uND,(adv.)ar lawr,ar draeth. 
A'gue, (f.) y ddyrton, cryd, dcfyd- 



AH AI AK AL 

A H 
Ah, (intcrj.) och, wb, oh, JF/i. 1.4. 

Oh genbeMactb bechadurus. 

t!\Lh^ (intcrj.) twt, aha, ha ha, Bal. 

XXXV, 2 1 . ha ha gwelodd ein Uygaid. 
Ahe'icht, (adv.) yo ucjicl. 

A I 
Ttf A in, (v. a.) cymmorth, hclpu, 

cynnorthwyo, nerthu. 
Aid, (f.) help, cymmprth, cyn- 

northwy, porthwy. 
Ai'der, (f.) cyfnerthwr, cynnorth- 

wywr. 
Ai^DLEss, ( adj. ) digynnorthwy, 

diborth. 
Ail, or 7 ( f . ) anhwyj, dolur, 
Ai'^LMENT, 3 clefyd. 
7*^ AIL, (v.a.) dolurio, gofidio, cyn- 

hyrfu. 
Aim, (f.) bwriad, amcan. 
To AIM, (v. a.) cyfeirio'r nod, \vy- 

nebu at, bwriadu, amcanu. 
Air, (f.) awyr, un o'r pedair clfen. 

— pryd. 
Airs, ( f . ) irllonedd, ffromder, 

drwg-anwydau, gwyn^rwydd. 
Ai^Rif, (adj.) yn pertjiyn i'r awyr, 

oer. — yfgafn.— difylfaen. 
A K 
7i ARE, (v.) gofidio, dolurio, 

gwvnio. 
Aki n, (adv.) yn perthynu, yn gy- 

fFelyb. 
AIRING, (f.) dolur, poen, gwyn, 

gwayw. 

A L 



A'lab ASTER, (f.) maen mynor, 
Ala'ck, 7 ( intcrj.) gwae fi, 

Ala'ckaday, 3 och fi. 
Ala^'crity, (f.) llonder, Uawen- 

ydd, hoywdcr, hoen, gorawen, 

gorhocn. 
Ala-mo'de, (adv.) yn ol y ddull, 

ncu'r arfer. 
Alamo^de, (f,)inath ar lidan tcnau. 
Ala'rm, (f.) dychryn, dychryndod, 

arfwyd, — cyffroad. — orlais i ddc- 

ffroi un o'i gwfg, alarwm, l^um, x, 

c, 9. Pan ganocb alarwm. 
To ' " ' 



ala'rm, (v. a.) cydfloeddio, do- 
lefain, cyhocddi, canu alarwm, 
neu gorn rhybudd.T— dychrynu, 
cyflFroi arfwydo. — galw 1 arfau. 
Ala's, (intcrj.) och, gwae ii, och ii. 
C z . Ala^'te, 



A L 

Ala'te, (adv.) yn ddiweddar. 
Alb, (f.) gwifg laes hyd y traea-heb 

na iulliau na chrychiad ynddi. — 

gwilg a arferiff offeiriadau Rhufain . 

— fFringrys. 
Albe'it, (adv.) er, erhyn, pe rhon, 

cyd bai. 
A'lcor AN, (f.) llyfr cyfraith Maho- 

metf neu Feibl y Twrc. 
AlcoVe, (f.) Iloches, yllafell neill- 

duol, neu ddirgel. 
A'lcyon, (f.) math ar adcryn. 
A'lder-tree, (f.) gvverncn. 
A'lderman, (f.) (eneddwr, henur- 

iad, henefydd, hcnydd. 
A^LE, (f.) cwrw, heiddgwrw, heidd- 

I/n, diod. 
A^LE-HOUSE, (f.) ty cwnv, tafarn, 

diowttv. 
A LE-BREWER, (f.) cyrfydd, dar- 

llawydd, darllawr, macfwr, gwall- 

a\vfv/r. 
A^LE-H0usE-KEE'pER,(f.) tafamwr. 
Ale'ngjh, (adv.) yn ei hyd, yn yr- 

tynedig ar y Hawr. 
Ale'rt, (adj.) calonnog, bywiog, 

heinyf, llonn, llawen, ewyllyfgar, 

parav/d, gwych, grymmus. 
Ale^rtness, ( f. ) bywiogrwydd, 

gorawen, hoywder, gwychdcr, di- 

wydrwydd. 
ALExiPHA'RMic,(f.) ymwarcd, ncu 

feddv?iniaerh rha^ ^wenwyn." 
A'lgidj (adj.) rhynllyd, fferjlyd, 

ocrllyd. 
Algi^dity, (f.) oerni,fFerdod,rhyn, 

anwyd. 
A^LiBLE, (adj.) hyfaeth, ymborth- 

adwy. 
ALLIEN, (f.) alltud, eftron, dieithr. 
A'^LiEN, (adj.) dieithr, dieithriol, 

cllronol, — anhebyg, gwrthwyneb. 
To ALLIEN, (v. a.) cdr. To oJienate, 
A^lienable, (adj.) a ellir ei wneu- 

thur yn eiddo i a rail, a ellir ei 

roddi i arall, aralladwy. 
Tc //lien ATE, (v. a.) gwneuthur 

yii eiddo i arall, rhoddi i arall, 

trofglwyddo i arall. — arallu j di- 

eirhrio, eftroneiddio. 
A'l 1 1- N A T E , (adj . ) edn Alien, 
A LI ENACTION, (f.) aralliad, dieithr- 

iad. — rhoddiad i arall, trofglwydd- 

jad i arall. ' - 



I 






A L 

To ALi'cHT, (v. nOdifgynpddl ar 

geffyl, difgyn. 
Ali'ke, (adv.) yn debyg, yn gyffe- 

lyb, unfud, unfaint, cydradd, go- 

gyfyrdd. 
A'liment, (f.) ymborth, lluniaetb, 

porthiant, maeth, magwriaeth. 
Alime'ntal, ) ( adj. ) goiym- 
A L i m'en t a r y, j ddeithig, maeth-r 

oi, ymborthiannol, yn perthyn i 

borthiant. 
A^LiMONY, (f.) cynhaliacth.'— dogn 

a all gwraig ei fynnu trwy'r gyf- 

raith os try ei gwr hi ymaith heb 

achos cyfreithlon. 
A LI -VE, (adj.) byw, by^^dol, bywiog, 

ir, iraidd. 
All, (adj.) y cwbl oil, i gyd oll,pob 

peth, pob dim, y cyfan, gwlL 
All about, (adv.) o bob parth, o 

bob lie, o amgylch, o gylch. 
All ALONE, (adv.) wrtho ci hun. 
Ho alla'y, (v. a.) llonyddu, Uari- 

eiddio, lliniaru, efmwytho, tang- 

i^efeddu, meddalhau^-cymmyfgu. 
Alla^v, or \ (f.) llarieiddiad, llin- 
Alla^yinc, 5 iarwch, lleihad, cf- 

mwythad— cymmyfgiad,cymmyfg, 

tymmhcriad. 
Al lawyer, (f.) tangnefeddwr, mc- 

ddalhawr,tymmherv/r,cymmyfgwr 
All ECT ACTION, (f.) deniad,hudiad, 

tynniad trwy deg. 
To ALLE^ocE, (v. a.) ficrhau, hacru, 

taeru, datgan, cadarnhau. 
Allega'tion, (f.) cadarnhad, ym- 

nhedd. 
Alle'giance, (f. ) ufudd-dod i't. 

brenhin. 
Allego'rical, 7 ( adj. ) cyfFelyh- 
Allcgo'ric, 3 iaethol, cydniar- 

iaethol, dammegol. 
To ALLEGORi^zE, (v. a.) cyffelvbu, 

arallegu, dammegu, ymadroddi, 

neu Icfnru yn ddammegol, neu yn 

grffelybiaethol. 
A'llegory, (f.) cyffelybiacth, ym- 

adrodd tywyll, aralleg. 
Allelu'jah, (f.) Heb. Hallelujah ^ 
from Udleliiy praije ye, molwcb; 

and yabj Lord, A rgl\vy dd ; mol wch 

yr Arglwydd. 
T'l? A LL eV I A t E , (y . a . ) yfgafnhaUi 

cfmv^'thuu. 

Alle- 



A L 

AlIevia'^tion, ( f. ) efmwythad, 

yfgafnhad, haws-had. 

A'llby, (f.) rhodfa, ala, talwrn, 

ilannerch i rodio. 

ALLi^ANCEy (C) cy\veithas, cyfath- 

rach, cyftlwDjCyftlynedd, cyngrair. 

Alli'ciency, (f.) tynniad, tyn- 

nedigacth. 
alli'ed, (a.) cyflylltcdig, cyfath- 

rachol^ pleidiol, dyun. 
Alli'es, (f.) llyvvodraethau, bren- 

hinoeddy neu dywyfogion niewn 

cyngrair. 
ToAhLiGATEy (v.a.) rhwymo wrth, 

cylymmu ynghyd. 
Allica'tion, (f.) rhwymiad wrth, 

cylymmiad wrth, cylymmiad yng- 
' hyd.^ 
Allo'dial, (adj.) anymddibynnol, 

a fo gan un yn berffaith gwhl yn 

ci feddiant ei hun. 
To allo''t, (v.a.) gofod, appwyntio, 

penno^, dofparthuwrth goelbrcn, 

cyfrannu. 
Allo'tment, (f.) dewiliad wrth 

goclhren, bwriad coelbrenui, pen- 

nodiad. — fwydd, galwad, neu ryw 

beth arall a bennodwyd i un. 
TV AiLoV, (v. a.) Iwfio, caniattau, 

goddef. 
AlloVable, (a^JO Iwfafus, can- 

iattaoly goddefol, cyfreithlawn. 
Allowance, (f.) dogn, llwfiedig- 

Vth, yfgar, caniattad, goddefiad. 
To ALLu'DE,(v.n.)cyffelybu at beth. 
To ALLu'fiE, (v. a.) denu, hudo, 

lynnu drwy deg, llithio. 
Allu'rement, (f.) hud, deniad, 

llithiad. 

ALLu'RER,(f.) hudwr, llithhvr. 
AW'U''sioNy ( f. ) ymgyfattcbiad, 

pcrthvnas i ryw beth. 
Alluvion, (f. ) llijeiriant, rhy- 

ferthwy. 
Ally', (f. ) cyfaill, cydymmalth, 

cy fathrachwr. 

yV ally', (y.'a.) cyfathrachu. 
A'lmanac, (f.) cyfrif-lyfr, calendar. 
Almi^ghtiness, ( f. ) hollalluog- 

fwydd, 
Almi^'chty, (adj.) ollalluog, oll- 

gyfoethog. 

A^LMOND, (f.) almon, Preg. xii. 5. 
jfcy btodeua ^r tren almon. 
A^LMONER,(f.)elufcnnwr,amnerydd. 



At 

Almo'st, ( adv. ) agos, oddi cithr 

ychydig, hayach. 
Alms, (f.) elufen, cardawd. 
A'lms-housb, (f.) clufen-dy, yf- 

pytty. 
Aloes, (f.) aloes, 5^. xlv.8. ArogU 

myrry aloes a cbafiafydd ar iy hoU 

wifgoedd. 
Alo'ft, (adv.) yn uchel, yn ddyr- 

chafedig. 
Alo'ne, )adj.) unig, ei hun, wrthof 

ei hun. (adv.) yn unig. 
Alo'ng, (adv.) ar hyd. ^ — rhagddo, 

J of. XV. 3, 10. Yn myned rhagddo 

; Zin, Jer, xli. 6. Gan gerdded 

rhagddo. 

AtooF, (adv.) o bell, o hirbclL 
Aloud, (adv.) yn uchel. 
A'lpha, [{,)y llythyrcn gyntaf yn 

y Groeg. 
A'lphabet, (f.) cgwyddor, agwy- 

ddor, rheftr y llythyrcnnau. 
ALPHABE'TiCAL,(adj.)egwyddorol, 

gofodedig, neu wedi eiofodmewa 

trefn fel rheftr y llythyrcnnau. 
^ Alre'ady, (adv.) eifpes, o'r blaen, 

o flaen hyn, yn barod. 
A'lso, (adv.) hefyd, felly, a hcfyd, 

ymmhellach, heblaw hyn, gyd a 

hyn. 
A'ltar, (f.) allor. 
To a'lter, (v. a.) arallu, newid, 

amgenu, riewidio. 
A'lterable, (adj.) newidiol, cyf- 

newidiol, anwadal, anwaftad. 
Altera'tion, (f.) newidiad, cyf- 

newidiad. 
To a'ltercate, (v. n.) ymferthu, 

ymryfon, ymeirio, ymddadleu, 
Alterc ACTION, (f.) ymrafael, ym- 

ddadl, ymrefymmiad. 
Alte'rn, or 1 (adj.) y peth a 
Alte'rnate, f wneler argylch, 
Alte^rnative,J y naill ar ol y 

Hall, bob yn ail. 
Alte'rnately, 7 (adv.) argylch, 
Alte'rnatively, 3 ol yn ol. 
Alterna'tion, (f.) cyfnewidiad ol 

yn ol, dyfodiad yn lie un arall, di- 

lyniad, cylch cyfnewidiad. 
Alte'rnity, (f.) cylch gyfnewid, 

dyfodiad bob yn ail. 
Altho^ugh, pron, altho, th.foft,as 

dd in Weljhi (adv.) pe rhon, er, er 

h)nny, Alti- 



A M 



A -WAT. ii ;#--: 1 



;r, rz 




» /- 






A M 

iisu*:^. T.' Ii.- 1 k-^'jczlr pas 
AuA ::iJii7, 



*- -* =• -> 



ZAzxnr^i. 



Au/.^zLssE£:>, I ':'.. '.'.tlL:^^^ braw, 

ziryi-i^ c'.vnpai'ddail, ^mgylch- 

ddfvreixui. 
AtiMA^iiSDOiL^ T.'- ccnnaijUCgefwr. 
Amba'^ssace, r.;cennad'*vri, iV/dd 

prif-gitDDad. 
A'mber^ ( f.) gTA-crV, unbr, yttor 

cocth, clydr. 

Ay ^^ > f.. ambvr. 

UBtKCftlSy J ' ' 

Ambide'xter, (f.; dehcuig o bob 

Haw. — un dauvvTnebog. 
A'ftfBiEVT, (adj.) yn cylcbynu, yn 

amgylchu, ncu a fo yn aj[ng)'lch- 

ynu, 
Ambicu'ity, (f.) amheuaethy pe- 

trufder, annilyfrwydd, amwyfedd. 
AMBi^cuouSy (adj.) amheus pet- 

trusy anwadaly-annilys, amwys. 
A^MBiT, (f.) amgylchiady amg^dch, 

cvlchyniad, cwmpas. 
Amb/tion, (f.)fwyddymgais,tralui, 

gormod chwant i godiad, taer-ym- 

gaisy taer-erlyn ar ol urdduaiant 

neu glod. 



A M 



A Maii»^ PACL.I Tindeidiwiftid. 
A'mii:3kht. lir. ) ar lygyagy 



.-.',zii:- Slip 



: ^p :. jnzboriji s iwyltai 



rsL ij 7 maerr beiidd 
Lvri.^^. pob Buth ar 



Auiis'jiAl, ,ȣ:.) par, peraidd. 



Aubula'tiov* tV Hudiad, teith* 



A :5 B u L A T oaT, ^sdj .) hyfiid, peth 

AwBUiCA'aK,! r* CTnllwya, di- 
A'usush, I chdliQB i ddal 

ht^y \vTi>>£ ; V He Tm mha nn y 

mae rhii yc cinllwyn. 
Am £ X, , air.) rn iiir, felly bo, 

bocd, bvdded. 
Ame SABLE, :ad;.} actebol. 
T§ ame'sd, if.' atgrweirio^ adne* 

uydiu, c^-weirio, gweUhau, di- 

iiygio, direio. 
Amek^dment, {O girellad, diwyg- 

iad, difeiad. 
AuKSDSy {{.) mm, tal pwyth, 

bjddlondeb. 
Ame'nity, ; f. ) hyfiydwdi, difyr* 

rwchy diddanwch, tiriondcb, di* 

griiivck. 
'Ts ame'rce, (v. a.) diniyio, ffiaio, 

camlyru. 
Ame'rce ME NT, [{.) ffin,dirwy, caai- 

hvnv, fibrJed, camg^vl.- 
A^u I ABLE, ( adj. ) hawddgar, cam* 

aidd, bygar, cared ig. 
A'm I ABLE NESS, (f.) hawddgarwch, 

caniaiddwch, pryd. 
A'^MicABLE, (adj.) cyfeillgar, cyd- 

ymeithgar, cariadus. 
A^MicABLENsss, (f.) carcdigrwydd. 
A'mi dst, (adv.) ynghanoL 
Amiss, (adj.) beius, drygionus, an- 

wir, a fo ar y bai. 
Ami^ss, (adv.) yn ddrwg, yn fdos, 

trawfdrcs. 

T$ 



AM 

Tp do AMISS, (v.) gwneuthur ar fai, 

camweddu. 
A'mity, (f.) ctredigrwvdd, cyfcill- 

ach, cariad, carennydd, cydundeb. 
Ammunition, (f.) darmerth mil- 

wraiddy rhyfelgar arhvy. 
Am'kbsty, (f.) angof, ebargofiad 

trofeddiadiau. 
Amo'hg, (prep.) rhwng, ymmyfg, 

ymmhlith, yn. 

Amo'ngst, (iwcp.) edr. JmcHg. 
A'mohist, (f.) tariad merch, un 

mewn cariad a merch, ferchawg- 

ddyn. 
A'^MOnoua, («dj.) ferckog, caredig- 

ol, mewn cariad. 
AMO^iLT,{adv.) marw,ynddiyfpryd. 
ff amoVb, (v. a,) rymmud,(vnimud 

Tmaithytynnu odm witk,dilwyddo. 
Aho'unt, {f.) fumm, fwmp, y cy- 

fiu, cftfgliad o bethau. 
ft AMo't7iiT> (v. a.) dringo, e%yn, 

derchafu. 

AHo'trn, (f.) cariad. 
Ampribi'ous, (adj.) a fyddo byw 

yn y dwfir yn gyftal ag ar dir. 
Am?hibo^looy, (f.) gair mwvs, 

mwys w> 'pAr omwys, a dan ddy- 

idl ynddo, ymadxodd annilys. 
Am?hithb''atre, (f.) chwareufa 

gron-gwinpas. 
A^MPLEy ( adj. ) ^axig, ehelaeth, 

mawr, riiwth, Hydan. 

f» A^MPL^ATE, ( V. ) mwyhau, e- 

hengu, helaethu. 
ft AMFLiViCATE, (v. a.) amlhau, 

helaethu, 'chwanegu. 

A»Li FIG ACTION, ( f. ) amlhad, 

chwanegiad, helaethiad. 

A'mplipier, (f.) helaethwr, chwa- 
aegwr. 

ii^AWLiFY, (v. a.) chwanegu, he- 
laethu^ ^engu, mwyhau, amlhau. 

A^tf PLiT u D E,(r. ) ehangder, helaeth- 

iwjrdd, maint. 

A'mply, ( adv.) yn hclacth, yn 

ehang. 

T0 a'mputate, (v. a.) torn ymaith, 

ttndbrri. 
•Amputa'tion. (f.) torriad ymaith. 

fo AMu^sB, (v. a.) difyrru, yfbledd- 

ach. 

Amc^sement, (f.) difyrrwch,digrif- 

wch, yfbleddach. 



A N 

A N 

Anaba'ptist, ((.}/rm the Greek, 
avet again drachem, and ^aan^w 
/« ^ptize bedyddiOy ailfedyddiwr, 
enw a roddir (pan rai) i'r cyfirw 
ag ydynt yn dal na ddylid be« 
dyddio plant hyd ohi ddelont \*f 
ymarferiad o'u rhefwm $ ac o ke- 
rwydd hynny ydynt yn bedyddk> 
rhai, ag oeddynt yn ol bam eniHl 
wedi eu bedyddio yn barod. 

A^nagram, (f.) llythyrennaH enw 
wedi eu gofod o^u He mewn Irefh 
arall. 

ANALo'Gicf AL, 1 (adjO tebyg, cyff- 

Ana'logous, J dyb, yn dwyn 
rhyw debygollaeth, neu gyficlyb- 
rwydd i ryw be^ arall, memk 
rhai pethau. 

Ana'i9gy, (f.) cyfladdiad, tebyg. 
oliaieth, y cyfteljwwydd y msLf^t 
naill beth yn ei ddwyn i'r Uall» 

Ana^'lysis, (f.) ymddattodiad, (k)f» 
parthiad, eglurhad* 

To analy'ze, (v. a.) dattod, dof^ 
parthu. 

Ana^rchial, (adj.) heb lywod* 
raeth, dily^vodraeth. 

A'NARCHY,(r.) aflywodraet2i,diben«> 
naethiaeth. 

Ana^t^ema, ((,) yfgpmnnn-betli^ 
diofryd-bcth, Jo/, vi. 17. miu^m 
melldigedig. 

To ANATHEMATi'z£,(v.a.) yioddl-^ 
ofrydu, el'gymmuno. 

Ana'tomy, (f.) torriad yn rhannau, 
difyniad y corph fel ' y gwna *r 
phyfygwyr er mwyn gwcled elof- 
odiad, efgyrn gwlm, yfgerbwd. - 

To ana'^tomize, (v. a.) difynio 
corph er mwyn cael gwcled ci 
ofodiad. 

A'ncestors, (f.) hynaiiaid, ttieni, 
hen dadau, cynryw. 

A^ncestry, (f.) cenedl, tadogacth, 
gwelygordd, gwehelyth, ach, cJflF 
ach. 

A''nchor, (f.) angor. 

A'nchoret, 1 (i.) meudwy, titri- 
j A^NCHORiTE, 3 wr,didryftvr,ancr. 
^AnchoVies, (f.) brwynaid. 

A^NCiENT, (adj.) hen,henaidd,oed- 
rannus, oediog. 

A'^NCIENTLY, 



A N 

A'nciently, ( adv. ) gynt, gynt 
oil, cr ys tslm, cr cynt, 6*r cyn- 

A NciEKTNBss, (f.) hcnafiaeth, hcn- 
eiddrvvydd; henaduriaeth . 

A^NCLE, (f.) cdr. Jgik. 

And, (conj.) a, ac. 

A'mdirok, (f.) brigwn, gobcd. 

Ane^cdote, (f.) erthvgl yn pcr- 
thTn i rvw neges, neu weithred 
dcUrgel, dirgel hanes. 

AheV, (adv.) o newydd. 

A'hcel, (f.) angely cennad. 

AHGE LICALa ff/i<« 1*11 

Ancb'iick, \ (»^J-' '«'gyl"dd. 
5# a^'nger, (v, a.) cyffroi, cynhyr- 

fb, cynnea dig, ennyn llid, digio, 

llidio. 
A^NGER, (f.) dig, digter, digofaint, 
. llidiowgrwydd, bar, digllonedd. 
7# a'^kgle, (v. a.) genweirio, bachu 

pyfgod, pyfgotta* 
A^'mgle, (f.) ongl, congl, cilfach, 

come], ebach. 
A^HGLER, (f.) genweiriwr, pyfgot- 

twr. 
A^NcLicisM, (f.) dull o ymadrodd, 

yn neillduol i'r iaith Saefoneg. 
A'ngry, (adj.) gWthlawn, digllon, 

cyfirous, anfbddog. 
An GUIS H, (f.) ing, poen, cyfyngder, 

cyni. 

A'ngular, 7 (adj.) onglog, cor- 
A'^NGULOTTs, J nelog. 
A'ngust, (adj.) cyfyng, cul. 
Anhela^'tion, (f.) dyhead, byrdra 

anadl. 
Anhe'^litus, (f.) dyhead. - 
Ani'^ghts, (adv.) yn y nos, liw 
' nos, o hyd nos, bob nos. 
Ani'lity, (f.) gwracheiddrw^dd, 

gvvracheidd-dra. 
ANiMADVE''RSioN,{f.) yftyriaeth.— 

cerydd, cofpedigaeth, barnedig- 

aedi. 
To animadvert, (v. n.) varied, 

gwiliaw, fynnied ar, dal fuhv, ed- 

rych ar.— cofpi, ccr)'ddu. 
A NiMAL, (f.) mil, peth cneidiol, 

perchen bywyd, anifail. 

AnIMA'^LCLE, 1 fr\ M 

A'nimate, (adj-.) cneidiol, by^v- 
iol. 



.^ 



.1 



A- N 

To a'nimate, (v. a.) cyiTuro, rlid 

calon, rhoi arial. 
An I M ACTION, (f.) rhoddiad anil, 

rhoddiad byvvyd, neu ddygiad i 

fy wyd. — mwynhad bywyd. 
Animo^se, (adj.) calonnog, hf, 

hyderus. 
Animo''sity, (f.) anghymmod, for- 

riant, annyfgymmod. 
A'nker, (f.) tynnellig, baril. 
A^'nkle, (f.) migwrn, meilwn. 
A'nnals, (f.) cronicl, Uyfrau biy* 

nyddawl . 
A'nnates, 7 (f.)blaen-ffrwyth,c7n- 
A^nnats, J fFrwyth y blwyddyn, 

cynmv)'n, blaen gnwd. 
To ANNE^x, (v. a.) dodi wrth, rhwy- 

mo wrth, cyflylltu, chwanegu at. 
Annexa'tion, 7 ( f . ) cylymmiad 
Anne'xion, j wrth, rhwymiad 

wrth, cyiTylltiad, chwanegiad. 
To ANNi^HiLATE, ( V. a.) didwij 

diddyimnii. 
ANNirfiLA^TiON, (f*) diclwiad, di- 

ddymmiad, dilead. 
An>'ive'rsary, (adj.) blynyddol, 

a wnclcr o flwyddyn i flwyddyn, 
Annive^rsary, (f.) cylchwyl. 
Annota'tion, (f.) fulwiad, nod, 

efponiad, eglurh^d. 
A N NOT a'to R , (f. ) nod wr, efponiwr, 

eglurhawr petJi. 
To ANNO^UNCE, (v. a.) cyhocddi, 

datgan yn gyhoeddus.— ^edfiydui 

rhoddi dedfryd. 
To ANNO^Y, ( v, a.) blino, gonnrfa, 

niwcidio, argyweddu, gwucutiJor 

farhad, peri aflcs, gwncuthur ang- 

hymmvvynas. 
Anno Y, 7 (f.) gormcs, niweid, 

Anno'yance, j argywedd, aflcs> 

anghymmw^nas, farhad. 
A'nnual (adj.) bly nyddawl. 
A^NNUALLY, (adv.) yn flynyddaw^^ 

bob blwyddyn. 
Annu'ity, ( f . ) tal blynyddaw^» 

cyllid blynyddawl, IwfiedigaeC^ 

blynyddawl. 
To ANNU L, (v. a. ) diddymmi^ 

gwneuthur yn ofer, yn ddilcs, ne" 

yn ddifudd, dileu, diffrwytho^ 

elwi. 
To annu'merate, (v. a.) cyfrif t^-^ 

bwrw at y cyfrif. 



AN 

Ji anno'nciate, (v. a.) myncgi, 

datcan, d\vyn cennadwri, dangos. 

To ANOINT, (v. a.) cnneinio, iro, 

elio, ireiddio. 
Anointed, (part.), enneiniog, wc- 

di ei cnneinio. 
Anointer, (f.) enneiniwr. 
Anomalous, 7 (adj.) afreolus, di- 
Anomalar, 3 reel. 
Anomaly, (f. ) anghyfartaledd, 

anghyfraith, afreolaedi. 
Anon, (adj.) yn y man, ar frys, 

heb attreg, all an o law, yn ddi- 

annod, ar i'yrr, 
Anc^nymous, (adv.) dienw. 
Another, (adj.) arall, yr arall, 

on arall, all. 

A'hswer, (f.) atteb, gwrtheb. 
TV ANSWER, (v. a.) atteb, ymatteb, 

goheb, cyfatteb, gwrtheb. 
A^'nswerable, (adj.) attebol, cyf- 

attebol. 
Ant, (f.) mywionyn, morgrugyn, 

grogionyn. 
Antagonist, (f.) gwrthwynebwr, 

gwrthymdrechwr, gwrth-blaid. 
Aht Arctic, (adj.) dehewberthig. 
To ANT EC ED E, ( V. a. ) bkenofi, 

rhagori, myned o'r blaen. 
Antecedence, (f.) blacnoriaeth. 
Antecedent, (adj.) blaenorol. — 

(Sub.) y blaenor, y rhagflaenor. 
Antechamber, (f.) yftafell flaenaf.. 
Antediluvian, (adj.) a oedd o 

flaen y diluw. (f.) un a oedd o 

flacn y diluw. 
ft antedate, (v.) rhagroddi, rhag- 

ofod, rhagbennodi amfer. 
A'nthem, (f.) gwrthgan. 
A'ntichrist, ( f.) Gwrtt-Grift, 

Anghrift. 
Tff ant /c I pate, (v.) rhag-achub, 

rhag.flaeau, ymachub, achub y 
' blaen. ' 
Anticipation, (f.) rhagdderlrjrn- 

iad, rhagcymmeriad, rhagfeddia^t. 
A'ntick, 1 (f.) chwareyddr, 11am- 
A'ntjc, 3 hidydd, yfgentyn, 

gwatworwr. 
Ant /dote, (f.) cyfaredd yn erbyn 

gwcnv/yn, meddygiaeth rhag 

gwenwyn* 
A''ntimony, (f.) carreg wen a geir 

HtcwA mwyn-glawdd aiian. 



AG, A P 

Antinomians, (f.) f/rom aniy a* 

gainjff yn erbyn, wf/.o?, Lizoy cyf- 

raitli) enw a roddir i'r cyfryw ag 

ydynt yn ymorphwys ar iFydd, 

neu grcdiniaeth nocth yn unig ; 

gan ddal nad yw cyflawni dyled- 

fwyddau moefol ond peth anfudd- 

iol. 
Anti'pathy, (f. ) gwrthnawsi 

gwrthwynebedd cynneddfau, an- 

nhuedd, gwrthwynebiad. 
Ant i^p odes, (f.) y rhai fy wrth- 

droed i ni, gwrthdroediaid, an- 

nwn, D. 
A^ntiquary, (f.) un yn myfyrlo 

pethau er y cynfyd, un yn alludio 

henaduriaeth. 
To A^NTiQUATE,(v.a.) henu,digof- 

hau, diddymmu, dileu, dirymmu. 
A^NTiQUE, (adj.) hen, henaidd. 
Anti^'quity, (f.) hynafiacth, hen- 

eiddrwydd, henaduriaeth. 
Ant/strophe, ff.) gwrthdro, ym- 

dro. 
Anti^thesis, (f. ) traws-Iythyr, 

traw3-ddodiad, gwrth-ofodiad. 
A^ntitype, (f.) eilun. 
A'nvil, (f.) eingion, einion gof. 
Anxi'ety, (f.) cyfyngder, helbul, 

gofal, pryder, ingder, trymfryd, 
A'nxious, (adj.) aflonydd, trym- 

drill, pryderus, anefmwyth mewn 

meddwl. 
A^ny, (adj.) neb un, rhyw un, y 

neb a fynnoch, neb rhyw. 
A^NY thing, (f.) rhyw beth, 
A^ny where, (f.) rhyw le. 
A^ny one, (f.) rhyw un. 

A O. 
AoRisT, (f.) (Greek tcnfe) amfer 

annherfynedig. 

A P. 
Apace, (adv.) ar frys, yn fuan, yti 

gyflym, ar ffrwft. 
Apart, (adv.) o'r neilldu. 
Apartment, (f.) yftafell. 
A^pathy, (L)from Gr. a, ncg. di, 

and iTa&o?, pajjlon^ or feelhigt dio* 

ddefaint, neu dcimlad. — Rhydd- 

had oddiwrth bob cythrwfl; cyf- 

Iwr o annheimladrwydd. 
Ape, (f.) eppa, ab. 
To APE, (v. a.) dynwared, clfyddu^ 

cyftelybu. 



A P 

Aff RTioN, 7 (f.) egoriail, myncd- 
AptRTURE, 3 iad, rhodfa, adwy. 
Ap^rtly, (adv.) yn cgored. 
A'pEX, (f.) coppa, topp. 
Aphorism, (f.) ymadrodd profed- 

ig, prif ref\Mn, rheol ferr mevvn 

rhyw gelfyddyd. 
A^piarv^, (f.) gwenynllc, gvvcn- 

ynog. 
Apocalypse, (f.) datgiiddiad, ar- 

ddamlcwychiad, ymatgudd. 
Apocrypha, f from otvOfGr. from, 

oddi wrth, an<iK^vrru,Gr. to hide ^ 

cuddio) yn ei yftyr gAvrciddiol, 

rhyw bcth ag fydd yn guddiedig. 

Pan roddir yr enw hwn i lyfrau, 

mae'n dal allan nad ydys yn gwy- 

bod yn ficr p\vy yw eu hawdwyr, 

ac anficnvydd o'u bod o ddwyfol 

awdurdod. 
Apocryphal, (adj.)amheus, cudd- 

iedig, annilys. 
Apod/'ctical, (adj.) dangofawl, a 

ddangofir. 
Apologist, (f.) amddifTynnwr, am- 

ddiffynnydd. 
7c APOLOGIZE, (v. a.) amddifFyn, 

cfgufodi, gwneuthur cfgufod. 
A^POLOGUE, (f.) chwcdl gwneu- 

thur. 
Apology, (f.) efgus, cfgufod, am- 

ddiiFyniad, diffyniad, atteb i cf- 
gufodi ac i ddihauro. 
Apophthegm, (f. ) cymmUenair, 

doeth-air. 
APOPLEXY, (f.) y parlys mud. 
Apostacy,! (f. ) gwrthgwymp, 
Apostasy, J ymadawiad, gwrth- 

giliad, ymwrthodiad. 
Apostate, (f.) ymadawr,ymwad- 

wr, gwrthgiliwr. 
To apostatize, (v. n.) gwrthgil- 

io, torri proffcs, y mad aw ac ym- 

wrthod a'i grefydd, cilio oddi 

wrth ei grefydd. 
ApdsTEME, i (f.)comwyd, crfig, 
Apostume,J poftwm, anafad. 
Apostle, (f.) apoftol, cennad. 
Apostleship, (f.) apoftoliacth. 
Apostrophe, (f.) nod yinfathr. 
Ap(^thecary, ( f. ) apothecari, a 

wcrtho fcddyginiacth. 
Apc^theom, ({,) Sec Apophthegm. 
A'pozEM, (f.j trwyth, godrwyth, 
ifgcU. 



A P 

7i APPA'LL,(v.a.)dycliiynu,bnr- - 

ychu,fynnu,digalonni,periiirfwyd. : 
Appalment, (f.)cchiyn, dychiyn^j 

braw, fynnedigaeth, arfwyd, [ 
Apparatus, (f.) offer, darmerdis \ 

arlwy. ^ ^ 

7(f apVa'rel, (v. a.) ymwifgo, dill- 

adu, harddu, gwychu, addurv^ 

ymdrwfio. 
Apparel, (f.) gwifg, trwfiad, (UH- ' 

ad, archennad, addum. 
Apparent, (adj.) amlwg, egluTy^ 

diargel, hyfpys. 
ApPi^RENTLY, (adv.) yn amlwgy 

yn hyfpys, yn eglur. 
Apparentness, (f.) egluider, iitt* 

lygrwydd. 
Appari'tion, ( f.) gwclcdigacth, 

drychiolaeth, cUyll, trcmynukl, 

lledrith. 
Apparitor, (f.) dyfynnwr, riung- 

yll, g^vy^iwr. , 

To APPEACH, (v. a.) cyhuddo, •- 

chwyn. 
Appeachmbn T,J(f.) cwyn, cykndd, 

achwyniad. 
To appeal, (v. n. ) appclio, g*hr 

yn dyft, galw. 
Appeal, (f.) appel, galvrad, ip- 

pcliad, cyrch am fntwd at yntd 

a fo goniwch. 
To appe'ar, ( v. n. ) ymddango^ 

bod yn wcledig, bod yn brcfcimdi 

tywynnu. 
Appearance, (f. ) golygiid, ym- 

ddangofiad. — tebygoliaeth. 
Appea sable, (adj .) hawdd ci ddi-. 

huddo a'i lonyddu, hynaws, rhyw- 

iog. 
To appe'ase, (v. a.) dyhuddip, he- 

ddychu, llonyddu, Uiniaro, bodd- 

loni, dofi, goftegu, tawclu. 
ApPEASER,(f.)heddychwr^onydd- 

wr, dyhuddwr, cymmodwr. 
Appeasing, (f.) Uonydditd, hcdd- 

ychiad, goflcgiad, dyhuddiad. 
Appellant, (f.) appidiwr. 
Appe'llation, (f.) enwad, galwfd» 

enw, titl. 
Appellative, (adj.} cnwcdigawl, 

galwedigawl. 
Appellee, (f.) y gjdwcdig, y cy- 

huddedig. 
Appelldur, (f.) achwynwr, cy- 

kuddwr, axkiodwr, appdiwr. 



A P 

[fi APPEND, (v. a.) dibynnu wrth, 

qr^Utu wrth. 
[Append A NTy ( adj. ) yn dibynnu 

wrdiy neu yn perthyn i beth arall. 

Appendix, 1 (f.) anghwanegiad, 
jApp^NDAGE, J Uabedl dringl. 
|f# APPERTAIN, (v. n. ) deiryd, 

perthynu i. 
|App£RTEnancies, (f.)' pcrthynaf- 

tu, perthynas. 

fA'pPETENCE, 7 ,/.v 1, , 

iA'pPETEKcyJ (^.) blys, chwant. 

[•Appetibl E, (adj.)dymiinol,chwen- 

Hychol. 
A'ppETiTE, (f.) chwant, chwan- 

BOgrwydd, awyddfryd, chwant 

hwyd, blys. 
fi appl/vd, (v. a.) gorfoleddu, 

vmlawenhaUy canmol, euro dwy- 

iaw gan lawenydd. 
Applause, (f.) crechwen o lawen- 
ydd, gorfoledd, canmoliacth, blo- 

ddeft. 

Apple, (f.) afal. 
AVple-yard, tfr, Orcbardy (f.) per- 

Uan. 
A'ppLE, tfr, BdUof the Eye^ (f.) 

canwyll y llygad, mablygad. 
A^pplicable, (adj.) cyfaddas. 
Application,- (f.) addaliad, cyf- 

addaiiad, cymiuhwyfiad. — di- 

wydrwydd, aftudrwydd. 
f^APPLY^ (v. a.) cyiTylltu at, do- 

di at, gofod wrth, cymhwyfo, cyf- 

addaTa, ymroddi i ryw beth, fe- 

fydlu *r mcddwl ar ryw wrth- 

ddrych neillduol. 
5V Appoint, (v. a.) gofod, ordein- 

k), nodi, dogni, pwyntio. 
Appo/ntment, (f.) pwyntiad, go- 

Miad, pennodiad, ordinhad, dy- 

gjmunod, cyngrair. 
Pappose, (v. a.) holi, ymofyn. 
A'pposite, (adj.) addas, cyfaddas, 

cytaunwys, cymmhefur. 
Appoai^TiON, (f.) arddodiad, cyf- 

fylltiad wrth. 
?]» appraise, (v.a.) cywcrthydd- 

10, priiio. 

Appraisement, (f.) prifiad. 
Appraiser, (f.) prifiwr. 
^« apprehend, (v.a.) dal,gafaelu. 

— dyall, dimad. — ofni, drwg- 

iybio. 



A P 

Apprehension, ( f. ) amgyfFred, 

drwg-dyb. — Gafaeliad. 
AppREHENsivE,(adj.)fynhwyrgall, 

doeth. — ofnus, pryderus, drwg- 

dybus. 
Apprentice, (f.) prcntis, declireu- 

wr celfyddyd. 
AppRtNTicESHip, (f.) prentifaeth. 
Ti? apprAe, (v. a.) hyfForddi, add- 

yfgu, hyfpyfu, mynegu, rhoi 

copinod. 
To approach, (v. n.) neshau, dy^ 

neshau, cyrchu at. 
Approach, 7 (f-) nefad, d-y- 
Approaching, 3 nefad. 
Approbation, (f.) cymmeradwy- 

aeth, ymfoddlonrwydd, dcrb) n- 

niad yn eymmeradwy. 
Tip ApPROPERATE, ( V. a. ) bryfio, 

pryfuro, ffr)'ilio". 
lo appropi^nque, ( v. n. ) nefau, 

dynefau, pryfuro. 
To APPROPRIATE, (v. a.) cyoimer- 

yd id do ei hun, priodoli. 
Appropriate, ( adj. ) priodol, 

neillduol.. 
Appropriation, (f.) perchennog- 

aeth, priodoldeb, neillduaeth, 

rhoddiad peth tu ag at ryw wafan- 

aeth neillduol. 
To APPROVE, ( V. a. ) ymfoddloni, 

derbyn yn gymmefadwy, cym- 

meradwyo, bod yn foddlon i beth, 

bod wrth fodd. 
Approvement, (f.) derbyniad yn 

gymmeradwy, cymmeradwyaeth, 

ymfoddlonkd. 

Approximate, (adj. )agos, ages at. 
ApproximXtion, (f. ) dynefad„ 

nefad. 
Apri'city, (f.) tywyn haul. 
A'pRicocK, (f.) math ar afal. 
A'pRiL, (f.) Ebrill. 
A'pRON, (f.) arffedog, barclod, ffe- 

dog. 
Apt, (adj.) cymmhefur, cymmwys, 

cyfaddas, cyfwlch, addas. 
A'PTiTUDE, 7 ( f. ) addafrwydd, 
A'pTNEss, 3 cymmwyfder. — 

Gogwyddiad meddwl, tueddiad 

ewyllys, parodrwydd. — Hyddyfg- 

rwydd. 
A'p-XREXY, (f.) attaliad y cryd. 



D z 



KCX 



A Q, A R 

Aquarius, (f.) dyfrwr. 

IplZl,} (adj.) dyfrllyd. 

A^Q^'AviTE, (r.)dwfry bywyd. 
A^'quafortis, (f)dwrrcryf. 
A^QUEDUCT, (f. ) tywyfiad dwfr. 
A'^QUEOus, (adj.) dytrllyd. 
A' QUI LINE, (adj.) tcbyg i eryr. 
Aquose, (adj.) edr. aqueous. 

A R 
A'rable, (adj. ) hyar, arddad- 

wy. 
A^rbalist, (f.) albras, bwa croes. 
A'rbiter, (f.) dyddiwr, cylai'ar- 

eddwr. 
A'r BIT rage, (f.) barn, barn cy- 

lafaredd, mympwy. — Dewis. 
A^rbitrarily, (adv.) at ddewifi- 

ad i hunan.— Yn arlgwyddiucthoJ, 

yn ymmcrodraetliol. 
A'rbitrarikess, ( f . ) arghvydd- 

iaeth, ymmerodraeth. 
A^rbitrary, (adj.) arglwyddiaidd, 

ymmerodraidd, a fo yn dvvyn 

rhwyfg, a fynno fod yn ufudd 

iddo. 
7b arbitrate', (v. a,) cylafaredd, 

barnu, rhoi barn, dyddio. 
Arbi^trement, 7 (f. ) cylafaredd- 
Arbitration, 3 iad, bam cy- 
lafaredd, mympwy. 
A'rbour, ( f. ) ofgl, gwafgawd- 

wydd. 
A'rbute-tree, (f.) mefus-bren, 

pren fyfi. 
Arcanum, ( f. ) cyfrinach, dirgel- 

wch. 
7o ARCH, (v. a.) gwneuthur bwSu 

mwd, neu fwau macn. 
Arch, (f.) bwa, bwa maen, bwa 

mwd. 
Arch, (adj.) prif, pennaf, arch. — 

Cyfrwys. 
Arch- AN GEL, (f.) arch -angel, prif- 

angel. 
A'RCH-Bi^siioip, ( f. ) arch-efgob, 

prif-efgob. 
AVcH-DKACON, (f.) arch-diacon. 
A'rch-duke, ( r. ) arch-dywyfog, 

prif-d \\-yfog. 
A'rcher, (f.) faethydd, arwydd y 

laethydd yn yr wybr. 
A'rchety'pe, (f.) cyiiddelw, cyn- 

ffurf, cynllun, yr eilun cyntaf, 



A R 

A'r c h 1 1 e c t, (f. ) pen faer, dych- ^ 

ymmygwr gwaith. 
A'rchitecture, (f. ) facrniacth, 

penfacrniacth. •— Adeflad. — Y 

gelfyddyd o adeiladu. 
ARCHiVEs,(f.) tryfordai hen gofion, 

ac yfgrirenadau. 
A'rchtreasurer, (f.) prif-dryf- 

orwr. 
A'rctick, (r.)gogleddol, gogledd- 

A'rdency, (f. ) taerni, difrifwch. 

— Brydaniaeth, angerdd. 
A' R D E N T , ^ ( a dj . ) taer, difrif, gwref- 

og, angerddol. 
A'rdently, (adv.)yn daerllyd,-yii 

ddifrifol, yn wreibg, yn angerdd^ 

ol. 
A^'rdour, (f.) gwres, brydaniaeth, 

poethder, taerni, mawrchwant. 
A^RDUous, (adj.) anhawdd, uchel, 

caled, peryglus, gwrefog. — - Ca* 

lonnog. 

Are, (pi. of am) y maent. 
A^rgent, (adj.) o liw arian, ar- 

ianaidd. 
A'rgil, (f.) priddgill, pridd y cro- 

chenydd. 
To a'rgue, (v. n.) dadleu, argym- 

mhennu, y mrefymmu, ymgommio, 

ymddadleu. 
A'rguer, (f.) ymrefymmwr, ym- 

ddadleuwr. 
A'rgument, ( f. ) dadi, rhcfwm, 

prawf, teftun, neu fumm araith, 

neu chwedl. 
A'rgumentation, (f.) ymddadl- 

euad, ymrefymmiad. 
A^rgute, (adj.) cyfrwys, cyflym, ' 

cyfrwyfgall, ymadrowddlym. 
A'rian, (f.) un o ganlynwyr Ariits. 
Adrian ism, (f.) athrawiaeth Arius. 
A^RiD, (adj.) fych, gwyw. 
Ari'dity, (f.) fychder, gwyivdcr. 
A^'ries, (f.) yr hwrdd, uno'rd&- 

ddeg arwydd. 
Ari'ght, (adv.) yn dda, yn lawn, 

fel y dylai fod, yn uniawn. 
7"^ ARi'sE, (v. n.) cyfodi, codi i fy- 

nu, cwnnu, cychwyn. 
Aristocracy, ( f. ) llywodracth 

pennaethiaid. 
Arithmetic, (f.) -cyfrifyddiaeth, 

rhifyddiaeth, celfyddyd rhifb. 






A R 

Ark, (f.) arch. 

Arm, (f.) braich. 

f$ ARM, (v. a.) arfogi, arfu. 

Arms, (f.) arfaii, offer, trecc. 

A^RMAMEHT, (f.) arfdy.— * Bycldin. 
— Llynges, llu o longau rhyfel. 

A'r MATURE, ( f. ) arfogaeth, arf- 

•cdigaeth. 

A^RMiGER, ( f. ) dygiawdr arfau, 
arwcddawdr arfau, yfwain, ifamer. 

Armenians, (f.) Arminiaid, neu 
ganlynwyr Arminius, yr hwn oedd 
weinidog enwog yn Amftcrdam, 
ac o amgylch y flwyddyn 1600, a 
ymneillduodd oddi wrth y Calfin- 
iftiaid, gan ddal nad oedd Duw, 
mewn modd diammodol, gwedi 
rhag-arfaethu, neu cthol rhy w ni - 
ferneillduol i fed yn gadwedig, 
a bod pawb eraill yn wrthodedig ; 
nad oedd Duw yn dinyftrio rhydd- 
id neb o'i grcaduriaid, trwy ofod 
rhai dan angenrheidrwydd o fod 
yn gadwedig, ac eraill dan angen- 
rheidrwydd o fod yn golledig, ac 
nad oedd gweithrcdiadau'r Yipryd 
Glan yn anwrthwynebol : eithr, 
bod rhagordinhad, etholedigaeth, 
guTthodedigaeth, {ffr. ynammod- 
ol ; bod iechydwriaeth yn cael ei 
chynnig i bawb yn gyffredin, ar 
yrammod gredu ac ufiiddhaui'r 
efengylj bod dyn at ei ryddid, 
naill ai i ufuddhau i, neu ynte i 
wrthwynebu cynhyrfiadau 'r Yf- 
pryd; ac y bydd yr hwn a iawn • 
ddcfnyddio rad ras Duw, (yr hwn 
fydd yn cael ei gynnyg i bob dyn 
yngyfiredinol) yn licr o fod yn 
gadwedig ; ond bydd yr hwn a 
wrdiwynebo gynhyrfiadau 'r Yf- 
piyd, ac a gam-ddefnyddia ras 
Duw, yn ficr o fod yn golledig. 

Armi'potent, (adj.) cryf, galiuog, 
dewrarfog. 

A'rmlet, (f.) breichrwy. 

A'rmory, 7 (f.) arf-dy, ty arfau, 

Armoury, 3 yflordy arfau, arf- 
gell 

A'rmour, (f.) arfogaeth, cyffyriau, 
trecc, addurn rhyfel. 

A'rmour -BEARER, (f.) arwcinydd 
arfau, cludydd arfau. 

A'rmpit, (f.) cefeil, twll y gefeiL 

A'rmy, (f.) llu, byddjn. 



A R 

'AROM^Tidits, (f.) Uyfiau iioppau.' 
Around, (adv.) o bob parth, o 

amgylch, ogylch, o "ymylbwygil- 

ydd, o bobtu. 
To aro'use, ( V. ) dihuno, deffroi, 

cynhyrfu, cyffroi. 
A'rquebuse, (f.) gwn llaw. 
7*1? arraign, (v. a.) cyhuddo, dy- 

fyn, dwyn un i'r frawdle, cwyno. 
7o ARRANGE, (v. a.) gofod mcwu 

trefn. 
Arrangement, ( f. ) trefn, dof- 

parthji y weithrcd o ofod naewn 

trefn. 
A^RRANT, ( adj. ) earn, gwaethaf, 

pennaf, prif ymhlith eraill oV 

unrhyw, megis cam buttain, earn 

lleidr. 
Array, (f.) gwifg, addurn, trwf- 

iad. —Trefn. 
To ARRAY, (v. a.) trwfiadu, add- 

urno."— Gofod mewn trefn. 
Arrears, (f.) farrit, y relyw, gwc- 

ddill, gwargred, hyn fydd yn ol 

o'r cyfrif, dyled heb ei dalu. 
Akre AR ACE, fee Jrrears. 
To AKKhST, (v. a.) gafaelu, cym- 

meryd, cymmeryd gafacl, dal. 
A R R E s T I N G, 7 ( f. ) daliad, gafael- 
Arrest, 3 iad. 
ArriVal, (f.) dyfodedigaeth, dy- 

fodiad i ryw le. 
To arriVe, (v. a.) dyfod i dir, neu 

i ben taith. 
A^RROGANCE, 7 (f. j rhyfyg, cym- 
A^rrogancy, 3 myrredd, traha, 

balchdcr, rhodres. 
A^rrogant, (adj.) cymmyrredd- 

us, rhyfygus, tra-balch, trahaus, 

rhodrefus. 
A'rrogantly, (adv.) yn rhyfygus, 

yn falch, yn drahaus. 
To ARROGATE, (v. a.) rhyfygu, ym- 

gymmyrraeth, cymmeryd atto. 
A^RROw, (f.) faeth, fittell, piccell. 
A^RSENAL, (f ) arfdy, ty arfau. 
A'rsenic, (f.) rhyw felyn-liw. 
Art, ( f. ) ccifyddyd, cywrein- 

rwydd, crefFt, dyfais, medr. 
Master of Arts, (f. ) athrawya 

y celfyddydau. 
Arterial, (adj.) yn perthyn i'r 

rhedweli. 
A^rtery, (f.) rhedweli. 

Artfui* 



A S 

A'rtful, (adj.. a wniCd rr gel- 

fydd, ntu'i: gyv. rain:.— lynhw^T- 

ol, call, doctii, cyirwyt. 
A'rtiulne!:? , (f. cv\^Itinn^■\•Qc.. 

mcdru frwydd. 
ArthrTtjc., .ad;. £*r clc^d cvii.- 

liiKalau nrno. 
A'.. : ic. L, '■".' crthyj.;.'. 
A K T i' f u 1 /.T E , ad;, rha:: r.cd: '*; , 

g.vaitaneciig. t:oi;'ar:r:cai^, eglur 
A K T I'c V I A 'J L L "i ; ad\ . - 1: \\ aiiar. - 

A'rtjuci, r. yUryw. yftrarpc, 

d : ciicll, fi ^ »m i a :r . t y i n\ y L er , v T- 

tn \^ gar Qcychymm; g. 
ARTi'rjctR, r. I'L 'jt If*, dd, ce!- 

fyddydd, gwr o g'jifyddyd, un 

cyv.rcint-graff. 
A k T T !■ I't I A L , ' ar' : . ct ! "y d d ai d d, 

cyv. Tdin:, cren-'cvMaidd, a wnaid 

trwy gcirydd;. c. 
A R 7 /l I. £ R y , r. an u, offo-, cy- 

ffyriau riiyfd^ar. 

A^RTI5T, ) r.. Cclfvdrvdd, KC 

A RTIZAK, 3 ceJnddta-, un cvf- 

arm'dd yn ci gcjfyd'-yd. 
A'R'jLESi', J ad'.' d]j'ci:\dd, difedr, 

anghy wrain:, did c ici. 0\. 

A S 
As, (conj.; irial, fal, f?-, megi^, ag. 
AsEL^TiNh, 'adj. anlior^adi'.y, na 

djir ei dcifa gar. dan. 
lift ASCtND, (v. n., effynjCtrchafu, 

diing'j. 
Af c ^N D A E L L , ■' ad ; . ; cr^'ynad wy , 

dringadwy, nr;u a cijir ti ddrii.go. 
A ?> <. i'mj A N T , (f . ; ?. \vd L rc' 'd, gor- 

ucijafiaeth, dyji-.nwad, Awdurdod 

drofr uTj, yj^. y radd uchaf, j^eu 

b^'rfi'c•itJir\vydd. — Jn OVwff/'^-, 

AM:/Ki<>fcKcy, [{', goruchafiatth, 

d)!inv.'ad. 
A:< ^KfciOK, (f.; d/rcliafacl, dyr- 

t\i'4f\sk'i, rf^ynniad, dringiad, ar- 

'Itn'ii'i, '.yjjM. hafatJ. 

A-' /••!, 'i., riii-.v, IJJ'>t}lriw,llcch- 
V/< d'j. 

It, h^t \)f \ /.{*i^ '\. a.) fKrliaw, ar- 

flCf IJ, 

A ' i¥ I /U>iy,i:,'r, ((., <adarnhad, 
ii' If..':. 

7V AS' I'/**, 'v, a., bv/iv; ar, tyf'- 
/'// Mi, 



A 5 



Ash, rr/ 

AaKAMED, (adj. gorcfavyii»f er- 

wiiyddgar. gwlaaaidc. 
A sKLs, ff. liudw. yjwyxi, nlw. 
A';!:-WrDKrsDAy, ff. flvccller- 

ciiur y liudv. 
A^HORE. .ad\. ar draetn. ar £r. 
Amdl. lidv.' v/rthc. c; iiim, oV 

iici];ai:, arddidol, yi. wananred- 

ol, ar w\T, ar o!g:<. 
7": //n a: iDt, rhoi heiiuD, good 

c'r neilidu. 
A : I M Nt , { ad; . afycaidd. 
T{ AiK, ,\. a. gotyn, cyxnnno, TV- 

bil, erfm, crchi, adxajwyii- 
AsLA NCL, 1 ', adv. ' ai drawi^ ar 
A &K AUK CI, f wyr, ar y^iw, ya 
Afkalki, J Hedd:'. 
A'iLER, ; i'. goiyTwr, cifviaMiy 

ymbiliwT. 
Astiw, :adv.' ar w\t, ar o^ 

litdpai, li^ddf. 
A:lakt, adv." cdr. ^/ftflr. 
A £ L £ L p , ' ad V . y n c yign, yn Inmo. 
AsLDPi. adv. ) ar^^T, ar ofgc^ 

ar ogw^.dd. 
Atp, f. ■ afp. 
A'fpicT, ( f . ', golwg, tmn, go- 

dreni, golygiad, wynebpiTd- 
A'.>^p!:N. . !. i poplyfcn, Triifni 

aethwydficn. 
A fc r L R I T Y , ■; r ; garwedd, garvdcTj 

p£n^indeb. 
A''PiROur, ;adj.} ganv, gcnna, 

dirgcthrjn. 
7e ASPERf-E, >*. a.', diino, aafirio, 

cnl]ibio, hcrrio. 
AspLRsioN, (f.) yfgciniad, tacn- 

d]iad, — exillib, hoit. 
Aspiration, (f.) chA\7tliiid, an- 

adliad. — Tacr-jingais, awydd. 
Tc aspi're, (v. n.) ch\*yilin, an- 

adlu. — Awyddu, ymgcifio. 
Afquint, (adv.) cdr. Jfittnce, 
As£, (f.) afyn, afcn, ha'vvys, hawes, 
Ti? ASSAIL, {v. a.} rhuthro, nea 0- 

fod ar, ymgeifio. 
Assailant, (f.) rhuthrwr, cyich- 

wr at, rhyfg\\T. 
Ttf ASSASsiNATE,(v. a.) lladd, lladc 

yn fradychus, 11 add am elw. 
Assassin, (f.) llofrudd, Ueiddiad 
Assassination, (f.) llofruddiaeth 

murndwrn^ 

As 



A S 

Amault, {{.) rhuthr, hwrdd, ym- 

hwrdd, rhyfgyr, cyrch. — Sarhad. 
ftf ASSAULT, (v. a.) gofod af un, 

rhuthro, cychwyn, gwneuthur 

farhad. 
Assay, (f.) prawf, profiad, ym- 

bttfiad. 
f§ assay, (v. a.) profi, rhoi ar 

brawf. 
Assemblage, (f.) cafgliai, ym- 

gafgliad, cynhulliad, cafgl. 
ft assemble, ( v. a. ) ymgafglu, 

ymgy&rfod, cafglu ynghyd. 
AssEtfBLY, (f.) cymmaiifa, cyn- 

nulleidfa, ymgafgl. 
Assent, (f.) cydfynniad, y wcith- 

itd. o dderbyn peth megis gwir- 

ionedd. 
f§ ASSENT, (v. n.) cydfynnio, cyd- 

gordio, gweuyddu, rhoddi cred i 

Dcth, neu dderbyn peth fel gwir- 

ionedd. 
Assentation, ( f. ) gweniaith, 

trdth, ymoleithiad. 
5V assert, (v. a.) taeru, cadarn- 

hau, ficrhau, gwirio, arddelw, 

haeniy diheuro, hontii. 
Assertion, (f.) taeriad, cadarnhad, 

haeriad, honniad, arddelw. 
f0 ASSESS, (v. a.) trethu, tafgu. 
Assessment, (f.) teymged a godir 

oddi ar un, cyllid, ardreth, trcth, 

tafg. ^ 

J^asseVer, ^ 7 ( V. a. ) ymar- 
asseVerate, 3 ddelw, taeru, 

Wni, ficrhau, cadarnhau trwy Iw. 
Asseveration, (r.)ymhonniad, ar- 

ddelwady cadarnhad trwy Iw. 
Assiduity, (f.) dyfalwch, diwyd- 

rwydd, aftudrwydd. 
Assi^Duovs, (adj.) dyfal, diwyd, 

parhaus, dibaid, didorr, aHud. 
Assi'duously, (adv.) yn ddyfal, 

yn ddibaid, yn aftud. 
Jtf ASSifcN, (v. a.) gofod, appwynt- 

io, pennodi, dofparthu, cyfrannu. 
Assignee, 1 (f. ) un a ofodwyd, 
Assign, J neu appwyntiwyd 

gan arally rhaglaw, dirprwywr. 
Assign ation, 7 ( C ) pcnnodiad, 
Ass /on ME NT, 3 dyda penned, 

cyfhod, cilwydd, cyfranniad, 
jMuthiad, dofparthiad. 
Ttf Asst^MiLATE, (v. a.) cyffclybu, 

cynnhcbjgu^ d/falu. 



A S 

Assimilation, (f.jcyffelybrwyd?!, 

cynnhebygolrwydd. 
To ass/mulate, (v. a.) cymmeryd 

arno, ffugio, ffuantu. 
Assimulation, (f.) ffug, cym- 

myrredd. 
To assAt, (v. a.) cymmorth, cym- 
meryd plaid, cynnorthwyo, helpu. 
As8i'sTANCE,(f.) cymmorth, porth, 

cynnorthwy, help. 
Assi^'sTANT, (adj.) cynnorthwyol, 

anertho. 
Ass INSTANT, (f. ) cynnorthwy wr, 

cyfnerthwr. 
Assi^zE, (f.) eifteddfod, llys. 
To Assi^zE, (v. a.) fefydlu pris, 

pwys, a mefur pethau. 
AssdciABLE,(ad.) hygargl,hawdd- 

gynnull. 
7*^ ASSOCIATE, (v. a.) cymdeithafu, 

cyfeillaehu, ymgyweithafu, cyf- 

fylltu. 
Associate, ( f. ) cyfaill, cydym- 

maith, cyfrannog. 
Association, (f.) cyfeillach, cym- 

deithas, cydgyfTylltiad. 
70 A s s o I l, ( v. a . ) rhy ddhau o yf- 

gymmundod. 
To A3SUAGE, (v. a.) llonyddu, llin- 

iaru, dyhuddo, efmwythau, gof- 

tegu, dofi, t^welu. 
Assuagement, (f. ) dyhuddianC, 

llonyddiad, efmwythM, llarieidd- 

iad, lliniarwch. 
AssuASivE, .(adj.) a lonydda, a 

efmwythao. 
Ass u ETUDE, (f.) cynnefinder, ar- 

fer, defod. 
To ASswME, (v. a. ) cymmeryd, 

cymmeryd arno, rhyfygu, ym- 

gymmyrraeth. 
Assumption, (f.) derbyniad, cym- 

meriad. 
Assurance, ( f. ) ficrwydd, dio- 

gelrwydd, dilyfrw)'dd, adrybedd, 

hyder. 
To assure, (v. a.) gwarantu, dio- 

gclu, ficrhau, cadarnhau, haeru. 
Assuredly, (adv.) yn ficr, yn 

ddiammau, yn ddinam, yn ddilys. 
A'sterisk, ((,) or a mark thus *, 

ferennig. 
Asthma, (f.) clefyd yr yfgyfaint, 

pas, rhuthrbas, diffye anadL 
^ To 



A S 

Td AST<>NiSH, (v. a.) peri fyndod, 

fynnu, fyfrdanu, hurtio, bravv- 

ychu, iniangu. 
Astonishment, (f.) fyndod, hurt- 

rwydd, fynncdigacth, braw, ir- 

dang. 
To ASTo UND, (v. a.) fge to ajlonijh. 
Astraddle, (adv.) a'idraedar led. 
AUSTRAL, (adj.) yn perthyn i*r fer. 
Astray, (adv.) ar ddifpcrod, ar 

grwydr, ar ddigrain. 
Togo ASTRAY, (v. n.) crwydro, cy- 

feiliorni, gwibio, myned ar ddif- 
pcrod, myncd ar ddigrain, my- 
ned ar ddiwanfa. 
AsTRi^CTiON, (f.) rhwymiad, clym- 

miad. 
AsTRi'cTivE, 7 (adj.) rhwym, 
Astri'ngent, 3 cacth, rhwym - 

edig. 
AstrI'de, {^Av.) fee aftraddle. 
To ASTRi^NGE, ( V. a. ) rhwymo, 

clymmu 'n dynn, - caeth-rwymo, 

gwafgu ynghyd. 
Astrologer, (f.) aftromiwr, fer- 

ydd, fy wedydd. 
Astrology, (f.) fywedyddiaeth, ' 

feryddiaeth, celfyddyd o roi barn 

yn ol tremmiadau'r fer, aftrolog- 

yddiaeth. 
AsTR0N0MER,{f.)fer7dd, wybrydd, 

fy wedydd. 
Astronomy, (f. ) g^vybodaeth y 

fer, fywedyddiaeth. 
Asunder, (adv.) o'r neilldu, y naill 

oddi wrth y Hall, ar ddidol, ar 

wahan, yn wahanredol. 
AsY^LUM, (f.) noddfa. 

A T 
At, (prep.) yn, wrth, yn agos at, ar. 
To atchi^eve, ( v. a. ) cwplhau, 

dwyn i ben, gorphen, cyrhaeddii. 
Atchi^evement, (f.) y cyflawniad. 

o ryw beth hynod, neu ragorol. 
A^theist, (f.) Didduw, unni chred 

fod Duw. 
Athi^rst, ( adv. ) yn fychedus, yn 

fychedig. 
Athletic, (adj.) campus, mil- 

wraidd. 
Athwart, (adv.) ar draws, ar wyr. 
A'tmosphere, (f.) yr elfen awyr 
• o amgylch y ddaear. 
Atom, (f.) mymryn, diran, y tic- 

€ynlleiaf, corpkilyn. 



at 

To ATONE, (v. a.) cymmodi, ij^- 

huddo, heddychu, cyttuno. 
At(^nement, ( f. ) dy huddiant, 

cymmod, cymmodloncdd, undeb. 
Ato'p, (adv.) ar ben. 
Atrocious, (adj.) creulon, dy- 

wal, didrugaredd, farrug, erchill. 
Atrc^ciously, (adv.) yn greulon, 

yn farrug, yn ddidrugaredd. 
Atrocity, (f.) creulonedd, ffyr- 
' nigrwydd. 

A'trofhy, (f.) cdr. Confumptiojt. 
To attach, (v. a.) dal, neu gym- 

meryd gafael ar wr, neu'i fedd- 

iannau. — Bod a chwennychiad 

cryf ar ol rhyw beth. 
Attachment, ( f.) gafaeliad. :«-« 

gogwyddiad y meddwl. 
Attack, (f ) ray^oyr^ cyrch, llu- 

chynt, dicbyd, ymofod, rhuthr. 
To ATTACK, (v. a.) gofod ar un, 

cyrchu, rhuthro, cychwyn. 
To ATTAIN, (v. a.) cael, cyrhaedd, 

meddu, cyrhaeddyd, hercyd. 
Attainable, (adj.) aellirei gyr- 

haeddyd, neu'i ynnill. 
Attainment, (f.) yr hyn a.gyr- 

haeddwyd, neu a ynnillwyd, cyr- 

haeddiad. 
To attaint, (v. a.) pafio dcdfryd 

yn erbyn un. — Halogi. 
To attemperate, (v. a. ) cym* 

medroli, cymmcfuro, cyfaddafu. 
Attempt, (f.) antur, anturiaeth, 

ymgais, cais, cynnyg. 
To ATTEMPT, (v. a.) cynnvg, am- 

canu, anturio, ymegnio, ymgais. 
To ATTEND, (v. a.) canlyH, g^v^an- 

do, clull-ymwrando, dal fulw, 

yftyrio, rhoi cluft. — canymdaith, 

heilio, gwcini, gwcinyddu. 
Attendance, ( f . ) gwafanaeth,^ 

hail,gweinidogaeth.— gwas, neu, 

yr hwn a fo yn gweini,— gofgordd. 
Attendant, (f) cydymaith, gwas, 

gwcinydd, gwciniad. — Heilyn. 
Attention, (f.) fefydliad y me- 
ddwl ar ryw wrthddrych neill- 

duel, alludrwydd, ymwrandaw- 

iad, goftcg. 
Attentive, (adj.) gwrandawus, 

yilyriaidd. 
Attlntiveness, (f.) ymwrandaw- 

iad, yilyriad, dyfal wrandawiad. 



, AT, A U 

Ti ATTENUATE, ( V, a. ) tcnchau, 
. gwncuthur yn denau. 
Attenuation, (f.) tenehad. 
fp atte'^st, (v. a.) tyllio, tylliol- 

aethu, dwyn tyftiolaeth. 
Attestation, (f.) dygiad tyftiol- 

aeth, profiad trwy dyftion. — tyfl- 

iolaeth. 
Tff a^tt/'re, (v. a.) gwifgo, trwf- 

iadu, dilladu, addurno. 
At^/re, (f.) gwifg, trwfiad^ dill- 
ad, addam. 

A'ttitudb, (f.) yftum y corph. 
Attorney, (f.) g\vr o gyfraith, 

dadieuwr, edrydd hawl, dirprwy- 

wr, cyfreithwr. 

fi attorney, (v. a.) dirprwyo. 
fp Attract, (v. a.) tynnu at. — 

denuy hudo. ^ 

Attraction, (f.) tynniad at, tyn- 

Bcdigacth. — deniad. 
Attractive, (adj.) a dynno atto. 

►—a dwyllo, ac a hudo. 
Attra-hent, (adj.) a dynno atto. 
ftf attribute, (v. a.) bwnv ar, 

cvfedliw, cyfrif at. 
Attri'bute, (f.) priodoledd. 
Attribution, (f.) edmyg. 
Attr/'tion, (i.) treiliad. 
yipATTUNg, (v. a.) cyweirio. 

' A U. 
?i Av/iL, (v.) Uefu, buddio, elwa. 
Avail, (f.) budd, lies, clw. 
AvAiLABLE,(adj.) afteithiol, budd- 

iol, llcfol, buddfawr, hylwydd. 

— galluog. 
Ay AILMENT, ( f. ) budd, buddies, 

mwyniant, elw. 
AVarice, (f.) cybydd-dod, crin- 

Uchrwydd, trachwant. 
AvARi'cious, (adj.) cybyddlyd, 

twchwantus, chwannog, awydd- 

W, diwala, arbcdus, cynnil. 
AvARi'ciousLY, (adv.) yn gybydd- 

lyd, yn drachwantus, yn awydd- 

OS, yn ddiv^ala. 

AvARi'ciousNEss, ( f . ) calcdwch. 
See Avarice. 

Avast, (intcrj.) dal, dalwch, arof- 
wch, attaliwch. 
AvAUNT, (intcrj.) i fFordd, ymaith, 
hwt, ffi. 
A^ucTiny; (f.) arwerthiad cyhoedd, 
trefn arwerthiad, ym mha un y 



A U 

mae'r moddion yn cael eu gwerthu 

i'r hwn a gynnygo uchaf. 

Audacious, (adj.) hy, rhyfygus, 

digywilydd, hydcrus, • haerllug, 

anturiol. 
Audaciousness, ( f. ) See Auda- 
city, 
Audacity, ( f. ) hy fder, rhyfy g, 

antur, haerllugrwydd. 
A'udible, (adj.) Ibniarus, llafar, 

fonfawr, croywlais. 
A^udience, (f.) clywedigaeth, — 

cynnulleidfa, »cymmanfa.— gwran- 

dawyr. 
To AVDiT, (v. a.) holi cyfrif. 
Audit, (f.) hodiad cyfrif. 
A'uDiTOR, (f.) clywedydd, gwran- 

dawr. — fwyddog i dderbyn cyfrif. 
A^uditory, (f. ) gwrandawle, 

brawdle. — y He yr ymgynnull 

pobl i wrando.— cynnulleidfa. 
To avenge, (v. a.) dial, dialeddu, • 

cofpi, gwneuthur dial. 
Av e ng e m e NT, (f. ) dialeddiad, dial. 
Avenger, (f.) dialwr, dialeddwr, 

coipwr, arteithiwr. 
A^venue, (f.) mynediad, ffbrdd, 

dyfodiad i mcwn, rhodfa, cynt- 

edd. 
To Avkr, (v.a.) taeru, haeru, gwlr- 

io, ficrhau, honni. 
Averment, (f.) gwiriad^ ymhon- 

iad, arddelwad. 
To Ave RR ungate, (v. a'.) ch\vyn- 

nu, diwreiddio. 
AvERSATiON, (f.) gwrthwyneWad, 

ifieiddiad, gwrthodiad, dirmyg- 

iad, troad oddi wrth beth. 
AvLRSE, ( adj. ) digllon, dieithr, 

anfoddog, gwrthwynebus. 
Aversion, ( f. ) gwrthwynebiad, 

ffieiddiad, cafineb. 
To AVERT, (v. a.) troi oddi wrth, 

troi ymaith, dadtroi, troi hcib- 

io. 
AuF, (f.) un ynfyd, ofer, dircftvm, 

fFol. 
A'^UGHT, (pron.) un peth. 
To augment, (v.a.) cynnyddu, 

mwyhau, anghwancgu, helaethu, 

amlhau. 
Augment ACTION, ( f . ) cynnydd, 

anghwanegiad, hclaethiad, cyn- 

nyddiad. 

E Aug- 



A U 

Augments, ( f.) anghwar.egwr. I 
A^UGER, 7 ({".) ebill, taradr, trwy- 
A^UGRE, 3 ddew, trul. 
A'uGUR, (f.) dewin, dewin wrth 

adar. 
To AUGUR, or 1 (v. n.) dewinio, dy- 
A^UG URATE, i falu, a bwr.wam- 

can beth a ddel. 
AuGURATiON, (f.) dewiniacth. 
A'uouRY, (f.) dewiniaeth, dewin- 

dabaech adar. 
A'UGUST, (f.) Awft. 
A UG usT,(adj .)anrhydeddus, mawr- 

yddig, dyledog, brenhinol, ym- 

merodraidd, niawr, urddedig, 

urddafol. 
AViARY, (f.) adardy, gwialdy a- 

dar. 
Avi'dity, ( f. ) awydd, gwangc, 

chwant. 
A^uL, (f.) See AzvL 
-A'uLic, (adj.) yn perthyn i'r llys. 
A'uNT, (f.) modryb. 
^0 AVOCATE, (v. a.) gahv ymaith, 

tynnu ymaith. 
Avocation, (f.) difyrriad a dyn- 

xio un oddi wrth ei waith, rhwyilr, 

attaliad. 
^i? AVOID, (v. a.) cilio oddi with, 

iFoi rhag, gochel, gochelyd. 
Avoidable, (adj.) a allir ei oclicl- 

yd, gocheladwy. 

AvoiDAMCE, (f.) fFoad, gocheliad, 
ciliad oddi wrth, — -arlocfiad, dif- 
pyddiad. 

Avoirdupois, (f.) pwys o i6wns. 

^0 AVovcH, (v. a.) honni, hacru, 
iicrhau, cadarnhau, ymarddclw. 

To AVOW, ( f . ) gwirio, ficrhau, 
cadarnha;^, gwcuthur cyfaddeiiad 
cyhoeddus. 

AvJwABLE, (adj.) amddiiFynad- 
wy. 

Avowal, (f.) adduned, cyfaddef- 
iad cyhoeddus. 

Avowee, (adj.) edr. Jdvozvee, 

Avows A L, (f.) cyfaddefiad. 

Avowtry, (f.) godincb, torr pri- 
odas, putteindra. 

A'uRiCLE, (f.) y rhan allanol o'r 



gluft. 



A UTRICULAR, (adj.) fy'n perthyn i'r 
gluft, dirgel, megis iifial, neu fib- 
rwd ynghluil un. Auricular Con- 



A U 

fejji9r,y yn cglwys Rhufain, yVr 

cyfaddefiad dirgel mae un yn ei 

wneuthur o*i bechodau o ftacn yr 

offciriad, mewn trefn i dderbyn 

rhyddhad. 
Aurora, (f.) y feren foreu, y bo- 

rcuddydd, y wawrddydd. 
A'uspicE, (f.) adargoel. — ffafor. 
AuspiVious, (adj.) dedwydd, 

llwyddiannus, tycciannus, ffyn- 

nadwy. 
Auspi^MousNEss, (f.) llwyddiant, 

fFynniant, dedwyddyd. 
Austere, (aj.) fur, Ilymdoft, an- 

foddog, difgyfrith, farrug, dyrfing, 

creulon. 
Austerity, (f. ) llymder, creu- 

loncdd, farrugrwydd, garwder, 

gcrwindcb. 
AuthiTntic, (adj.) awdurol, aw- 

duredig, awdurdodol, dilys. 
Authentical, (adj.) edr. Authen- 
tic-. 
AuTHENTi'ciTY, (f.) gwirioncdd, 

gwir, . dilyliant, dilyfrwydd, aw- 

durdod. 
Au'thor, (f.) awdwr, gwneuthur- 

\vr. 
Authoritative, (adj.) awdur- 
dodol. 
Authority, (f.) awdurdod, aw- 

duriaeth, rhwylg. 
To author i^zE, (v. a.) awdurdodi. 
Autography, (f.) Gr. avro^; hii 

own Jelf\ efc ei hun, and ypa^w, 
to write y yfgrifenu ; yr hyn a fgri- 
fenwyd gan yr awdwr ei hun, yf- 
grifen-law yr awdwx ei hun. 

A^UTUMN, (f. ) cynhauaf, amfer 
cynhauaf. 

Autumnal, (adj.) yn perthyn i'r 
cynhauaf. 

Auxi'nAR, 7 (f.) helpwr, cyn- 

AuxiLiARY, 3 northwywr. 

A u X i^L I A R , 1 ( adj . ) cynnorthwy- 

Auxi'liary, 3 ol, diangyinmorth, 
a ddelo yn berth i un arall. 

AuxiLiATiON, ( f . ) porth, help, 
cynnorthwy, cymmorth. 
A W. 

To await, (v. a.) gwylio, difgwyl, 
«iros. 

To AWAKE, ( v. ) dihunoj.dcffroi, 
cynhyrfu. 



A W 

:, (adj.) cfFro, digwfg* di- 

iKEN, {y,^ fee Awake. 
RD, (v. a.) dedfrydu, barnu, 
am. 

, (f.) barn, mympwy, cy- 
d, dedfryd. 

, (adj.) gochelgar, darbod- 
rhagweled, yn rhagddar-. 

(adv.) ymaith. 

r. ) ofn, arf\vyd, dychryn. 
fiydedd, parch. 

(v. a.) dychrynu, neu ar- 

un, peri ofn. 

., (adj.) ofnus, ofnog, ar- 
;, ofnadwy. 
NESS, (f.) dychryn, achrcth 

parchus ofn. 
E, (adv.) encyd, ennyd. 
iRD, (adj.) anneheu, chwi- 
naddas, gwladaidd. 
V R DN Es s,(f.)anaddafrwydd. 



A X, A Z 

gwladeidd-dra, gwladciddr\\ydd. 
Awl, (f.) lnyna^vyd. 
t Awn, (f.) col yd, tywyfen, 
AVr Y, (adv.) ar^yr, ar vvyrdraws, 

ar uryream, ar led-dravis, ar y 

naill ochr, lletpai. 
Ax, (f.) bwyall. 
A'xiOMj (f.) ymadrodd profedig, 

prif-ddadl, prif-refwni, diwrth- 

ebair, diarhebair, gofodedigaeth. 
A'xis, (f.) dau begwn y byd, k^^ 

Y gogleddig, a'r gwrth-ogleddig, 

neu'r deheuol. 
A^<LE-TREE, ( f. ) echel, echcl 

menn. 
Aye, (adv.) ie. Mat. v. 37. 
Aye, (adv.) byth, yn waftadol, yn 

dragywyddol, o amfcr i amfer. 
Azure, (adj.) afur, nefliw, glas^ 

brithlas. 
Azy'mOs, (f.) (from Gr. a, neg, 

di, Zv^i}, Leaven^ furdoes) bara 

difurdoes, bara croyvi. 



■" — —-■ ""-T 



B A. 

L L, Heb. lord^ (f.) arglwydd, 

w eulun. 

le, (v. n.) baldordd, dad- 

dwndrio, lolio, dyw^dyd 

Ir. 

, (f.) fiaradach, baldordd, 

irad, dy vvedgarwch, dwndr. 

R> ( ^- ) gwag-fiaradwr, 

wr, loliwr. 

f.) plenty n aflafar, maban, 

(adj.) mabanaidd, plent- 

« 

, (f.) eppa, ab. 

(f.) baban. 

SHIP, (f.) mcbyd, mabol- 

)abandod. 

.NALiAN, ( f . ) meddwyn, 

;\vr. 

lnal, (f.) gwledd Bacchus, 

v)4 Bacchus, 

;f.) cefn. 

,or, (f.) am mhriod, di- 

ddi, unig. 

(adv.) yn cL 

c, (v. a.) attegu, cynnal i 



B A. 

To Backbi'tb, (v. a.) abfennu, rhoi 

drygair neu anair, dywedyd drwg 

abfen, enllibio, hortio. 
Backbiter, (f.) goganwr, enllib- 

iwr, abfennwr, hortiwr. 
BACKBi;riNC, (f.) drwgabfcn, hort, 

enllibu 
Back-friend, (f.) cyfaill twyll- 

odrus. 

Backside, (f.) tu cefn. 
T^jBacksliTde, (v. n.) ewrthgilio, 

g\vrthlithro, fyrthio oddi wrth y 

gwirionedd. 
Backsli'ding, (f.) gwrthgwymp, 

fyrthiad oddi wrth y gwirionedd, 

ymlithriad oddi wrth y gwirionedd 
Backward, (adj.) mufgrell, llefg, 

llibyn, anefgud. 
Backward, (adv.) yn \\7fg ei 

gefn, yn ei ol, yn ei wrthgefn, 

yn y g wrth wy neb. 
Backwardness, (f.) fyrthni muf- 

grelli, llefgedd. 
Bacon, (f.) cig inoch, baccwn, i?. 
Flitch of ^hco^^ (f.) hannerog o 

gig moch hallt, hannerog. 

5 Z Gdrntn^n 



B A 

dammnQfUcon, (f.) morddwyd 

• hwch, ffolcR hvvch, angell hwch. 

Bad, (adj.) drv^'g, diriad, dryg- 

ionus, mall. 
Badge, (f.) nod, arw)'dd, argoel, 

amlygyn, llumman, Num, xi. 2. 
To BADGE, (v. a.) gofod nod, neu 

arwydd ar un. 
Badger^ (f.) pryf Ihvyd, daiar- 

fochyn, pryf penfrith. 
Badger, (f.) cdwiccwr, yr hwn a 

a bryno yd, ncu'rfath gyfreidiau, 

mewn un lie, ac , a 'i gwcrtho 

mewn man arall, a bryno bctii i 

e'lvva arno. 
Badly, (adv.) yn ddrwg. — yn 

glafaidd, yn anhwylus. 
Badness, "(f.) drygioni, direidi. 
To BAFFLE, (v. a.) fiommi, tvvyllo, 

feithugo. 
Baffle, 7 (C ) twyll, dichcll,hud 
Baffling, 3 fommiant, hocccd. 
Baffler, (f.) twylhvr, fiommwr, 

hudvvr, hoccedwr. 
Bag, (f.) cwd, cod, fach. 
Cloak-i^AQy (f.) yfgreppan, cwd dau 

bennog, cod i ddw^n cochl. 
Bag-pipe, (f.) pibcwd, pibell god. 
Bagpiper, (f.) pibydd aganobib- 

au cod. 
Bag AT E'^LLE,(r.) peth o ddim pwys 

na chanlyniad, gwag-bcth, ofcr- 

beth, fimmera. 
Baggage, (f.) dodrefn fawdwyr, 

cyfreidiau byddin.-^— hen ddillad, 

hen gelfi.-— bony w anllgd, puttajn, 

dihiren. 
Bagnio, (f.) ymolchfa, ymdroch- 

fa, golchfa, tv/ymdy. 
Baii>, ( f. ) meichniaeth, mach, 

meichiau, gwyftl. 
To Bail, (v. a,) mdchnio, rhoi 

meichiau, gwyftlo. 
Bailiff, (f.) rhingyll, gwyfiwr, 

dyfynwr, ceifpwl. 
Bailiff, or overjeer of lands ^ { f.) 

goruchwyliwr amactn, rhcolwr 

tai ncii diroedd, 
Bi^iLiwiCK, (f.) cantref, cwmmwd. 
To Bait, (v. ) abwydo, llithio, 

hudo.«— cymmer}'d ymborth ar y 

fibrdd mewn gwcflle, neu letty. 

— rcynhyrfn, cyrhruddo, gofod ar. 
Bait, (f.) Ilith, abvvyd, hud, 

^cnia4 trwy yfbjeddach. 



I 









B a 

To SA!tE, (v.) pobi, crafu. 
Ba^'ker, (f.)pobydd, pobwr, tylinwi' 
Ba'kehouse, (f.) pobdy. 
BALANCE,(f.)tafol, dorian, mantel, 

cyd-bwyfedd, arvvydd y fantol yn 
r wybr, 

i BALANCE, (v. a.) pwyfo, man- 
toll, tafoli, cymmhwyfo, gogym- 

mhwyfo, rhannu'n union, cyfar- 

talu, cyfrif. 
Balcony, (f.) adeilad yn tafluall- 
' an o dai, yn fwyaf cyffredin o 

flaen ffeneftr. 
Bald, fadj.) moel, 11 wm, gwallt- 

goll. —^fig, gwael, dibris, ynfyd. 
To be, or wax bald, (v.) mocli, ar- 

focli, myncd yn foel. 
Balderdash, (f.) cymmyfgedd. 
Baldness, (f.) moelni, arfoelcdd. 

-^ fig* diiFyg addurn, tegwch, 

neu brydferthwch. 
Bale, (f.) fcldrem. 
Bale, (f. ) ing, poen, cyfyngdcr, 

trailed, helbul. 
To BALE, (v. a.) rhwymo peth i fy- 

nu'n feldrem. 
Baleful, (adj.) trift, galarus, al- 

aethus, trallodedig, hclbulus,.ni- 

weidiol, dinyllriol. 
Balk, (f.) bale, bryncyn, male. 
To balk, (v. a.) bryncynnu, balcio, 

malcio. 
Balk, Beam, (f.) trawft, "tylath. 
Balk, dif appointment, (f.) fiommed" 

igaeth, ieithugiaeth. 
To i&AhVi, pajsby, (v. a.) gadael hei- 

bio, efgculufo, goUwng ymaith, 

myncd dros bcth. 
To BALK, dif appoint, (v. a.) iionuni, 

dyfod yn fyrr o atteb difgwyliad- 

au un, gwncuthur ymdrechiadau 

un yn aneffeithiol 5 feithugio, peri 

methu. 
Ball, (f.) pel, pel en. 
Ball, a dancing-meeting, ( f. ) 

dawns gymmanfa, cynnullcidfa 

bobl wedi ymgyfarfod i ddawniio. . 
Tbe^hhis of the eye, (f.) canwyll y 

llygad. 
Ballad, (f.) cathl, c4n, can gyff* 

red in. 
Ballad-singer, (f.) cethlydd, yr 

hwn a gano, gancuau ar hyd yr 

heolydd, neu ryw gynniwcina 

^yhoedd. Ballajt 



B A 

Ballast, (f.) gro, balafarn, grai- 
an, marian, tywod, ncu 'r cy- 
ffdyb a roir mewn Hong. 
7i BALLAST, (v. a.) Ealafamu, 
ll^vytho Hong a graian, neu dy- 
wod. 

Ballon, 1 (in architeSiure ) ( f. ) 
Balloon, 3 glofcyn,. neu bel, ar 
ben piler, neu golofn. 
B ALLO N, 1 in fireworks y ( f. ) pel wc- 
Balloon, 3 di ei llcnwi a rhyw 

ddefnydd hylofg. 
Ballot, (f.) cift, neu flwch, i ba 

un y teilir coelbrennau, neu nod- 

au, wrth ddewis fwyddogion. Y 

gair a roddir gyd ag un ftiewn 

ediolladau. , 

7i ballot, (v. n.) dewis trwy 

daflu nod, neu arwydd i flwck, 

dcwis trwy ddal dwylaw i fy nu. . 
BALM,(f.) driacl, Jer, vii. zz^Onid 

oei driacl yn Gilead ? pen. xlvi. 

II. A cbymmer driacL — llyiiau'r 

gwenyn. 
Balmy, (f.) a lonyddo, neu a ef- 

mwythao boen, neu gyftudd. 
Balsam, (f.) fudd y Balfamum, 
Ba'lsam-mint> (f.) berw'r dwfr, 

mintys y dwfr. 
Balluster, (f.) colofnig, clcdren, 

pilcr. 
Ballustrade, (f.) rheftr o got- 

ofnigion, neu gledr wedi ei gofod 

ar, neu o flaen rhyw adeilad. 
7i Bamboozle, (v. a.) twyllo, neu 

fiommi un, feithugio, peri feith- 

Bamboozle R, (f.) twyllwr, hud- 

wr, fcithugwr. 
Ban, . (f.) cyhoeddiad, ordinhad 

cyhocdd, gorchymyn cyhoedd. 

— melldithiad, yfgymmundod. 
7i BAN, (f.) curfey rhegu, melldi- 
go, melldithio, gorchymyn i ddif- 
tiyw. 

Band, (f.) rhwymyn, cydiad, cyf- 
lyUtiad. — llyffethar, caler, banc- 
aw. 

■foBAND, (y, a.) rhwymo, cylym- 
mu, cylchu. — rhwymo wrth, 
cylymmu wrth, cyirylltu. — banc- 
dwio. 

tkiiDoffildierSy (f.) byddin, mint- 
ai mwyr, torf o filwyr, rhawd, 



B A ' 

By Bands, (adv.) yn fintciocdd, 

yn fyddinoedd. 
iVifri-BAND, (f.) coler, torchgwddf, 

torch fy nwgl, mynygl-dorch. 
K7/-BAND, (f.) llinyn hctt, llin- 

cwccwll. 
Bandit, (f.) llcidr, ncu yfpciliwr 

deoledig. 

Banditto, 7 //. ofBanditty ( f. ) 
Banditti, 3 Uadron, neu yf- 

peilwyr deoledig, ncu wedi ei 

gyrru ar hcrw. 
Bandore, ( f. ) math ar ofi«ryn 

. cerdd. 

Bandy (f ) pren pen grwcca, crw- 

bach, ffon gam fachog. 
Bandy, (adj.) crwcca, crwmm. 
Bandy-legged, ' (adj.) cocigam, 

camgoefog, troedgam. 
7*1? BANE, (v. a.) dinyflrio, Uadd, 

gwenwyno. 
Bane, poifony (f.) gwcnwyn. 
Bane, (f.) angeu, dien, dihenydd, 

dinyftr, diftryw. 
Baneful, (adj.) adwythig, gwcn- 

wynllyd, marwol, anghcuol, nif 

weidiol. 
Bang, (f.)dyrnod, cis,cnith, curfa, 

yfpongc, tarawiad. 
To BANG, (v. a.) euro, ffuftio, 

taro, maeddu, pwyo. 
Bang, ^r 7 ( f . ) curfa/ curiad. 
Banging, j maethgen, maeddiad. 
T"!? Banish, (v. a.) alltudo, difroi, 

deol, tarryrru, didirio. 
Banisher, (f.) un a yrro arallall- 

an o*i wlad. 
Banishment, (f.) alltudiaetk, hcr- 

wriaeth, deoliad. 
Banished Man, (f.) hcrwr, gwr 

deol, difro. 
Bank, (f.) bryncyn, ceulan, brjmn. 

— arkn-lle, lie y cedwir arian. 
Bankrupt, (f.) un wedi torri, un 

wedi ffaelu yn ei fafnath. 
Bankruptcy, (f.) cyflwr yr hwn 

^ dorrodd yn ei fafnach. 
To Bann, (V. a.) melldithio, rhegu. 
Banner, ( f . ) banniar, baner, 

llumman, arwydd, penwn. 
Banneret, (f. ) marchog, llum- 

manwr. 
Banns of Matrimony ^ (f.) goflegion 

priodas, cyhoeddiad priodas. 

To 



B A 

Tfi Ban<^et, {v.)gwledda, cyfcdd- 
ach. 

IBaiw^et, (f.) gwledd, cyfeddach. 

Banqueting-house, (f.) t^ cy- 
feddach, gwledd-dy. 

Banter, (f.) cellwair, gwatwor, 
arabedd, gwawd. 

To Banter, (v. a.) cellwerio, 
gwawdio, gwatwor. 

Banterer, (f.) cellweiriwr, gwat- 
worwr, gwawdiwr. 

Bantling, (f.) bachgennyn, ma- 
ban, herlottyn. 

Baptism, (f.) bedydd, taen-droch- 
iad, golchiad. 

Baptist, (f.) bedyddiwr, trochwr. 

Ba'ptistery, (f.) bedyddfan, bed- 
yddfaen, bedyddlcftr, trochleftr. 

To BAPTi'zE, (v. a.) bedyddio, 
taen-drochi, golchi. 

Bar, (f.) trofol dnvs, bollt,'clic- 
cicd, rhw)''ftr, lludd, lluddias, at- 
tal. — dadJeu, llys, brawdle. 

To BAR, (v. a.) trofolio, bollto. — 

cau allan, cadw oddi wrth. 

rhwyflro, lluddias, attal. 

Tt BARB, (v. a.) cillio, cncifio, 
toccio. 

Barbarian, (f.) yn ci yftyrdech- 
reuol alltud, ncu un o wlad ddi- 
eithr ; eithr yn brclennol, mac'n 
arwyddoccau dyn creillon, nawf- 
wyllt. — dyn taeogaidd, anhyn- 
awdl, anfoefawg. 

Barbarism, (f.) taeogrwydd, cif- 
iau moes, gwladeiddrwydd, creu- 

londer, tryfgledd. anghyfraith, 

trwfgliaith. 

Barbarity, (f.) creulondcr, an- 
foefgarwch, amihirionwch, an- 
hynawfedd. 

Barbarous, (adj.) creulon, an- 
fwyn, anfoefgar, nawfwyllt, 
gwladaidd, taoegaidd. 

BARBAROUSNEss,(r.)edr.5^r^/7r//)' 

Barber, (f.) eilliwr, barbwr. 

Barbican, or 7 (f.) rhagfyr,'gwrth- 

Barbacan, 3 fyr. 

Bard, (f.) prydydd, bardd, cy- 
wyddwr. ' 

To BARD, or heard ivool, (f.) cneifio 
yinaith blaen, ncu ddiflaen cnuf. 

Bare, (adj.) naked, noeth, hynocth, 
11 wm, llymii, noethlummyn. • 

I 



B A 

Bare, (adj.) only^ yn unig. 

To make bare, (v. a.) noethi, dy. 
noethi, llymhau, moeli. 

Ba'rely, (adv.) nakedly ^ yn noeth, 
yn Uymfi. 

Barely, (adv.) fcarcely, braidd 
o'r braidd, prin, yn brin. 

BARRENNEss,(r.)noethder,noethm 
llymder, moelni, anfFrwythlondeb 

Bare-footed, (adj.) troednocth 

Bargain, (f.) bargen, dygymmod 
anunod, cyttundeb, cymmod. 

To bj(rgain, (v.) ammodi, cyf 
ammodi, bargen na. 

Bargafner, (f.) bargenwr, am- 
modwr, gwneuthurwr ammod. 

Barge, (f.) yfgraff, bad, ceubal. 

Barge-man, (f.) gwafanaethwr ai 

'•gwch, ncu leftr, yfgrafFwr, ceu- 
balwr. 

Bark, (f.) rhifglyn, rhifgyn. 

To bark, (v. a.) dirifglo, dirifgo. 

Bark, (f.) little Jhip, llong fcchan. 

To bark, as a dog, (v. n.) cyfarth. 

Barker, (f.) cyfarthwr. 

Barking, (f.) cyfarthiad, cyfarth- 
fa, udfa. 

Barley, (f.) haidd. 

Barm, (f.) burman, fwyf, cwys 
died. 

Barn, (f.) yfgubor, ydty, hciniar- 
dy. 

Barnacle, (f.) genfa. 

Barometer, or weather -glafs^ (f.' 
(from Gr. |3a^o?, zvcight^ p^vys, ncv 
d,rymder, andy ^.w^ia, to meafure 
mcfuro) hin-wydr, neu offeryn 
fefuro pwys yr awyr ; yr hwn o- 
fFeryn fydd wedi ei wneud i fynt 
o bibeli wydr, a'i llenwi o fcwr 
ychydig, ag arian byw ; y naill- 
ben i'r bibeli yma fydd gaead, ac 
i rai o honynt y mae globyn ar ) 
Hall ; eithr y fath oreu o honynt j 
y w y rhai fydd heb y globyn ; one 
a*r pen agorcd wcdi ci ofod mcwn 
math o leftr ag arian byw ynddo, 
a phan y mae *r awyr yn drwm, 
mae'n gwafgu ar yr arian byw yn 
y llcftr, neuV globyn, ac yn peri 
iddynt gunnu i fynu tu a phen y 
bibeli, yr hyn fy'n arwydd o dy- 
wydd teg ; eithr pan mae tryin- 
dcr yr awyr yn llcihau, inae*r ar 

iar 



B A 

V yn giflv^Tig ; yr hyn fydd 
^yddo gwlaw, ncu dywydd 

(f.) breyr, barwn, rhi. 
iGE, (f.) breyrdir. 
:ss, (f.) breyres, barwnes. 
:t, (f.) y radd ncfaf iflaw 

neu farwn. 
f, (f.) barw^niaeth. 
:k, (f.) bwth, lluefty mil- 
'mogor milwraidd. 
., (f.) pib win, baril. 
I, (adj.) hyfp, difFrwyth, 
ythlon, ammhlantadwy, an- 

BARHENy (v.) myned yn 
/yth, myned yn hyfp. 
*NESS, (f.) diheppilrwydd, 
rydd, anfFrwythlondeb, an- 
vyn. 
JLY, (adv.) yn anfFnvyth- 

rER, (f.) goganwr, dnvg- 
irr. 

:ade, ( f . ) amddifFynniad 
ir i fynu mewn brys o leflri, 
daear, a'r cyfryw be than, 
f allan y gelynion. ^^^figur. 
tr, attal. 

ricade, (v. a.) cae i iy- 
rdd, ncu fynediad ; rhwyf- 
u attal dyfodiad rhyw beth. 
:ado, (f.) cdr. Barricade. 
RiCADO, (v. a.) edr. to bar- 

ER, (f.) diiFynniad, attalgae, 

tr, Uuddias. 

iR, (f.) boundarjy tcrfyn,ffin. 

ITER, (f.) dadleuwr, cyf- 

vr, gwr o gyfraith, adrodd- 

fraith, cynghaws. 

w, (f.) bcrfa, carthglwyd, 

w, hogy (f.) twrch, mochyn. 

W-GREASE, (f.) bloncg HIO- 

TER, (v. a.) newidio, cyf- 
i y naill beth am y Hail, 
R, (f.) cyfnewidiad y naill - 
am y Hall, cyfnewidiad 
indiaeth, newidwriaeth . 
:rer, (f.) cyfnewidiwr mar- 
aeth. 
iRV, (f.) edr. Barter. 



B A 

Barton, for poultry ^ ( f. ) iardy, 
adardy, cut i gadw ieir a g^ydd- 
au, neu'r cyfFelyb. 
Barton, ( f. ) tiroedd maenor^ 

maenordv. 
Base, foundation, [L] (z\li fylfacn, 
gwaelod, gofail, gwadn, trocd 
colofn. 
Base, mean, (adj.) ifel, gwael, di- 

bris, difas, tlawd, anfonheddig. . 
Base, knavifi, (^idj.) twyllodrus, 

dichcllgar. 
Base-born, (f.) gorddcrchfab, mab 

ordderch, baftardd. 
Baseness, of birtby (f.) Ucdryw, 

lledach. 
Baseness, knaviftmefsy ( f. ) twyll, 

dicheU, hocced, fommiant. 
Baseness, meannefs, (f.) ifclder; 

gwaeledd, diltadledd. . 
Bashful, (adj.) mul, fwil, g^yl, 

cywilyddgar, gwladaidd. 
Bashfully, (adv.) yn fulaidd, yn 

gywilyddgar, yn wladaidd. 
Bashfulness, (f.) gwylder, fwil- 

der, gwladeidd-dra, muldra, lled- 

neifrwydd, cywilyddgarwch. 
Basilic, | ( f . ) neuadd, llys, 
Basilick, 3 brenhinllys. — eg- 

Iwys gadeiriol, efgobty. 
Basilica, l f. ) g wy then y r afu ; 

gwythen yn y fraich a elwir felly. 
Basilical, 7 (adj.) yn perthyn i'r 
Basilic, J cyfryw wythen.— 

brenhinol, pendefigaidd. 
Basilisk, (f.) y fad felen, farph a 

ladd a'r anadl ac a'r olwg. 
Basilisk, (f.) gwnnmawr. 
Basis, (f.) cnccht, S, edr. iafe^ 
To bask, (v.) hynoni, heulo, ym- 

heulo, ymwrefogi wrtli wres yr 

haul. 
Basket, (f.) caweH, bafged, ceft, 

mwys. 
Bason, (f.) cawg, pilig, ofgud, 

ofged, cawg ymolch. 
Bass, (f.) yr ifelaf o bed war Hals 

mufic, neu gcrddwriaeth ; fylfaen 

cerddwriaeth, neu fufic. Os bvdd 

neb yn ammau'r gair miffic, edrych- v 

ed y gair mufica, yn dr.- Dafis. 
Bastard, (f.) edr. Bafe iorn. 
Bastardy, (f.) genedigaelh ang- 

. hy freithlon-. 



B A 

T# BASTE, (v. a.) bafto, LI, arch. 
— iro cig ag yTncnyn wrth ci 
bobi. — pwytho, gownio. 

Ta BASTiNADE, 7 (v. a.) ffbnnod- 

Cr BASTINADO, j lO, ffuicO, CJIO 

a llai».'ffon. 
Bastinads, (f,) edr. haftinada. 
Bastinado, (f.) ffonnodiad, pwn- 

niad, ftafliad. 
Ba3tion, (f.) gwith-glawdd, am- 

ddiffynfa, rhagfur. 
Bat, (f.) yftlum. 
Bat, (f.) cwlbrcn, clwppa, cnvrp- 

pa. 
Bastacle ground, (f.) in Law^ 

macnol, neu dir am yr hwn yr 

ymryfonir, ncu ymddadlcair. 
Batch, of hready (f.) crafiado fa- 

ra. 
Ttf BATE, (v.) lleihau, gofcwng pris. 
Bate, (f.) ymryfon, cynnen, ym- 

rafael, dadl. 
Bath, (f.) ymdrochlc, ymdrochfa, 

ymolchfa, badd. 
7tf BATHE, (v. a.) ymolchi, ym- 

drochi. Lev, xv. 15. neu nofio 

mewn golchfa. — mwydo. 
Battallion, (f.) llu o wyr wcdi 

ymfyddioo, byddin. 
7$ Batten, (v.) ymbcTgi, tew- 

ychu, brasau. 
'To BATTER, (v. a.) curo i lawr, 

jjwrw adeilad i lawr, dryllio. 
Battering rams, (f.) mangnel, 

offer rhyfel, Ezec. iv. 2. a ii. 22. 
Battinsg-taff, ( f. ) golchffon, 

golchbren. 
Ba'ttle, (f.) br\vydr, ymladdfa, 

cad, trin, garthan, cammawn, 

brcithrad, citrach. 
To BATTLE, (v. n.)ymladd, citrach, 

ymryfon, cynhennu, ymgipprys. 
BATTLEDOor,(r.)pclgib,pcth i daro 

pel. 
Battlements, ( f . ) canllawiau 

cacrau, mur-ganllav.iau, Jer, v. 

10, Tynnwcb ymaitb ei mur-gan- 

llawiau bi, 

BaTTo'logy, (f. ) Gr. fiardKayia, 

mynych adroddiad o'r un peth 
heb achos. 
B/ttoon, (f.) clwppa, cawppa, 
UawfFon. cwlbrcn. 



B A 

Baubee, (f.) ffyrling. 
Bav^\.e, (f. ] fimmera, arabedcf^ 
gwag-bech, ofcr-bcth, tegan. 

Baud,'} C^-) ^^a«^^> M^xxtits. 

Bawdry, (f.) llattciacth, llattci- 

rwvdd* 
Bal'Dry, in fpeecb, (f.) ferthcdd, 

croefanaeth, croefanair. 
Ba^'udy, (adj.) anllad, drythylj, af- 

Ian, brwnt, budr, croel'an, fcrth, 

anniwair. 
Baudy-house, (f.) putteindy. 
Baven, (f.) fwp o iriwydd, yf- 

gubcll o fanwydd, ffagoden. 
To bawl, (v. n.) llefain, dolefain, 

bloeddlo, gwaeddi allan, germain. 
Bawler, (!'.) bloeddiwr, dolefwr, 

crochlcBvr. 
BaVling, (f.) blocdd, ynglcf, boil- 

Uef, gwaedd. 
Bawsin, (f.) daear-fochyn. * . 
Bay, (f.) angorta. -— jcbach, dl* 

fach. — applied to the colomr ofi 

borj'e. — gwineugoch, gwineu. — 

Zee, vi. 7. a*r gwinenon a aediaot 

allan. 
Bay-salt, (f.) halen a wncir ft 

ddwfr y mor. 
Bayonet, (f.) bidog, dagran. 

B E. 
7i? be, (v. a.) bod, hanfod. 
Be itjhy bid felly, gadewch i hyn; 

ny ibd, boed felly. 
Beach, (f.) tywyn y mor, y fcif- 

don, tracth, tywyn. 
Be^'acon, (r.)cludaireithin, neuryw 

ddcfnydd hylofg, i roddi rhybydd 

o r^'fcl, twr gwylied, difgwylfa. 
Bj^aconage, ( f. ) trcth a dalir i 

facntumio'r cyfryw gludair. 
Beadle, (f.) cyhocddwr, goftegwr. 

— gwyliwr, dyfynnwr, rhingyll. 
B^adroll, (f.) cofreilr gwed(Uaa 

dros y meirw, yn eglwys Rufatn* 
Beads, (f.) or pair ofheads^ tyrck 

mwnwgl,mwnwgl-dlyfau, gwddf- 

gadwynau. — padcrau.— gleini. 
Beads-man, (f.) areithiwr, gwc- 

ddiwr. 
Beagle, (f.) bythciad bychan. 
Beak, (f.) pig^ g>'lfyn, duryn, gwf 

adcryn. ^ 



BE 

(adj.) a fo a phig, neu 
iddo. 

) crugdardd, crug, pcn- 
lynoryn, chwyfigcn. 
'. ) trawft, tylacth, llogci- 
rhcfwydden. 
BEAM, (f.) carfan gwe- 

'befun, (f.) pelydr yr haul, 
r haul. 

frauen, ponar. Every bean 
S^^it.— 'Does neb hcb ei fai. 
), (f.) cibyn, neu goden fFa. 
ftfrry, (v. a.) cludo,dwyn, 

cywain. 

frff^^ (v. a.) dioddef, 
^n. 

witnefsy (v. a.) tyftio, tyft- 
» dwyn tyftiolaeth. 
upy (v. a.) cynnal i fynu, 

, or Jhe^ (f.) arth, arthes. 
;f.) barf. 

" corn^ (f.) Col ^d. 
S (adj.) barfog. 
;ss, (adj.) difarf. 
, (f.) dygiad, cludiad, ar- 
i.— goddefiad, ymoddef. 
f. ) bachgcnnyn, maban, 
n. 

(f.) yfgubell. 
f.) anifail, bwyftlil, mil, 
:nfil. 

\ST, (f. ) anifail gwyllt, 
[. 

L, (adj.) anifcilaidd. — 
I, aflan, ifiaidd, brwnt, 

NESS, ( f.) aflcndid, y^y- 
-dra. — aniladrwydd, tiy- 
b, creulondcr. 
:-, ( adj. ) ani(eilaidd, yn 

', (v. a.) euro, maeddu, 
Fuftio, taro, dulio. 
, poundy (v. a.) pwnio, ma- 
riwo, dryllio, dulio. 
conquer y (v. a.) gorchfygu, 
1, ynnill, cael yr oruchaf- 

(par.) curedig, drylliedig, 
falurio, wedi ei guro, neu 

,(f.) curwr, duliwr. 



BE 

Beat/pic, 1 ( adj.) dedwyddi 
Be AT /f I c A L, 3 gwynfydedig» 

gwynfydig. 
Beati'pically, (adv.) yn wyn- 
fydedig, yn berffaith ddedwydd. 
7> beatify, (v. a.) gwneuthur yn 
berffaith ddedwydd, neu wyn- 
fydedig. 
Buating, ( f. ) curiad, carfaj 

maeddiad. 
Beatitude, (f.) bcndigedigrwydd, 
gwynfydedigrwydd, dedwyddyd, 
perffaith ddedwyddwch. 
'B^hVypronouncedy 6o, (f.) dyn dill- 
' yn, coegyn ; un a'i fryd yn or- 

modol ar wifgoedd defUus^ 
BRAVER, ( f. ) afangCy addangc, 

llofllydan. 
Beauteous, {&6!], pronounced hute^ 

ous) edr. Beautiful, 
Beaut EOusLY, (adv.) yn deg, yn 

brydweddol, yn ddillyn, ynhardd. 
Beautiful, (adj.) teg, prydwcdd- 

ol, dillyn, prydus, golygus, gofg- 

edig, mirain. 
Beautifulnsss, {(,)tAT, Beauty^ 
^0 BEAUTIFY, (v. a. promuucid^ hu- 

tify ) addumo, harddu^ hoywi, 

gwychu, tacclu. 
Beauty, (f.) glendid, pryd, tcg- 

wch, tclediwnvydd, prydferth- 

wch, mireinwch. 
To BECALM, (v. a.) tawelu, Uo- 

nyddu, goftegu, Uarieiddio.-^ he- 

ddychu. 
Becalming, (f.) goflegiadi Ho- 

nyddiad, heddychiad, efmwythad. 
Bbcaijse, (conj.) o blegid, api, can, 

canys, o achos pa hain, yn gvm- 

maint ag, o herwydd, o cthryb. 
Beccafico, 1 (f. )aderyn tebyg 
or Becafico, ) i eos. 
Beck, (f.) amnaid. 
To Bi^CKON, (v. a.) amneidio^ yf*- 

gwyd pen, pcntwyno, pengammu. 
To BECOME, (v. n.) gweddu, bod 
yn weddusy yn hardd, dawr^-tiiwr. 
To BECOME, (v. a. to grow J or hi 

made) tyfu, ymwneuthur.— dam- 
wain, damweinioy digwyddo, dy- 

fod, aSf what will become of me T 

beth a ddaw o honof ? 
BBC(^MiNG,(f.)gweddurder^ gwedd« 

eiddrwyddy hmdwch, 

F ^vi. 



.> 



3 E 



^ - ^ 



; ■ T- »• ft ■* 



^ ^. 



■I 



.1 ■ ."i 









11 . • 






T T. =■ 



3r.:-. 






■¥»•••* 



■.Iwvr.ior. 

# 

B« ■% ""^ *> (aM V -M * ■ 4^Mft''«l' --aI>- 



fc«-- b— 



iC^rr y^viiec 



3f.-- r i , 

3 ^r^e '■:,■,."/* 



<** . ■ 

» — -» .- 1 -- - ■t'"T~*~n ■". *■ — ■•"• 

-^. ,- ■- ■- "!- 



^ff^-rdioj dam- 
ZT^£C2^ cvng- 



je?*: <z. rr?r. ni^iisn. 3 fiaenr 

Tii^:*.- T- • j-aisn. crjLf rhag. 

^tros-z -..-.T^-. ikiv. i : biaen, via 

■T.ier.'r.-- 

.,.=, .. .. veiv. n 3EFOL-1..- -. -:77T-Tia.iri-dreddu, 

T. i£7=L:i:r::. •. i. £drio, 

7- izu. - 1- :rr:l:. rardatta, go- 
rm :arr«L-L, "mril. Lmnhedd, ym- 
':i:ic.i-. -mz-iiirrs".:. ,irrrn, ym- 

T. aEczT. '-. L. j-niiedlu, sppilio, 
■rrtrt-'A ±rrii, ~gcr. 



g2: 






.u. 



"»i J I'l 






• ir- - ■ ■«,-"-.'t«-»— ••■' 11 

T> 3S3S-.V. ■ • — ■"■ 

-^ ■ • ^» 

B i 3 L A M , .'. : / 1 :: 1 "v i r fell - . l-i •* ( ^sniis 



JE-^ c TT iil« 



^1 



jmneii^VT, cp- 



3ej;£tt!n.7, :".. csniiedliad, cp- 

■ « ■ « a 

3£caAAL:^:Eii, dodi, dfiaTz, 

phniier, in^n. rheidumi. 
3-i;::t:.kJiL". adv. "a diawd, vn 

3sc:;;aa:.t. .idi., dadoidii, ang- 



cc^i.v.r -.or. I a i-'-2».;o 1***11 - i c::r. 
n Cii • V id I 2' va . 1 < iri , 2I afiiadv i nii 

T? 3 £ 3 a A G '-^ L E , ' r.a. edi*. jCMiggie. 

BsD-ai^i>.:)A)i, 'adi. lie:?, neu r*-*!!- 
•virici >ari ccdra;i, aeii iicfrd, :i:i 
na alio g-.«-:va o'r g^'elv. 

Ef.e, r.; gw-.T-vncn, hychygr. 

^^arm of ^zi^y ,lV haid o w-eayn. 

B E z - H i^ V 2 , '1*. g'.venyn -leitr, cwcii 
gTA'cnyn, cyff g^venyn, mcdrydat. 

Bf.kch, (f,; ftiwydden, prca ia- 
wyr!d. 

Berp, (f.) cig eidion. 

Bi'id.zp.ftTiB, (f.. y>3K /£fi. Baal, 
Ar^, arg'/z-ydd, /j;r^/ Zcbui, ^ ^, 
clyryn, a rgl /. yd d y clyr. Fcuy 
gelwir pen n act h y cydireuliaid yn 
A/<?;. x^. 2^. a xii. 24. 



doci. angcn. 
cardjcieiaedi. 
iechreii^ cychwyn. 
iechrcawr, cy- 



3 it;., AT, 

M ■-■ ^' i. -i '«<« 

32GI >IN12l, 

cir.vyT\-r. 
Beg: nxin;:. ' f. ' dtfclxrstud, cy- 

cii'ATTiiad. cvchwvnia- 
T; 3=c:ji3. v. a. gwregyfu, am- 

gvlckii. cvxivmi. amwrcfrvin. 
Tj Bica.£.iiz, ,v. 4.) xrOy ireiddio. 
71; 3£C3.: 31E, ^v. 1.^ duo, gordduoy 

paridu'2. 

•7 J B EG U I L S , V. a. ; tWvllo, fiom- 

mi, hMQ}:ij tl^diugo. 
Beg CI LING, {IV' cwylly fiommiant, 

hoccei, diciiell. 
B E H a'l F , f. 1 parth, partlircd,rhann, 

plaid. T§ j'peak n a ferfn^s bc- 

hxLi'; llefarvi vm tnhLnd un. 



jr#<r.. X. Z). A A!i. ^4.. nau; liciarvi ym t/wuaa un. 

/>^/W^ REEN/prcr. of/; ^.7 mi fum. | Ts behave, v. a.) ymddwyn, ym- 
Brrr, [(:, diod haidd. ar;vcdd, anvcddu! Be- 



BE 

BsHAViouR, (f.) ymddygiad, ar- 

weddiady ymarweddiad. 
ft BEHb^AD, (v. a.) dibennu, torri 

pen, yfgjrmmyddio. 
BiHiADiNC, (f.) dibenniad, torri- 

id pen oddi ar y corph. 
BeHB9T, promi/e, (f.) addewid, a- 

ddaned. 
Behest, commandy (f.) gorchymyn, 

trchiad. 

BiH^ND, (prep.) yn ol, ar ol. 
fi? BEHOLD, (v. a.) ardremmu, ed- 

rych, golygu, fyllu, tremio, dal 

falw, difgwyl ar, felu, enycha. 
Behold, (adv.) wele, wcly, llym- 

ma, Uyna. 
Beholder, (f.) edrychwr, golyg- 

wr, dlfgwyliwr. 
Beholding, (f.) ardremmiad, go- 

lygiad, edrychiad. 
Behoof, (f.) budd, Ues, elw. 

h BEHOOVETH, (v. D.) C Wcddai, 

c gyngwcddai, njae 'n weddus, 
gweiddus yw. 

ii^BEHOVETH. Edr . // hebooveth, 

B/iNG, (f.) bod, hanfod, hanifod. 

Yi Belabour^ (v. a.) dygaboli, 

macddu, pwyo, euro, fFufto. 

7i B EL AM . Edr. belabour, 

?i belay, (v. a.) cynllwyn, cyf- 

ragod. — gwncuthur dichellion i 

ddai. 

^i BELCH, (v. a.) brytheirio, yfgy- 

fogi, bytheirio. 

Belch, (f.) by theiriad,brytheiriad, 

yfgyfogiad, archyth. 

Beldam, (f.) gwrach, henwrach, 

hen wraig. 

ft beleaguer, (v. a.) cylchynu, 

ymgylchynu. 
F Sj£lial, (f.) Heb. either from Beli, 

toitboutf heb ; and Hoi, yoke^ iau : 

or from Bell, foitbout^ and]^h2ltbe 
j^ofitedf i. e. unprofitable^ anfudd- 

lol) y diafol, 2 Cor. vi. 1 5. y fall, 
/>^;0/. xiii. 13. — Meibion Belial, 
ydynt yn arwyddoccau dynion af- 
reolaidd, yfgeler, neu anufudd ; 
ac ynghyneithad Groeg y deg a 
thrugain maent mewn amry w fan- 
nau wedi eu cylieithu, Y»m neu 
ay^^E- vo^yo/xot, £. e, meibion, neu 
4ynion afreolaidd. Deut, xiii. 13. I 
act b dynion^ meibion y fall [neu Bel- 1 



B E 

ibI] aUan o'^tb blitb. 70. tifiKio$xi> 
a9^^sq Tret^pofMH i^ vfAU¥, aeth dyn- 
ion afreolaidd o'ch plith. Gwel, 
Barn. xix. 22. i Sam, ii. 1 2. 2 iS^/^r. 
xvi. 7. 

Belief, (f.) cocl, crediniacth, cred, 
hydcr, ymddiried, ffydd, neith. 

Believable, (adj.) crcdadwy, hy- 

' goel, hygred. 

To BfiLiEVE, (v. a.) credu, coelio. 

Belie'ver, (f.) crcdadyn. 

Beli'ke, (adv.) yfgatfydd,adfydd. 

Bell, (f.) cloch. 

Passing-bell, (f.) clul, cloch y 
mcirw. 

Bell-founoer, (f.) gwneuthurwr 
cloch. 

Belfry, (f.) clochdy, lloft y clych- 
au, twr clychau. 

To bellow, (v. n.) breferad, bug- 
unad, beichio, brcfu fel eidion, 
erthychain> gynnifio, crochlcifio., 

Bellows, (f.) megin. 

fB^LLuiNilf, (adj.) anifeilaidd. 

B^LLY, {(,) bol, bola, ceft, rum- 
men, bru, croth, torr, boly. 

Belly-ache, (f.) bolwft, dolur 
bol. 

Bellyfull, (f.) llonaid bola, di» 
gonedd, digonoldeb, gwala,llawn- 
cdd. 

Be''lly -Timber, for man or beajl, 
(f.) cynheiliaeth,mag\vriaeth, ym- 
borth, porthiant.-— " Founded in 
" your belly 'timber^* Prior. 

To belong, (v. n.) perthynu, dci- 
ryd, ymgyfUwn. 

Belonging, (par.) yn perthynu, 
yn ymgwftlwn. — yn eiddo un. 
Rutb ii. 2. field belonging unto 
Boaz— maes j^/r eiddo Boaz. 

Beloved, (adj.) cu, hofF, caredig, 
anwylyd, gorhoff, anwylgu, an- 
wyl, Matt. ill, 17. bwnywfy^n- 
"wylfab. 

Dearly beloved, anwyl garcdig. 

Below, (^rc'p.) tannoddobry, ifod, 
tan, is, islaw, oddi tan. 

Belt, (f.) gwregus. 

To bely^ (v. a.) camachwyn, dywr 
cdyd celwydd ar un, ffugio, iRv. 
antu. 

To bemi're, (v.) di^vyno, gorchudd- 
io a chlai, llaid neu ddom, cluro. 
F 2 To 



B E 

T$ BEiitfAii» (v. a.) galtru, tlaetliUy 

griddfannU) wylofain, tofturio, 

cydg\vyno. 
Bemoaninc, (f.) griddfaxiy alaeth, 

galar, cwynalaeth, wylofain, trill- 

wch. 
7$ BEMC^iL, (v. a,) Edr. Bemire, 
T§ BEMC^NSTER, (v. a.) dlnyftrio 

cymmcfunvjrdd, ncu gywcddol- 

deb peth ; gwneuchur yn aflun- 

iaidci, yn a^ardd^ peu yn ang- 

henfilaidd, 
BemcH} (f.) mainc, Ucdring, pell- 

tn, yfgemmydd, eifteddfa. 
'Bench ofjufiice^ (f.) brawdlc, gor- 

fedd bam. 
To BEHD, (v. a.) plygu, cammu, 

gwyrOy crymmuy annelu. 
BONDED, 1 (part.) plygcdig, crym- 
Bent, 3 • mcdig, gwyrcdig, an- 

nelog. 
Bendable, (adj.) plygadwy, neu 

a ellir ei blygu, cammuy neu an- 
nelu. 
Binding, (f.) pl^g, hylygiad, gog- 

wyddiad, goftyngiad, gwyriad, an- 

neliad. 
BsNi'ATHy (prep.) tan, dan, odd! 

tan, ifod^ oddi tanodd. 
Bened/'ction, (f.) bendith, mol- 

iant. 
Benefaction, (f.) gweithred dda, 

twrn da, cymm\vyna8, buddged, 

ced, caredigrwydd. 
Benefactor, (f.) cymmwynafwr, 

gwncuthurwr twrn da, cymmwy- 

nas, neu ccd, 

Benef/cture, (f.) Edr. Bfne^ 

faRion, 

pi^NEFiCE, (f,) pcrfonoliacthjgwo- 

brwy, neu buddged eglwys, byw- 

iolaeth eglwys, 

Beneficence, (C) hadloni, hael- 
edd, cymmwynafgarwch, ciried^ 
lambugail, ^, 

Ben/ficent, (adj.) haelionus, 
cymmwynafgar, hyged. 

Beneficial, (adj.) buddiol, lief- 
ol, buddfawr, 

Benek/ci ARy,(f.) unmewnmedd- 
iant o eglwys, neu berfonoliacth. 

BENEFIT, (f.) Uad, ccd, budd, lias. 

^0 BENEFIT, (v. a.) buddio, llcfu, 
|wneutl>ur Jlps i nn, 



') 



BE 

Bbn^volincb, (f.) qrmmwyiuf. 

gtrwch, ewyllyi da, hoffcdd|C«r« 

iad, ferch. 
Benevolent, (adj.) cytnmwyiuf* 

gar, yn dwyn ewyllya da, dad 

ewyllys, ewyllyfiol, caredig. 
7> benI'ght, (v.n.) tywyllu, bod 

yn y tywyllwch, crwydro yn y 

tywyllwch. 
Benign, (adv.) tirion, hynawi, 

mwyn, rhywiogaidd, had. 
Beni^gnity, (f.) hadedd, tirion- 

deb, hynawfedd, mwynder, add- 

fwynder. 
Ben^^gnly, (adv.) yn dirion, yn 

hynaws, yn fwynaidd, yn add- 

fwyn. 
B Unison, (f.) bendith. 
BENT,(r.) yiiumiad,plygiad,troad, 

cainmedd, cammi. 
Bent, or inclination of the mitit (f.) 

gogwyddiad, neu tueddiad y me- 

ddwl, ncu'r ewyllys. 
To benumb, (v. a.) lyfrdanu, hurrioi 

peri fynnu, gwneuthur yn lied* 

feddod, gwneuthur yn ddideimltd; 
Benumbing, (f.) merwindod, ma- 

rweidd-dra, cyfgfa fel pc nasgwy- 

pai oddi wrtho ci hun,trym]yrthni* 
To be<^lath, (v.) gadad rhyw 

beth i un trwy ewyllys, gorchy- 

myn, cymmynu. 
Be<^eather, (f.) cymmynnwr, I , 

wnelo lythyr cymmyn. 
Bequest, or legacy ^ (f.) cymmyji, 

rhodd a gyfnmyner, yr hyn a 

adawer drwy lythyr cymmyn. 
To ber/ave, (v, a.) dwynoddiar, 

yfpeilio, anrheithio, difuddio, di- , 

feddu, amddifadu. 

Bereavement, I ( f, ) yfpeiliad, 

i^r Bereaving, 5 anrheithiad,di» 
feddiad, difuddiad, 

Berj^ft, (part, paflive of bereave) 

yfpeiliedig, anrheithedig, wedi d 
ddifuddio. 

To ber/ttle, 7 (v. a.) ymfcrthu, 
^BERATE, 3 ymfennu. 

t^tf BEioB, (v. a.) yfpeilio, an- 
rheithio, lladratta. 

Berry, (f.) grawn, man, aeron. 

BiiRYL, a (reciotts Jlone^ (f.) maen 
bcril, 



B E 

ECH, (v. a.) dymuno, erfyn I 

^ngcdig, ymbil, ymnhcdd, 

ed. 

HER, (f.) dymunwr, crfyn- 

nbiliwr, 

HiNc, (f.) crfyniad, dy- 

d, ymchweddiad. 

:bm, (v, n.) gwcddu, bod 

ddus, bod yn hardd. 

iiNGNEss, (f.) gwcddeidd- 

irddwch. 

jT, (v. a.) amgylchu, cylch- 

mgylchynu. 

iREW, (v.a.) dymuno drwg i 

egu, melldithio. 

:s, (prep.) heblaw hyn, ym- 

h, amben hyn. 

js onis felfy gorphwyllus, 

i, allan o'i bwyll, allan o'i 



lEGE 



, fronounid Befeege^ 
ymofod, amgylchu, cwm- 
cynllwyn. 

BR, (f.) ymofodwr, cyn- 
wrr. 

ING, (f.) amgylchyn^ad,cyn- 
iad, amgylchiad tref ncu 
I. 

MEAR, (v.a.) cnneinio, iro, 
lio;— diwyno, lluttrodi. 
SMOKE, (v. a ) mygdarthu, 
yn y mwg. 

MUT, (v.a.) pardduo, gor- 
duo a huddygl. 
, (f.) yfgyb, yfgybell. 
OT, (v. a.) ynfydu, gwncu- 
m ynfyd. 

^ toitb drink^m^^divviy brwyf- 
.vncuthur yn fcddw. 
PATTER. Edr. BedaggU. 
HATTER, «r defame, (v. a.) 
)io, hortio, anfrio, athrodl. 
PAWL, (v. a.) ambocri, di- 
> a phocr, poeri ar, ymbocri. 
PEAK, (v. a.) llefaru wrthun, 
ch i un. — rhoi gorchymyn i 

id peth* amrwymo ym 

Q liaw.— amlygu. 
SPECKLE, (v. a.) britho, yf- 
lu, amliwio. 
jp^w, (v. a.) chwdu. 
jpi't. Edr. Be/pawl, 
SPOT. Edr. BeJpeckU. 
SPREAD, (v.a.) Ucdu, cgori, 
1. bwrw ^t led, 



B E 

Ttf bespri'nkle, (y. a.) tacncllu, 
tywallt am ben. 

Best, (adj. fupcrlativc degree) prif, 
goreu, godidoccaf. 
Bestial, (adj.) anifeilaldd. 
BifsTiALiTY, (f.) anifeildra. 
To besti'r, (v.a.) cynnhyrfu, ym- 
gynnhyrfu. 
To bestow, or give, (v.a.) rhoddi, 

anrhcgu, rhoi yn hael, donio. 
To bestow, or lay outj (v. a.) treulio, 
gwario, coftio, rhoi allan. 
To BESTOW, or place, (v. a.) cyflcu, 
cyflchau, gofod mewn He. 
Bestower, (f.) rhoddwr, doniwn 
Bestc^wment, (f.) rhodd, dawn, 
rheg, anrheg, ofcb, rhoddiad. 
t Bestr AUGHT, (part.) gwallgofus, 
ynfyd, gorphwyllog. / am not 
bcibaught. Shak. 
To BESTREW,. (v. a.) gwafgaru, ta- 

nu, taenellu. 
To BESTRIDE, (v, a.) marchogaetk 
ddwycocs o gwmpas, CcfyU, a'i 
goefau o amgylch peth. 
To BET, lay ftake or wager, (v. a.) 
cyngwyftfo, dal cyngwyftl, prido. 
Bet, (f.) cyngwyfU, gwyftl. 
To BETAKE, (v.a.) ymroi, ymroddi 
i ry w bcth. — cymmeryd,cyinmer- 
yd at, ffoi. They betook tbemfelves 
to flights hwy ^ ffoafant, neu a 
gymmerafant eu ffo. 
7^ BETE EM, (v. a.) rhoi, anrhegu. 
So foouU I httttm to you this (word i 
felly*r anrhegwn i chwi y clcddyf 
hwn. Shah, 
To beth/nk, (v. a.) atgofio, galw 
i gof, adfyfyrio, bwriadu yn y 
mcddwl. 
To bethral, (v. a.) rhwymo, lly- 

ffetheiro, 
To BETHtfMP, (v.a.) pwyo, euro, 

fiyfto, maeddu. 
7*1? beti'de, (v. n.) digwyddo, dam- 

wcinio. 
Bet I'm Es, ( adv. ) mewn amfer, 
mewn pryd, yn ddiged, mewn 
byrr amfer. 
Betimes in the morning, yn forcu.*— 
\Macc,\\, 52. hwy a godafant yn 
foreu i fynu. 

To BETOKEN, (v.a.) arwyddoccao^ 
yfpyfti, rhagddywcdyd, darogan, 

Be- 




B E 

Betokening, ( f . ) arwydd, ar- 

wy dd occad , arddangofiad . 
Betook, { prct. from bet/ike) a 

g}'mncrodd, agymmcrth. 
7o isi'i:9./iYf (v. a.) bradychu, tra- 

ddodi, gv/ncuthur brad, twyllo. 
To BETRAY, or dtfcover^ (v. a.) cy- 

huddo, datguddio, dadanhuddo. 
Betr/yer, (f.) bradychwr, tra- 

ddodwr, pradwr ; twyllwr. 
Betraying, (f.) bradychiad, tra- 

ddodiad. 
7i BETRi^M, (v. a.) addurno, har- 

ddu, tacclu, trwfio. 
To BETROTH, (v.a.) rhoi crcd, ym- 

gredu. addaw piiodi, dyvvcddio. 
Betrust, (v. a.) ymddiried. 
Bi^TTER, (adj.) gvvell, amgen. 
To make better, gwneuthur yn well, 

gwclla, gvvellhau, diwygio, difeio. 
It is better, gwcll yw, mae'n well, 

mae'n rhagorach. 
Better and better, g well -well. 
Between, } (prep.) rhwng, cyf- 
Betwi^xt, J rwng, ymmyfg, yn 

ymhlith. 
V(? go between, cyfryngu, gwneuthur 

cyfhvng. 
Beverage, (f.) died, diod gym- 

myfgedigj pob peth yfadwy. 
To pay beverage, rhoddi gildiad ar y 

pryd cyntai.y gwifo un wifg o 

ddillad ncwyddion, neu ar ddy- 

fodiad un i garchar. 
Bevy, (f.) diadell,gre,mintaioadar. 
To BEWAIL, (v. a.) cwyno, cwyn- 

fan, wylofain, galarii, alacthu. 
Bewailing, (f.) wylofain, alaeth, 

galar. 
To BEWARE,(v.n.)gochel,gochclyd, 

Iro, ymogelyd. 
To BEWET, (v. a.) gwlychu, gwlyb- 

hau, mwydo. 
7i bewi'lder, (v. a.) cyfeiliorni, 

myncd ar ddidro, diarfForddi.^j^. 

blino a dyryfu'r meddwl mewn 

anhawfdra. 
To bewi''tch, (v. a.) arganfod, 

fwyno, llygadtynnu, rhcibio, cy- 

farcddu. 
Bewi^tcher, (f.) ru7nvvr, rhcib- 

iwr, cyfarcddvvr, gorcheiniad. 
Bi:wi'tchinc, ( lub. ) cyfarcdd, 

fwyn-gyfaredd, fwyn, fsvyn-gan. 



B I 

t To BEWRAY, (v. a.) diwyno, luu 

logi, budreddi, lluttrodi. fig. cj* ■ 

hoeddi, cyhuddo, datguddio, 

gwneuthur yn gyhoedd. 
Bewrayer, (f.) cyhocddwr, dat- . 

guddiwr. 
Bewraying, (fub.) cyhuddiad, 

datguddiad. 
Beyond, (prep.) y tu hwnt i, tioi, 

tra, y tu draw,uwchlaw, goruwch. 
To go beyond, rhagori, blaenori, bod 

yn odidoccach. 
To bezzle- (v. a.) brwyfgo. 

B I 
BiANGVLATED, 7 dauonglogy dau- 
Bianguloug, 3 gomclM;. 
Bias, (f.) tueddiad, yftlyfiad, go- 

gwyddiad y meddwl tu ag at lyw 

beth, tueddiad cwyllys. 
To BIB, (v. n.) ymyfed, diotta, yfcd 

yn fynych, yfettri. 
Bib, for a CbiLTs breaft, (f.) taloith- 

ig, dwyfronneg plcntyn. 
Bibber, (f.) diottwr, yfwr, uttrcf- 

wr, cyfeddachwr. 
BiBACious, (adj.) yfgar, diodgar. 
Bibacity, (f.) yfettri, brwyfgcdd, 

meddwdod. 
Bibl, (f.) Gr. B*6\o?, Book,JJyiti 

yt Yfgrythur Ian, y Bibl. 
Bibliographer, (f.)^«fflrGr.BiC\- 

of. Book, Llyfr, a y^u, to toritif 

yfgrifennu j yfgrifcnwr llyfrau. 
To BICKER, (v. n.) ymgipprys, ym- 

dynnu, ymryfon, ymgeccru, ym- 

rafaclio, ymfywyn, ymferthu. 
B/ckering, (f.) cynnen, ymryfon, 

amrafael. 
Bi'coRN, 1 ( adj. ) deugonvog^ 
Bi^cornous, 3 fforchog. 
To BID, command, (v. a.) gorchy- 

myn, peri, erchi. 
To Bid, itivite, (v. a.) gwahodd.-r 

gwahawdd. 
Bi'dden, (part.) gorchymynedig.— 

gwahoddcdig. 
Bi'dder, (f.) gorchymynwr, erch- 

vvr. — gwahoddwr. — a gynnyg 

bris am beth. 
Bi''dding, (f.) gwahoddiad. 
To BIDE (v. n.) prefwylio, aros, 

trigo, goddef. 
BihMNiAL, (adj.) pcth dwyflwydd, ' 
Bi'er, ( f. ) elawr. 

Bi'- 



B I 

JUS, (adj.) a ddygo ffrwyth 
waith yn y flwyddyn. 
dj.) rnawr, amrofgo, braifg, 

'fgl. 

itb youngs cyflo, cyfcb, 

• 

'i& cbildy beichiog. 

1ST, (f.) gwr d\vy wraig, 

;n dwy wraig. 

Y, (f.) priodasadwy wraig. 

ss, (f.) maint, hclaethrwydd, 

dcr. 

, (f.) dyn cyndyn yn ei farn, 

i ymryfon, ac i erlid pawb 

wahanol dyb. 

lY, ( f. ) cyndynrwydd, 

nyiierwydd, neu 'r cyfryw 

Idiad i ryw grefydd, ncu 

grefyddwyr, ac a whel i 
>n farnu yn gyfyng am bawb 
ml o wahanol farn. 

f.) cornwyd, llynnpr, gwcli 
Ilyd, penddun. 
:, (v. a.) twyllo, fiommi, 
feithugio. 

I, (f.) twyllwr, liommwr, 

• 

f.) yfgrifen law, gwcithrcd, 
^T^medigaeth tan law un. 
hooky (f.) bilwg, crymman, 

II, Ifam. 

^aky (i.) duryn, gylfant, gwp, 
ylfin, gwep. 

r, (f.) math ar lyfr bychan. 
', of woody (f.) yfgyren. 
Vy (f.) morgymladdjgwaneg, 
llifeirlant, Sal. xlii. 7. 
) almari, cift. 

3, (v. a.) rhwymo, tidaw, 
m i fy nu, afethu. 
iG,(f.)rhwymiad, clymmiad. 
ICAL, (adj.) dau-enwol. 
iPHER, {S,)from Gr, ftoj, /i/e, 
1, and y^?'w, to tvritey yfgri- 

yfgrifenydd buchcddau. 
iPHY, (f.) yfgrifenyddiacth 
ddau. 

ri'TE, (adj.) peth dwyran, 
latt hannerog. 
ri'TioN, ( f. ) rhaniad' yn 

dauranniad. 
, (adj.) dau droediog. 

1 AT £ D, (adj . ) dwyadeiniog . 
-TRfifi, { f. ) bcdwcn, pren 



B L 

Bird, (f.) adejyn, afais, cdn, edyn. 
One bird in the band is wortb two in 

the bujh,^-^ Gwell aderyn yn Haw 

na dau yn y Uwyn. 
Birds of a feather will flock together* 
Adar o'r un lliw a gynnulh i'r un He. 
7o kill two birds itntb one ft one. 

Lladd dau aderyn a'r un garreg. 
Black BIRD, (f.) mwyalchen. 
BiRD-r/2^^, (f.) cut adar, adardy. 
BiKD'Catcher, (f.) adarwr. 
B/rdlime, (f.) glud, yfgrawling. 
BiRT, (f.) math ar byfgodyn. 
Birth, (f.) genedigaeth, dechreu* 

ad. 
Birth-day, (f.) dydd genedigaeth. 
Birthright, ( fub. ) genedigaeth* 

fraint. 
7i bisect, (fub.) rhannu yn ddau, 

torri yn ddau. 
Bise'ction, orl ( f.) rhaniad yn 
3issECTiON, 5 ddau. 
Bi^'sHOP, (f.) elkob, golygwr, gor- 

uchwiliwr. 
Srs HOP rick, (f.) efgobaeth, gor- 

uchwiliaeth. 
Bissextile, (C.} blwyddyn naid. 
BisvLCOUS, ( adj. ) fforchdroed, 

fforchog. 
Bit, (f ) tammaid, fafnaid, drull. 
Bit of a bridle, (f.) haiarn ffrwyn, 

genfa. 
Bitch, (fub.) gaft. 
To BITE,- (v. a.) cnoi, tammigp. 
Bi'tter, (adj.) chwerw, buifiaidd; 
Bi'ttern, ( f. ) aderyn y bwm,' 

bwmp y gors. 
Bi'tterness, ( fub. ) chlverwedd, 

chWerwder, buftledd. 
Bitumen, ( f. ) pugloyn gludiog, 

math ar glai gwdn fel pyg. 

B L 
7"^ BLAB, (v. a.) dywedyd yn ffladr 

yr hyn a ddylid ei gelu j baldwrdd, 

dadwfdd. 
Blab, 1 (f.) rhuadwr ni chcl 
Blabber, J ddim a wypo, dyn 

tafodrydd, baldorddiwr, dwndr- 

iwr. 
Black, (adj.) du, tywyll, pygliw. 
fo black, tfr } ( V. a. ) duo, gor- 
make black, J dduo, gwneuthur 

yn ddu. 
Black-berry, (f.) mwyaren. 

' 3; 



B L 

T§ BLACKEKy (v. a.) cdr. To black. 
Blackness, (f.) duedd, duder. 
JBlack Smith, (f.) gof. 
Bladder, (f.) chwyfigcn." 
Blade, of com or grafs, (f.) eginyn, 
cloen, flafn. 
Bl A d E , of a ftoordyW^in cleddyf, neu 

gyllcll. 

Breaft blade, (f.) afgwrn 7 ddwy 

fron. 
Shoulder blade, ( f. ) afgwrn yf- 

gwydd; crafell yfgwydd. 
Cunning blade, (f.) dyn dichellgar, 

dyn cyfnvys, dyn yftrywus. 
Blain, (f.) chwyfigl, gweli, llyn- 

nor, crawn, cornwyd. 
Blame, (f.) bai, cwl, camgwl, ca- 

redd, gw^d. 
To blame, (v. a«) beio, bwrw bai 

ar un, ccryddu, achwyn. 
Blameable, 7 (adj)beius,cam- 
Blameworthy, 3 gylus, hygwl, 

ccryddu s, ccryddadwy, goganus. 
Blame ABLY, (adv.) yn feius^neu 

gcryddus. 

Blameful, (adj.) cdr. Blameable* 
Bla^mer, (f.) bciwr, goganwr. 
Blameless, (adj.) difai. 
Blamelessly, (adv.)yn ddifeius. 
To BLANCH, (v, a.) gwynnu, cannu, 

gwyngalchu. 
To i&hPiincH^ full off the rind, (v. a.) 

dirifgo^ dirifglo, gwifgioni. 
BlAND, (adj.)afieithus, mwynaidd, 

geirdeg, ymoleithus, gwenieithus. 

toith bland words, a geiriau gwen- 
ieithus. Farad. Loft, 
Blandiloc^ence, 7 (f.) ymoleith, 
i^r Blandiloquy, 3 truth, gwcn- 

aaith. 
To bl/ndish, (v. a.) gwenieitho, 

truthio, ymoleithio, aficithio. 
Bl/ndisher, (f.) gwcnhicithiwr, 

truthiwr, ymolcithiwr. 
Bl/ndishment, ( f.) gweniaith, 

truth, hudiaith, mwyniant,afiaith, 

arabeddiaith. 
Blank, (f.) He gwag. 
Blank, white^ (adj.) gwynn. 
Bl/nket, (f.) gwrthban, teifban, 

bryccan. 
7(7 blaspheme, (v. a.) cabla,rhegu, 

difenwi. 
Blasfh^m BR, (f.) cabludd^ cablwr. 



B L 

Blasphemous, (adj.) ctblcddtkldy 
enllibus, dinnygus, farhaus, cd- 
liwgar. 

Blasphemy, (f.) cabl-eiriau, cabl, 
cabledd, cabledigaeth. 
Blast, (f.) piff, awcl,chwa,chwiir, 

chwy thad, gwynt, Bfa, xxv. 4. 
To BLAST, (v. a.) deifio, poethi, 

deifio a llofgi j^d, ncu aeron gp& 

bocthwynt. Efa, xxxvii. 27.// 

wedi deifio cyn addfedu. 
Blasting, (f.) deifiad, diflanmid^ 

Jmos iv. 9. tarawis cbm diflu^ 

niad. ■ ^ 

Blaze, (f.) fflain, flagl: 
To BLAZE, as fire, (v. n.) fflumOi 

fflamychu, ffaglu. 
To BLAZE abroad, (v. a.) cyhoeddii 

gwneuthuryn eyhoedd, gwnentk- 

ur yn gyffredin, taenu ar led, 

Marc i. 45. 

Blazon, (1.) pals arfau. 
To bleach, (v. a.) heuio, caimii yi 

yr haul. 
Bleaching, (f.) canniad, 7 gel< 

fyddyd o wncuthur pcth yn wyna 
Bleak, (adj.) oer, anwydog, oer 

felog. 
Bleak, pale, gwelw. 
Bleakness, (f.) ocrni, oerfd. « 

gwclwder. 
Blear, (adj.) coegddall, cibddall 

llygadwlyb, molog. 
To BLEAR, (v. a.) coegddallu, my 

ned yn gibddall, tywyllu, djdh. 
Blearedness, of eyes, fflammeg 
To BLEAT, (v. n.) breftt feldafad. 
Bleat, 1 ofJheef>, (f.) brcfiii 
Bleating, 3 dafad, brefad. 
To bleed, (v. n.) gwaedu. 
Bleeder, (f.) gwacdwr, goUyngv 

gwaed. 
Blee^'ding, (fub. ) rhcdiad gwae 

gwaedlif. 
Bleeding at the noje, gwaedling. 
Blein, cdrych Blain, 
Blemish, (f.) magi, anaf, LefT. 

20. mag] ar ei lygad ; adn. zi. 

hwn y byddo anaf arm. 
Without Blemijb, pcrffeith-gwl 

Ecf, xii. 5. difcius,. Eph* v. 27^ 
jH ddifeius. 
7 ^ blemish, (v. a.) yfprychu, 

nurddo, hortioji enllibio, gqganc 



><v- 



ss, (v. a«) bendithio, moll. 
D, (adj.) bendigaid, bendi- 

DNEss, (f.) bendigcdigrwydd 
frdedigrwydd, dedwydd- 

ic, [{.) bcndith, moliant. 
;ht (v. a.) cdr. to blaft, 
', (f.) deifiad, neu lofgiad 
u aeron gan boeth-wynt. 
(adj.) dall, tywyll. 
;d, (v. a.) dallu. — tywyllu. 
rEsSy (f.) dallineb, dallni. 
/, ( adj.) cocgddall, cib- 

^e/s, ( f. ) coegddallincb, 
allniy cibddellni. 
' Me iye^ unlJygcidiog. 
K, (v. n.; llygadwyro, Uy- 
imu. 

.rD, (!'} llygad-draws. 
L) dedwyddyd, dedwydd- 
gwynfyd , gwynfydcdig- 

jL, (adj.) dcdwydd, gwyn- 

;, gwynfydig. 

JLNESS, (f.) edr. 5/^. 

I, (f.) chwyfigl, pothell. 

STER, (v. a. ) codcnnu, 

;ennu, pothellu. 

, (adj.) llawen, gorhoenus, 

loyw, hocnus, gorawenus. 

ESS, ) (^.) llawcnydd, 

OMNEss, 3 digrifwch, gor- 

gorhoen, Uonder. 

> ME, adj.) cdrych BMe, 

, (C) crugdardd, cnigyn, 

n, penddyn. 

T, (v.) ch^ddo, codi yn 

I, — balchio. 

T,) cylT, boncyff, bon pren, 

^crl (v. a, ) gwarchau, 
IE, 3 caued ffbrdd, cau 
cau oddiamgylch lie. 

DE, (f.) difiyniad, attalgac. 

ylchyniad tref. 

BAP, (f.) dyn dwl, hurth- 



B L B L 

MD, (v. a.) cymmyfgu, cyd- lBi/)'cKisHNfEss, (f.J yrifydmydi, 
nmyfga. ffoledd, hurtrwydd, mydrondod. 

Blood, ( f. ) gwaed, crau. 

To let BLOop, (v.a.) gollwiig pnA, 

Bloodshed, ( i*) tywalltiad gw^aed^ 
colliad gwaed. 

Bloody, (adj.) gwacdlyd, creulon, 

gwaedwyllt. 

^hooD'fiux, (f.) gwacditf,' gorddiii 

gwaed, lledcwigwft. 

Bloom, 7 (f. ) blodcuyn, bken* 
Blossom, 3 dardd. 

Bloom cfyouthf blodeu amfer. 

To BLOOM, ) (v.n,) blodeuo,dwytt 

or BLOSSOM, 3 blodau. — - blaguro* 

Bloomy, (adj.) blodeuog, blagnrog. 

Blot, (f.) magi, dilead, diddym- 

miad. — anaf, Diar, ix. 7. a gaiff 

anaf. 
To BLOT, (v. a. ) yfprychu, lla^^ 

nerchu, — dileu, diddyxmnu, 

crafu ymaith. 
Blotch, (f.) cdr. Bioach, 
To BLOW, (v. ) chwythu, anadlu, 

awelu. 
Blow, (f. ) trawiad, dymod, lab^ 

pangc, cnith, cis, dul, fatt, palfod. 
Blow in the ear^ cemod, boncluft. 
Bl^'^ing, (f.) chwythiady anadliad, 
BLOwzE,(f.)cloben,benywgribgoch, 
Blve, (adj.) glas, afur. 
To BLUE^ (v. a) glafu, lliwio yitlas, 
BuffiNESs, (f.) glafrwydd. 
Bluff, (adj.) gwyllt, ferrug. 
BLvNDEi^, (T. ) camfyniad, amry'- 

fufcdd, bai, camgymmeriad^ 

cyfeiliorn. 
To bli/nder, (v. n. ) cyfeiliorpi, 

amryfyfeddu, gwncuthur amryfuf* 

edd. 
Blunt, (adj.) pwl, heb fin, heb 

flaen. — ^ trymhyrddig, trymluog^ 

hurt. 
BufNTNEss, (f.) pylni, hurtrwydd, 

trymdcr, lledfcddod. 
Blur, (f.) cdr. blot. 
To blur, (v. a.) cdr. to bht, 
7i blurt, (v. aj Uafaru yn ddi- 

yflyriaeth, ' datgan, a(irodd ya 

gyhoeddus yr hyn ^ ddyiid: ci 

gelu. 
To blush, (V, n.) gWridia, cqchi, 

cjrwilyd^o, gwladydda, gvrt«d« 



t 

p 



lOUSE, (C) caftcU o gadcm- 

^clfa. 

H, (adj.) ynfyd> dii^iiwyr, ; ciddio, ylMWo. 



Bwni, 



BO 

Blush, er l (f.)gwridiad,cochiad, 

Blushing, 3 gwladeiddiad. 

^0 BLUSTER, (v. n.) tiylUo, rhuo, 

-nadu, darftain. 
Bluster, (f.) trwft, twrdd, gor- 

ddyar, godwrdd, ymfvvrn, fwn. 

B O 
Boar, (f.) baedd. 
Board, (f.) aftyllen, aftell, bwrdd, 

tonniar, llifwydd. 
Ti BOARD, (v. n.) aftylloj cymmer- 

yd yfpytty. — bordo. 
Boarder, (f.) bordydd. 
7o BOAST, (v. a.) ymfFroftio, boc- 

fachu, gwncuthur gwagfoft, rhod- 

rcfu. 
Boastful, ( adj. ) rhodrefgar, 
• firbftus. 

IBoast, or \ (f.) ymffroft, bocfach, 
Boasting, J- gwagfolach, ffroft, 

rhodres. 
Boaster, (i.) ymffroftiwr, boc- 

fachwr, rhodrefwr. 
Boat, (f.) bad, yfgraph, cwch. 
Ferry-boat, (f.) yfgraph. 
Boat-man^ (f.) badwr, yfgraphwr. 
To BOB, (v. n.) tare, euro, pwyo. 
To BODE, (v. a.) rhagddywedyd, 

darogan, rhagddewino. 



Bo DEMENT, 7 .f.) dcwiniad, rhag- 
rogan 



Boding, 



fwriad, armes, da- 



BoD iLESS, (adj .) digorph, anghorph- 

orol. 
Bodily, (adj.) corphorawl. 
Bodily, (adv.) yn gorphorawl. 
Bodkin, (f.) boytcin, math ar fy- 

nawyd. . . 
Body, (f.) corph. 
No Bodji (f.) neb iin, neb, nebavvd. 
Some boiyi {Q rhyw un. 
Every body, (f.) pob un. 
Bog, (Alb.) cors, Uyngcfa, figlen, 

traeth byw, caddugle. 
% BOGGLE, (v. n.) rhufo, ameu, 

petrufo ; arfwydo, ofni. 
BoGGLER, (f.) petrufwr, amhcuwr. 

— arfwydwr, ofnwr. 
Bo^ houje, (f.) ceudy. 
Bd'oGY, (adj.) corfog. 
Boil, (f.) car. bile, 
To BOIL, (v. n.) berwi. 
Bo^'iLiNO, (f.) berwad, ias. 
poisTEROus, (adj.) tymmheftlog, 

t^yfglyd, llawix cynniyrf. 



BO 

BOISTEROUSNISS, (f. ) gWTthrwi 

terfyfg, trabludd, cynnwrf, gi 
dwrdd, angerdd, rhyferthwy, rhi 

ad, crculonder. 
Bold, (adj.) h^, eofn, hydcrw 

rhyfugus, anturiol, hy-faidd. 
To be bold, (v. n.) anturio, beiddi 

arfeiddio, llyfafu, rhyfygu, bod ] 

hy, hydcru. 
To bolden, edr. to be bold, 
Bo^LDLY, ( adv.) yn hy, yn - cof 

yn hyderus; 
Bd'LDNEss, (f.) hyfdra, hyder,eo£ 

der, rhyfyg, llefys. 
BoLE, (f.) cyff, bonqrlF. 
Boll, of flax, (f.) bollteiad, J 

ii. 6. bollteidiau ///>. 
To BOLL, (v. n.) hadu, Ecf, ix. 3 

a^r llin wedi hadu, the flax "W 

boiled. 
BoLLEMONG, ( f . ) cymmyfg-y 

brithyd. 
Bo'lster, (f.) gobennydd. 
To B (Ulster, (v. a.) attegu, cyni 

i fynu. 
Bolt, ( f.) bollt, trofol drws, bo 

clo.^^. rhwyilr, lludd, attal.* 
To BOLT, (v. a.) bollto.--^^. ficrha 

— gogryiiu, peillio, puro, neilldu 
Bolter, (f.) gwagr, rhidyll, gog: 
Bomb, (f.)garwfain.— bwmp.— pel 

gau wcdi ci llenwi a rhyw ddc 

nydd hylofg. 
To BOMB, 1 (v. a.) facthu'r cyfr) 
Bombard, j bclennau i drcf. 
Bombardment, (f.) bwmbart. 
Bombast, or bom- 7 (f.) geiri 
B AS TIC exprejjions, j neu yma 

roddion uchel chvyyddedig h 

yftyr iddynt. 
BoNA-ROBA, (f.) puttain. 
BOND, tye, (f.) rhwymyn, rhv^r^n 
Bond, obligation , (f.) rhwymedi 

aeth mown yfgrifen, gweithr< 

neu rwymedigaeth tan law un. 
BOND, (adj.) rhwym, caeth, i C 

xii. 13. ai caethion at rbyddion. 
Bondage, ( f. ) caethiwed, a 

mraint. 
Bondman, (f.) caeth wr, caeth w 

gwas caeth. 
Bon dse'^r vice, (f.) caeth wafanac 
Bone, (f.) afgwm. 
Back-bone^ (f.) afgwrn cefn, gl; 

cefn. Jc 



BO 

Jmo-bmii (f.) afgwrn gen. 
Jo'neless, (adj.) diefgyrn, heb cf- 
mn. 

^ONEFiRE, (f.) coelccrth, tanllwyth 
gorfoledd, tandawd, tan a wnelir 
i aiwyddoccau rhyw lawenydd. 
Bt^NGRACE, (f.) ffunen, pcnwifg. 
Bonnet, (f.) heulrhod, pcnguwch, 
cap, Ecf» xxviii. 40. 
B(fNNY, (adj.) moefgar, rhywiog, 
teg, diltyn, deftlus. 
Booby, (f.) dyn hurt, dwl, ferfan. 
Book, (f.) llyfr. 
Bookish, (adj.) llyfraidd. 
BodK-BiNDER, (f.) rli\\7mwr llyfrau. 
Book-seller, (f.) gwerthwr llyfrau. 
Boom, ofajhip, (f.) hvyrylbren Hong. 
^^yfavQury (f.) anrheg, rhodd, 
dawn, ofeb, twm da. 
Wi^, petition, (f.) gofyn, gofyniad, 
srch, eidduned, crfyniad, 
^0% comtanion, (f.) cydymmaith, 
neu gyrcddachwr Uawen, digrif, 
neu arabeddus. 

BooR,.(f.) gwrgwlcdig, dcIiF. 
Boorish, (adj.) gwladaidd, delfF- 
aid<f, taeog, taeogaidd, diwybod. 
BooRiSHNESs, (f.) gwladeidd-dra, 
taeogrwydd; delffeiddrwydd. 
BooRD, ( f.) cydcam, cymh^edd, 
cellwair, digrifwch. 
^(? BOORD, (v.) cydcam, cellwair, 
gwawdio. 

Boost, (adj.) brwyfg, meddw. 
Boot, ( f. ) curan, heus, bottas, 
coefam. 

Boot, . advantage, ( f. ) ced, budd, 
nat, riw. 

JooTH, (f.) pabell, llueft, lluefly, 
b^, yob xxvii. 18. 
Bo<(tless, (adj.) difudd, diles, di- 
ddefnydd, dlelus. 
BorfrY, (f.) aiirhaith, yfglyfaeth, 
7%wfl, yfpail a ddygir oddi ar 
elynion. 
BoRPEL, (f.) puttcindy. 
Border, (f.) ymyi,lledymyl, cwrr, 
or, ehhaf peth. — ffin, terfyn, cy- 
ffin, miniog, tuedd. — gwrym, 
nea odre dllledyn, garddagl. 
fo BORDER, (v. n.) cyffinio, cyd- 

ymmylu. 
Bore, (f.) twU ebill, nvll taradr, 

twU. 
Ts BORE, (v. a,) tyllu ag ebill. 



B O 

treiddio, tyllu, tyllu a tharadr. 

Boreal, (adj.) gogleddoljgogleddig. 

Boreas, (fub.) gogledd-ddwyrein- 
wynt. 

Bd'RER, (f.) tyllwr, trywanwr.— ^ 

taradr, ebill. 
Boring, (f.) tylliad, trywaniad ag 

ebill. 
To be BORN, (v. n.) gcni, cacl ci 

ddechreuad. 
To be born again, ail eni, adeni. 
Tirft homy (T.) cyntafanedig. 
Bafe- born, (i.) gordderchfab, baf* 

tardd. 
Bc^ROUGH, (f.) bwrdeifdref. 
To BORROW, ( V. a.) benthyccio, 

echwyna, cymmeryd echwyn, E/a, 

xxiv. 2. /V bton a roddo, ac fr hwn 

a gymmero echwyn. 
Borrower, (f.) benthygiwr, ech- 
wyn wr. 
Borrowing, (f.) benthygiad, ech- 

wyniad. 
Bo''scage, (fub.) cocdfa, coed wig, 

coed, gallt. 
Bosky, (adj.) coedog, llawncoed. 
Bosom, (f.) mynwes, afgre, llofres, 

afger, broccen. 
To BOSOM, (v. a.) mynwefu, cof- 

leidio. figur, cadw yn,ddirgel. 
Boss, (1.) boglyn, bolglwnv, gem, 

llcttem. — bogeilglwm a fydd ar 

gaead llyfr. 
Botanic, ^r 7 (adj.) yn perthyn i 
Bo T AN I c a L, 3 lyfiau. 
Botanist, (f.) llyfieuwr, un cel- 

fydd yn nattur llyliau, un yn af- 

tudio nattur planhigion. 
BoTANOLOGY, (f.) from Gr^ Borawj, 

herb, llyfieuyn, and Xo7»«, defcrip'^ 

tion, adroddiad ; ymadroddiad,- 

neu draethawd ar lyiiau, neu, 

blanhigion. 
Botany, (f.) yr wybodaeth o ly- 
fiau, neu blanhigion. 
To BOTCH, mend, (v. a,) clytio, 

ailgywcirio. 
Botcher, (f.) clyttiwr, cywciriwr- 

hen ddillad. 
Bo'tching, (f.) clyttiad, ailgyweir- 

iad. 
Both, (adj.) y ddau, y ddau yng- 

hyd. — ein deuocdd, eich deuQeda^ 

eill deaoedd. 



B O 

Oa i$tb fides ^ o'r ddeuta, o*r dden- 

parth. 
BoTs, (f.) man llyngyr 711 nho- 

ludd ceffylau. 
3i</TTLE, (f.) coftrcj, cunnach, cof- 

trclig. 
Bo'ttqm, (f.) gwaelod, fylfacn. 
Bo'ttom, valleyy (f.) dyffr)-'n, cwin, 

glyrn, yftrad, pant, panwl. 
Bc^TTOMLESs, (adj.) diwaclod, 
Bottmlefs pit^ pwU diwaelod, 

anoddyn, cadduglyn. 
BouGETy (fub.) cwd, cod, alwar, 

pwrs. 
Bough, pron. Bow, (f.) caingc, 

cangen, dofen, gwryfgen. 
Bought, (pre. of bU^y trcnctmced 

^Ut) prynedig, wedi ci brynu. 
Bought, (fub.) troad, trofa, plyg- 

iad, yftym. l^be bought of the fore 

legs. Broton^s vulg. Errors. 
To BOULT, (v. a.) gogrynu, peillio. 
Bc^uLTER, (!'.) gogr, paiJl, pcill- 

iwr. 
Bounce, (f.) yfgort, fain, diafpad, 

tongc. «— rhodrcs, fFroft. 
To BOUNCE, (v. n.) yfgortio, tryflio, 

fwnio wrth daro y »aill beth wrth 

y Uall, darflain, diafpedain. 
To BOUND, (v.) terfynu, gofod ter- 

fyn peth. 
To BOUND, as abally (v< a.) llammu, 

adiammu, neidio, gwrthneidio, 

rhoi adlara, cilio'n ol, yfglentio. 
Bound, (f.) tcrfyn, ffin,cithaf peth, 

tcriyniad. 
Bound, or 1'(r.) neldiad, adlam, 
Bo u N D I n G, 3 llajnjfach, Uenunain , 

yfglcjit. 
BouNDART, (f.) cyffin, tcrfyn. 
Boundless, .(adj.) annherfynedig, 

diddiwedd, difefur, diderfyn, an- 

niben. 
Bounteous, 7 (adj.) hael, haelgar, 
Bountiful, 3 baelionus, hygcd, 

hyrodd, doniog, cedawl. 
-BpuNTT, or J ( f • ) had ion i, 

Bountifu LNE8S, 3 hacledd, had- 

der, fyberwyd. O gwna a mi fy 

mronfy medd^drugaredd a fybci-wyd. 

Arch Diacon Pry/, Salm xxxix. 
T$ j^oi^RGEON, (v. a.) blaendarddu, 

bkguro, egino, tarddu allan. 
Bourn, (f.) carrog, nant, cornantj 

•ftmi^. -^ cyffin. 



B O 

f# BOUSE, (v. n.) diotta, neddvij, 

brwyfgo. 
Boxfsy, (adj.) brwyfg, meddw. 
Bout, (f.) tro, (ias. 
One BOUTyUnwaith. 
To BOW, (v.) plygu, cammu, crym- 

mu, gwyro, goftwng, ymgiym*- 

mu, %aim Ixxxvi. i. Goftwng O 

Arglwydd dy gluft. Ban. vii. 6. A 

ymgrymmafant ar eu gUniau. 
Bow, (1.) bwa, albras, — goftyngiad 

y pen, cyfarchiad. 
Rain-bow y (f.) enfys, bwa gwlaw* 
£oV-«ftf/f, (f.) faethydd. 
^ijW'benty (adj.) cam fcl bwa, an* 

ndoe. 
To BOWEL, (v. a.) diberfeddtti tyn- 

nu allan yr ymyfgaroedd. 
Bowels, (f.) perfedd, ymyrgaroedd, 

coludd, trippa. 
Bowels of cotnpajponf ymyfgaroedd 

tofturi. 
Bower, (f.) gwafgaw^wydd, htf3f 

dail, ofgl. 
To BOWGE, pierce, (v. a.) treiddio, 

trywanu, tyllu drwodd. 
BdwGiNG, (f.) treiddiad, trywaa- 

iad. 
Bowl, (f.) ffiol, neu phiol, gwns, 

caw^. Num. vii. 13. un phiol or* 

ian. Preg. xii. 6. 41 ebyn t$rri*r 

cawg aur. 
BqVyer, (f.) bwcydd. 
Box, or blow, (f.) dyrnod, cemod» 

bonduft, CIS, ccmhep, Iwmp. 
Box, (f.) blwch, golwrch, prenfol, 

bylc. 
Box, tree, (f.) boccys, bocs, EfiU 

xli. 19. arpre/g hocsynghydf pcB. 

Ix. 13. 
TV BOX, (v. a.) cerhodio, dyrnodio. 
Bd'xER, (f. ) rhyfwr, ymomeftwr> 

ymdrechwr, ymladdwr a dyrna*. 
Boy, (f.) bachgen, llangc, herk)di» 

crynddyn, rhoccas, hogyn, btch* 

gcnnyn, llengcyn, glas langc. 
Boyish, (adj.) bachgennaidd, mab- 

aidd, mabinaidd. 
Boyishness, (fub.) bachgeneidd- 

rwydd, maboed, mabanoed. 
Boy, ^ buoy of an ^ncbfr^ ( ^ • ) 

mynegai angor, dangofeg angor, 
To-BOYV, edr. BoU. 
BoYLiNc, (f.) edr. BoiMng. 



B R 

B R 

ih/BBLfi, (f.) ymgyppriSyjrmryfon, 

ymrafael, cynnen, ymfenn, ccc- 

cmk, yingeiniad^ ymgeintach. 

2>Bft/BBLE, (v. n.) ymfenniiy ym- 

fcrthu, ymeirio, ymgeinioy ymiy- 

fim ar eiriaUy oeccrti. 
fii/BBLBRy (f.) ceccrwTy ymiyfon- 

wr, cynhennwr. 
Brace, (f.) crcffyn, craff, cyd, cyf- 

wllt, cwplws, gafael fach. 
Bkace, (f.) par, cwpl. 
T» Bi^ACB, (v. a.) rhwymo, clym- 

mu, cyfylltu, cydlo, cwplyfu. 
B&/c£LET» (^0 breichrwy, breich- 

dlwf, braichledr, ardd3midlws. 
Bracer, gr ) ( ^. ) brcichrwy, 
' irritfr'j BRACE,] n^u freichwifg 

fiiethydd. 
BRiCcHiALy {^j* ) yn perthyn Tr 

fiaich. 
Bka^chycraphy, (fub.) from Gr, 

figftx^, j^0r^, byrr, and y^^P^ff to 

wnte, yftrifennu ; byrr yfgrifcn- 

Bad, neu r gelfyddya o 'igrifennu 

wrth nodau. 
Br/cuylocy, ( f. ) byrrchwcdl, 

byrr draethawd, byrr fon. 
Black, (f.) gwyd, bai. 
Bracket, (f.) yfgwydd, neu dder- 

bjrBiad i gynnal pen trawft mewn 

adeilad, gobennyddiad. 
Brackish, (f.) hallt. 
7# BifAC, (v. n.) bocfachu, ym- 

fix)ftio, ymfolychu, ymogoneddu, 

ymglodfori. 

Brag, or 1 (f.) ffroft, ymffrofi. 
Bracing, 3 molach, bocfach, 

riiodres, gwagfoft, coegfolach,brol. 
BaifoGER, or 7 ( T. ) rhodrefwr, 
Bkaooadocio, 3 ymffrofliwr, 

bociadiwr, ymfolychwr, broliwr. 
Bb/ggart, edr. Braggadocio. 
Sb-aoget, kind of drink ^ (f.) medd, 
hs9»Ay diod a wneir o £81 a 
liynku fioppau. 

f# BRAID, (v. a.) modrwyo, crychn, 
ymblethu. 
Braid, (f.) briger plethedig. How* 
edi o walk inodrsvyog. 
Srain, (f.) ymmennydd. 
Brain-pan, (f.) creuan, padell yr 
ym naennydd. 
Bra/n-sick^ (^4]*} gwylltnawt^ 



B R 

Iledfrydig, ymmennydd drwai^ 

ymmennydd glaf. 
f# BRAIN, (v. a.) diymmennyddio. 
Br/imlss8, (adj.) diymmennydd, 

difynwyr, fFol, ynfyd, ehud. 
BRAiVvsi'cKVEst, {f.) ynfydrwydd, 
* gwallgof, gorphwyll, cynddaredd. 
Brake, fiuh as bakers ufi^ (f.) noe 

bobi, padell bobi, lleftr tylino. 
Brake,/^ betnp orflaXt (f.) hydor, 

hydrwch, breuanUmneugywarch, 

brae. 

BRAKE, y>nr, (f,) rhedyn. 
Bramble, (fub.) mieren, mierion, 

dryfien. 
P/ace/uU of %^AiABhE8, gwyddwal^ 

gwyddweli, micrinllwyn. 
Bran, (f.) fifel, rhuchion, eiiin. 
Branch, (f.) caingc, cangen, clofeBi 

ofgl, gwryfgen. 
To branch out, (v.) blaguro, blaen* 

darddu, tarddu allan, egino, tyfii. 
To branch out' a difcourfe^ (tofparthu 

ymadrodd yn amryw rannau, 

rkannu yn ben nodau. 
Branching, (Aib.) blaendarddiad, 

blaguriad, blaendwf, tyfiad. 
BRifNCHY, (adj.)llawn canghennau, 

canghennog, ofglog, ceingciog. 
To BRAND,(v.a.)nodi ahaiampoeth. 

— goganu, enllibio, rhoi drygair. 
hEK^Doffre^ (f.)pcntewyn tanllyd, 

tcwyn, etcwyn. 
Bra^nd-iron, (f.) trybedd. 
Bkaud^ for caftk, (f.) arwydd, nod 

haiarn 1 nodi anifeiliaid. 
To br/ndi8H, (v. a.) yfgwyd, cw- 

hwfan, honfio, yfgwyd arf.— llew- 

yrchu, difgleirio, Ezec. xxxii. 10. 

fan wneltt^ fm ciMjf ddifgleirio 

fiaen^ Sec. 

br/nny, (adj.) branllyd. 
To BRi^NGLE, (v. t.) ymfenBU, ym- 

fjrwen, ymgeccreth, ymremial^ 

ymryfon, ymregu. 
Brass, (f.) pres, copr, lattwn, 

efydd, elydr, elydn. 
Brat, (f.) plentyn,m€wn £brdd 

ddirmyg, 

BRAVifDO,(f.)balchd€r,traha,rhy^g. 

Brave, (adj.) tli^s, gwych, tacclus, 
trwiiadus, hardd, cyfrdo— •rhagor^ 
ol, godidog, ardderchog. — glcw, 
ncrthol^dcwr,kydcniB|li^iCaI(miiMr 



B R 

%$ BRAVE) (v. a.) cyffroi, cyTkhyTTuy 

cythruddOy annnog i ddigofaint. 
T§ be BK AVE, fate, (v.) bod yn wych, 

bod yn dacclus, bod yn drwfiadus, 

bod yn hardd. 
Bravery, finenefs, (fub.) dcftluf- 

rwydd , harddwch , tcgwch; 

gloywder. 
Bravery, excellency, (f.) rhagor- 

iaeth, godidowgrwydd, arddcr- 

chowgrwydd. 
BraVery, valour, (fub.) dcwrder, 

gwychdcr, glewdcr, mawrfrydig- 

jrwydd, mawrwriacth. 
To BRAWL, (v. n.) ymfennu, ym- 

fcrthu, ymgeinio, ymryfon ar cir- 

iau, ceccru. 
Brawl, (f.) ymferth, ymryfon ar 

eiriau, ccccrcth. 
Brawler, (f. ) ymfFroftiwr, ym- 

fennwr, ymgeccrwr, ymgeingiwr. 
Brawn,, (f.) cyhyr, llyweth o gig 

cyhyrog, rhannau cyhyrog y 

corph. — braich. — nerth, grym — 

bacddgig. 
Brawny,' (adj.) cyhurog, gewyn- 

og. — cryf, nerthol, grymmus. 
To BKhY, pound, (v. a.) briwo, ma- 

lurio, chwilfriwo, dryllio, ponnio. 
To BRAY, (v. n.) gweryru fel afyn, 

brefu, breferad.— drygnadu, rhuo, 

trydar. 
To braze, (v. a.) efy ddu, fawdurio, 

aflio, lafTu. 
BRAZfiN,(adj.)cfyddaidd a wnelir o 

bres. -^— digywilydd, haerllug. 
To Brazen a thing out, (v. n. ) 

taeru, neu haeru peth yn ddigy- 

wilydd; gwadu yn haerllug. 
Brazen-face, (f.) dyn digywilydd, 

coegddyn haerllug. " iVeU /aid 

brazen face", Sbakefp, 
BiLAZEU'/acd, (adj.) digywilydd, 

trahy, haerllug. 
Brazier, (f.) gof pres, efydd, neu 

gopr. 
Braizing, (fub.) fawduriad, afliad 

ynghyd, iaffad. 
Breach, (fub.) torriad, rjiwygiad, 

digyffwllt, dadgyffylltiad, gwa- 

haniad. — anghydfod, anghyttun- 

deb. ■ trofeddiad. 

Bread, (fub.) bara, 
Boufehold bread, barapeiniol, bara 

anwnyd, bara gwcnith tnvyddo, 



B R" 

Leavemd bread, bart furdocs. 

Unleavened bread, (f. ) bara cri, 
bara croyw. 

Shew BREAD, (f.) bara gofod, }tit, 
xii. 4. dcy bfoyttaoddji btra gofod. 

Bread-corn, (f.) ^d Bara. 

Breadth, (fub.) lied, Ucdander, 
ehangder, helaethder. 

To Break, (v. a.) torri, damio, 
dryllio, rhwygo, gorthorri. 

To break, tame, (v. a.) dofi, hjr- 
weddu, torri anifail gwyllt. 

Break of das, (f.) torriad y dydd, 
Hug y dydd, borcuddydd, y wawr 
ddydd, glaiiad y dydd. 

Break -FAST, (f.) boreufivyd, torr 
ympryd, torr cythlwng. 

To BRi^AKFAST, (v. n.) bwytu b(K 
rcufwyd, torri ympryd. 

Break-neck, (f.) dibyn, diphwys, 
gorwaered, enbyd ei ddringo. 

Breast, (f.) bron, dwyfron, bryfc- 
ed. — parwyden, Ecj\ xxix. 26. 
Cymmer hefyd barwydcn btordd, 

Woman^s breast, (1.) bron g\vraig. 

Breast - CLOATH, (f.) bronlliain, 
dwyfronneg, bronfoll. 

Breast-plate, (f.) cledr y ddwj- 
fron, clwyd y ddwyfron, dwy- 
fronneg, bronddor, cyras. 

BREATH,(f.)anadl,fFun,chwyth,awd 

To BREATHE,(v.n.)anadlu,chwythu, 
cymmeryd anadl, dihcu, pcuo, 
gorphywys. — gorphwyfo. — uyw, 
bychcddu. 

To BREATHE on/s lofl, anadlu allan, 
marw, ymadael a r yfpryd. 

Shortneft of breath, (f.) chwiw> 
difiyg anadl. 

Breathing, ^C) chwythiad, anadl* 
iad, dyhcad, cymmeriad gwynt. 

Breech, (f.) tin, rhefr, cyfeiftedd. 

Br BENCHES, (f.) clos, llawdr, llodr. 

To BREED, (v. a.) cenhedlu, hilio, 
eppilio, ynnill eppil, ymddwyn, 
efgor ; deor ; magu, macthu, mei- 
thrin, dwyn i fynu. They breed 
mif chief to me, Maent yn crev^ 
niweid i mi. What is bred in tbt 
bone will never be out oftbefiejb, Yt 
hyn a fago'n yr afgwrn nid a byth 
allan o'r cnawd. 

Breed, (f.) rhyw, ccnhcdl, hil- 
iogaeth, rhywogacth, cdr}'d, bra- 
gad, eppiU '^R^hDih 






B R 

Brb^dbr, (f.) cenhcdlvvr, cppil- 

iwr. — magwr, maethydd, 
BRE/DiMG^(r.) ccnhedliad, hiliad, 

eppiliad. — magiad, meithriniady 

dygiad i fy nu. 
Brbeding, good manners i (f.) dynaf- 

eiddnvydd, cy weithafrwydd, med- 

nifrwydd, moefgarwch. 
BREBZBy (f.) awel dirion. — chwa. 
^REEZEy I ^f J caccynen y mcirch. 

JDREESBy 3 

Breviary, (f.) talfyrriad, cwttog- 

iady crynodeb, byrrhad, byrriaeth. 
To BRETiATEy (v. a.) cdr. To abbre- 

vUte. 
Br^viating, (f.) cdr. Abbreviation, 
Br^viatures, (fub.) anvyddion, 

nodau nea lythyrennau a ofodir 
. am eiriau. 
BREVIER9 (f. ] llythyren argraffu 

feQhan. 
Brbvitt, (f.) byrder,cwttogrwydd. 
T9 BREW, (v. a.) macfu, darllaw. 
Br/wbr, (f.) darllawr, darllawydd, 

traenter, cyrfydd, gwallowfwr, 

macfMnr. 
BrbV-house, ( fub. ) darllawdy, 

cwrfdy. 

Bri'bB) (f.) gwobr, gwobrwy, i Sam. 

viii. 3. a cbyntnerafant obrwy. 
To bribe, (y. a.) rhoddi gwobrwy, 

llygm a gwobr. 
Briber, (f.) gobrwr, gwobrwr, 

g;wobrwywr. 
Bri^bbry, (f.) y weithred o roddi 

gwobr i'r diben i amrwymo un i 

fod o ryw blaid neilltuol, gwo- 

bn^yad. 
Brick, (f.) priddfaen, pridd bci- 

thyn. 
Brick-maker, (f.) gwneuthurwr 

priddfeini. 
Br/ck-kiln, (f.) odyn priddfeini. 
Bri^dal, (adj.) a berthyn i briodas, 

nea nelthior. 
Bride, (f.) priodas fercli, gwraig 

pwys, priodferch. 
Br/degroom, (f.) priodfab, priodas 

fab, gwrpwys, gwr ncwydd briodi. 
BRi^DE'MAN, (f.) gwas y priodfab. 
Bri'de-maid, (f. ) llawforwyn y 

briodferck. 



B R 

BRi''DEWELL,(f.)carchar, t^cerydd- 
Bridgb, (f.) pont, gwddor. 
Draw-bridge, (f.) pont i'w chodi 

pan fo achofion, yfgrogcll. 
To bri'dle, (v.) ffrwyno. 
Bri^dle, (f.) ffrwyn, genfa, llydd- 

awydd. 
Bridler, (f.) ffrwynwr- 
Bri^'dling, (f.) ffrwyniad. 
Bri'dle-rein, ( f.) awcn ffrwyn, 

a\vyn, afwyn. 
The headfiallofa bridle, boglwm, 

bogeilglwm ffrwyn, talffrwyn. 
Brief, (f.) br^f, byrrlyfr, yfgrifcn, 

fiartr. 
Brief, (adj.) byrr, talgrwn, cryno, 

cwtta. 
Brij^fly, (adv.) yn fyrr, yn gryno, 

Rbuf. xiii. 9. ei gynnwys yn gryno. 

ar fyrr eiriau, ar fyrr. 
As BRIEFLY as I could^ mor fyrred 

ag y gallafwn. / will briefly relate 

the caufe. Mi a adroddaf yn fyrr 

yr achos. 
Briefness, (f.) crynodeb, byrdra, 

cwttogrwydd. 
BRi^ER, (f.) cdr. Briar, 
Sweet BRIER, (f.) dryiien ber. 
Briery, (adj.) dryiiog, dreiniog, 

llawn drain, dryfi, a mieri. 
Brigade, (f.) byddin, rhawd, min- 

tai o luyddwyr. 
Bri'cadier, (f.) blacnor, ncu dy- 

\vyfog byddin. 
Bri^gandine, (f. ) llurig, torryn 

dur, curas. 
Bri'gantine, pinnace^ (f.) yfgafn 

long, Hong fcchan. 
Bright, (adj.) gloyw, cglur, yf- 

plcnnydd, difglair, golau, mirain, 

ifloy^v, tywynncdig, llewychedig, 

teg. 
To bri'ghten, (v. a.) gloywi, 

gwneuthur yn ddifglair, gwneuth- 

ur yn yfplennydd. — addvrrno, 

harddu. 
To, bri^ghten, (v. n.) difgleirio, 

llewychu, llewyrchu, goleuo, llcu- 

feru. 
Bri^ghtish, ( adj.) lled-ddifglair, 

lled-yfplennydd. 
Bri'ghtly, ( adv. ) yn ddifglair, 

yn yfplennydd. 
Bri'ghtness, (f.) gloywder, dif- 

glcir- 



BR 

glcirdcb, cgkrder, llcwyth, inii, 
fflur. 

Brioue, (f.) anghymmod, cynnen. 
Bri^lliancy, ( f. ) llcwych, dif- 

gleirder, tyvryrkf melltenniad. 
BRi^LLiAMT, f tdj. ) ylplennyddy 

difglair, echdywynncdig, Uewych- 

cdig. 

Brim, (f.) yrayl, lied ymyl, cwrr, 

glaiuiy min, goror. 
Bri'^mpul, (adj.) llawnhydyrymyl. 
BrI^mstonr, (f.) brwniftan, myg- 

faen, llosfaen. 
Bri^ndbd, (par.) rhengog, brith, 

tryfrith, amryllw, 
Br^ndle, (fub.) rheng, brithni, 

brithdcr. 
Br^hdled, (par.) tdir. Brinded, 
Brine, (f.) hcli, dwfr hallt, gwlyb- 

wr hallt. 
fo BRING, (v. a.) cywain, arwedd, 

dwyn, dyborthi. 
Ti bring up^ (v. a.) dwyn i fynu, 
' magu, meithrin. 
T$ bring forth youngs (v. a.) efgor, 

ymddwyn, cenhedlu, dwyn cppil. 

deor, hcigio, Uydnu. Awyddoft tfr 

amfer i eifr gwjllHon y creigiau 

lydnu? JolfXXx\x. i. 
Brj!^nger ttp^ (Tub.) meithrinwr, 

maethwr, magwr. 
Bringing forth of youngs ccn- 

hedliad, eppiliad. 
Bringing upy meithriniad , mag- 

iad, dygiad i fynu, dyfgeidiacth, 

athrawiaeth. 
Briny, l(adj.) hallt, halltaidd, 
brinish, J wedi ei halltu. 
Brink, (f.) min, glan, ar lann yr 

afon^ Gen. xli. 3. cwir goror. ^ i'o 

be on the brink of death ; bod mewn 

perygl. 
Brisk, (adj.) cyflym, hoenus, buan, 

bywiog, efgudlym, hoyw, heinyf. 
Briskness, (f.) bywiogrwydd, cyf- 

lymder, hoywder, gorawcn, gor- 

hoen, 
Bri'sket, (f.) parwyden, bryfced. 
Bristle, (f.) gwrvchen, rhownyn. 
?i brAtlb, (v. a.) codi gwrych, 

hyllu, gerwino. 
Bristly, (adj.) gwrychog, Uawn 

gwrych, garwflewog. 
Br i't- AiN,(rOP'7^in, ynys Prydain. 



B ft 

BRi'TAiNSy (f.) brattniaid, btydioi. 
BRi^TisR, (f^i*) prydannaiad, jra 

perthyn i Brydidn. 
BRi^TisHTim^jKf, (fubO Brythooeii 

Cymraeg. 
BRi^TTLB, (adi.) braUy hydorybjil* 

rwch, breaol. 
Br^^ttleness, ( f. ) braurwrdd, 

brtuder, breuolder, brenoledd. 
Broach, (f.) bcr. 
To broach, (v. a.) trywanu i ber* 

— dwfclu baril. — agori.— bodjr 

awdwr, ncu'r cyhoeddwr cysts • 

ryw fkrn, neu ddycbymmyg. 
Broacher, (f.) bcr. figur. dyd* 

ymmygwr, neu fylfaenwr Cfm 

rhyw athrawiaeth. 
Broad, (adj.) Uydan, ehang, dl^ 

laeth, rhwth, 
Br<jadne88, (fub.) lied, Uydasder, 

ehangder, helaethder. 
Brock, (f.) edr. Badger. 
Brogue, (f.) efgid eoed. 
To BROiD, (v.) edr. vn brmd. 
To BROIL, (v. a. ) poethi, cnfo, 

eras boethi, golofgi, goddeithio. 
Broil, (f.) ter^fg, ymryfon, tn- 

bludd, trallod, cynnwrf, cytlu 

ryfwl, helbul, godoryn. 
Brokage, '}(h)hur, neu wobr 
Brokerage, J un a fo'n gwneQ- 

thur bargenion dros arall. — y 

fwydd neu'r alwedigaeth o bryns 

a gwcrthu pethau ail law. 
To BROKE, (v. n.) prynu a gwertha 

dros craill, dirprwyo. 
Broken, (part.) drylliog, torredig. 
Broker, (f.) dirprwywr, un a fb ja 

prynu a gwerthu dros craill.— 

prynwr a gwerthwr pethau ailhfT* 

— — un a gymmer wylllon. 
Brond, (f.) nod haiam fel ar leidr, 

arwydd anair, gogan. 
Br ontology, (f.) from Gr, Bgerm, 

thunder, taran, and ^079?, dijcourjit 

traethawd 1 traethawd ar dyrfau, . 
Brooch, (f.) gem, glain, torch mw- 

nwgl, eurdorch, tlws.^, addorn, 

harddwch, anrhydedd. 
Brood, (f.) deoriad cywion, lul- 

iogaeth, eppil. 
TV BROOD, (v. n.) deor, dftcdd ar 

wyau. 
.Broo^ding, (f.) deoriad, eifieddiai 

ar wyau* ^^ 



B R 

3K, (v. a.) eyd-ddwyn, go- 
ymddioddef. 

(f.) nant, cornant carrog, 
ifonig. 

(f.) yfgub, yfguben, yfgu- 

(f.) pottss, cawl, brcfych, 
few. 

iLRY, (f.) puttcindra, aflen- 

rthedd, trythyllwch. 

iR, (f.) brawd. 

• RHOOD^ (f.) brawdoliaeth, 

)ldeb. 

-BROTHER, (fub. ) brawd 

:rly, (adj.) brawdol. 
;rly lovb, (f.) brawdgar- 
ariad brawdol, brawdferch. 
(f.) ael, ellael, talcen, Efa, 
^ dtb dalcen yn bres, 
e between the brows^ cyfwng 
la. 

^ a bill^ (f.) ael bryn, crib 
d. 

^'beat, (v. a.) edrych yn 
g, edrych yn fur, cuchio. 
, (adj.) tywyll, gwincu, 
I ddu, llal. 

:, (f ) pawr, gwryfg, neu 
nnau deiliog i anifeiliaid 
irthi amynt. 

^SE, (v. a.) pori canghcanau 
, ymborthi ar frigau coed, 
ru, brig-ladd. 
;r, (f.) yfgytkrvvr. 
edr. Brcil. 
SE, (v.a.) dryllio, yfigo, tor- J 
n, briwo, malurio, fibwrtho. 
,^r7(fub.) yfigfa, pwyad, 
FG, 3 dryliiud, maluriad. 
( f. ) fwn, trwft, chwcdl, 

d. . . . • 

T, (v. a.) rhoi'rfon i mac^, 
di, gwneuthur yn gyhoedd. 
L, ( adj. ) yn perthyn i 'r 

PTE, (f«) un wynebpryd 

• 

, (f.) rhyfgyr, rhythr, cyrch, 
, lluchynt, cais. 
evil accident, (f.) dryglam, 
d,. drwg ddamwain, dr,vg ; 
ydd, ammorth. ^ 



B U 

Td BRUSH, (v. a.) yfgubo ymaith^ 

glanhau. 
Brush, (f ) yfgubell, yfgubrwyd. 
Br us HER, (f.) yfgubwr, glanhawn 
To BRusTLE, (v. n.) tTyftio, yfgor- 

tio, clindarddach, feinio, diafpe- 

dan. Jig. fFroftio, ymfiroilio, bOG- 

fachu, ymfolychu. 
Brutal, ? ( adj . ) anifeilaidd, ' yf- 
Brutish, ) grublaidd, fel anifaU, 

gwyllt.— anwar, creulon, anyhad, 

dy wal.—ffiaidd, aflan, anllad, dry- 

thyll, hurt, ynfyd. 
Brutality, (f ) anifcildra, creu- 

lonedd, fFyrnigrwydd, gerwindeb, 

gwylltineb,dywaldcr,— fHcidd-dra, 

aflendid, anlladrwydd, trythyllwch 

— hurtrwydd. 
To BRUTALIZE, oT 1 (v.n.}gwylltio, 

grow BRUTISH, J gorwylltio, 

cynddeiriogi, hyllu, fiyrnigo, creu- 

loni. ynfydu. 

Brute, (adj.) direfwm, diddealU 

Edr. Brutal, 
Brute, (f) anifail, yfgrubl.r— . dyn 

creulon, ffyrnig, didrugaredd. 
Brutishness, (f.) edr. brutality . 

B U 
Bub, (f.) cwrw cryf. " He loves 

cheap port, and double h\xh.^^ Prior. 
Bubble, (f ) morwiliad, cloch y 

dwfr, clych lluddas./i'. twyll, di- 

chell, fiommiant. 
To bubble, (v, n.) berwi'n gruch- 

ias, boglymmu, berwi'n glycheu. 

(v. a.) twyllo, fiommi, hudo. 
Bubbling, (f.) berwad fel mor- 

wyfiad, neu glych fuddas, crych- 

ias. , 

BxjEBY, (f.) bron gwraig. 
Buck, (f) iwrch, carw, ewig Iwyd, 

gafr ddan. 
Buck-lie, for wajhing^ (f.) lleifw, 

lluttrod. 
To BUCK, (v.a.)golchidilladxnewn 

lluttrod. 
Bucket, { f. ) llcftr i godi dwfr, 

lleftr i ddwyn dwfr, yftwc, crwc. 
To BUCKLE, (v.a.) bycclu, tytmwyo, 

clynunu, cyflylltu, cau ynghyd. 
Buckle, (f ) bwccl,gwacg,tytmwy, 

boglwm, gwilfrwn, LI. 
Buckle-maker, (f.) gwneuthurwr 

boglymmau. 

H Buckler i 



B U 

Buckler, (fub.) aftalch, bwccled, 

tarian, yfgwyd, acs, talwas, ta- 

lauc, taibos. 
Buckram, (f.) lliain crl. 
BucKsoME, (adj.) Edr. Buxom. 
Bud, (fub.) blaendardd, blaguiyn, 

yfge\\7ll, eginyn. 
Uo BUD, (v. n.) torri allan, blodeuo, 

blaendarddu, egino. 
Budding, ( Tub. ) blaendarddiad, 

blaguriad, tyfiad, blaendwf, torriad 

allan. 
Budge, (adj.) digllon, anhynaws. 
Budget,, (f.) cod, fcrapan, cwd, 

bwlgan, cod grocn, bolgan. 
Buff, I 

BuFFLE, ^(f.) bual, ych gwyllt. 
Buffalo, J 
Buffet, (f.) llogawd, llogcll, al- 

mari i ddal bwrdd-leftri. 
Buffet, (f.) cernod, boncluft, cis, 

dyrnod, lab, Iwmp. 
7o BUFFET, (v. n.) taroadwrn, 

pwyo, fFuftio, maeddu. 
^VPV'lenther^ (f.) buelingrocn, croen 

bual. 
'QyjWLiE.'beaded', (adj.) hurt, pwl, 

fynhwyrbwl, ynfyd. 
Buffoon, (f.) yfgentyn, crocfan, 

cellweiriwr, digrifwas, un a wna 

funudiau. 
T9 flas the buffoon, (v. a.) cell- 

wair, cydgam, cymmwedd, cliwa- 

rae'i" ylgentyn, dywedyd crocfan- 

aeth a builledd. 
Buffoonery, (fub.) croefanaeth, 

buftledd,cocgddigrif\vch,ferthedd, 

cellwair, cydcam, croefanair, 
Bug, (fub.) cynrhonyn. 
May BUG, chwiJ, chwilcn ddu. 
Bug, or bugbear j (f.) bw, bwbach, 

hudwg, cyfgod, ellyll, anyfpryd. 
Buggery, ^(f.) anlladrwydd gyd a 

bechgyn. 
Buggerer, (f.) a wnel anlladrwydd 

gyd a bechgyn. 
Bugle,, (f.) ghin, cae, mynyglgae. 
Bugle- W/r, (f.) corn hela. 
7o Build, (v. a.) adeiladu, faemio. 
Bi^iLDER, (f.) adeiladwr, adeilwr. 
Master-builder, (f.) pen faer, 

dychymmygwr gwaith, meiftr 

gwaith. 
Building, (f.) adeilad,adeiladaeth. 



B U 

7o BVLGEf fea term^ (v. n.) tarowrth 

graig, fuddo. 
Bulimy, (f.) from Gr. /Sou, large^ « 

greats helaeth^ neu fawr, and ^ifUK, 

hunger^ ncwya; dirfawr wangc, 

neu newyn. 
Bulk, (f.) maint, maintiolaeth, hc- 

laethrwydd. ^he bulk of manHniy 

y rhan fwyaf o ddynol ryw. '*- 

adeilad o flaen fFeneftr. 
Bull, (f.) tarw, bitolws. 
Bull, blunder in Jpeecb^ ( f. ) gwrth- 

uniaith, thvfgliaith, ^rthddv- 

wediad. 
Bull-dog, (f.) coftog, cyftowci. 
Bull-finch, (f.) aderyn rhown- 

goch, coch y berllan. 
Bulky, (adj.) mawr, dirfawr, am- 

rofgo, abrwyfgl. 
Bull ACE, (f.) bwlas, cirincn wyllt, 

eirinen perthi, cirinen fur fach. 
Bull ACE tree, (f.)eirin-bren gwyllt, 

eirin berth. 
Bull'et, (f.) maen gwnn, pclen 

blwm neu fettel arall. 
Bullion, (f.) arian neu aur mcwri 

clamp, neu dalp. 
Bullock, (f.) buftach, eidion icu- 

angc, enderig, treiiiad. 
Bull-rush, ( f. ) cors frwyncn, 

llafrwynen, morfnvynen, inor- 

hefgen. 
Eully, (f.) rhodrefwr, ymiFroftiwr, 

bocfachwr, broliwr, bygythiwr. 
To bully, (v. a.) bygylu, bygwth, 

rhodrefu, ymffroftlo. 
Bulwark, ( f. ) gwrthglawdd, 

gwarchglawdd, argae , amddlr 

Synfa, diogelfa. 
Bum," (f.) bontln, iFolen. 
Bumbailiff, (f.) ceifpwl, rhingyH 

gwyliwr. 
B u M K 1 n , ( f. ) gwr g^vladaidd, ddff, 

diwybod, tauog. 
Bump, (f.) ch^dd, cis. 
To BUMP, (v. a.) chwyddo, codi yn 

chwydd. — troedib. 
Bumper, (f.) cwppan wedi ei Icnwi 

hyd yr ymyl. 
Bunch, (f.) hwrrwg, chWydd, oddi> 

cwgn, cygn.— fwp, fwp o rawnwin. 
Bundle, (f.) fwp, fyppyn, foppcn> 

feldrem. — ^ yfgub, rhwymyn. 

I Sam, XXV, 29. toedi ei rwymo y^ 

rhwyin- 



B U 

yny bytoyd. Mat, xiii. 30. 

uh btoynt yn yfgubau. 

f.) topp, neu doppyn ba- 

3LE, [L) twll harih 

LE, (v. n.) gwueuthur rhyw 

lewn modd anghelfydd, 

leu chwithig. 

R, ( f. ) dyn chwith, ang- 

, anghywraint. 

scLY, (adv.) yn anghelfydd, 

lywraint, yn anghrefftwr- 

n anweithgar, yn drwfgl, 

hun. 

r.) teifen, teifen ly ficuog, 

• 

r, (v. n. ) gwthio allan, 

lo allan. 

r.) my negydd angor. 

f, (v. a.) codi i "vvyneb y 

idw ar wyncb y dwfr. (v. n. 

•g, gorchfygu pob rhwyftrau 

bur dock y (f.) cyngaf. 

EN, (v.a.) Ihvytho, pynnio, 

io, 

, (f.) baich, llwyth, pwnn, 

p\vys. 

ous, (adj.) Ihvythog, pwyf- 

lelbulus, trallodus. 

SOME, (adj . ) ^diT,Burdenou5, 

ET, (fub.) helm, pedwifg 

)enffeftin. 

s, (f.) dinefydd, gwr rhydd, 

:iniol, bwrdais. 

N, (f.) blaendardd, blagur- 

;ewyll, eginyn. 

EON, (v. n.) tarddu allan, 

irddu, blaguro, egino. 

.R, (f.) tornvr tai. 

RY, (f.) torriad tai gwedi 'r 

4 ASTER, ( f. ) penllywod- 
r, neu reolwr tref. 
WE, (f.) cdr. Burgomajier, 
, (f.) angladd, claddedig- 
rynhcbrwng, anvyl. 
Solemnities^ arwyliant. 
qiJE,pron. Burlejky (f.) fenn, 
, gogangerdd, gwatwor- 
arabedd, gwawd, ccllwair. 
ile'sqeb, (v. a.) fcnnu, 
lie, cellwair, cydcam. 
ixN, (v. a. ) lofgi, deifio, 
thio. 



B u 

Burn, (f.) llofgiad, golofgiad. 
Bi/rninc, (fub.) llofgfa, angerdd, 

pocthfa, ennynfa. 
TJ burnish, (v, a.) cyboli, yflip- 
' pannu. 

B ORNISH ER, (fab.) cybolwr. 
Burnt, ( part, paffive of Burn) 

Uofgedig. 
Burr, (f.) tippyn y gluft,cwrr ifa'r 

gluft. 
7({j burrow, (v. a.) gwneuthur ogof, 

neu dwll yn y ddaear. 
Burrow, ( f. ) bwrdcifdref, tref 

freiniol. 

Burrow, (f.) twll cwningod. 
Bursar, (f.) tryforwr, amnerydd. 
Burse, (f.) cyfnewidty. 
7o BURST, (v. n.) hollti, rhwygo, 

rhuthro allan, torri allan. 
Burst, (f.) rhwygiad, torriad. 
Bu'rthen, (f.) Edr. Burden, 
Bury, (fub.) cyfaneddle, annedd, 

trigle, pryfeddfod. 
7(7 BURY, (v. a.) claddu, daearu. 
Bush, (f.) llwyn, perth, Ecf, iii. 2. 

Fflam dan ganol perth, bar, LL 
Bushy, (adj.) llwynog, perthog. 
Bushel, (fub.) yftacca, heftoraid, 

meiliaid, lleftr, Mat, v. 15. Ac ni 

oleuant ganwyll aU dodi dan Icftr. 
BvsiLY, prou. Bizi/y» (adv.) yn dra- 

fferthus, yn yftig, yn ddytal, yn 

ddiwyd. 
BvsivESSyfron. Bi/ne/s, (f.) neges, 

trafFerth, gorchwyl, trybeftod, pcl- 

rhe, cymmhelri. 
Busk, (f.) bronfoU, bronbrcn, bron- 

atteg. 
Buskin, (f.) iFollach, curan. 
Buss, (f.) cufan. — Hong fechan. 
To BUSS, (v. a.) cufanu. 
Bust, (f.) delw, neu lun rhann o 

ddyn, megis, y pen a*r yfgwyddau. 
To BUSTLE, (v. n.) trabluddio, ym- 

drafFerthu, bod mewn trybeftod, 

a chythrvvfl, godwrddio. 

Bustle, ( f. ) godwrdd, trafferth, 

cythrwfl, terfyfg, trailed, tra- 

bludd, ymffrwft. 

Busy, prcn. Bizy, (f.) trafferthus, 

diwyd, yftig, dyfal, lUfurus. 

To BUSY, (v.) traffcrthu, llafurio. 

To be BUSY, bod yn ddiwyd, yxSL- 
I draff'uUio, ymdr^fferthu. 

H? ' BrfsY, 



B U 

Br-.Y icdy^ (f.) dyn cvmmyrreddus. '■ 
BuTy (conj.) one, onid, c::hr. 
But, [f.) fin, cyfinydd, terfyn. 
BuTCREi, (f.) cigydd. 
^0 BxfxcHZR, (v. z.) Uadd. 
BuTCKE&LYy (adv.) jm grculon, yn 

erchylJ, yn waedlyd. 
Butchery, [(.] fwydd cigydd.— 

£g. liaddfa, g'laniftra, acri'a. 
Butler, (f.) trailiad, gv.^IbSad, 

g;^vallawfwr, heilvn, pcnimiliad, 

Li. 
Butt, (f.\ gwinllcftr, haril. 

Butt, (f.) nod. gwrthddn-ch. 

^5 butt, (v. a.; cornio, hyrddio, 

ymhwrdd. 
Butter, (f.) ymcr.yn. 
Butter-milk, (f.' enwin. 
Frejb p.utter, yiticnyn gwyryf. 
Bu TT ERFLY, (f.) glovn Duw, eilicF. 
Buttery, (f.) trull, bwytty. 
Buttock, (f.) clun, pcdrain, ffolcn. 
Button, pron. Buttun, (f.) bwmvm. 
I'o BUTTON, (v. a.) bottyinir.u, by- 

tymmu. 
Buttress, (f.) atteg, arxncl, atteg- 

bawl. 
Buxom, (adj.) ufudd, cwyllyigar. 



B Y 

hcinif, bywiog, hoyw, hoenns 

i Ion, goriwenus. — anllad , d ry thyll, 

nwvhi5. 
BuxoiiNEss, ( f. ) gorawcn, gof- 

hoen, carueiddrvvydd. 
Tq buy, prM, By, (v. a.) prynn, 

pwrcafu. 
Buyer, (i.) piy-nwT, pwrcafwr. 
7I9 BUZZ, (v. n.) lleifio fel gwenyn. 
Tg buzz :7j 9nSs ear, (v. a.) fibrwd, 

filial, fio yng nghluft un. 
Buzzard, (f.) math ar hebog. — « 

fg. dyn 6.\\\y hurt, fyfrdan. 
Buzzer, (1.; fifiwr, fiwr ynghluft. 
By, (prep.) wrth, trwy, heibio. 
^v and by, allan o law, maes o law, 

yn y man. yn ddioed, ar fyrr, yn 

diatrreg, heboir, ar y gair. 
^Y-end, (1.) hunan tantais. 
Bvcoxe, (adj.) aeth heibio, a baf- 

iodd. 7 he bygone day, Shakf. 
By PAST, (adj.) wedi myned heibio. 

Three hundred years hj^?i. Cbeynt, 
By -lazes, (f.) rheolau cymdeithas, 

cyfrcithiau cartrcfol j cyfrei^au 

a wnair gan, a phriodol i, ryii 

goxphokctii. 
By AS, edr. Bias, 



C A 

Cr>( ABAL, {f.) cymmanfa feclian, 
. cynnulleidfj. — yflrj'W, di- 
■^ chcll, yllrangc. 
T^ CABAL, (v. n.) dyfciiio dichellion, 
i'r diben i wneud cynnwrf, neu 
gyfnewid mewn lij-v/odrjcth, cyn- 
Jhvyn. 

Cabal, cr 1 (f.) f/j;/: He/', cabala, 
Cabala, 3 rccc'rJd dc^rinc, ath^ 
rawiaeth dderbyncdig; traddodiad 
luddewig, neu farn, tyb, arfcr, 
neu efpoiiiad ar 7 'i'~r)*thur, a dra- 
ddodwyd o dad i Lb. 
Cab A LIST, (1.) icdl vm mJilith yr 
Indccwon, aKCcddciit V7i dconi^li, 
nci^ cfponio V yi'gr}'thiir, ac yn 
aftudio'r tnddodiadau. 
Cabbage, (f.) brelych bengron. 
To ii^s^-^hQit, (v. a.) lladratca'n 
ddirgcl, yn ei yllyr mwyaf pri- 
' 1, mac'n arwyddoccau llacLat- 
an o frethyn un hcb yn \vy- 
iddo 



cairg 



c a 

Cabin, (f.) caban, bwli. 
Cabinet, (f. ) prennol, prenfol. 

ciftan. 
Cable, (f.) rhaff angor. 
To c AC kle, (v.n.) creccian,clocciatt 

clwccian, grcgar. 
Cacophony, (f.) from Gr. Yiax^ 

had, drwg, und (pom, fc/Vf, lleferydd 

fv.-n anhytryd, o hcrwydd cydfyllt 

iad llythrcnnau, neu iilaftau mcwi 

gair. 
Ca''co DEMON, ( f. ) drwg yfpiyd 

anyfpryd. 
Cadaverous, (adj.) cclanneddog 

tcbyg i fyrgyn,T.eu gorph marw, 
Ca'udis, (f.) yfnoden. 
Cadence, (f.) cw^mpiad, neu o{ 

tyngiad llais. 
CADET,;f.) y brawd ieuangaf mew 

tculu. — un yn gwafanaeth 

mcwn rhyfcl ar ei draul ei hun. 
Cage, (f.) adardv, cut adar. 

1 



C A 

OLE, ( V. a. ) gwenieithio, 
I}, ymoleithio, llithio, denu, 
twyllo. 

iR, (f.) twyllwr, truthiwr, 
eithwr. ' 

rp, (f.) dyn caeth, un gwael, 
, dygas, anfad. 
(f.) teifen, torthig, afrllad, 
1. 

t CAKE, bara calan, bara 
, chwiog, 

CE, (v. n.) teifenu, torthi, 
m. 

[iTOUs, (adj.) adfydig, go- 
helbulus, blinderog. 
iiTY, (f.) blinfyd, trueni, 

go/id, trallod, helbul. 
3, '({,) math ar gerbyd be- 
Iwyn. * 

ciNATE, 7 (v. a.) llofgi yn 
•ci^Nfi, 3 bowdr. 
cuLATE, (v. a.) bwrw cyfrif, 
cyfrif. 

L AT ION, (f.) cyfrifad. 
LOS E , ( adj ) carregog,graianog 
ACTION, (f.) gwrefogiad. 
EFY, (v.n.) gwrefogi, twym- 
ydio, poethi. 

DAR, (f.) calendar. — -pcth 
lau brcthyn, lliain, &c. 
!NDER, (v. a.) llyfnhau, ncu 
brfithyn, lliain, &c. 
[)s, (f.) calan, neu 'r dydd 
o bob mis. 

(f.) plural, calvesy and pro- 
ly caves ; llo. 

f the Jcgy croih y goes, Uy- 
y goes. 

kLP, (f.) mor lo. 
:e, (f.) cwppan. 
(adj.) twymn, gvvrefog. 
TY, (f.) gwres, nvymnder, 
liaeth. 

TiON, (f.) tywyllwch, ca- 
" Inftead of caligation, or 
, we conclude a cecity. Brown. 
)NOus, (adj.) tywyll. 
, pron, caul, (v. a.) galw, 
wdd, enwi. 

(f.) gal wad, galwedigaeth, 
ddiad. 

G, (r.) gal wad, galwedig- 
fwydd, cr^fft. , 
ERs, (f.) m^th ar gwmpas. 



C A 

Oallocity, (f.) calcdwch, caled- 
; groen. 
Ci^LLous, (adj.)caledychwyddedig^ 

ac anheimladwy. 
:Callousnbss, (1.) anheimladrwydd 
•Callow, (adj.) diblu, moel, Uwm. 
Calm, (adj.) tawel,diftaw, llonydd, 

digynnwrf,-araf, heddychol. 
'TV CALM, (v. a) tawelu, lliniaru, 

llonyddu, arafu, goflegu^ dyhuddo, 

dofi. 
Calm, (f.) tawelwch, canllaid. 
Calmly, (adv.) yn dawel, yn araf, 

yn efmwyth. 
Calmness, (f.) Uonyddwch, tawel- 

wch, ara^ch. 
Calmy, (adj.) edr. Calm, 
Calotte, (f.) cap ymddifiyn a 

wnaid o ir groen. 
Ttf CALVE, (v. n.) dyfod a llo. 
^0 ZKi*Ti\A^\hrc%i (v. a.) athrodi, 

camgyhuddo,camacliwyn, enilibio 
Calumni/tion, (f;) athrod, cam- 

gyhuddiad, camachwyn. 
Calumniator, (f.)athrodwr, cam- 

gyhuddwr. 
Calumnious, (adj.) athrodgar, en- 

llibus. 
Calumny, (f.) enllib, cabl, hort, 

athrod, camachwyniad. 
Calx, (fub.) calch. 
Cam BRICK, ( f. ) combr, bliant, 

mainlliain. 
Camel, (fub.) camel, cawrfarch, 

cawrfil. 
Camlet, (fub.) camlad. 
Camp, . (f.) gwerfyll, pebyll, Uu- 

cftai, lladdfre, ptefwylfa. 
To camp, (v. a.) gwerfyllu, pebyll- 

10, llueftu. 
CAMPAiojiypron. Campaln, (f.) ym- 

gychwyn i'r rhyfel ; yr yfpaid o ^ 

amfer bo milwyr yn y maes. — — 

gwaftadedd. 
Ci^MPHiRE, (f.) camphir. 
Can, (f.) cwppan, pifer, L/. 
Can, (v. n.) .gallu> dichon, bod 

yn abl. 
Canal, (f.) canawl. 
To cancbl, (v. a.) dileu, crafu ym- 

aith, diclwi, diflrywio, diddymmu, 

tynnu ymaith. 
Cancer, f.) crangc. — cancr. 
Candid, (adj.) gwyn, cannaid. — 



C A 

fig, diducdd, hynaws, mwyn, araf- 

aidd, teg. 
Candidate, (f.) un yn fefyll am 

fwydd, neu urddau. 
Candidly, ( adv^) yn ddiduedd, 

yn degy yn hynaws. 
Ci^NDiDNEss, (f.) didueddgarwch. 
Candle, (f.) canwyD. 
CAVUhi-fttuffers, ( f. ) glanhiadur, 

torriadur pen canwyll, gefail, Ec/, 

xxxvii . z 3 . faltring, 2 Bre/i. xii . 1 3 . 
CANDLE-^/Vif, (f.) canhwyll-brcn, 

canhwyllyr, goleuddal, Z/. 
Candour, pron. candor y (f.) didu- 
eddgarwch, hynawfedd. 
To candy, (v. n.) rhewi. 
Cane, (f.) calaf, corfcn. 
^a cane, (v. a.) euro a chorfen. 
Can/cula, (fub.) cnw fercn yn 

arwydd y ci. 
Cami^ne, (adj.) ciaidd, coftogaidd, 

anhydyn, afrywiog. 
Canker, (f.) bi^d, bydni, cancr. 
7o canker, (v. n.) rhwdu. 
Cannon, (f.) mangnel, gwnn mawr. 
Cannoneer, (f.) mangnel wr. 
Ca'non, (f.) canon, rheol. 
Canon, (f.) canon wr, cynhonwr. 
Canonical, (adj.) canonig, rheol - 

aidd, deddfol, cyfreithlon. 
Canonization, (f.) gwneuthuriad 

fant. 
^0 canon i''zE,(v.a.)gwneuthur fant. 
Canonry, (f.) buddged,neu fwydd 

canonwr. 
Canopy, (f.) gorchudd. 
To QMiQifYy (v. a.) gorchuddio. 
Canorous, ( adj. ) Uefor, Uafar, 
' llafarus. 
Cant, (f.) ton. 
Canter, (f.) rhagreithiwr. 
Cantharides, ffanijbfiies^ (f.) cyl- 

ionparadwys. 
Canticle, (f.) can, caniad, cathl, 

cywyddoliacth. 
Canto, (f.) can, neu rhan o gan. 
Canton, ( f. ) llwyth, tiriogaeth, 

cwmmwd, 
^0 canton, (r, a.) parthu, rhannu. 
Canvass, (f.) canfas, cywarch lien 

fras. 
To canvass, (v. a.) holi, chwilic— 

fwyddymgais. 
Cap, (f.) cap, cappan, hculrhod. 



C A 

Ttf CAP, (v. a.) cappio. 
C/pABLEy (adj.) abl, cymmwys, di- 

gonol, cyfwlch, addas, cymmhefur. 
Capacious, (adj.) ehang, rhwth, 

ehelaeth, mawr. 
C A p A c I ous N £ s s,(f . ) helaethrwy dd, 

ehangder. 
T*!? c AP Acrx ATE,(v.a.) cymmhwyfo, 

addafu, galluogi. 
Capacity, (fub.) galluogrwydd, 

cymmhwyfder.— ehangder, maint, 

helaethrwydd. 
Caparison, (f.) llurig, neu add- 

urn ceffylau. 
To caparison, (v. a.) trwfio ccffyl. 

— addurno, tacclu, trwfiadu. 
Cape, (f.) penrhyn, morben, pca- 

narth, penfro, penmaen. 
Cape of a garment ^ torch fwnwgl, 

myngwair. 
Caper, (fub.) dawns, crychnsdd, 

Uamfach. 
To Qiiv^^y (v. a.) dawniio, crych- 

ncidio, crychlammu. 
Capi'lament, (fub.) m£n-wraidd, 
Capi'llary, (adj.) fcl gwallt. 
Capital, (adj.) prif, penial, pen- 

naf. — marwol, angheuol. 
Capital, (f.) prif (umm. — prif. 

ddinas, prif-gaer, pengorfedd. 
Capitation, (f.) treth y pennau. 
To capi'tulate, (v. n.) rhoddi i 

fynu ar ammodau. 
Capitulation, (f.) rhoddiad i fy- 
nu ar ammodau ; yr ammodau 

ar ba rai v rhoddir lie i fynu. 
Capon, (f.) capwm, capwllt. 
Capouch, (f.) c^l, cwfl, cwccwll. 
Capri'ce, (f.) chwim, chwyf, cyf- 

newidiad meddwl difymmwth. 
Capri^cious, ( adj.) cyfnewidiol) 

anfefydlog, chwyfiol. 
C A p R I c 10 us N E s s , ( f. ) anwadalwch, 

anwaftadrwydd, 
Capricorn, (f.) arwydd yr afr. 
Ca^pstan, (f.) chwerfan dro i godi ' 

II wy than, dirwynlath. 
Capsular, (adj.) ceuol, cau fcl 

cofFr. 
Captain, (f.) tywyfog llu, blaenor 

Uu, cadpen, penaig, capten, pen- 

ciwdod. 

Caption, (f.) daliad^ daliedigacth. 
Captious, (adj.) cipgar, yingeif- 



C A 

gar, jrmrjrfongar, ymrafaelus, tef- 
tungar. — yftry^vga^, dichellgar, 
hoccedus. 
Captiousness, (f.) parodrwydd i 
godi gwrthddadleuon, ymryfon- 
garwch^ anynadnvydd, 
7*0 CAPTIVATE, (v. a.) caethiWo, 

carddu. 
Captive, (adj.) cacth, a ddalier yn 

y rhyfel. 
Captivity, (f.) caethiwed, caeth- 

glud. 
Captor, ( f.) ymgaffiwr, ymgip- 

piwr, cymmerwr. 

Capture, (f.) yfpail, yfglyfaeth, 

yfgwfl, dalBi, yfgafael, caSacliad. 

CAPUCHi'N,/r»/r. capupeejiy (f.) ma- 

nachy brawd.— cochl benyw. 

Car, (fub.) carr, carrfen, cerbyd, 

clndai, menn. 

Caravan, (f.) llu o fariiandwyr, 

yn cydymdeithio trwy anialwch, 

a Ucoedd niweidiol yn y dwyrain. 

Caravansary, (f.) Hetty cyfFredin, 

tafarndy. 
To CARBONADO, (v. a.) torri ar 
draws. 

Carbuncle, ( f.) maen carbuncl. 
— crug poeth iBam. 
Carcass, (f.) corph marw, cclain, 
burgyn, buria, abo, abwyt 
Card, (!'.) crib wlan. 
To card, (v. a. ) gardio, cribo gwlan . 
CiCRDER, (f.) gardiwr, cribwr. 
Cardinal, (adj.) prif, pennaf, pen- 
ial, arbennig. 

C/RDiHALy (f.) un o brif-lywod- 
riethwyr cglwys Rufain. — cochl 
bcnyw. 
CARE,(r.) gofal, pryder, dyddoriad, 
go&Igar. 

fc care, (v. n.) gofalu, pryderu, 
dyddori. 
7$ care if N, (v. a.) atgyweirio Hong. 
Career, (C) gyrfa, heiynt, rhed- 

iad, hyttjmt, gyrr, ccrrynt. 
C/repul; (adj.) gofalus, pryderus, 
aftud, diwyd, dyfal, manol. 
C/refully, (adv.) yn ofalus, yn 
fanol, yn bryderus. 
C/refulness, (f.) gofal, manol- 
rwydd: di'wydrwydd, aftudrwydd. 
Carelesly, ( adv.) yn efgeulas, 
yn ddiofal ; yn ddibrydcr. 



C A 

Ca'^relesness, (f.) efgeuluftra, di- 

ofalwch, difraw-wch, gwall, gwall- 

ufdra, anymgeledd. 
Careless, (adj.) efgeulus, diofal, 

gwallus, diddarbod, dibrydcr, yf- 

gafala, yfmala, diddawr. 
7i> caress, (v. a.) cofleidro^ ym-- 

garedigo, ymwafgii. 
Caress, (f.) coileidiad. 
Cargo, (f.) llwyth Hong. 
Caries, (f.) pydrni efgym* 
Carious, (adj.) pwdr. 
Carm/ne, (f.) lliw coch difglair. 
Carnage, (f.) cigfa, lladdfa, g'lan- 

aftra, aerfa. 
Carnal, (adj.) cnawdol^ 
Carnally, (adv.) yn gnawdoL 
Carnality, (f.) cnawdoldeb. 
CarniVorous, (adj.) ciglyd, cig- 

Iwngc, a ys gig, yfgig. 
Carol, (f.) carol, can o orfoledd. 
To c arouse, (v.n.)cyfedd, bnvyfgo- 
Carouse, (f.) cyfeddach. 
Carouser, (f.) brwyfgwr, yfwr. 
To carp, (v. n.) beio, cablu, go- 

ganu, cellweirio. 
Carpenter, (f.) faer coed. 
Carpentry, (f.) celfyddyd faer. 
Ca^'rper, (f.) beiwr, cablwT, cell- 

weiriwr. 
Carpet, (f.)'gr>rchudd i'w dannu 

ar fwrdd, neu ar llawr. 
CiiRRiAGE, (f.) cerbyd, menn. — 

clud, cludfa. — ymddygiad, ym- 

arweddiad. 
C A R R I E R , (f ) arwcddawdr, cludwr, 

dygawdwr. 
Carrion, (f.)celain, burgin, buria, 

abo, abwy, yfgrwt, llurgyn. 
Carrot, (f.) moronen goch. 
Carotty, (adj.) coch, gwallt goch. 
To carry, (v. a.) arwedd, dwyn, 

cludo, cywain. 
Cart, (f.) cart, menn, carrfenn^ 

cerbyd, 
AfmallzK^Ty trol. 
Cartel, (f.) cyttundeb, neu am- 

modau rhwrig gelynion. 
Carter, (f.) cartwr. 
Cartilage, (f.) madruddyn, myd- 

rydd. 

CARTiLAGiNous,(adj.) medryddog. 
Cartrage, 1 (f.jcodiddalpowdr 
Cartridge, J 



gwnn, 



Cart. 




C A 

Cartwhight, ( Alb. ) facr ccirt, 

gwncuthunvr ceirt. 
To CARVE, (v. a.) cerfio, yfgythru.-- 

toni bwyd. 
Caruncle, (f.) difyn o gig. 
Cascade^ (fub.) rhaiadar, cwlis, 
cwymp dwfr. 
Case, (fub.) cod, gwain, caead, 

gwerchyr, blwch. 
Case, condition^ (f.) yftad, cyflwr.— 

achos, aclyfur. — cynghawfedd, 

dadl, ethryb. 
7o case, (v. a.) gorchuddio, dodi 

mcwn gwaJH. 
Casement, (f.) rhw)^ll, ffeneftr ar 

golyn, cocgfFcneftr. 
Cash, (f.) arian, mwnai. 
To cashier, (v. a.) difwyddo, di- 

urddo, diawdurdodi, diraddio, 

difrcinio. 
Cask, (f.) baril. 
Casket, (f.) prennol, prenfol, cifl- 

an. — blwch. 
Casque, } ( fub. ) 'helm, pen- 
Cask, J ffeOin. 
To CASS, (v. a.) diddymmu, dileu, 

diffnvytho. 
Cassation, (f.) diddymmiad, di- 

xymmiad, dilead. 
Cassock, (f.) caful, rochl, torryn, 

cwnfallt, hug, hugan. 
To cast, (v. a.) bwrw, taflu, lluchio, 

ergydio, faethu. 
Cast, (f.) tafliad, crgyd, bwrad, 

tarawiad. 
Caster, (fub.) taflwr, ergydiwr, 

bwrwr. 
Cast I GAT I on, (f.) cerydd, cofp- 

edigaeth, colh^^ad, coftwg. 
Castle, (f.) caftell, clas, ymddi- 

iFynfa, twr. 
Castor, (f.) afangc, addangc. 
To castrate, (v. a.) difpaddu. — 

torri ymaith. 
Castration, (f.) difpaddiad. 
Casual, (adj. ) damweiniol, dig- 

wyddiadol. 
Casually, (adv.) yn ddamweiniol, 

ar ddamwatn. 
^ Casuality, ( f.) damwain, dam- 

chwain, dichwain, digwydd. 
Casuist, ( f.) cylafareddwr, neu 

cgluxhawr achofion cydwybod. 
T, (f.) cath. 



C A 

When the Ca^s atoin the mice toiUflsN 
Lion fydd y llygoaen,- pryd ni do j 

Gath gartref. . 
Cat AC H RE SIS, (f.) camarfer. 
Ca^tacc^mbs, (f.) ogofeydd i gladda 

y mcirw. 
Ca'talogue, pron. Cattalog, (fub.) 

cofreftr, llechres, rhifreftr, i/. 
CATARACT,(f.) rhaiadr, cwlis, cirw, 

eiraf, cwrympdwfr. — fych bilen 

Uygad. 
Catarrh, (f.) gormwyth, Uyfna- 

fedd a ddifera o'r penn. 
Catarrhous, (adj.) yn perthyni'r 

cyfryw glefyd. 
Catastrophe, (f) dymchwdiad, 

gorphcn chwarae , tachwedd 

chwarac. — fg. damwain, ncu 

ddigwyddiad annedwydd, a der- 

fyna 'nhrueni, neu farwolaeth un. 
To CATCH, (v. a.) ymaelyd, crifio^ 

dal, maglu, cipio, yfgipio. 
Catch, (f.) dalfa, daliad. — ^pennill. 
Catcher, (f.) dalwr. 
Catch-/^//, (f.) ceifpwl, rhingyll< 
Catchword, (f.) y gair diwcddaf 

mcwn tu dalen, a pha un y mac x 

tu dalen arall yn dechreu. 
To cat2Chi'se,(v. a.)holi,atlirawu, 

dyfgu, addyfgu trwy holi. 
Catechism, (-fub.) athrawiacth, 

dyfgyblaeth, egwyddor. 
Categorical, (adj.) pendant, ficr, 

diau, diammau. 
Categorically, (adv.) yn ben- 

dant, yn ficr. 
Category, (f.) yr adroddawl. 
Catenation, (f.) cadwyniad, cy- 

fylltiad. 
To CATER, (v, a.) prynu bwydydd, 

parottoi bwyd, ariwyo enllyn. 
Caterer, (f.) parottowr bwyd. 
Caterpillar, (f.) lindys,7i;//i. 4 

Gzoeddill y lindys a fwyttaidd j 

ceiliog rhedyn. pryf cadachog, U 
To CATERWAUL, (v. a.) catheri| 

cathderig. 
Cathedral, (f.) prif-eglwys, es 

hvys gadeiriol. 
Catholic, (adj.) cyffredinol, hoi 

ol. 
Ca'ttle, (f.) pob math ar anifei 

laid, neu filed, yfgrubliaid. 
Cavalcade, (f.) llu o wy r meird 

Ci 



C E 

./er, ( fub. ) marchog, gwr 
I. 

.RY, (f.) marchawglu, mintai 
r meirch. 

.E, (f.) lljonmcidf^vyd. 
(fub.) ffau, ogof, ceudwU, 

kT, (f.) anach, gocheliad. 

LN, (f.) ogof, ffau. 

iNOUSy (adj.) gogofawg. 

'iL, (v. n.) cellweiriaw, codi 

i-ddadleuon. 

., (f.) traws ddadl, gwrth- 

i ofer. 

.LER, (f.) cellweiriwr, un yn 

uthur gwrthddadleuon ofer. 

•y, (f.) ceuedd, ceudod. 

(f.) penrhe, pcnwifg. 

, y weren fol, gwifg yr ym- 

ydd, brithell yrymmennydd. 

)R0N,(f.) pair, crochan mawr. 

5, (f.) achos, ethryb, achly- 

-* cynghaws, cynghawfedd, 

,' dadl. 

USE, (v. a.) peri, efFeithio, 

furu. 

iLEss, (adj.) diachos. 

l^' I (f.) farn. 

EWAY, 5 

nc, (adj.) pocth, llofgedig. 

ELbus, (adj.) ymochelgar, 

log, gwaftadbwyll, fynhwyr- 

l^frwys. 

ERiZATiON, ( f. ) llofgiad a 

n poeth. 

UTERizE, * ( V. ,a. ) llofgi a 

n poeth. 

ION, (fub.) rhybudd ; gofal, 

jr, g«cheliad. 

JTION, (v. a.) rhybuddio, 

ybuddio. 

I0U6, (adj.) gofalus, pryderus, 

iadwrus, gochelgar, dichlyn. 

lOusLY, (adv.) yn ochelgar, 

iichlyn, yn wyliadwrus, yn 

log. 

lousNEss, {{.) gqchelganvch, 

ledd, gwyliiidwriaeth. 

V, (v. n.) creu. 

C E 
kSE,' (v. n.) peidio, dyfpeidio, 
iwys, gadael. 
JLE5S, (adj.) diorphwys, di- 



C E 

CECITY, (f.) dallineb, dclli. 
C]£dar, (f.) cedrwydden. 
T(7.CEiL, (v. a.) cronglwydo yftafell. 
Ceiling, (f.) cronglwyd yftafell. 

To CELEBRATE, (v. a.) clodfofl, 

canmol, enwogi , anrhydeddu, 

perchi, cadw gwyl, Lef, xxiii. 41. 

^r y feithfed mis y cedwch hi yn 

^1. 
Celebration, (f.) parch, cadwad 

gwyl, clodforcdd. 
Cel^brious, ( adj. ) parchedig, 

enwog, clodfawr, canmoledig. 
CELEBRITY, (fub.) enwogrwydd, 

clodforedd, geirda. 
Cfif BRiTY, (f.) buander, cyflym- 

dcr, bywiowgrwydd, br^s. 
Celb''stial, (adj.) nefol. 
Celibacy, (fub.) annyweddiaeth^' 

dibriodas, buchedd unijg. 
Cell, (f.) cell, trull, cuddigl. 
Cellar, (f.) trull, feler, i Crm, 

27. 27. /V S^ltrzxi gzuin. 
Cellular, (adj.)^ trulliog. 
Celsitude, (f.) uchder, uchelder. 
Cement, (f.) fimmant, cymmrwd. 

calch, priddgalch. 
To CEMENT, (v.) cyifylltu, yfgraw- 

lingo, fimmantu. 
Cemetery, (f ) mynwent, cbrph- 

lan, hunfa y meirw. 
To CENSE, (v.) Uofg aberthu, arogl- 

lofgi, perarogli. 
Censer, (f.) thufler, LefjX. j. fna 

Nadnb ac Abihuy meibiori Aarorty a 

gymmerafant bob un Vi thulTer. 
Censor, (f.) dywygiwr moefau. 
Censorious, (adj.) cnllibus, anyn- 

ad. — goganus. 
Censure, (C) farhad, fcan, gbgan ; 

barn, barnedigaeth. 
To censure, (v. a.) beio,barnu, go-^ 

ganu, fennu, ceryddu. 
Cent, ablreviation ^/^ Centum lati 

(f.) cant. ^ 

Cb^NTER, 7 (f.) cymmherfedd, ee- 
C^ntre, 3 nol-bwynt, ycanol, y 

pwynt perfcdd. 
To c/ntkr, ( V. ) cymraherfeddu, 

cydgyfarfod. 
Centri^petal, (adj.) yn tueddu tn 

a'r ccnol«bwynt. 
Centry, (f.)' 'E.At^ Sentry* 

I CiK- 



e H 

Centurion, (f.) oanwriad, pen ar 

gant. 
CENTURY, (f.) can mlynedd. — 

mintai o gant. 
Cerecloth, (f.) pygliain, fugliain. 
Ceremonial, 1 ( adj. ) ' defodol, 
CEREiiriidNious, 3 cynnefodol. 
Ce^'remony, (f.) dcfod, cynncfod, 

trefn, arfer. 
G^'rtajn, (adj.) ficcr, diau, diam- 

niau, diogel, ailys, anochel, dinam, 

dianwadal, hyfpys. 
CERTAINLY, (adv.) yn ficcr, yp 

ddiau, yn ddioer, yn ddiammau, 

yn ddilys, yn ddiogel, yn yfpys. 
Certainty, (f.) ficcrwydd, dilyf- 

rwydd, diogelrwydd, adrybedd, 

hyfpyfrwydd, diamheuedd. 
CERTi'FiCATE,(f.) tyftiolaethmcwn 

yfgrifen. 
To CERTIFY, (v. a.) yrpyfu, dilyfu, 

rhybuddio, ficcrhau. 
Certitude, (f.) dicunvydd. Edr. 

Certainty, 
Cerusse, (f.) gwyhbhvm. 
Cess, (f.) trethiad. 
?'tf CESS, (v. a.) tretjiu, gofod trcth, 

tafgu, dogni. 
Cessation, ( f . ) dyfpcidiad, gor- 

phwyfiad, feibiant, paid, tawl, 

toliad. 
Cession, (f.) dyfpeidiad, ymroad, 

ymadawiad. 
Cessment, (f.) treth. 

C H 
TtfCHACE. Edr, Cba/e. 
To CHAFE, (v.) gwrefogi,poethi. — 

digio, fFrommi, forri, fiomgaru. 
Chafe, (f.) forr, forriant, fFromder, 

gwyth, digllonedd. 
Chaff, (f.) us, man-us, ufion yd, 

peifwyn, gwehilion, heidion, mwl- 

wg, E/ay xli. 1 5. gofo^ hrfydy bryn- 

T/ CHAFFER, (v.) b^lrgcnna, maf- 

nach, prynii. 
Chafferer, (f.) prynwr. 
Chaffing-disHj (f.) tan-lcftr, Z/. 
Chaffy, (adj.) ufog. 
C H AG R i'n , fronM\igrccn^ ( f. ) anfodd- 

lonrwydd, gorthrymdcr, triftvvch. 
To chagrin, (v. a.j gorthrymmii, 

aflonyddu, goiidio. 
C«ain, (f.) cadvvyn, fyg, lid, rhcf- 

awg, yftid, yflidwm. 



CH 

To CHAIN, (v. a.) cadwyno. 
Chair, (f.) cadair^ eifteddfaj^ gor- 

fedd. 
Chaise, (f.) cerbyd. 
Chalice, (f.) cwpan. ^ 
. Chalk, (f.) fialc, pridd-galch, U. 
To chalk, (v. a.) fialco. 
Challenge, (f.) gofram, aiinog» 
cy ffroad. — cleimiad, ymardddw^d. 
.To challenge, (v. a.) annog, cyiF- 

roi. — clcimio, ymarddelw; gof- 

ram. 

Chamber, (f.) yftafell, fiambr. 
Chamberlain, (f.) yftafellydd, yf- 

tafellwr. 
Chamberlainship, (f.) fwyddyf- 
, tafellydd. 

Chambermaid, (f.) yftafellyddes. ' 
CHA^MBER-poTi (f.) tro^th-lcftr. 
Chame^lion, (f.) anifail byohan. 
To CHAMP, (\r. a.) cnoi. 
Cham^aigh, pran. Campain^ (fub.) 

gwaftadfaes, gwaftadecld. 
Champion, (f.)rhyfwr,rhuon,yin- 

omellwr, ymladdwr. 
CHANbE, (f.) damwain, dichwain, 

digwydd. 
Ti? CHANCE, (v. n.) digwyddo,dain- 

wcinio. 
Chancel, (f.) cangell, cafell, cor 

yr eglvvys. 
Chancellor, (f.) canghellawr. 
Chancellorship, (f.) canghellor- 

iaeth. 
Chancery, (f.) dadleudy cyfiawn- 

der, fenedd-dy uniondeb, llys cyf- 

iawnder. 
Chandler, (f.) canhwyllwr, can- 

hwyllydd. 
To change, {v. a.) newidio, cyf- 
. newidio, aralJu. 
Change, (f.) cyfnewidiad, newid- 

iad, aralliad. 
Changeable, (adj.) cyfnewidiol' 
Changeableness, (f.) newidiol- 

der, cyfnewidioldeb, anwadalwch, 

aiuvaftadrwydd. 
Changeling, (f.) hurtvn, huttaa, 

fymlyn, cadafcl. 
Changer, (f.) cyfnewidiwr. 
Channel, (f. ) canawl, cafndwr, 

mor-rydd. 
To chant, (v.) canu, puroriaetliu, 

cynghanneddu^ 

Chan- 



CM 



V!- 



33- 



T 






i- 



C H 

Chanter, (f.) cantwr. 
Chanticleer, (f.) ceiliawg. 
Chantry, (f.) eglwys, cappel. 
Chaos, (f.) chwynn, pentwrr di- 

drefn. 
Chap, (f.) agen, hollt, rhwyg, gag- 

en. •-* boch, gen, cern. 
SHr CHAP, (▼.) agcnnu, egori, hoUti, 

fmagennu. 
Ch/pel, (f.) cappel, eglwyfan. 
Chapiter, (f.) pennyn, penclwm, 
C0I0&. 

Chaplain, (f.) caplan, capelwr. 
Chaplains hip; (f.) caplanoriaeth, 
fwydd caplan. 

Chaplet, (f.) coronig, coronbleth 
o lyfiau, talalth. 

Ch/pman, (f.) marfiandwr, mael- 
icr, prynwr, edwiccwr. 
Chapter, (f.) pennod,— cabidwl. 
CEAfTEH-Hou/e, (f.) cabidyld^. 
To CHAR, (v, n.) gweithio wrth y 
dydd. 
Character, (f.) arwydd, nod. — 
gair da neu drwg 5 mynegiad. 
T« CHAR ACT BRizjE, (v»a.) nodi. — 
rhoi n6d un, rhoi difgrifiad o un. 
Charcoal, (f.) marworyn, coed- 
glo. 

h charge, (v. a.) liarlio, gorchy- 
myn, erchi, peri. — achwyn, cy- 
huddo, gofod yn erbyn, Johiw, 18. 
^'jn erbjn ei angylion y gofododd 
jnfiirwydd. 

Charge, (f.) iiars, gorchymyn, erch. 
— gofal, cadwraeth. — cwyn, ach- 
wyn, cyhudd. — coft, traul. 
Chargeable, (adj.) treulgar, treul- 

fawr, coftfawr. — llvsT^thog. cy- 

httddol. 

Ch/rcer, (f.) dwbler, dyfgl,iVi!/;/r. 
^.i 3. di offrwm efydoedd un ddyfgl 

Cha'iiot, (f.) cerbyd. 
Ch'/ritable, (adj.) had, hyged, 

tjreulan, hyrodd ; caredig, hyn- 

aws, cyweithas. 
Cha'ritably, (adv.) yn hael, yn 

garedig. 
Charity, (f.) cariad. — tofturi 5 

clufen. 
Charm, (f.) cyfaredd, fwyn-gyfar- 

edd, fwyn, fwyn-gan, gorchan. — - 

hud, deniad. 



T9 CHARM, (v, a.) fwyno, Ilygad- 

t^nu, rheibio.-rboddloni, boddhaa. 
Charming, (adj.) hyfryd, rhagor- 

ol, cywraint. 
Chart, (f.) llenn yn dangos gofod- 

iad gwledydd. 
Charter, (f.) fiartr. 
Ch/ry,- (adj.) gochelgar, gofaliis, 

pryderus. 
To chase, (v. a.) hely, hela, erlyn, 

ymlid, erlid, Lef, xxvi. 8. /?erlidia 

gant. 
Chase, (f.) fits, hehvraeth, hclydd- 

iaeth, erlidiad. 
Ch AS M, (f. ) gagendor; agoriad, hollt, 

gwagder. 
Chaste, (adj.) dihalog, dilwgr, di- 

wair, pfir. 
To chasten, ^v. a.) ceryddo, cofpi; 
. daroftwng. 

To chastise, (v. a.) Edr. Chaften, 
Chast/sement, (f.) cerydd, cofp- 

edigaeth, coftwyad. 
Chastity, (f.) diweirdeb, purdcb, 

dianlladrwydd, ymgynnal. 
Ch/stely, (adv..) yn ddiWair. 
To chat, (v. n.) trydar, filial, fiarad, 

baldordd, chwedleua. 
Chat, (f.) baldordd, gwagliarad, 

trydar. , 

Chattel, (f. ) meddiannau fym- 

mudol : meddiant, perchennog- 

aeth, priodpldeb. 
To z^iiij^^f (v. n.) Edr. to Chat, 
Chatter, (f.) Edr. Chat. 
To chaw, (v. a.) cnoi. 
Cheap, (adj.) newid, ifcl, dibris. 
Cheapness, (f.) ifelderpris, diel- 

want. 
Cheat, (f.) twyll, hocced, dichell, 

fiommedigaeth. 
r^ cheat, (v. a.) twyllo, hudo, 

fiommi, feithugio, Coggio. 
To CHECK, (v. a.) argyhoeddi, ee- 
ry ddu, attal. 
Check, ( f . ) cerydd, cofp, argy- 

hoeddiad.— feithugiaeth. — aerwy. 
7*^ CHECKER, 7 (v. a.) britly), am- 

(7r CHifquER, J ryliwo. 
Cheek, (f.) grudd, boch, cern. 
Cheer, (f.) arlwy, darmerth. -— 

cyfTur, firioldeb. 

Td? CHEER, (v. a.) cyflviro, lloiftii, 

llawenhau, diddanu. 

I c Cheerful, 



C H 

Chj^ekfu!., (adj.) lawcn, hocnus, 

gorawenus, llonn, cyfTaruSy firiol, 

Dtar.VfA^p Calm lanen 4 fona toy- 

neb firiol. 

Cheerfully, (adv.} ynllawcn, yn 

firiol. 
Cheerfulness, (f.)llawcnydd,hy- 

frydwchy iirioldeb, llonder, hoen, 

gorhocn, gorawen. 
Ch £ £ R Y,[adj .) llawen^ocnuSyfiriol . 
Cheese, (f.) caws. 
7«^ CHERISH, (v. a.) achlefu, firio, 

cyiTuro, ymgeleddu, meithriny ma- 

gu, roagwriaethu, twymdwyro. 
Cherry, (f.) ceirodcn, iirionen. 
Chersonese, (f.) bron ynys. 
Ch£RUB, (f.) cerub, angel. 
Ch£RU3Ic, (adj.) angylaidd. 
Chbsnvt, (i.) fataen, caftan. 
Chess, (f.) g\v)'ddbwll, tawlbwrdd. 
Chest, (f.) cofFr, cift, llogell. 
Chbvali£r, (f.) marehog. 
TV chew, (v.) cnoi. — adfeddylied, 

admyfyrio.— ** old politicians cbeto 

" on wifdom paft.'* Pope. 
' Chicane, 7 (f.)cellwair, yftryw, 
Chicanery, 3 yftrangc. 
Chick, or\ ,cy 
Chi'cken, } ^^-^ ^- 
% chide, (v.) fardio, ceryddu, fen- 

nu, ymfcrdiu, dwrdio, ^/rr/r.viii.i . 

a biuy ai dwrdiafent ef. 
Chief, (adj.) arch, pennaf, prif. 
Chiefly, (adv.) yn bennaf, yn en- 

wedigol, yn bendifaddau. 
Chie'ftan, (f.) tywyfog, blaenor, 

pcnnacth, pencyvvdod. 
Chilblain, (f.) mclcith, mcltyrch, 

glbws. 
Child, (f.) plcntyn. - 
To child, (v. n.) planta. 
With CHILD, yn fcichiog. 
Chi^ldhood, [(.) maboed, mcbyd, 

mabanoed. 
Chi'ldish, (adj.) plentynaidd, ma- 

banaidd, mabaidd. 
Chi^ldishness, (f.) bachgencidd- 

rwydd, hurtrwydd, anwybodacth. 
Chi'ldless, (adj.) ammhlantadvvy, 

diblant. 

Chilli AD, (f.) mil. 
Chill, (adj.) rhynllyd, fferllyd, 

oerllyd. 
^9 CHILL, (v.a.) oeri, fferru, gwneu- 

fJiur yn ocr, neu*n rhynllyd. 



C- H 

Chilliness, l(f.) oemi, me 
er CB illness, { rhyildod,ffei 
Chi'lly, (adj.) ocr. 
Chime, (f.) cynghanedd clj 

cytgerdd. 
To chime, (v. n.) cynghan* 

cydfeinio. 
Chim/ra, (f.) dychvmmyg 

ffug. 
Chimerical, (adj.) ffu^ol, £ 

us, dychymmygol. 
Chi^mney, (f.) fimnai, ffumei 

ell, Iwfer, fiynetr. 
Chin, (f.) gen, elgeth, aelged 

gcrth. 
Chincouch, (f.) pas. 
Chine, (f.) glaincefn, afgwn 
Chink, (f.) agen, gagcn, he 

gonad. 
To CHINK, (v. n.) tincio, ti 

fynio fel arian.— hollti, age: 
Chi'nky, (adj.) agenog. 
Chip, (f.) afglodyn, cilcyn, ^ 
To chip, (v. a.) difynio, nad 

afglod. 
Chi'rograph y, {L)from x*^ 

llaw, andy^a^a to zcritey yfgi 

Haw yfgrifen un, a yfgrifeno 

law ei hun. 
Chi^roman'CEr, {{,) from yii^ 

Haw, and yMrri;y prophet, proj 

ncu ddewin ; llawddewin. 
Chi'romancy, (f.)lawddewii 
Ttf chirp, (v. n.) gwneuth\] 

aderyn. . 
C hi R URGE ON, pfon. SurgccTi 

llawfeddyg. 
Chirurgery, (f.) llawfed 

iaech. 
Ch/sel, (f.) cyn, gaing. 
Chit, (f.) herlottyn, maban. 

gcnnyn.— biychni. 
To cwiTy (v.n.l blacnJardd 

gurOj egino. 
CHi'TTERLiNGS,'"(f.) ymyfgs 

perfcdd. 
Ch/valry, (f.) inarch wria< 

gwafanaeth, neu reolau ms 

— -grym, glcwder, gwychde 
Ch o I c E , (T. ) dcwis, dewiliad, 

iad . ' 
Choice, (adj.) etholcdig, rh 

arddcrchog, godidog, cy wr* 

gofalus, manawl. 

Ci 



C H 

Choi'cbly, (adv.) yn gywraint, yn 

Aagorol. 
Cho?cbness, (f.) cywreinnvydd, 

rhagoriaeth. 
Choir, pron. ^sre, (f.) cor, cafcll, 

mintai o gantorion. 
f0 CHOKE, (v. a.) mogu, mygu, ta- 

gu, llindagu.— -lluddias, attal, 

rhwyftro. 

Choking, (f.) mygiad, tagiad, tag- 
ia, llindagiad. 

Choler, (f.) geri. - — fg. digtfer, 
digUonedd, bar. Hid, irllonedd, 

giyth. 

Cholerick, (adj.) digUon, digofus, 

llidiog, diygnawfus, anynad, gwa- 

nafbg. 
CatfLERiCKNEss, (fub.) irlloncdd, 

gwynafrwydd, ffiromder. 
?#. CHOOSE, (v. a.) dewis, ethol, de- 

thol. 

Cho<$8Eii, (f.) dewifwr, etholwr. 
To cno'ff [v.) torri ymaith, cinynio, 

ciniachu. newidio, cyfnewid, 

andJQ. 

Chop, (f.) difyn, cilcyn. 
Chops, (f.) bochgernau, bochau, 

gorchfanau. 
Choral, (adj.) coraidd, yn per- 

thyn i gor. 
Chord, (f.) tant. 
Chorister^ (f.) cantwr mewn cor. 

CHORtfcRAPHER, ((») from X^^^y T£' 

psn, gwlad, afiJ y^ai, to defcribe ; 

myncgwr, neu ddefgrifiwr gwled- 

ydd. 

Chorc^graphy, (f.) gwlad-ddof- 

parth. 

Chorus, (f.) Edr. CH^otr, 
Chosen, (part, paffive from cboofe) 

ctboledig, dewifedig. 
To chouse, (v. a.) twyllo, liommi, 

hodo. 

Chrism, (f.) cnneiniad. 
Christ, (f.) from ^rwi^ annoi?itedy 

enneiniog; Crift. 

3icHRi^sTEN,(v.a.)bedyddio,enwi. 
Chri'stendom, (f.)crcd, lie y pro- 

ffeffir y grefydd grift*nogol. 
Chri'stenino, (f.) bedydd. 
Chri^stian, (f.) criftion. 
CHRiSTiANiTY,(f.)criftianogrwydd 
Chri'stmas, (f.) nadolig, dydd ge- 

jicdigaeth Crift. 

2 



C I 

Chr<jnicle, (f.) cronicl, brud,brut, 

amfer-l^fr, hanes, llechres, oes-lyfr. 
To CHRONICLE, (v.a.) gofod mewn 

cronicl, brut, neu llechres. 
Chronicler, (f.) yfgrifennydd cro- 
nicl, neu hanelion, hanefydd. 
Chronology, (f.) cyfrifad amfer, 

mynegiad amfer. 
Chub, (f.) math ar byfgodyn. 
Chubbed, (adj.) penfawr, pendew. 
To CHUCK, (v. n.) crqccian, clwc- 

cian, gregar, Ueifio fel giar, neu 

betris. — (v. a.) rhoi crgyd tirion 

tan en un. 

Chuck, (f.) llais giar. 
7icHUCKLE,(v.) chwerthin,hydoni 

bo un maes o anadl. Edr. to chuck. 
Chuffy, (adj.) anynad, drygnaws, . 

anhynaws, farrug. 
Chum, (f.) cydyftafcUydd, cydym- 

maith yftafell. 
Chump, (f.) c^fF, boncyff, cippill. 
Church, (f.) eglwys, llann. 
The nearer the Church the further 
from God, — A fonefaf i'r Eglwys, 

fydd pcllaf oddiwrth BaradwySi 
Church-yard, (fub.) mynwent, 

corphlan, beddle, beddrod. 
Churl, (f.) carl, delfF, cybydd, 

drel, dyn farrug, creulon, blwng. 
Chi/rlish, (adj.) delfFaidd, cyb- 

yddllyd, dr^laidd, tauog, farrug, 

blwng. ^ 

CHURLisHNESs,(f)delffeiddrwydd, 

tauogrwydd, blyngdcr. 
Churn, (f.) buddai. * 
To CHURN, (v.a.) corddi. 
Churn-staff, (f.) gorddgorddi. 
To c»U8E.' Edr. to ehoofe. 

C'CATRICE If ^j^ 

^rCiCATRix, 3 ^ ' 
To cicatri''ze, (v. a.) creithio. 
C^DER, (f.) diodawnairo afalau. 
CiELiNG. Edr. Ceiling. 
Ci^NCTURE, (f) gwregys, gwafg- 

Irwym. 
Ci'^^NDER, (f.) findw, marwor, lludw, 
C^NOLE, (f.) cengl, brongengl. 
Ci^NNABAR, (f.) finobl, rhyw faen 

meddalgoch. 
CINNAMON, (f.) canel, fynamwn. 

Can, iv. 14. 
C{:iQVE,fr0n, Sinky (f.) nifer pump; 

CfoN, 



C I 

C/oN, (f.) grcfftyn, impyn, blagur- 

yn, blanhigyn, yfbrigyn. 
Ci'pHER, (1.) y cyfryw fare [ o ] 
. mewn rhifedigacth. 
7* ci'pHER, (v. n.) dyfgu rhifedig- 
acth ; bwrw cyfrifon. 
C/rcl£, (f.) ccinp, cylcb, cant,' 

ctvmpas, amgylcheddy lloeran. 
Cl'RCLisc,(adj.) cwmpafog, cylch- 

ynaidd. 
Ci'rcuit, (f.) amgylch, amgylch- 

cdd, amgylchiad, cylch, cylchyn- 

iad, cwmpas, amred. 
To c I Kcxj IT, (v. n.) cylchu, am- 

gylchu, amdroi. 
C/'RCULAR,(adj.) cylchddd, cylch- 

ynaidd. 
To ci'rculate, (v. n.) cylchynu, 

myned o amgylch. 
CiRcuLATiow,(f.) cylchyhiad, am- 
. gylchyniad, amred. 
CiRCUMAMBifiNT, (adj.) cwmpaf- 

ogj amgylchaidd. 
To ciRCUMAMBULATE,(v.n.) rhodio 

o amgylch, darymrcd. 
To ciRCUMCi'sE, (v. a.) enwacdu, 
CiRCUMCi^siON, (f.) enwaediad. 
Circumference, (fub.) cwmpas, 

cylch, cylched, cy Ichcdd, am- 

gylchedd, gogylchedd. 
Circumlocution, (f.) " cylch-ym- 

adrodd, cwmpafddadi, amgylch - 

iaith. 
To circum8cri'be,{v. a.) cylchyf- 

grifcnnu, —fg^ terfynu, gofod ter- 

fyn. 
'Circumscription, (f.) terfyniad. 
C/rcumspect, (adj.) gochelgar, 

gwyliadwrus, gofalus, pryderus. 
Circumspection, (f.) gocheliad, 

cyfarchwyl, gwyliadwriaeth. 
Ci RCUMSP ECT I V E. EdT.QnuptJpe^, 
Circumspi^ctly, (adv.) yh ochel- 

gar, yn bwyllog. 
Circumstance, (f.) amgylchiad, 

cyflwr, anfawdd. 
Circumstantial, (adj.) amgylch- 

iadol, damweiniol. 
CiRcuMVALLATiON, (f.) amgylch* 

glawdd, gwarchae. 
To ciRcuMVENT,{v.a.) twyllo,hudo, 

fiommi, coggio. 
CiRCVMViiNTiON, (f.) twyl], hiid, 

dichcll, yftryw. 



C L 

To ciRcuMVEST, (v. a.) amwilga^' 

amddilladu. 
To ciRCUMvrfLV.B, (v. a.) torchii 

cylchio, troi o amgylch, treiglo. 
CiRci/MvoLUTiON, (f.) cylclikd^ 

troad o amgylch. 
Ci^RCus, flr } ( r. ) chwareufa gie- 

Ci^RQUE, 3 ad. 
Ci'sT, (f.) cod, gwain, caetd, gwer- 

chyr. 1 

Ci'sTED,(adj .) caeadig,mcwn gwabu 
Ci'sTERN, (f. ) cerwyn;' fiynnds, 

Efi^ xxxvi. 1 6. ac jfedpawh dk^ 

ei ftynnon ei hun\ pydcw, y/Br.ii. 

13.^ hunain bydewau ; trwppf^U 
CiT, (f.) dinefydd. 
Ci'tadel, (f.) caftell, twrr, amddi- 

fiynfa. 
Citation, (f.) gvr^s, dyfyn. 
^(? cite, (v. a.) gwyfio, galwjij?- 

fynnu, dywynnu. 
Ci'ter, (f.) gwyfwr, dyfynwr. 
CI'tizkn, (f. ) dinafwr, dinefydd, 

caenvr, bwrgais. 
C/trine, (adj.) melynlliw. 
Ci'Ty, (f.) dinaa, dinas-dref, cacr, . 

prifgaer. 

Ci'ty, (adj.) dinafaidd, dineiig. 
CiViL,(adj.) dinafi^idd.— dygiadui, 

moefol, cy weithas, medriis, mwyn- \ 

aidd. \ 

Civility, (f.) dinafeiddrwydd, c]^ j 

weithafrwydd,moefgarwch,mwyD- 1 

eidd-dra, medrufrwydd,hynawfed4 ! 
T'd? civilize, -(v. a.) dofi,gwarhi»i 1 

hyweddu. / ■; 

CiZE, (f.) maint, mcidroldeb. 

C L • 
Clack, (f.) clecc, clegyr, dadordd, 

clap. — tafod. 
^(? CLACK, (v. n.) cleccian, dadordd, 

clegyr ; dvsrndrio. 
Clad, (part. pret. from Ckatbe) 

wedi ei wifgo. 
Claim, (f.) claim, hawl, ymarddd- 

w^ad. 
To claim, (v. a) cleimio, ymtr- 

ddelw, gofyn. 
Cla'imant, (f.) ymarddelwr. 
To CLAMBER, (v. n.) dHngo. 
To CLAMM, (v.n,) lleftair, Uuddias^ 

attal, goluddio. 
Clamminess, (f.) gludrwydd, yf- 

grawlingrwydd. 

Clammy^ 



C L 

iy', (adj.) gtudiog. 

ROUS, (adj.) gwacddgar, 

Ifawr, 

UR, (f.) gwaeddybloedd,llef> 

garm, cri, crochlef, diafpad. 

tdOVKy (v.n.)'gwaeddi, llef- 

rio, bloeddioy germain, ub- 

ilwain. 

[f.) llwyth, gofgordd, teulu. 

ULAE, (adj.) dirgel. 

£sTiNE, (adj.) dirgel, cudd- 

diarwybod. 

B8TINELY, (adv.) yn ddirgel, 

!QG, (v. a.) tincio, tincian, 

"el ytgom. 

OR, (f.) clegyr, trydar, tr^ft. 

, (f.) rhingc, tingcian, tongc, 

1, crochleis. 

', (v. a.) euro, baeddu, pwyo. 

0, feinio. 

» Handsy euro dwylaw yng- 

lawenydd. 

» the WingSy yfgyttian, yf- 

idenydd. 

f.) clap, diafpad, tongc, fain, 

bramni. 

jRj (f.) ffuftwr, curwr dwy- 

ighyd. — tafod eloch. 

Ty or Claret Wine^ (f.) fFuon, 

:6ch. 

iiFY, (v. a.) puro, gloywi. 

>N, (f.) elariwn, utgom, llug- 

'y, (f.) gloywder, eglurder, 
:r, difgleirdeb. 
H, (v. n.) arighyttuno, ang- 
, anghydfeinio,amryfaelio.— 

1, taro ynghyd.— gwrthwy- 
gwrtheb.— feinio. 

(f.) tarawiad ynghyd. — - 

vynebiad, cyfcrbyniad. 

:tundeb, anghordiad. 

iNG, (f.) Edr. Clajh. 

(f.) gwaeg, pendant, bog- 

jafaelfach. 

p, (v. a.) bwcclu, boglym- 

vaegu. cofleidio, braich- 

— argau. 

(f.) trefn, rhes, rheftr! 

c, or 1 (adj.) o'r radd ben>- 

CAL, 3 naf. 

c, (f:) a\Ydwr enwog. 

TTER, (v, n.) trivftio, dar- 



c L 

ftain, diafpedain, baldordd, dwn<- 

drio. 

Cl/tter, (f.) trM, trydar, diafp- 
• ad, bramm. 

Ci«AU8 E,(f. ) byrr ymadrodd, erthygl 
Cl AUSURE, (f.) carchar,cyfarchwel, 

ceidwadaeth. 

Claw, (f.) crafangc, palf, ewin,yf- 
jpagau. 
To claw,- (v. a.) yfgraffinio, crafii, 

rhathu. 

Clawed, (adj.) ewinog, crafangog, 

p^lfog. 
Clay, (f.). clai, priddgift. 
Clayey, (adj.) eleiog. 
Clean, (adj.) glan, fyw, gloyw, 

pdr, dillyn, coeth, dclU, div^g, 

irchw^s, Li, 
lii) clean, (v. a.) glanhau, puro, 

eocthi. * 
Cleanly, (adv.) yn Ian, yn fyw, 

yn fybcr. 
Cleanliness, (f.) glendid; glan- 

eidd-dra, fyberwyd, purdeb, deft- 

lufrwydd, maledd, H, S. 
Clean?«ess, Edr. Cleanlinefs, 
To cleanse, (v. a.) edr. ^o clean. 
Cleanser, (f.) glahhawr, purwr. 
Clear, (adj.)amlwg,diargelj eglur, 

pur> glan, gloyw, difglair, elaer, 

difrycheulyd. adverbially ^ yn 

hollol, yn gwbl. 
7> clear, (v. a.) claero, huddo, 

rhyddhau; glanhau, puro, gwneu* 

thur yn ddifglair. — egluro, ain- 

lygu. 

CleCarly, (adv.) yn amlwg, yn eg- 
lur, yn Ian, yn loyw. 
ClearJtess, (f.) gloywder, difglcirr 

deb, llewyrch, eglurder; amlyg- 

rwydd, dilyfrwydd. 
To cleave, (v. n.) glynu wrth, ym- 

gyfTylltu, ymludio, ymlyn, dy- 

lynu. 
To cleave, (v. a.) holltu, yfgyrioni, 

delltcnnu. — ^rhannu, dofparthu. 
Cleaver, (f.) bwyall, cymmynai. 
Cleft, (f.) hollt, agen, agoriad, ' 

gqrimmin, 
Cleme^ncy, (f.) mwyneidd-dra,tir- 

iondeb, llarieidd-dt-a, gwaredd, 
• gwareidd-dra, hynawfcdd, adti- 

fwynder, mwynder. 

Clkment, 



^ 



C L 

Cl/ment, (adj. ) truga'rogy tirion^ 

hynaws, mwynaidd, hy war, Kygar. 

Clergy, (f.) gwyrllen, offeiriaid, 

eglwyfwyr. 
Clergyman, (f.) periglor, cglwyf- 

wr. 
Clerical, (adj.) a berthyn i'r ofiei- 
ri^id, offeiriadol. 
Clerk,( f.) periglor.— rhaglaw, yf- 

grifennydd; yigolhaig. 
Clever, Tadj.) cywraint, dehau, 
deheuig, hylaw, celfydd. 
CliTverly, (adv.) yn gywraint, yn 

ddeheuig. ~ 
Cleverness, (f. ) medrufrwydd, 

dcheunvydd, cywrcinrwydd. 
Clew, (f.) jpellen edafedd.. — fig, 

cyfarwyddyd, hyfforddiad. 
7(9 CLICK, (v. n.) cleccian, tincian. 
Cli^ent, (f.) dyn gofgordd, una ro- 
ddo ci achqs i gyfreithiwr, hawlwr. 
Cliff, (f.) craig, bryn, fcrth allt, 

gallt, dibyn, bron. 
Climacteric, 7 (f.) niweidiol. 
Climacterical, 3 — climaSf eri- 
ca! year ^ y flwyddyn enbyd o hoedl 
dyn. 
Cli'mate, (f.) un o rannau'r byd, 
o'r gyhydedJ i'r ddau begwn. — 
ardal, bro. 
Cli'max, in rhetoric^ (f.) dull ymad- 
rodd, a elwir, graddiaith, neu 
gradd-efgyn, megis yr adnodau 
canlynol. Pa un bynnag at Paul, at 
Apollosy at CephaSy ai^r byd, ai byw- 
ydy ai angau^ ai pethau frefennoly ai 
petha'u i ddyfod^ mae pob petb yn ei- 
ddoch chwi : a chwithau yn elddo 
Crifty a Chrlft yn eiddo Duw, i Cor. 
iii. 22, 23. 
Tff CLIMB, pron. clime, (v.) dringo, 

cfgyn, dyrchafu. 
Clime, Edr. Climate. 
To clinch, (v. a.) dala mewn Haw, 
cau dwrn ar beth a'r bawdfys dros 
y bufedd eraill.— -cadarnhau,lkcr- 
hau. 
To CLiKG, (v. n.) glynu wrth, troio 

amgylchpeth. 
To CLINK, (v. n.) tincio, tincian, 

fcinio fel mettcl. 
To CLIP, (v. a.) cofleidio, braich- 
eidio.— cneifio, gwelleifio, toccio. 
torri yn fyrr. — gw^neud ariaii yn 
llai. 



G L 

CLdAK, (f.) clog, cochl, maAtdlfl 
cob, toron, hug. 

To CLOAK, (v. a.) gorchuddio, dir- 
gelu, cuddio. 

To CLOATu, (v. a.) dilladu, gwifgOj 
trwfiadu. 
Cloathinc, (fab.) dillad, gwifg^ 

trwfiad, archenad. 
Clock, (f.) clocc, orlais, awrlais. 
Clod, (f.) tywarchcn, tywarchyn, 

priddell. 
To clod, (v.) tywarchu, ceulo« 
Clc^ddy, (adj.) tywarchog. 
Clodpate, (f.) dyn dwl, hurt, di- 

ddeall. 
To clog, (v.) llefbiir, lluddiaa, 

rhwyftro, attal, llwytho. 
C LO G , ( r. ) rhwy fir, Uuddias, goludd, 

attaliad. — — efgyd-goed, 
Cloi'ster, (f.) clas, cloSy manacli- 

log, manachdy. 
To ccoisTER, {v. a.) cau mewn dis 

neu fanachlog. 
7*19 CLOSE, (v.a.) cau, cloi, diwedd- 

gloi, dibennu, gorphen, terfynu.— 

uno, cyflylltu. 
Close, (f.) cae, coet-g«w.— diwcdd, 

terfyn.—diweddglo, argaccdigaetbu 
Close, (adj.) caead.— agos,cyfagos, 

gerllaw.— dirgel, — cyfyng, caeth j 

tynn. 
C L o^s E N E s s , ( f . ) agafrwy dd . — cy f' 

yngdcr. — — cynnildcb. 
Closet, (f.) yllafell, yfgafala, Hog 

awd. 
Closure, (r.).caej diweddglo,ar 

gaeedigaeth. terfyn. 

Clot. Edr. CUd. 

Cloth, (f.) brethyn. 

Cut your Coat according to your Cloth 

Torrdy bais, yn ol dy bwer. 
To CLOTHE, (v. a.) Edr. to cloatb. 
Clothier, (f.) brethynnwr, pan 

nwr. 

Clotty, (adj.) tywarchog. 
Cloud, (f.) cwmmwl, gymmwl. 
To CLouD,(v,) cymmylu.— ty wylli 

caddugo, gorchuddio. 
Cloudy, (adj.) cymmylog. — t) 

wvlL 
Cloven, (part, from elea've) fForcI 

og, holltog, gwahancdig, Ail, \\ . ; 

dafodau gwahanedig megis dan. 
QhOVQHyprovXloJfi (f.) craig, bryi 

ferthallt. Clout 



C L 

r, (f.) clwtt, clwttyn, carp, 

, bratt, brib, cadechyn. 

)UT, (v. a.) clyttio, darnio, 

irio. 

4, (f.) carl, drel, dclff, 11c- 

toledog. 

iisH, (adj.) drelaidd, delff- 

rauogaidd, gwladaidd, trwfgl. 

JisHNESs, (f.)dclffeiddrwydd, 

rwydd, gwladeiddrwydd. 

y, (v.) digoni, llenwi. 

(f.) clwppa, cnwppa, cwl- 
— Cyfedd, cyfeddach, gild. 
B, (v. n.) gildio, bod yngyd- 
lewn traul. 

CK, (v.n.)clwccian, cloccian, 
ILY, (adv,) yn chwithig, yn 
Ifydd, yn drwfgl. 
INESS, ( f. ) chwithrwydd, 
wreinrwydd, anneheurwydd. 
y, (adj.) chwith, chwithig 
.fydd, anghywraint, anne- 

anferth. 
MC, (v. n.) crino, crinellu, 

10. 

2R, (f.) fwpp, bagad. 
rcH, (v. a.) edrych to clinch. 
ER, (f.) edr. clatter. 
C O 

NERVATE, (v. a.) tyrru, pen- 
fyppio, cludeirio. 
VATiON, (f.) pentyrriad. 

(f.) cerbyd, carfenn. 
[ON, (f.) cymhelliad, diriad, 
1. 

'tor, (f.) helpwr, nerthwr, 
, cyfnerthwr. 
LATE, (v. n.) ceiilo. 
-ATiON, (f.)'c€uliad, 
T.) gloyn. — marworyn. 
COAL to Nezecaftkf 
a mel i berchen gwenyn. 
e'sce, (v. n.) uno, cyfTylltu, 
1. 

CENCE, (f.) cydtyfiad; cyf- 
, undeb. 

'ION, (f.) cylTyiltiad amryw 
ynghyd mewn un clamp. 
TiON, (f.)cyfaddaliad,cym- 
*• 

(adj.) braifg, praff, bras, 
-gwael, dibris. 
NESS, (f.) gerwindcb, am- 



c o 

Coast, (f.)cyffinydd, tuedd, min- 
ion ; ymmyl, cwrr, goror. 
Coat, (f) twyg, hug,hugan, hefis. 
To COAT, (v. a.) gwifgo j cuddio, 

gorchuddio. 
To COAX, (v. a.) gwenhieithio, ym- 

oleithio, hud»o. 
CoAXER, (f.) gwenhieithiwr, ym- 

oleithiwr. 
7(9 COBBLE, (v. a.) clyttio, cyweirio 

hen efgidiau. 
Cobbler, (f.) clyttiwr, neu gy* 

weiriwrhen efgidiau. 
Cobweb, (f.) gwe'r coppyn. 
Cock, (f.) ceiliog. 
Cock of Hay y (f.) mwdwl. 
CocKf Spout, (f.) dwfel. 
Cockade, (f.)pleth a wifgirar hett. 
Cockatrice, (f.) gwiber, ^c ar 
ffau^r wiber yr eftyn yr bzvn a ddi- 
ddyfnwyd ei lawy Efa. xi. 8. aip, Ca^ 
nys tvele, mi a ddanfonaffeirphy afp* 
iaid ^ch my/g, Jer. viii. ij. 
To COCKER, (v. a.) coccni, gwen* 
hieithio, truthio, ymoleithio, Up* 
chi. 
Cockle, (f.) crogcnbyfg. 
To COCKLE, (v. n.) rhychn, crychu, 
cuchio. 
CocKNEi^, (f.) un a enir ynLlun- 

dain. 
Cockpit, (f.) lie i geiliogod ym- 
ladd. 
Cock's-comb, (f.) crib ceiliog. 
Cc^cTioN, (f.) berwad. *" 

Cod, (fub.) coden, cibyn, pHfgyn, 

mafglyn. 
Cod Fijhy (f.) math ar byfgodyn. 
Code, (f.) llyfr. 
Codicil, (f.) cyflawniad, ncu ych- 

wanegiad at ewyllys. 
7d7cdDLE, (v. a.) berwi. 
Codling, (f.) afal berwedig, 
CofquAL, (adj.) cyfartal, gogyftal, 

gogyfuwch. 
Co EQUALITY, (f.) cyfartal wch, go- 

gyftadledd. 
To coL^RCE, (v. a.) attal, cyfattal, 
rhwyftro. 

Coercion, (f.) attaliad. 
Coercible, (adj.) attaladwy. 
Co£ssENTiAL,(adj.) o'r un htnfod. 
Coetaneous, (adj.) gogyfocd, cyf- 
ocd, cydoed. 

K COETjfUv 




c o 

Coete'rnal, (adj.) gogydtragy- 

■WTddol. 
ColVal, (adj.) cydoes. Edr. coetan- 

euus. 

Tb coExi'sT, (v. n.) cydfod. 
Cotx/sTEKCE, (f.) cydhanfod. 
Co EX /stent, (adj.) gogydhanfod- 

ol. 
CoFFEU, (f.) coffr, cifl. 
Coffin, ( f. ) yf-jrin, arch corph 

maru'. 
Tip co'FFn;, (v. a.) dodi mcwn yf- 

grin. 
^ip COG, (v.) gwcDhieithio, truthio, 

ymolcitliio, rhagrithio, hudo, dc- 

nu. 
Coc, (f.) dant rhod. 
Cogency, (f.) grym, nerth, gallu. 
Cogent, (adj.) gryinmus, nerthol, 

galluog, affei thiol. 
Cogger, (f.) twyllwr, hudwr,gwen- 

hieithiwr, truthiwr, ymoleithiwr. 
Cogitation, ( fub. ) meddyliad, 

myfyriad, meddwl, bryd, mylyr- 

dod,. bwriad. 
Co'^GiTATivE, (adj. ) meddylgar, 

myfyriol. 
Cognation, (f.) carennydd, cyfl- 

Iwn, cyftlannedd, tras. 
Cognizance, ( f. ) gwybyddiacth, 

gwybodacth. 
7^ COHABIT, (v. n.) cydfyw, cyd- 

trigo, cyttal, cydanneddu, cyd- 

trcfu. 
Cohabitant, (f.) cydtrigiannydd, 

cydanneddwr. 
Cohabitation, (f.) cydtrefiad.. 
Coheir, (f.) cydetifedd, cyttiriog, 

cydtreftadog. 
Coheiress, (f.) cyd etifeddes. 
To coh/re, (v. 11.) cydlynu, ym- 

gyfylltu, cyttuno. 
Coherence, 7 (f.) cyflylltiad, cyf- 
Coherency, 3 fwllt, undeb. 
Coherent, ( adj. ) cydlynol, cyt- 

tunol, unci. 
Cohesion, (f.) cydlyniad, ymgyf- 

fylltiad, cyttyniad. 
Cohort, (f.) cyndod, byddin, torf, 

mintai. 
Coif, (f.) cap, cappan, penwifg. 
Coil, (f.) godwrdd, cyffro, cyth- 

rwfl, terfyfg. — Rhaff wedi ci dir- 
wyn yn dorch* 



c o 

To COIL, (v. a.) dirwyn ynghylch, 

dirwyn rhaff yn dorch. 
Co IV ffron. quoin ^ arquinef[(.) ongi, 

cornel, gwal. 
Coin, (f.) mwnai,arian bath, bath, 

mil. 
To coin, (v. a.) l^athu, llunio, ffiirf- 

io, ffagio. 
Coinage, (f.) bathiad. 
To coincide, (v. n.) fyrthio ar, neo, 

gyfarfod yn yrun pwynt; cordio, 

cyttuno, cydfod, cydfeinio. 
Coincidence, (f.) cydymgyfarfbd- 

iad, cydrediad, cydgorditd, cyt- 

tundcb. 
Coi^NCiDENT, (adj.) yn cwympo ar 

yr nn pwynt, yn cydredcg, yn 

cydgordio, yn cydfeinio. 
Coi'ner, (f.) bathwr. — ffugiwr, dy- 

chymmygwr. 
Co it, (f.) coitcn. 
Coke, (f.) iindw, marwor. 
Colander, (fub.) pr^ft. CuBender, 

hidl, hiddl. 
CoLATiON^ (f.) hidlad. 
CoLATURE, (f.) hidlad. 
Cold, (adj.) oer, addoer, oerfelog, 

anwydog, anghynnes, croi. 
Cold, (f.) oerni, oerfel, anwyd,ffer- 

dod, rhyndod. 
Coldness, (f.) oerder, oerni. 
C'^Lic, (f.) civvy 'r colic. 
Collar, (f.) coler, mynygldorch, 

myngwair. 
To COLLAR, (v. a.) jcoleru. 
7(7 COLLATE, (v. a.) cymharu,cyf- 

tadlu, holi, chwilio. — cyfleu.— 

rhoddi, donio. 
Collateral, (adj.) yfUyfawI, cyd- 

yftlys, cyfaryftlys. 
Collation, (f.) rhoddiad, doniad. 

— cymhariad, cyftadliad.— gwkdd. 

— rhoddiad by wioliacth, ncu ber- 

fonoliaeth. 
Colleague, pron. Coi/eag,{f,) cyf- 

aill, cydymmaith, cydfwydd. 
Collect, (f.) gweddi ferr, coled. 
To COLLECT, (v. a.) caigiU, cyn- 

null, cafglu ynghyd. 
CoLLiTcTioN, ( f. ) cafgl, cafgliad, 

cynnull, cynnulliad, crawn. 
Collective, (adj.) cafgledig. 
Collector, (f.) cafglwr, c/nnuU- 

wr, 

CifLLEGS, 



c o 

CcTllege^ (f.) C3mnulleidfa. 
C(fLLiER, (f.) glowr. 
Colligation, ( f. ) cydrwymiad, 

cytglyiumiad. 
To coLLK^ATE, (v. a.) toddi, ym- 

ollwng. 

CoLiiqy/TiON; (f.) toddiad. 
CoLLi^ON, (f.) tarawiad ynghyd. 
Tt COLLOGUE, (v. a.) hudo, twyllo, 

denii. 

Col LOP, (f.) golwyth. 
CoLLOC^Y, ( f. ) cydymddiddan, 

qrdfiarad, cylafarcdd, * cyfrwch, 

ymddywediad. 

fij COLLUDE, (v. n.) cydtwyllo. 
Collusion, (f.)cyttundebi dwyllo. 
Collusive, (adj. ) twyllodrus, di- 

cbellgar. 
CtfLON, (f.) y cyfryw nod [ : ] — y 

coluddyn mawr. 
Colonel, pron. Kulnel, (f.) llywod- 

raethwr, rheolwr, neu flaenor rhi- 

allu, milwriad. 
CoLONT, (f.) lie didrigian y dan- 

fonir pobl i brefvvylio ynddo ; y 

bobl a ddanfonir i drigo yn y cyf- 

rjrw le, dinab y daethai ei phobl o 

learall. 
CoLrfssE, 7 j^ J j^j^ ddirfawr. 

tOLOSSUS, J ^ ' 

C(^L0UR, (f.) lliw, eilyw. 
7q COLOUR, (v. a.) Iliwo, lliwio. 
Colo u RS,(f.) ban nerau, arwyddion. 
Colt, (f.) ebol, eddellr. 
CoLUMBARY, (fub.) coloinmendy, 

twll colommen. 

Column, (f.) colofn, piler, poft. 
Comb, (f.) crib. 
^9 COMB, (v. a.) cribo. 
% cc^MBAT, (v.) ymladd, ymryfon, 

omeftu; ymdrechu. 
Ci^MBAT, ( f. ) amrafael, ymryfon, 

cynnen, ymladd, ornell, cad. 
Combatant, Jf.) ymladdwr, or- 

neftwr. 
CoMBiNATiON,{r.)cyfrylltiad ; cyd- 

gyfiylltiad ; cyttundcb, cydfyniad j 

cydfwriad, cydfrad, cynllwyn. 
^tfCOMBi^NE, (v.) cylTylltu, cyttuno, 

cydfwriadu, gwneuthur cydfrad. 
Combustible, (adj.) hylofg, h]f- 

boeth, yfcreall. 

TicoME, (v.n.) dyfod, dyncfu ; dig- 

w^dd, damwain. 

Comedy, (f.) chwarae, gwarae yf- 
tori. 



c o 

Comeliness, (f.) harddwch, teg^ 
wch pryd, telediwrwydd, fflur. 

Comely, (adj.) gweddus, g\veddol, 
hardd, teg, dillyn. 

Comet, (f.) feren walltog, fereny 

gynffon, feren lofgyrnog. 

Comfit, 7 ir\ 

f^ y ' }• (f.) ancwyn. 

COMFITURE, 3 ^ ' ' 

Ti? COMFORT, (v'.a.) cyfTuro, com- 

ffbrddio, didddanu, dyhuddo. 
CoVport, (f.) cyfur, diddanwch, 

comfFordd, dihuddiant. ' 
Comfortable, (adj.) cyfunis, di- 

ddanus. 
Comfortably, (adv.) yn gyfunis, 

yn ddiddanus. 
Comforter, (f.) cyfurwr, diddan- 

wr, dcdeftl, cymfforddiwr. 
Comfortless, (adj.) digyfur, an- 

niddanus. 
Comic, 1 (aJj.) arab, arabeddus. 
Comical, 3 digrif, difyr, cell- 

weirus. 
Comically, (adv.) yn ddifyr, yn 

ddigrif. 
Coming, (f.) dyfodiad, dyfodedig. 

aeth. 
ComiVial, (adj.) aberthyn igym- 

manfa. 
Comma, (f.) rhagwahanod. 
Command, (f.) gorchymmyn, arch-> 

iad ; cennadvvri. — awdurdod. 
To coMxVIa'nd, (v. a.) gorchymmyn, 

erchi; ordeinio.— -arglwyddiaethu, 

llywodraethu, rheoli, awdurdodi, 

rhwyfgo. 
Commander, (f.) gorchymmynwr, 

erchwr :— rheolwr, pennaeth,pen- 

ciwdawd. 
Commandment, (f.) gorchymmyn, 

deddf. 
Com memorable, (adj.) gwiwgof. 

To COMMIiMORATE, (v. a.) COfio, 

cofFau, dvvyn ar gof. 
Commemoration, (fub.) cofiad, 

cofFadwriaeth, cofiant, adgoffa. 
Tip COMMENCE, (v.n.) dcchrcu, cy- 

chwyn. 
Commencement, (f.) dechreuad, 

cych^vyniad, cychwynfa. 
Conim/nd, (v. a.) edmygu, cyf» 

Iwyno ; cymmynu, clodfori, can* 

mol ; annerch. 
Comm^ndabe, (adj.) canmoladwy, 

gwiwglod, gwiwfawl, hyglod, hy- 

fawl. K3 * Com- 




c o 

Commend ABLY, (adv.) yn ganmol- 

adwy. 
Commendation, (f.) cdmyg, can- 

moliacth, moliant, clod, geirda,' 

mowiair. 
CoMMENDATORT, (adj.) canmola- 

dwy. 
Commensurabi'lity, (f.) cvnunef- 

nrwydd. 
Commknsurable, (adj.) cymmef- 

uradivy. 
Comme'nsurate, (adj.) cymmefur. 
fTo commensurate, (v. a.) c)ni- 

mcfuro. 
Commensuration, (f.) cymmefur- 

ad, cyfladdrwydd. 
To comment, (v.) cfponio, eglur- 

hau, deongl. 
Comment, 7 (^jfylwiadaUjeg- 

CoMMENTARY, J lurhad, elponiad, 

deongliad. 
Com mentator, (f.) cfponivvr, y f- 

grifennwr iylwiadau. 
Commenti^tious, ( adj.) dychym- 

mygol, iFugiol. 
Co'm merge, (f.) cyweithas, maf- 

nach, marfiandaeth j nevvidwriaeth. 
To coMMiGRATE, (v. a.) mudo Ic 

j'r Hall, fymmud trigias. 
CoMMiNATiON,(f.)bygythiad,bygwl 
CoMMiNATORY, (adj.) bygythiol. 
Comm/serable, (adj.) tofturus, 

tofluriol. 
7'(7 comm Aerate, (v. a.) tollurio, 

trugarhau, truanhau. 
Commiseration, (f.) tofturi, tru- 

garedd. 
Commissary, (f, ) rhaglaw, dir- 

prwywr. 
CoMMi^ssiON, (f.) awdurdod, gor- 

chymmyn, arhoddafant orchymmyn 

j; hrcnhitiy &c-. Ezra 8. 36. trofcdd, 

trofcddhd. 
To coMMi^ssiON, (v. a.) awdurdodi; 

appwyntio j rhoi awdurdod. 
Com Mi's SURE, (f.) cymmal, cyd- 

i'id, cyflWilr. 
To cOMMi^T, (v. a.) gwneuthur. — 

cymmynu, ymddiried i un, gor- 

cnymmyn i un.— danfoni garchar. 
Committment, (f.) anfcoiiad i gar- 
char. 
Committee, (f.) cyminanra. 
T(7C0mm/x, (v.a.) cymmyfgu, cyd- 

lymmyfgu. 



c o 

CouMODE, (f.) penwifg benyw. 
Commodious, (adj.) cymmwys, 

cymmhcTur, gweddos, adda3, cyf- 

addas; buddiol. 
Commodiousness, (f. ) cyfaddaf- 

nvydd, cj'mmwyfdra, cymmcfur- 

w\'dd. 
Commodity, (f.) ced, budd, dw. 

— marfiandaeth. 
Commodore, (f.) tanlyngefwr, lly- 

wodraethwr llynges. 
Common, (adj.) cyffredin, cyffrc- 

dincl ; arferedig ; gwael. 
Co'mmon, (f.) maes cyffredin. 
Common a'lty, ( T. ) y cyffrediii 

bobl, y werin, gwreng, bileinllu. 
Co'^MMONER, (f.) gwreng, tilain. 
Co'm MONLY, (adv.) yn gyffrcdin;yn 

fvnych. 
Commonness, (f.) cyffredinrwydJ, 

cyffredinoldeb. 
Co'^.mmons, (f.) y cyffredin bobl. — 

fencdd y cyffredin. — ymborth. 
Commonweal, 7 (f.) gwladwr- 
Commonwe'alth, 3 iaetli. — y lies 

cyffredin. 
Commotion, (f.) cyffro, cynnwrf, 

terfyfg, aflonyddwch, cythrwfl. 
To commune, (v. n.) ymddiddan, 

ymddy wedyd, cydchwedleua, ym- 

gommio. 
Communicable, (adj.) cyfrannog- 

ol, cymmynaadwy. 
Communicant, (f.) cymmunwr. 
To communicate, (v.) cymmunoj 

cyfrannogi, cyfrannu ag arall. — 

datguddio ei farn i un. 
Communication, (f.) cyfrannog- 

iad, cyffrediniad. — cydymddiddan, 

cydliarad. 
Communion, (f.) cymmun, cya- 

mundeb. 
Community, (f.) cymdeithas, cy- 
weithas, cydiyddiaeth ; cyffredin- 

rwydd, cyffredinoldeb. — gwlad- 

wriacth. 
Commutable, (adj.) cyfne\yidiol. 
Commutation, (f.) newidiad,^cyf- 

ncwidiad. 
To commute, (v. a.) cyfnewid, nc- 

widio. — prynu, rhoi iawn. 
Compact, (f. ) dygymmod, am- 

mod, cyngrair. 
To compact, (v.a.) dywafgu,cyn- 

hwyfoi 



'# . 



c o 

cymmoni. — gwneuthur 

• 

r, (adj.) cynnwys, cry no. 
PNESs, (f.) crynodeb j cryf- 

ruRE, (f. ) cylTwllt, cyf- 

cydiad. 
:oN, (f.) cyfaill, cydym- 
rydwr. 

y, (f.) cyfeillach, cymdcith- 
:ithas, cynnulleidfa, lliaws. 
ANY, (v. a.) canymdaith, 
01, cydymganlyn. 
ABLE, (adj.) cymharadwy, 

• • 

ATivE,(adj.)cymhariaethol 

ATivELY, (adv.) yn gym- 

lol. 

(Cue, (v. a.) cymharu, cyf- 

yffelybu, cyhydru. 

E, (f.) cymhariaeth. 

isoN, ( r. ) cymhariaeth, 

cth, cyffelybiaeth. 

TMENT, (f.) rhanniad, par- 

j, (f.) cwmpas, cylch, am- 

a. 

1 Compass, (f.) compod. 
PASS, ( V. a.) cwmpafu, 

amgylchu. 
SES, (f.) cwmpas. 
5 ION, (f.) tofluri,trugaredd. 
CssioNATE, (v. a.) tofturio, 

trugarhau, 
jiONATE, (adj. ) toflurus, 
I, trugarog. 

iBLE, (adj.) cyttunol a, 
s i. 
R.,(f.) cydr add, cyfaill, cyd- 

EL, (v. a.) cymmell, dirio, 

gwthio. 

Dious, (adj'.) byrr, talgrwn, 

DiousNEss, (f. ) byrrder, 
wydd. 

DiuM, (f.) crynodeb, byrr- 
vttogrwydd, talfyrriad. 
PENS ATE, . ( V. a. ) talu'r 
gwneuthur iawn. 
SATioN, (fub.) iawn, tal 

•ENCE, *) (f.)cymmedrolder, 

'ENCY, J cymmefuryvydd, 
li-wydd. 



c o 

CcJmpetent, (adj.) cymmwys,dig- 

onol, addas, cymhefur, cyngwedd- 

us. 
Competently, (adv.) yn gym- 

mwys, yn addas. 
Competition, ( f. ) cyderlyniad, 

cydymgais ; cydymdrech. 
Competitor, (f.) cydarch, cyd- 

circhiol, cyderlynwr, a fo'n ym- 

gais am yr un peth ag arall. 
To comp/le, (v. a. ) cyfanfoddi ; 

cafglu. 
Comp/ler, (f.) cyfanfoddwr, yfgri- 

fennwr llyfrau. 
Complacence, (f.) boddlonr\vydd, 

diddanwch, hyfrydwch, plefer. — 

cyweithafrwydd, moefgarwch. 
Complacent, ( adj. ) cyweithas, 

moefgar ; mwynaidd, hynaws. 
To complain, (v.) achwyn, cwyno; 

cwynfan, alaethu, galaru, gronan. 
Complaint, (f.) achwyn, achwyn- 

iad, cwyn, galargwyn, alaeth. 
Complaisance, (fub.) cyweithaf- 
rwydd, moefgarwch, mwyneidd- 

dra, hynawfedd, oftis. 
Complaisant, (f.) cyweithas, hy- 
naws, mwynaidd, moefgar. 
Co''mplement, (fub.) cyflawniad, 

cwblhad. 
Complete, (adj.) periFaith, cyflawn, 

hollol, cyfan, cyfangwjDl, cwbl. 
To complete, ( V. a. ) cyflawni, 

cwblhau, perffeithio, gorphen, di- 

bennu. 
Comple'^tely, (adv.) yn berffaith, 

yn gyflawn, yn hollol. 
CoMPLETENEss,(f,)perffcithrwydd, 

cyflawniad. 
Completion, (fub.) perfFeithiad, 

cwblhad, cyflawniad, gorphen- 

niad. 
CoMPLEx,(adj.) cymmyfgedig ;am-. 

ryfedd, o amryw foddion. 
Complexion, ( f. ) pryd, wyneb- 

pryd. — naws, neu ariymmer y 

corph. 
Compliance, (f.) cydfyniad ; dar- 

ofl;yneiad, goftyngciddrwydd, u- 

fudd-dod. 
Compli'ant, (adj.) cydfyniol. 
To complicate, (v.) cydblygu, lli- 

ofddyblygu, Uiofogi. 
Complicate, (adj.) cymmyfgedig, 

amryw rannau. 




c o 

Cbtf7LiCATio«y (f.) cTmmjfgiaJ o 

asjTW betbaa. 
Complice, (f.) cdr. jLcvmpIUe, 
CouFLtuznT, [f.) cywcithalrwydd, 

amerchiad. 
7# coMPLiMEKTy (v. a.) truthio, 

gfiirenhieithio. 
CoMPLiMEVTAL, {acJj.) cvvn'cithas. 
CduTLOT, (f.) cydfraJ, cydfwriad, 

cynllwyn. 
7'# COM PLOT, (v. a.) o-dfwriadu, 

cj'allwyn, gwncuthur cydfrad. 
T)f comply', (v.n.) cydlynio, yra- 

roi, boddloni, cydgordio, cyttuno. 
^0 coMPCiRT, (v. a.) cyngwcddu, 

cyttuno, ymwcddu; ymddwyn. 
CoMprfnT, (f.) ymddygiad, ymar- 

weddiad, arweddiad. 
CoMPOftTABLE, (adj. ) gwcddus, 

cyngwcddol, cyttun. 
Comportment, (f.) edr. Comport, 
T0 compose, ( v. a. ) cyfanfoddi, 

cymmoni, cyflylltu. — cyfTulio, 

cymmodi, dyddio. — dyhuddo, llo- 

nyddu, hcddychu. 
Composed, (adj.) dyhudd, Uonydd, 

Uariaidd. 
Composedness, (f.) tawclwch, II 0- 

nyddwch, dyhuddiant. 
Composer, (f.) awdwr, cyfanfodd- 

wr, cyflbdydd. 
Composition, (f.) cymmyfgiad o 

amryw bethau, cyflaith. — cyflyllt- 

iad,cyfanfoddiad. — gofodiad peth. 

— cyttundeb, cymmod,cylafarcdd. 
Compositor, (f.) cyflbdydd. 
COMPOST, (f.) tail, gwrtaith. 
To COMPOS T,(v.a.) teilo, gwrteithio. 
Composure, (f.) yfgrifenniad, cyf- 

anfoddiad. — trefn. — tawclwch 

mcddwl, arafwch, llonyddwch. 
To COMPOUND, (v. a.) cymmyrgu, 

cydgymmyfgu. — cymmodi, dydd- 
io, cyttuno. — cyituno ar ammod- 

au ; cyttuno d gofynwr, talu rhan o 

ddylcd. 
CoMPO^UND, (adj.) cymmyfgedig, 

cyfanfoddedig, cyfTylltiedig. 
Compounder, (f.) dyddiwr, cyla- 

I'arcddwr.— cymmyfgwr. 
fi? comprehend, (v. a.) cynnv/ys, 

gorymddwyn, amgyflfrcd, dyall, 

dirnad. 

mpr^hensible, (adj.) amgyfF- 
;rcdadwy, dyalladwy/ 



c o 

CoMPEiBbKsioify (f.) amgyffred, 

cynhwyfiad, goiymddwyn, deall. 
Comprehensive, (adj.) cynnwys- 

fawr, helaeth, ehang. 
To COMPRESS, (v. a.) gwafgu, dy- 

wafgu, cyngwafgu, gwafgu yiigbyd. 
— f'S- coneiuio. 
Compressible, (adj.) gwafgadwy, 

a allir ci wafgu ynghyd. 
Compression, (1.) cyBgwafgJad, 

gwafgiad ynghyd. 
To coMPRi'sE, (v. a.) cynnwys am- 

gyflFrcd. 
CoMPROBATioN, (f.) cyd-dyftid- 

aeth, cyd-brofiad. 
Compromise, (f.) cyfaddcwid, go- 

g)'faddcwid, rhoddiad ar ddydd- 

iwr. 

TtfcoMPROMisE, (v. a.) cyfaddaw, 
rhoi ar ddyddiwr, neu gylafaredd- 

wr. 
To comptroll, (v. a.) edr.C^xr/fvK 
Compulsion, (f.) diriad, cymhdl- 

iad, gwthiad. 
Compulsive, (adj.) nerthol, gwth- 

iol, cymhellol. 
Compulsiveness, (f.) dir, ncrth, 

grym. 
Compunction, (fub.) dwylbigiad, 

tymmhigiad. gofyd tufownol, 

blinder, anefmwythdcr, neu drifl- 

wch am fai. 
Computable, (adj.) cyfrifadw)', 

hygyfrif. 
Computation, (f.) cyfrif, cyfrif- 

iad, bwriad. 
To compute, (v. a.) cyfrif, rhifo, 

bwrw cyfrif. 
Comrade, (f.) cyfaill, cydymaith. 
Com. ( abbreviation of contra y Lat.) yn 

crbyn. 
To CON, (v. a.) dyfgu, gvirybod. 
To concatenate, (v. a.) cwplyfuj 

cydglymmu, cyflylltu. 
Concatenation, ( f . ) cyfrwym, 

cytglwm, cynghlwm, cyffylltiad. 
Concave, (sdj.)cau,ceuol, rhongca. 
Concavity, (f.) ceuedd, ceudod. 
To conce'^al, (v. a.) celu, dirgela, 

cuddio, murnio, argelu, achludd. 
Conc]^alable, (adj.) a ellir ei ge- 

lu, neu guddio. 

Concealment, (f.) cudd, eel, ach- 
ludd. 



c o 

r#C0KCBDB,(v.a.) canhiaduy caniat- 

tau, eoddef ; cydfynio. 
:CoNCiiT,(f.) tyb, meddwl, llcdtyb, 

drwgdyb. — dychymmyg. 
Ti^coNCifiT, (v. a.) tybio, mcddyl- 

iaid, dychymmygu. 
CoNC^iTEDy (adj.) balch, yn tybio 

ynrhy dda am dano ei hun. 
CoNCEiTEDNEss, (f.) cymmyracth, 

balchder. 
CoNCi(iTABLE» (adj.) dyalUdwy, 

ungyffiredadwy. 
f# CONCEIVE, (v. a. ) ymddwyn, 

bcickiogi.— gorymddwyn, amgyff- 

red, deall, dirnad ; dychymmygu. 
Concent, (f.) cynghanedd.— cyf- 

fondeb. 
f# CONCENTRE, (v. n.) cydtcffynu, 

toedda tu ag at yr un pwynt. 
CQMCbPTiBLE, (adj.) dyalladwy. 
Conception, (f.) ymddwyn. — dy- 
chymmyg, tyb, mcddwl, fyniad, 

amgyffr^. 
f# CONCI^RV, (v.) dciryd, perthynu, 

jrmgyftlwn. — aflonyddu, blino. 
Conc/rn, (f.) negcs, trafferth.— 

gofal, cur. 

&iicifRNMENT, (f.) edr. Concern. 
fir CONCERT, (v. a.) ymgynghori, 

cydgynghori. 
Co'ncert, ( f. ) cynghanedd, cyt- 

gcrdd. 
C^NcisdiON, ( f. ) goddefiad, cen- 

hadiad, ccniattad. — yr hyn a gen- 

iattawyd, neu a roddwyd i fy nu. 
% coNCi'nATE, ( V. a. ) cyilulio, 

cymmodi, dyhuddo: cael, ynnill 

oodd, denu. 
CbuciLiJfTiON, (f.)ynnilliad bodd; 

cymmod, cymmodlonedd. 
: Conciliator, (f.) cyffuliwr, cym- 

modwr, dyddiwr. 
CoNCi'NNiTy,(f.)addafrwydd, cym- 

ahefurwydd. — crynodeb, twtneif- 

rwydd. 
iCoici^NNUOUS, (adj.) addas, cym- 

mwys, gweddus, cry no, tlws, di- 

Uyn, dcftlws. 
CoHcfsE, (adj.) byrr, cryno, cyf- 

iadd. 
ConcAelt, (adv.) yn fyrr, ar fyrr 

ciriaQ. 

Conciseness, (f.) byrrdcr, cwttog- 
«7dd, . 



c o 

CoNCi'sioN, ( f. ) torriad ymijith, 

trwch, difynniad. ' 

CoNCiTATiON, (f.) cyFroad, cyn- 

hyrfiad, tcrfyfgiad. 

CoNCLAMATioN, ( f. ) cydwacdd, 

cydflocdd, cydlcf. 
CVnclave, (f.) yftafell. — cynnuU- 

eidfa prif-lyvvodraethwyr eglwys 

Rhufain. 
To CONCLUDE, (v.a.) argau, diwcdd- 

gloi, gorphen, dibennu, terfynU, 

— barnu, Ni a ^fgrifenafotn^ ac a 

farnafom na bo iddynt gadw dim ir 

cyfryzo betbf AR, xxi. 25. 
Conclusion, (f.) diben, diwedd, 

gorpheniad, cload, diweddglo, ar- 

gaecdigaeth. — canlyniad. — fwm, 

fwm J cvihla glybutoydy Preg.xii. 1 3. 
Conclusive, (adj.) cloedig, ter- 

fynol ; canlynol. 
To CONCOCT, (v. a.) treulio yn y 

cylla. 
CoNCo'cTiON, (f.) traul bwyd ya 

y cylla. 

Conco'mitance, 1 (f.)cymdeithas, 
Conco'mitancy, J cydymdcithas, 

cyweithas. 
Conco'mitant, (f.) cydymaith, cy- 

faill, cyweithydd. 
Co'ncord, (f.) cordiad, cydgordiad, 

undeb, cyttundeb, cyfundeb, cyd- 

fod, cynghanedd, cyflbngerdd. 
To coNCo^RD, (v. n.) cydgordio. 
Conco^'r dance, (fub.) cydgordiad, 

mynegydd yfgrythurol. 
Conco'rdant, (adj.) cyttun, cyf- 

un, cyiTon. 
Congo rdate, (f.) cymmanfa, cyn- 

nulleidfa. 
To conco^rporate, (v. a.) cydgor- 

phori, gwneuthur yn un corph. 
Co'ncourse, (f.) tyrfa, mintai, ym- 

gynnull, ymgyfarfod. 
To concrete, ( V. ) cculo, glynu 

ynghyd. 
Concretion, (f.) ceuliad, undcb 

rhannau. 

Concubinage, (f. ) gordderchiad. 
Co'ncubine, (fub.) gordderch, gor- 

dderchwraig. 
Co'ncupiscence, (f.) trachwant^ 

gormodd-chwant. 
CoNcup/sciBLE, (adj.) dymunol. 
To CONCUR, (v, n.) cydrcdeg, cydr 

fyned. 



CO 

fyned.— cydgordio, cyttuno, cyd- 

fynio. 
Concurrence, 7 (f.) tindcb, Cyt- 
CoNcuRRENCY, 3 tundcb, cydfyn- 

iad, cyflVvyn. — cymmorth, help. 
Concussion, (f.) yfgydwad, yfgyt- 

tiad, yfgytfa. 
To CONDEMN, (v. a.) difamu, dam- 
naff, barnu'n euog, bwnv'n cuog, 

dedfrydu , — beio. 
Condemn ABLE, (adj.) euog, beius, 

camgylus. 
Condemnation, (fub.) difarniad, 

colledigaeth, damnedigaeth. 

To CONDENSATE, (v. 3.) tCWychu. 

Conde^'nsate, (adj.) wedi ei dew- 

hau. 
Condensation, (f.) tewhad. 
To condense, (v.) tewhau, gwneu- 

thur yn dew. 
Con DENSITY, (f.) tewedd, tewder. 
To CONDESCEND, (v. 11.) ymoftwhg, 

daroftwng, ifelu ; cydfynio. 
Condesce'ndence, (f.) daroftyng- 

ciddnvydd. 
Condescension, (f.) daroftyngeidd- 

rwydd, ymddaroftyngiad ; — cyd- 

lyniad. 
CoNDi^GN, (adj.) teilwng, cywiw, 

addas i. 
CoK diction,, (f.) cyflwr, modd, yf- 

tad, dull, anfodd, fut. — ammod, 

dygymmod. 
To condi''tion, (v. a.) gwncuthur 

ammodau cyttundcb. 
Conditional, (adj.) ammodol,am- 

modus. 
Conditionally, (adv. ) yn am- 

modol. 
7*1? condo^le, (v. n.) cyd-ddolurio, 

cydgwyno. 
Condo^lement, (f.) gofid, triftwch, 

galar. 
Condo'lence, (f.) cyd-alar, cyd- 

drilhvch. 
To conduce, (v. n.) cyd-ddwyn, 

dwyn yn y blaen. 
Condl^cible, 1 (adj.) a ddygo yn 
Conducive, J y blaen, buddiol, 

llcfol. 
CVnduct, (f.) tywyfiad, hyffordd- 

iad. — ymddygiad, arweddiad, ym- 

arweddiad. 
To conduct, (v. a.) tywys, arwain, 

cyfarwyddo i hyfforddi. 



CO 

Conductor, (f.) aiweinydd, ty* 

wyfog, cyfarwyddwr, blaenor. 
Co nduit, prom Cun^iit, (f. ) con- 
awl, pibell ddwfr. 
Coney, (f.) cdr. Rabbet. . 
To coNFABULATB,(v. n.) yiiichwed- 

leua. 

To coNF^CT,(v.a)pereiddio,cyweim 
Co'nfect, (f.) achwyn. 
Confection, (fub.) ceidwadaeth ; 

cyweir bwyd. — cymmyfgedd. 
Confederacy, (f.) cyngrair, am- 
mod, dygymmod, afell, cyttundcb. 
To confederate, (v.) cyngreirio, 

gwneuthur cyngrair, cyttuno. 
Confederate, (f.) cyfaill, cydwr, 

cyfrannog, cyfathrachwr# . 
To CONFER, (v.) ymddiddan, fiarad^ 

chwedleua. — cymharu, cyffelybty 

cydyftyried. — rhoi, donio. 
Co^NFERENCE, (f.) ymddlddah. 
To CONFESS, (v. a.) addef, cy&ddef^ 

cyffeffu, cydnabod. 
Confession, (f.) cyffes, addefiad, 

cyfaddefiad, cydnabyddiad. 
CoNFiTsT, (adj.) addefedig, adna- . 

byddus, hyfpys. 
Co'n f I d a n t, ( f. ) un o*r gyfrinadh,- \ 

un a ymddiriedwyd iddo am ddir- J 

gelion. \ 

To confi''de, (v. n.) ymddiried yn, j 

hyderu, rhoi goglud ar. s 

Co^'nfidence, (f.) ymddiried, cocl, ;j 

goglud, hyder. J 

Co'nfident, (adj. ) ^ymddiriedns, j 

hyderus, hy, eofn, anturiol. j 
Co'nfidently, (adv.) yn hydcrosj.; 

yn ficr. ^ 

Co'nfine, (f.) cyffin, ffin; tcrfyiif.-^ 

amminiog. ^^ 

To conf/ne, (v. n.) ffinio,cyffiflioi.'^ 
To CON f in e, (v. a. ) caethiwo, rhwy* ; 

mo, cadw i mewn, attal ; terfyntfi ' 
Confi^nement, (f.) carchar;cacth- '\ 

iwed.— attal, rhwyflr. j 

Confi''nity, (f.) agofrwydd, cym* I 

mydogaeth. i 

To confi'rm, (v. a.) cadarnhau, cyf-J 

nerthu, ficrhau, cryfhau. '| 

CoNFiRMATioN,(f.)cadarnhad,crjrf'' \ 

had, licrhad. • ■ .| 

7'e? CO N F I's c A T E , ( V. a . ) fforffcttio, / 

cymmeryd yn fforffed. • "J 

Confiscation, (f.) cymm^md yii h 

fforffedi 

! 



c o 

I, dirwjr, Jfi ddirwy 9 dda, 
'bar^ Ezr. 7. 26. 
ORATION, ( f. ) llorgiad, 
h. 

LicT, (v. n.) yxnladd, ym- 
, ymgipprys, ymgintach. 
CT, ( f. ) orneft, ymladd, 
h, ymdrin, cyfrangc, cad, 
9, cyffini, trabludd, cy- 

rENCE, (f.) edr. Conflux. 
BNT, (adj.) yn cydlifo, yn 

•g- 

fx, (f.) ymgyfarfod dwy 

rdlif,cymmer,,cyfrcd, cyd- 

^torf, tyrfa. 

i'rm, (v.) cyflunio, fFurfio, 

io ; cydfynnio. 

Id ABLE, (adj.) cydfFurfioly 

I, unffurf ; addas, cyfadd- 

mwys. 

tfiCTiON, (f.) cydffurfiad. 

MIST, (f.) cydfFurfiwr. 

MiTY, (fub.) cydffuriiad, 

iady cyttundeb, cyflbndeb, 

iacl ; addaffwydd, cym- 

ira, cyfFelybrwydd. 

'uND, (v. a.) dygymmyfgu, 

,cymmyrgu; annhrefnu.— 

— cywilyddio, yfwilio. — 
diftrywio. 

Ro'ilT, ( V. a. ) wyncbu, 
yrncbu. — cymmharu, cyf- 

FsE, {v. a.) edr. Confound. 

:dness, (f.) annibenrwydd. 

rfujion. 

ON, (f.) cymmyfg. — an- 

annhpefniad. anniben- 

ynnwrf. — cywilydd, fyn- 

ABLE, (adj.) gwrthbrofa- 

"Ttion, (f.) gwrthbrofiad, 

• 

7TE, (v. a.) diddadlu, di- 

vvrthbrofi. 

*) ( f . ) ymgrymmiad, cy- 

J wcithafrwydd,cyweith- 

- cymmeriad cennad. 
Cal, ( v. ) ceulo, rhewi, 
1. 

LABLE, (adj.) rhewadwy. 
LATioN, ( f. ) rhewiad, 
tcwychiad. 



G o 

IConce'nerous, (adj.) cydryw, o'r 
un rhyw. 
Congenial, (adj.) cydrjnv, o*r un 

nattur, o'r un rhyw. 
'Co'nger, (f.) congrcn, morlyfow- 

en. 
Congestion, (f.) cydtyrriad, cron- 

niad, crawn. 
Conglo^merate, ( v. a. ) pcllenti, 

dirwyn, fyppio. 
Con GLo'^ME rate, (adj.) wedi ei 

dirwyn, ncu'i pellcnu. 
7i coNGLifTiNATi, ( V. ) yfgraw- 

lingo, gludio ; cyflylltu. 
Conglutination, (fub.) yfgraw- 

lingad, gludiad ynghyd. 

To CONGRA^TULATE, (V, 3.) Cyd-la- 

wenychu am Iwyddiant un. 

Congratulation, (f.) cydlawen- 
ycbiad. 

^0 qoNGRB^'ET, (v. u.) qrdaimcrch, 
cydgyfarch. 

To CONGREGATE, (v.a.) cafglu yng- 
hyd, ymgafglu, cydgafglu, cyn- 
null. 

Congregation, (f.) cynnulleidfa, 
cymmdnfa. 

Congregational, (adj.) cynnuUr 
eidfaol, yn perthyn i gynnuUcidfa. 

Congress, (f.) cyfarfod, cyfrwch, 
cynnadl.— ymdrin, ymdrech, ym- 
ladd. ^ 

Congruence, (f.) cydgordiad, cyt- 
tundeb, cyiTondcD. — cyfaddaf- 
rwydd, cymmhwyfdra, cyficlyb- 
rwydd. 

Conor uENT,(adj.)addas, cyfaddas, 
cymmwys, cyngweddol, gweddus^ 
cyfladd, cyttunol. 

CoNGRUiTY, (f.) cyfaddafrwydd^ 
cymmhwyfdcr ; cyfTondeb, cyt- 
tundeb, 

Co'ngruous, (adj.) edr. Congruent^ 

CoNjifcTURALi (adj,) tebygol. 

CoNjifcTURE, (fub.) t^b, amcan, 
trawfamcan, liedtyb, dyfais, dy- 
chymmyg. 

To CONJECTURE, (v. a. ) dyfalu^ 
tybio, amcanu, bwrw amcan. 

CoNjECTXTR^R, (f.) amcanwr, dy* 
falwr. 

To coNjo'iN, ( V. ) cyflylltu, cyd- 
gyfTylltu, cwplyfu; uno, duno, 
— - cyfathrachu. 

y CoNJQ'mT, 



I 



rrcggxea 



"T -« 



'XV 



:. "7ml 

'y' 'I -^ 

aid a: 



.17 









' 1" 



r" -i. . ■- 



i 






i 

I:' 



. — - - 4 



m- ^ 9 ««« • - ^M w*^^ • » - ■* "P 






I . - 



«-■ . 



U: : .i:t: 



. £.. 






f . 



' ?> 



^^ . 



TI\T. 






♦''' ^ i L ? :. . i ' '. I ^ T 1 ^. ■•.:-» . vn canlvi 

y^'. •■-•. -1-* 

• , ; ^. - «. ► . _., I^.•'^•■. ^. -..».>, ... V. «»- I • J I *» 

• . / t ' "'" ' 1 ' I • • 

M/'-^. ■ I Ccv^/rvatcry, ..r.) y He y c 



c o 

.ttur, mcgis pyfgdd mewxi 

VATORY, (adj.) cadwedig- 

VE, (f.) ancwyn, cyweir. 

:^DER,{v.a.)yftyricd,pwyllo, 

I, darbod. 

ERABLE, (adj.) tcilwng o 

;th ; pwysfawr, o bwys ; 

fawr J cryn hclaeth, cryn 

ERABLENESS, (f.) gWCrth- 

rwydd i dwyfder. 
ERATE, ( adj. ) yftyriol, 
g, darbodus, call, ham- 

ERATELY, (adv.) yn yftyr- 
bwyllog. 

jRATENEss, (f.) pwyllcdd, 
). 

:ration, ( r. ) yflyriacth, 
darbodiady darbod, ham- 

•'gn, (v. a.) trofglwyddo ; 
iarall. (neut.) ymoftwng ; 
iio a. Shakef. A hard condi- 
a maid to confign to, 
dMENT, (f.) trofglwyddiadj 
yfgrifennad. 

[LAR, (adj.) tebyg, cyn- 
, cyffelyb. 

'sT, (v.n.) cynnwys ; bod ; 
11. 

•ENCE, 7 (Dfylwedd. — a- 
'ENCY, 3 ddafrwydd, cym- 
ira, cyttundeb, cyfTon- 

'ENT, (adj.) cyflbn, cym- 

cyttun, a fo'n cydfefyll. 

CRY, (f.) cynghordy, ca- 

cwnfli. 

ATE, (f.) cyfaill, cydym- 

ffeithivvr. 

)ciATE, (v,) cymdeithafu; 

1, uno. 

ATioN, ( r. ) cymdcithas; 

ad, undcb. 

tBLE, (adj.) cymfForddus, 

5. 

OLATE, ( V. a. ) cyiTuro, 
ddio, diddanu, dyhuddo. 
'tion, (f.) cyfTur, diddan- 
)mffordd, dyhuddiant. 
iTORY, (adj.) cyfTurus. 



CO 

To CONSOLE, (v. a.) firio, llonni, 

cyfTuro. 
Ti? CONSOLIDATE, { V. ) ffurfhau, 
cyfhau, caledu. 

Consolidation, (f.) fFuifhad,cryf- 

had. 
Consonance, (f. ) cydfain, cyd- 

gordiad, cyttundeb. 
Consonant, (adj.) cydfeiniog, 

cyflbn. — cymmwys, addas,cyttun. 
Co'^N sonant, (f.) cydfeiniaid, cyf- 

foniaid. 
Consonantly, (adv.) yn gyttun- 

ol, yn gydfeiniol. 
CoNsoNANTNEss,(f.)edr. Conjfftencyi 
CoNsoNus, (adj.) cydlais, cyttun, 

cyflbn. 
Consort, (f,) cyfaill, xydymaith. 

— cydwedd.— cynghanedd, cytgan> 

cyiTain. Eccle, xxxii. 5. Megisfel 

garbwncl mewn gvjtfg aur, yw 

cyflain mujicy Sec, 
To C0NsoRT,(v.n.)cyfeillachu, cym- 

deithafu ; cyflylltu, uno. 
CoNSPicuiTY, ( f. ) amlygrwydd, 

eglurder. 
Conspicuous, (adj.) eglur, am- 

Iwg, goleu, hywcl. — Fig, cnw- 

og, parchedig, ardderchog. 
Conspi'racy, ( f. ) cydfrad, cyd- 

fwriad, cynflwyn ; cydtwng. 
T^ coNSPi^RE, (v.n.) cydfvvriadu, 

cynllwyn, ymwncuthur, ymddy- 

uno, , 
Constable, (C) ceidwrad heddwch^ 
CrfNSTANCY, ( r. ) gwaftadrwydd, 

dianivadalwch, flcrwydd. 
Constant, (adj.) gwailad, dianwa- 

dal, fefydlog, fafadwy, diyfgog. 
Constantly, (adv.) yn *waftadol, 

yn ddiynimod, yn ddiyfgog. 
Constellation, (f.)cydfer, fwpp 

o fer, fer-gynnuU. 
Consternation, ( f. ) fynnedig- 

aeth, fyndod, braw, cythrudd, 

dychryn. 
To constipate, (v. a.) tewychu, 

gwneuthur yn dew, gwneuthur 

yn gaead. 
Co N s t 1^ T u E N T, ( adj . ) hanfodol, 

angenrheidiol, anhepcor. 
CoNSTi^TUENT, ( f . ) ordciniwr, 

trefnwi-, gofddi^rl 
To CONSTITUTE, (v, a.) peiihodi, 
h z ordcinio, 



CO 

•cdeinL^, trefso, ^^icd, p*^-idc ; 

CosiTiTCTics, C' wtriliad, go- 
{hcidizit'l'' crilnhLi, — c"ii*r, 

» -. , , ' * ' 

goniis, era!?.— ciccli'Aec. 



7i cosiTEi'yc', 
vi co^irivcT. 



•¥ 



V. a.; cdr. Gj- 

Coa^TEvcTiOS, :'.; cyfiniocdiii, 

adcilad; irefnad, gofodiad.'— - de- 

cngliad, yftjT. 
Co9aTKucTL'&£, ( f . } adeilad ; 

cladair. 
7# co!fST»Uc, (¥-. a.^ deongliy cyf- 

ieitha, cTponio. 
Cos3TUFRATiox, (f.) traij. 

Cox SUBSTANTIAL, {adj.) oV DIl 

Tylwedd, ceu nattur. 

C0S2UBSTAXTIATI3X, (f.) qdfjl- 

wcddiad. 
Co5svL, (f.; prif-fwyddog yn Rhu- 

fain ; hefyd iwyddog i olyga marf- 

iandacth^c. mewn gwledydd pell. 
7i CONSULT, (v. a.) goh'n cynghor, 

ymgynghori. 
CoKsvLTATicN, (f.)gofyniadc}-ng- 

hor, ymgynghoriad. 
^(^ comuME, (v.) treulio, difa, yfu, 

difrod], difetha, afradloni, nychu. 
?i CONSUMMATE, (v. 3.) cwblhao, 

perfFcithio, dibennu, gorphcn, cy f- 

lawni, dJweddu. 
Consummate, (adj.) cwbl, hollol, 

cyflawn-gwbl, perffcithgwbl. 
Co N fc u M M A r I o N,. ( r. ) cwblhad,p€r- 

ficithiad, gorpheniad. 
Consumption, (f.) llifiant, traul, 

darfodcdigacth, nychdod. 
Consumptive, (adj.)nychlyd, dar- 

todedig. 
Consumptivemess, (f.) darfoded- 

ignvydd. 
CcfwTACT, ( f. ) ymgyfFwrdd, cy- 

^iddiad. 

' WiCcTioii, (f.) cyffyrddiad. 



e o 

Ca 9T ^a C3X1 , l^afj .) Uygiral, g;wea- 

arrny, g^siu. 
r? cosTAxcsATZ, ^v. a.) balqgiy 

d£«v«ojy uOiirodca. 
CoxTAsciSATi, ,a(^. or put.) la- 

I-:f^*iig, Ilygrrsiig. 
C~.«rAMCNATi*N, ', r. ) halogjiad, 

chraiad, Ilwgr. 
7/ COST i UN, .V. a/ diimygaj tie- 

myga, dirrifi?, diyftrni. 

ff CONTEMPLATE, ^T. n.) jndjU' 

cifi, tcil\i%i, cremio, darfyUn. 
Contemplation, ^i.] dwysfyfyr* 
iai, fdlwLid, dailyliiad, iyimed- 
igiedi, dv^-yi'drcmiad. 

Cox T L MP L AT eve, { ^^j-) fyBoM, 

Eivirriol, trcmiol. 
Contempt, {i.) dirmyg, trcBiyg» 

diTSTrwch, dielwcdd. 
CoNT£MPTiBLE,vadj.) dlbcis, dlT' 

mygos, falw, gwael, di&s, dijrijr. 

COSTEMPTIBLEVESS, ( f.) gWlcl- 

der, dlbriiVwydd, dUdwant. 
Contemptuous, (adj.) dibri%ar| 

a ddirmygo. 
CoNTEMPTLOusNESs, (f. ) dibrlf- 

ganvch. 
Ts coNTE^ND, (v. n.) ymiyfbn, ym- 

rafaelio, cynhennu, ymdaeniy tre- 

chedd, ymgeintach; ymddadlea. 
Content, (adj.>boddlon,cfm\vyth. 
To conte^nt, (y.a.) boddloni, bodd- 

hau. 
Content, (f.) 1 boddlonnfeydd, 
Con t£ntation,3 boddlondeb. 
jf ccntcntcd mind is a continual fuf' 
Mcddw 1 boMongdr fydd wlcdd \kt, 

haus. 
Conte'nted, {part, and adj.) bodd- 

lon. 
Contention, (f.) cynnen, ymryf- 

fon, amrafacl, cywryfedd, cp 

ryfedd, ceintach, yndadd; yin- 

ddadleu. 
Contentious, (adj.) ymryfongtfi 

cynhennus, dadleugar. 
Contentiousness, (f.) ymryfoH- 

garwch, ymrafadgarwch, anhy- 

weithdra. 
Contentlbss, (adj, ) anfoddogf 



j 



A 



\ 

■3 

I 

\ 

1 

1 



'I 

i 
•] 



anfgddlon. 



CoN' 



i 

1 



(trutsT, (fab.) boddloa-. 

• 

TEST, (v.) ymfywyn, ym- 
, ymryfon, ymeirio, ym- 
, ymdd^dleu : ymdrechu, 
rft, ymercheftu. 
ST, (f.) ymryfon, ymdrcch, 
th, ymddadletx. 
STABLE, (adj.) ymryfonad- 
'^mddadleuadwy. < 

XT, (f.) fwmm, neu yftyr 
odd; gwerii amgylchiadol 

I 

XT, (adj. ) cydweuedig, 
hleth, cyfrodedd. 
iXTVRS, (f.) cymmhlethiad, 
;ad, cyfTylltiad, cyfanfodd-; 
;6fodiad. 

sifiTY, (f.) cyBfyrddtad. 
cuous, (adj.) a fo*n cy- 
U cyfagos, cyfnefaf. 
NftKCE, 1 (f.) ymattal, ym- 
NENCY, 3 gynnal, ymarbcd, 
rdeb, dianlladrwydd. 
NENT, (adj.) ymattalus, di- 
tymmherus, dianllad. 
KENT, (f.) tir annofparth- 
l^si for. 



;•.} 



CO 

CovT<fuR, fr9H. Ctntor^ (f.) cylc6« 

yniad, cylchluniad. 
C<^NTRA, (prep.) yn crbyn, gy. 

fcirwyncb, gyfcrbyn. 
C((ntraband, (adj.) anghyfreith- 

lon, gwaharddedig. 
To COKTRACT, (v.) tyunu ynghyd^ 

cafglu ynghyd, byrrhau, cwttqgi, 

cyfyngu.— ammodi, dygyinmodi, 

bargena. 
CONTRACT, (f.) ammod, dygym. 

mod, bargain, cypgrair. 
Contraction, (f.) byrrhad, cwt- 

togiad, talfyrriad, talgryniad. 
To contradi'ct,(v, a.Jgfvrthddy- 

wedyd, gwrthwynebu, gwrth- 

ddadleu, ammau, rhagu. 
Co^trad/ction, (f,) gwrthddy- 

wediad, gwrthiaith. 
Contradictory,, (adj.) gwrth-* 

wyneb, gwrthwyncbol. 
Contradi^ctoriness, (f.) gwrth- 

ddadleugarwch, tueddiad i wrth- 

ddadleu. 

COMTRADISTI^NCTION, ( f . ) gWl- 

hanredoliaeth, ipvahaniad. 

To CONTRADISTINGUISH, ( V. a.J 

gwrthwahanredoli. 



NGENCE, 

'noency, ^ dichwain, di- 

d. 

ngent, ( adj. ) damweiniol, 

rddol. 

NOENT, (f.) dam wain, di- 

iiad. 

N GENTLY, (adj.) yn ddam- 

ol, yn ddigwyddiadol. 

NUAL, (adj.) gwaftadol, par- 

* didrangc, didorr, dibaid, 

pvng. 

NUALLY, (adv.) yn waftad- 

n ddibaid, yn ddidorr. 

'nuance, (f. ) parhad, go- 

., hiriant, para. 

NUATE, (adj.) dibaid, didorr. 

NUATION, (f.) parhad, go- 

iti'nue, (v. n.) parhau, bod 
iidorr, bod yn ddibaid ; cyf- 
wrth. 

TORT, (v. a. ) croes-droi, 
ii*n wden. 

Trtion, (f.) crocs-droad, ny- 
, gwyr-droad. 



( f, ) damwain,i Contrariety, (f.) gwrthwyncb. 



gwrthwynebedd, anghydfod, ang- 

hyttundcb. 
Cc^NTRARiLY, 7 ( adv. ) ar y 
Contrarywisb, 3 gwrthwyncb, 

yn y gwrthwyncb. 
Contrary, (adj.) gwrthwyncbol, 

gwrthwyncb, anghyttun. 
To contravene, (v. a.) gwrthwy-v^ 

nebu ; rhwyftro ; trofcddu. 
Contravention, ( f , ) gwrthwy- 

ncbiad. 
7i contri'bute, (v.) rhoddi, cyd- 

roddi, cyfrannu. 
Contribution, (f.) cydrodd, cyd- 

treth. 
Contri'te, (^dj.) drylliog, briw- 

edig, cyftuddicdig : cdifciriol, edi- 

farhaus. 
Contri'tion, (f.) cyftudd, cdifcir- 

wch. 
ContriVancb, (f.) dychymmyg, 

dyfais ; yftryw. 
To coNTRi'vE, (v. a.) dyfeifio, dy- 

chymmygu, bwriadu. 

Con- 



c o 

CoNTRi^vER, (f.) dychymmygwr, 

dyfeifiwr. 
Contro'l, (f.) cerydd ; awdurdod, 

rhwyfg, gallu. 
To contro'l, (v. a.) ccryddu ; rhc- 

oli, rhwyfgo, llywodraethu. 
Controllable, (adj.) ceryddadwy, 

Uywodraethadwy . 
Contro'ller, (f.) Uywodracthwr, 

rhcolwr. 
Cohtro'lment, (f.) rhwyftr, llu- 

ddias, gwrthwynebiad. 
Controversial, (adj.) dadleuol, 

gwrthddadleuol. 
CoNTROVfi'^Rsy, (f.) ymryfon, dadl, 

gwrthddadl, ymrafael, ymwrth- 

ryn. 
Ta CONTROVERT, (v.) ymddadlcu, 

gwrthddadleu, gwrthwynebu. 
Controve'^rtible, (adj.) dadleuol, 

petrus, amheus, gwrthddadlcu- 
- adwy. 
CoNTROvtRTisT, (f.) gwTthddad- 

Ieuv;rr. 
Contumacious, (a.) anufudd, cyn- 

dyn, anhydyn,afrywiog.— anynad. 
Contumacy, ( f. ) anufudd-dod, 

cyndynrwydd, anhydynrwydd, ai- 
ry wiowgrwydd. 
Contumelious, ( adj. ) enllibus, 

dirmygus, farhaus, ammharchus. 
Contum^ liousness, (adj.) enllib- 

rvvydd, dirmygrwydd. 
Contumely, ( f. ) larhad, am- 

march, dirmyg, diyflyrwch, cn- 

llib, dryfri, edliwiant. 
-Contusion, (f.) briwiad, duliad, 

pwyad, baeddiad. 
Convalescence, ") (f.jadferiadie- 
CoNVALEscENcy, 3 chyd, gwell- 

had o glefyd. 
To convene, (v. a.) galw ynghyd, 

crynhoi ynghyd ; dyfynnu. 
Convenience, 7 (f.)cymmwyfdra, 
CoNvtNiENCY, J cyngweddiad, 

cymmefunvydd, addafrwydd, cyf- 

leu, amfer cyfaddas, odta, hain- 

dden. 
Convenient, (adj.) gweddus, gwe- 

ddol, addas, cyfaddas, cymmwys, 

cymmhefur. 
iJoNVi^NiENTLY, (adv.) yn gyfleus, 
b fod allan o ffordd up, neu 'n 
teifiol iddo. 




c o 

Convent, (f.) cynnuUddfa, cy*' 

manfa, ymgynnull, crcfydd-d^. 
Conventicle, (f.) cynniilleidii. 
Conve'^ntion, ( f. ) c7ininanfa<^-« 

ammod, dygymmod, cyfammod. 
To converge, (v. n.) cydtueddu, 

cyfarfod yn yr un pwynt. 
Convergent, (part.) ynnefauit 

eu gilydd, neu'n tueddu at yr ui. 

pwynt. 
Convb'rs ABLE, (adj.) ymarwedd- 

adwy. 
Conve'rsant, (adj,) cynncfin, ar- 

feredig, hyddyfg. 
Conversation, (f.)ymarwcddiad; 

ymddygiad. — cyfeillach ; ymddi- 

ddan. 
To conve'rse, (v. a. ) cydymddi- 

ddan, cydlefaru, ymchwedleua.< 

ymgj'^feillachu. /^^ 

Co^NVERSE, ( f. ) cydymddidi&D, 

cydfiarad. -— cyfeillach, cydna- 

bod. 
Conve'rsible, (adj. ) cyfcillgtri 

flaradus. 
Conve'rsion, ( f. ) troad, trocdig- 

aeth, ymchweliad, cyfncwidiad. 
Co'nvert, (f.) ymchwelwr, cyfnc- 

widiwr, dychwclwr. 
To conve'rt, (v. a.) ymchwelyd, 

troi, cyfnewidio. 
Conve^rtible, (adj.) ymchwclad- 

wy, troad wy, newidadwy. 
Conve'x, (adj.) crwm, gogwydd- 

edig. ^ 
CoNVE^xiTY, (f.) crymmcdd, y ta 

allan i beth cau, gogwyddiad. 
Conve'xness, (f.) edr. Convexity. 
To conve'y, ( v. a. ) trofglwyddo, 

fymmud, mudo, cy wain, dwyn i 

mewn, arallu. 
CoNVE^YANCE, ( f. ) trofglwydd, 

mud, fymmudiad, dygiad. 
7i? cont/ct, (v. a.) argyhoeddi, 

profi'n euog. 
Co^NviCT, (f.) yn argyhoeddedig, 

un wedi ei gyhuddo. 
CoNvi'cTiON, (f. ) argyhoeddiad, 

cyhuddiad; gwrthbrawf. 
7'(7 coNvi^NCE, (v.a.) profi'n eglur, 
peri coelio, argyhoeddi, llwyr-ar* 
gyhoeddi, Jud. 15. ^r / Iwyr-ar- 
gyhoeddi jr boU rai annuwioh bo" 
nynt. 

CoNr 



4 






1 

I 






Co 

«c EM ENT, (f. )edr. ConviSfion. 
)ciBLE) (a^*.) argyhoedd- 

rciNGLY, (adv.) yn argy- 
adol. 

ORUM, ( f . ) gwatworair, 
lair. 

AT ION, ( f. ) cymmanfa, 
ys, cydwys, cyd-ddyfyn ; 
r. 

o^KE, (v. a.) galw ynghyd, 
lyfynnu, cydwyfio. 
o'lvE, (v. a.) dirwyn yng- 
ireiglo ynghyd. 
<ro'Y, (v. a.) canymdaith cr 
Syniad. 

r, (f.) amddiffynfa, porth, 
thwy. 

iNCE, (f.) cdr, Cogmzance. 
EkSioN, (f.) y clefyd Spaf- 
•tynniad, crebychiad. 
(f.) cwningen. - 
ATvCHER, (f.) lleidr; twyll- 

(v. n.) lleifio fel colommen. 
f.) cog, cogydd, cyweiriwr 

,(v.a.)cogyddio, trin bwyd. 
.y, (f.) coginiaeth, cogydd- 

,, (v.) oeri, addoeri. 
(adj.) addoer, lled-oer, 

i 

f.) oerni, addoerni. 
ss, (f.) oerni, ocrfel, oerder. 
[f.) huddygh 
(f.) mefur yd o bedwar yf- 

f.) adard^, cut iair. 
I, (f.) cylchwr, hwpper. 
'pERATE,(v. n.jcydweithio, 
RATION, (f.) cyd-weithiad. 
RATivE, (adj.) cydweithiol. 
UNATE, (adj.) cydradd. 
r.) collar, rhyw for-aderyn. 
.) coppa, coryn. 
rNER,(f.)cfydwr, cydymaith. 
TNERSHiP, (T. ) cyfrannog- 

[{.) penwifg. — mantell, neu 
)ffeiriad yn cyrrha^ddyd o'r 
ddau i'r traed* 
I, (f.) yfgrifenedydd, copi- 

7, (f.) crib t^, corbel. 



c o 

Co'pious, (adj.) helaethlawn, Hi- 

ofog, diamdlawd, fflwch, ami ; go 

luddg. 
Co'piousNEss, (f.) amldcr, amledd, 

haflug, helaethrwydd, lliofog- 

rwydd. 
Co'piST, (f.) cdr. Copier, 
Co"? PER, (f.) copr, alcan, alcam, 

lattyn. 
Co'ppERA^ (f.), coprs. 
Co'ppicE, i (f.) coed wig, mangold. 
Copse, 3 collwyn. 
Co'puLA, (f.) cyd, cydiad, cyflwllt, 

cwplws. 
To co'puLATi, (v.) cwplyfo, cyf- 

• fylltu, cydio. 
Copulation, (f.) cwplad, cyffyllt- 

iad, cydiad. 

Co'pY, (f.) copi, ail-yfgrifen, ef- 
' ampl, cynlyn, cynddelw. 

To co'py, (v. a. ) yfgrifenu allan, 
coJ)io. — canlyn efampl, neu cyn- 
ddelw. 

Co'py-HOLD, (f.) maenol tan wor- 
iogaeth. 

To coquET, ( V. a. ) ymoleithio, 
truthio, twyllo trwy ymddang- 
oiiad o gariad. * 

Co'quBTRy, (f.) jfFug-gariad. 

Coquette, (f.) coegen. 

Corral, (f.) cwrel. 

Co'ral^ine, (adj.) cwrelaidd. 

Cor A NT, (f.) buan ddawns. 

CoRB, (f.) bafged, cawell. 

CoRBAN, (f.) cift dryfor, fylltdy, 
bafged clufen . — rhodd, elufen . 

Cord, (f.) cordyn, tcnnyn, rhaff, 
rheffyn. 

To CORD, (v. a.) rhwymo a chor- 
dynau, neu reffynau. 

• Co'rdaqe, (f.) rhafFau. 
Cordelier, (f.) un o frawdoiiacth 

St. Ffrancis. 
Co'rdial, (f.) diod feddyginiac'th. 

Fig, un peth a lirio'r yfprydocdd, 

neu a beri orfoledd. 
Co^RDiAL, (adj.) adfywiol, liriol j. 

calonnog. 
Co'RDON,(n)talaith.— rheftr o gerrig 
CoRDWAiNBR, (f.) crydd, gwnied- 

ydd efgidiau. 
Core, (f.) calon, 
Cork, (f.) core, madarch. 
Co'rmorant, ( f. ) xnulfran, mor- 



frj^n. 



Corn< 



c o 

QoftN, (f.) ^d, llafiir. 
Co^&NEous, (Mi*) comiog. 
Co^RNERy (f.) cornel, ongl, congl, 

cilfach. 
Co'rket, (f.) utgorn, com rhyfd. 

llummanwr, dygiawdr trwydd 

yn rhyfcl. 
Cc/iLNicE, (f.) yfgwyddiad colofn- 

au mewn adait. 
CoiLNi'cEiLous9(adj.) comiogy cym- 

ig, yn dwvn cyrn. 
ft coRNUTE, (v. a. ) rhoi cyrn, 

gwncuthnr cwcwallt. 
CoRNUTo, (f.) cwcwallt. 
Co^RNY, (adj.) cyrnig, ctled me- 

gis com. 
Co^ROLLARY, (f.) cafgliad, neu gan- 

lyniad a dvnir oddi wrth ryw bcth 

a brofwyd. 
Coronation, (r.)coroniad. 
Co'ronbt, (f.) coronig. 
Co'rporal, (f.) yr ifclaf o fwydd- 

ogion milwraidd. 
CoRPO^RAL, (adj.)corphorol, corph- 

Corpora LIT Y, (f.) corpholdeb. 
?i co'RPORATE,(v.)corphori,corph- 

olaethu. 
Co'rporation, (f.) corpholaeth.-— 

bwrdeifdref. 
Corpo^real, (adj.) corphog. 
Corps, (f.) byddin o fihvyr. 
Corpse, (f.) corph marw, celain, 

burgyn, llurgyn. 
Co^RPULBNCE, 1 (f.) corpholaeth, 
Co^RPULBNCY, J coq>holdcb. 
Co^RPULENT, ( adj. ) corphog, 

cnawdog. 
Corpuscle, 7 (f) corphyn,corph- 
CoRPuscuLE, J ilyn, mymryn. 
Corpuscular, (adj.) mymryn- 
' flidd, corphilaidd. 
7o correct, (v. a.) ceryddu, cofpi. 

— diwygk), difeio, gwella. 
Cor r ^ct, (adj .) diwygiedig, cyw- 

raint, cywir, diwygiol. 
Correction, ( f. ) cofp, ccrydd, 

diwygiad, gw ell had. 
Correctly, (adv.) yn gywraint, 

yn ddiwygiol. 

Correctness, (f.)cywreinr\vydd, 
' manylrwydd. 
Corrj^lativr, (adj.) cydberthyn- 

ufol. 



c o 

To coRRtspo^ND, (v. R.) cyd-attebj 
ttteb, qrttuno, cydiynioj cysg- 
wedda. 

CORRESPO^NDBNCE, ) (f.) CyttUl- 

CoRREspo'^NDBNCY, J deb, ejhu 

tebiad, cyngweddiad.— gohtbiad. 

cwfmeriaeth. 
Corrbspo^kdent, (adj.) cyfatteb* 

ol, gohebol, cyttun, cy^iddai. 
Corrbspo'^ndent, (f.) gohebwr, 
Co'rrigible, (adj.) ceryddadwy, 

cofpadwy, diwygiadwy. 
Corro^borant, (adj.)cydnerthd« 
Ttf COR RO^BOR A T B, ( v.a.) cy dnenhOi 

cryf hauy ffurfhau, cadamhaii. 
Corroboration, (r.)cyd-nertbid, 

cryfhad, bfe, ; 

Corro'borative, (adj.) cirfM,. 
To coRRi^DE, (v, a,) amgnoi, ]A'4i; 

raddol. ; t| 

Corrodent, (adj.) yfbl, 
CoRRODiBLE, (adj.) yfadwy. 
Corrosion, (f.) yfad, treuliad, dTr 

fad. 
T9 CORRUGATE, (v. a.) ciydiB. 

To CORRUPT, ( V. ) llygra, hakgl, 
diwyno ; pydni, crowni. 

Corrupt, (adj.) halogedig, By- 
gredig. 

C0RRUPTIBfLITY,(f.)hal0gn¥Tdd.- 

Corruptible, (adj.) Uygraawy, 

llygredig, halogedig. 
CoRRuPTiBLY,(adv.)ynllvgrcdig. . 
Corruption, (f.) llygriad, llyp? = 

edigaeth, crawn, gor. 
Corruptive, (adj.) llygredig. 
Corruptness, (f.) llygredigaetb. " 
Cors AIR (f.) morleidr, morwylliad, 
Corse, (f.) edr» Corpje, 
Corselet, (f.) lluryg,curas; b|iOB« 

gengl. J 

Cortical, (adj.) rhifglog, riulgog. . 
CoRTicc^sE, (adj.) rhifglog, UiwQ 1 

rhifgl. : 

CoRu SCANT, (adj.) difglair,gloyw, 1 

llachar. i 

Coruscation, (f. ) Uewyrchirfi 

mellteniad, llucheden. , \ 

Cosmo GKAVHY,{C) from Gr,K,9iti»(% ] 

wor/^t byd, anJ y^etfo^^ to wriUi \ 

yfgrifenu; argraph o'r byd, dtf- \ 

grifiad o'r byd. 
Cost, (f.) traul, coft ; pris. 
To cost, (v. n.) colUo. 

Co'sTiYf^ ^ 



c o 

VE, (adj.) rhwym, rhefrwm, 

vym, 

iTENESs, (f.) rhefrwymedd. 

.iNEsSy ( r. ) drudaniaeth, 

bris. 

r, (adj.) . drud, pryd, coft- 

prisfawr. 

r.) bwth, cuddrgl, lluefty, 

aban, twlc, cutt. 

f POR ARY, (adj.) cyfoed, cyd- 

jogyfoed. 

.GE, (f.) edr. Coti 

N, (f.)cottwm. 

CH, (v. n.) gorwcdd, Deut. 

13. A dyfnder yn gorwedd 
- cynllwyn. — cynnwys. 
, (f.) gwal, glwth, gwcly. 
( f. ) cil, cilfach j nawdd, 
I, llech, llechfan, lloches. 
iHT, (f. ) cyfaminod, ain- 
cyngrair, dygymmod, cyt- 
>, bargein. 

SK ANT, (v. n.) cyfammodi, 
0, bargenna, gwneuthur 
ir. 

( f. ) clawr, caead, gwer- 
cwfert. 

BR, (▼'.a.) toi, gorthoi, 
, gorchuddio, anhuddo. — 

NO, (f.) gorchudd, hws, 

.ET, (f.) cwrlid. 

r, (f.) amddiffynfa, noddfa, 

, llechfan, ymguddfa. 

r, ( adj. ) amddiffynedig ; 

dig, dirgel. 

JT, (v. a.) cybyddu, chwen- 

trachwantu. 
3 us, (adj.) cybyddlyd, tra- 
tus, aivyddus, cybydd. 
)us<JESs, (f.) cybydd-dod, 
rhrwydd, trachwant, ang- 
:b. 

(f.) deoriad o adar. 
, pron, Coff, ( f. ) pefwch, 

H, (v. n.) pe fy chu. 
(f.) cyttundeb rhwng dau, 
jor, i dwyllo un; dichell, 

I 

(prcter-imperfe£l Tenfe of 
allwn,.gallit, nea gallai. 
;r, (f.) cwlltr. 



CO 

CouNciL,(f.)cwnfli, cynghor, cym- 

manfa. 
CbuNSEL, (f.) cynghor, cyfful.— 

dadleuwr, cynghaws. 
Counsellor, ( f . ) cynghorwr ; 

dadleuwr, cynghaws. 
To COUNT, ^v. a.) cyfrif, rhifo. 
Count, (f.) cyfrif, rhif. 
Count, (f.) iaril. 
Countenance, ( f . ) wyneb, wy- 

nebpryd, gwedd, edrychiad, trem, 

gofgedd.— ^annogaeth, cymmorth. 
To co'untenance, (v. a.) ffafrio, 

cynnorthwyo, cyffuro, annog. 
Counter, (f.) bwrdd cyfrif. . 
Counter, (adv.) yn erbyn, yng 

wrthwyneb. , 

To COUNTERACT, ( V. n. ) gWFth- 

weithredu. 

To CO'UNTERB ALANCE,(V.a.)gWrth- 

bwy fo, cyfartalu. 

C({UNTERBALANCE, ( f . ) gWrth- 

bwys. 

7'<7 CO'UNTERPEIT, ( V. 3.) fFuglO, 

amredu j elfyddu, cyfFelybu. 
Counterfeit, (adj.) ffugiol. 
Counterfeit, (f.) ffug, amred- 

ydd, twyll. — flFugiwr, amredwr^ 

twyllwr, . elfyddwr. 

T'i? COUNTERMAND, (v. R. ) gWfth- 

wynebu gorchymyn, gorchymyn 
rhyw beth yn wrthwyneb i'r hyn 
a orchymynwyd. 

To COUNTERMINE, (v. R.) cloddlo 

yn y gwrthwyneb, feithugio am- 

can un ; fiomnu*n ddirgel. 
Counterplot, ( f. ) yftrangc yn 

erbyn yftrangc. 
To couNTERpo'iSE, (v. a.) cdf. To 

Counterbalance, 
To COUNTERVAIL, (V. n.) bod yn 

union, bod yn gyfartalj talu'r 

pwyth, gwneuthur lawn. 
Co'uNTEss, (f.) iarlles. 
Co^uNTLEss, (adj,) anghyfrifol. 
Country, (f.) gwlad, ardal, bro^ 

peu, gwerydoe. 
Co'uNTY, (f.) fwydd, fir. 
Co'^upLE, (f.) par, cwpl. 
To couPLE,(v.a.)cwplyfu, cyflylltu^ 

uno. 
Co'uRAGE, (f.) glewdcr, dewrder, 

eonder, hyder, calgndid, gwych- 

der, cefnogrwydd, 

M COVRAOS* 




c o 

Coura'ceou«, ( adj. ) difiniawg, 
calonnog, hyderus, cofn, anturio], 

CouRAGEouslaEss, (f.) mawrfryd- 
igrwydd, calonnogrwydd. 

Co^URiER, (f.) cennad, negefwr. 

Course, (f.) gyrfa, cwrs, rhediad, 
helynt, hynt, hyttynt. — trefn ; 
ffordd. 

TocouRSEy (v.)cwrfio; hela,can- 
lyn, riiedeg. 

Court, (f.) llys. ^ clos, cadlais, 
cadlas, talwrn, cynteddfa. 

5^<7 court, (v. a.) caru. — erlyn, 
adolwynj gwenhieithio, denu. 

Courteous, (adj.) cyweithas, dyg- 
iadus, tirion, moefol, mcdrus, 
mwynaidd, carcdigol. 

Coi/rteousness, (f.) cyweithaf- 
rwydd, liriondcb, moefgarwch, 
medrufnvydd, mwyneidd-dra. 

Co'urtesan, 7 (f.) puttain, godi- 

Co''urtezan, j neb-wraig. 

CrfuRTESY, (f. ) cyweithafrwydd, 
tiriondeb, tirionwch, medruf- 
nvydd, carcdigrwydd. — ^ymgrym- 
miad. 

•COURTIER, (f.) gwr llys.— carwr. 
Courtship, (f.) caredigaeth, car- 
iad. 

Cousin, (f.) cefnderw, cefnder, 
cefnither. — car, carwr, cares. 

Cow, (f.) buw, buwch, henfon. 

To cow, (v. a.) daroflwng, cadw 
dan Haw. 

Coward, ( f. ) llwfr, ofnog, un 
gwan galon. 

Cowardice, (f.) ciliad, llyfrder, 
gwan-galondid, ofnogrwydd, an- 
newredd. 

Cowardliness, (f.) cdr. Cowardice 

Cowardly, ( adj. ) gwan -galon, 
digalon, llwfr, llefg, annewr, ofn- 
og- 

Cowl,, (f.) cwfl, cwl. — lleftr. 

Coxcomb, (f.) cymmyrreddwr. 
CoxcoMiCAL,(adj.)cyinmyrreddus, 

rhodrefus. 
Coy, (adj.) cyndyn, anhydyn, an- 

ynadj dirmygus. 
Coyness, (f.) ymgynnal; anynad- 

rwydd; dirmyg. 
Coz, (f.) edr. Coujtn. 
70 COZEN, (V. a.) twyllo, fioxnmi, 

imdo, feithugip. 



c R 

CcfzEKAGB, (f.) twyll,dichell,hud 

hudoliaeth^ fiommiant. 

C R 
Crab, (f.) crangc, crwban. — -^ifid 

fur. Fig, dyn fur, drwgnaivs. 
Crab, 1 ( adj. ) fur, fiurag, 
Cra'bbed, 3 drwgnaw8,aiiliyiiawi^ 

anynad, anh3nvaith.— dyrys. 
Crabbedness, (f. ) farrugrwydd, 

gerwindeb, anynadrwydd, anHy- 

weithdra .— anhawfder. 
Crack, (f.) agen, hollt. — diit 

pad, trwft. — ymffroftiwr, rliod* 

refwr. 
To CRACK, (v.) torri, diyllio^ 

rhwygo, hollti, agennu. — Uyftio, 

clindarddach, diafpedain. — ym» 

ffroftio, ymfolychu. 
7(7 CRACKLE, (v. n.) clindarddicL 
Cradle, (f.) crud, cawell.— 'D(|f. 

mebyd, maboed. 
Craft, (f.) crefft, celfyddyd.— 

cyfrwyfder, yllryw, twyll, dipfacBi 

yftrangc. 
Craftily, (adv.) yn gyfrwysy yi 

yftrywgar. 
Craftiness, (f.) cyfrwyfcdd, yt 

trangc, dichellgarwch. 
Craftsman, (f.) crcfftwr, gwr o 

gelfyddyd. 
Crafty, (adj.) cyfrwys, dichcll- 

gar, yftrywus. 
Crag, (f.) craig. 
CRAGGED,(adj.) creigiog, carregog. 
Craggy, (adj. ) creigiog, garW| 

yfgythrog. 
7^ cram, (v. a.) fengi, fechi,llen- 

wi, pefgi, ymrythu. 
Crambo, (f.) chwarae cynghaQ- 

eddol. 
Cramp, (f.) cramp, wrwft, cwlw» 

gwthi. 
To CRAMP, (v. a.) attal, rhwyftrqi 

iTrwyno, caethiwo. 
Cramp, (adj.) dyrys, anhawdd. 
Crane, (f.) garan, cryr, crybyr, 

aderyn garhir. — peiriant. 
Crank, (adj.) iach, iachus.— llaweOi 

gorawenus. 
7tfCRANKLE, (v. a.) rljiedeg mewA 

ac allan ; rhedeg yn droeon. 
Cra'nny, (f.) cdr.O^. 
CrapulencBi ( f. ) meddwdodi 

brwyfgedd. 

CiiA^rv(«ovS| 



3 



j 



I 



C ft 

7LOV8, (adj.) meddw, 
kSUy (v. n.) tryftioy darftain, 
^daiiiy clindarddach. — a£t. 
rhwygo, dryllio.— .F/^g-.yfcd, 
^ you come and crzSh a cup of 
Shakef. 

[, (f.) trwft, yfgort. 
iTUDE, (f.) braider, tcwedd, 
a-, praffder. 

'INATION, ( f. ) oediad, go- 
\. 
:h, (f.) prefeb, rhaftal, rhc- 

kT, (f.) cwrfi. 

kVE, (v. a.) gofyn, dymunOy 
, adolwyn, ymgais. 
UNCH, (v. a.) briwo a dan- 

(f.) croinbil, croppa. 
WL, (v.n.) ymlulgo, crop- 
crippian. 

-ER, (f.) ymlufgwr. 
m, (f.) puntr. 
DNESS, (f.) gwendid. 
HESS, (f.) gwendid, anghyf- 
, ciddilwch. -— ynfydrwydd, 
wyll, cynddaredd. 
', (adj.) gwan, egwan, eiddil. 
fyd, gwallgofus, gorphwyll- 
aies o'i gof. 

AK, (v. n.) creccian, grill- 
^ichio. 

1, (f.) hufen. 

AM, (v. n.) hufcnnu. 
:y, (adj.) hufennog. 

2, ( f . ) plyg, dull, rhych, 
d. 

\SE, (v. a.) plygu, dullio. 

ATE, (v. a.) creu, gwneu- 

peri. 

ION, (f.) creadigaeth, crcad, 

ithuriad. 

IVE, (adj.) creuol, 

OR, (f.) Creawdwr. 

URE, (f.) creadur. 

NCE, (f.) crediniaeth, coel, 

hydcr. 

MDA, (f.) erthyglau ffydd. 

jiTiAL, (f.) tyftiolaeth. 

ii'^HTY, (f.) tcbygoliaethi 

3LE, (adj.) credadwy, hyg- 

ygred. 

BLENBss, (f.) edr. CrediM* 



C R 

CkibiTt (f.) cred, coci, hygoel; 

hyder.— gwirionedd, dilyfrwydd. 

— bri, parch, cymmeriad, cym- 

myrred. 
Creditable, (adj.) parchus, cym- 

meradwy, anrhydeddus. 
Cr^^ditablbnbss, (f.) parch, cym- 

meriaeth, bri. 
Creditable, (adj.) cyfrifbl, cym- 

merus, parchus. 
Cre^'ditor, (f.) achrettawr, cocl- 

iwr, perchen dyled. 
Credulity, (f.) hygoeledd, cred- 
iniaeth. 
Credulous, (adj.) hygoel, hygrcd, 

ehud. 

Credulousness, (f.) edr. CredU" 
lity. 

Creed, (f.) cyffes iFydd. 

To CREEK, (v.n.) grillian, gwichian* 

Creek, (f.) cil, cilfach, ebach. 

Cr/eky, (adj.) cilfachog. 

7*1? CREEP, (v. n.) crippian, crop- 
pian, ymlufgo. " 

To crb'pitate, (v. n.) clindardd- 
ach, grillian, diafpedain. 

Crepitation, (f.) grilliad, clin- 
darddach. 

Crepuscle, ( f . ) cyfnos, gogyf- 
nos, cyflychwyr, gorchyfarwy. 

Crescent, (aaj.)cynnyddol, cyn- 
nyrchiol, tyfol. 

Crescent, (f.) cynnydd y Ueuad. 

Cre^'ssbt, (f.) goleuad mewn t^r 
gwylied. 

Crest, (f.) crib, coppa, crib helo^, 
""Fig. balchder. 

Crested, (adj.) cribog. 

Cretaceous, (adj.) fialcog. 

Crevice, (f.) agen, hoUt. 

Cr/vis, (f.) Uamhidydd, 

Crbvvt, (f.) brodoriaeth, mintai oV 
un gyfeillach. — y gymdeithas o 
forwyr a fo*n yr un Hong. 

Cr/wbl, (f.y pellen o edafedd. 

Crib, (f.) prefeb, rhaftal, rhefel. 

Cr/'bble, (f.) gogr, gwagr. 

Cribration, (1.) gogryniad, rhu- 
chiad. 

Crick, (f.) grill. -^-anyftwythder 
gwddf. 

CRi'cKET, (f.) criccied, 

Cri^er, (f.)criwr. 

Crime, (f.) bai, caredd, farrhadt 
M z cyflafan. 



C R 

cyflafan, achwyn, y peth a roddk 

yn erbyn un. 
Cri'minal, (adj.) beius, drygion- 

us, euog, cylus, camgylus. 
Cri^minal, (f.) trpfeddwr, cam- 

weithredwr, y cyhuddedig. 
Cri'minous, (adj.) beius, cylus, go- 

ganus. 
Cri^minousness, (f.) euogrwydd, 

drygioni, bai. 
Cri'mp, (adj.) brau ; crych. 
^0 CRi^MPLE, (v. a.) crychu. 
Cri'mson, {f.) lliw coch. 
To CRINGE, (v.) crychu. — plygu. — 

gwenhieithio. 
Cr/nklb, (fub.) crych, crychiad, 

rKych, rhychni. 
To cri'nkle, (v. n.) crychu, rhychu. 
Crinose, (adj.) gwalltog.^ 
Cri'pple, (f.) crupl, cloff. 
7i? cr/pple, (v. a.) crupio, cloffi.. 
Cri'sis, (f.) amfer nodedig. 
Crisp, (adj.) crych. 
To CRISP, (v. a. ) crychu ; troi, 

torchi. 
Crisp/tion, (f.) crychiad. 
Cr/spness, (f.) crychrwydd. 
Crite'^rion, (f.) nod gwahaniad, 

neu fare wrth ba un y barnir peth- 

au. 
Cr/tical, (adj.) bamol j manol, 

cywraint. 
Cri^tical Days, (f.) marwddydd, 

dyddiau-barn am glefyd. 
Cri'tical Times, ( f . ) amfer ni- 

weidiol. 
CriVic ALNESS, (f.) manylrwydd, 

cywreinrwydd. 
To criticise, (v.) beio, bamu ar. 

— ^yfgrifenu fylwiadau, neu chwil- 

ioallan gywreinrwydd, neu ddi- 

ffygiadau peth. 

r^ / ^^^ >(Q beirniad. 
Critic, j ^ ' 

Cr/ticism, (f.) fylwiad ; barn. 

To CROAK, (v.n.}creu, Ueifio fel Uy- 

ffant, neu fran. 
Croak, (f.) llais cigfran, neu fran. 
Croceous, (adj.) faffrymmog, fa- 

ffrymmaidd. 
Crock, (fub.) crochan, callor.-— 

huddygl. 
Crockery, (f.) llellri pridd. 
Crocodile, (f.) crocodcil^ 
Crocus^ (f.) faffrwm. 



C R 

Croft, (f.) maefan, maes bychaa, 
CROi^SADE, ( f. ) rhyfel fandlaidtl, 

neu ymgychwyn yn erbyn ang- 

hredinwyr. 
Crook, (f.) bach, crwbach. . 
To CROOK, (v. a.) cammu, crymma, 

crwbachu. 
Crooked, (adj.) crwmm, camoi 

bachog. ' 
C Roo K ED N ESS, (f. )canimedd, ciym- 

miad, gwyredd. 
Crop, (f.) crombil,croppa.— cnwi 
To CROP, (v. a.) toccio; yfgythn, 

torri brig peth. 
Crosler, (f. ) bugeilffbn efgob. 
Croslet, (f.) croes fechan. 
Cross, (f.) croes, crog.— ^drygbifi, 

anfFawd. I 

Cross, (adj.) croes, gwrthnyfij^ j 

gwrthwynebus j anhynaws. 
To cross, (v. a.) cro^fi, gwrdiwy* 

nebu. — myned trofodd: 
Cross, (adv.) ar draws, yngroci. 
Crossbow, (f.) albras, bwacrod^ 

albrys. 
Cro'^ssly, (iidv. ) yn wrthwyneb, 

ar draws. — yn anffodiog, jn af« 

Iwyddiannus. 
Crossway, (f.) croes-ffordd,llwybr 

croes. 
Crossness, (f.) croefineb, gwrA- 

nyfigrwydd, anhynawfcdd, cu- 

dynrwydd, cyndynrwydd. 
Crotchet, (f.) Cromfech, — d^ 

chymmyg. 
To crouch, (y. n.) goftwng yn ifel. 

— gwenhieithio. ' 
Croup, (f.) pedrain, ffblen. 
Crouper, (f.) poftolwyn. 
Crow, (f.j bran. 
To crow, (v. n.) canu fel ccilio^. 

Fig. ffroftio. - 
Crowd, (f.) cyrchfa, torf, tyrfc 

lliaws, mintai, rhftwd.— crwth- 
To crowd; (v.) gwafgu, cyfyng% 

crynhoi 'n .dorf. 
Crown, (f.) coron, talaith. 
Crown of the Heady (f.) coryn,fiol. 
To CROWN, (v. a.) coroni, taleithio. 
Crucial, (adj.) o ddull croes. 
To cruciate, (v. a.) poeni^ dir- 

boeni, arteithio. 
Crucible, (f.) crochenyn toddi, 
Uefbtoddi. 

CurfciFIX, 



C R 

piX> (f.) llun Crift ar y grocs. 
fixiOH, (f.) croes-hoeliad. 
CI FY, (v. a.) crocs-hodio, 
ar groes. 

, (adj.) llymrig, amrvvd,irj 
fed. 



NESS, 1 (f.)ainrydedd, llypi- 

rdd. 



FY, 3 rigrwydd.T^anadd- 



, (adj.) creulon, ciaidd, tau- 
ithin, dywal, ffyrnig, uthr, 

NESS, 1 (f.) creulonder, dy- 
TY, J waldcr, ffyrnig- 
iy uthredd. 

•, (f.) cunnach, coftrelig. 
J, (f.) cwppan bychan. 
is^, (v. n.) mord\yyo ypia 
w, 

itL^ (f.) Uong a fo'n morio 
ymofyniad am longau'r ge- 

1 (f.) briwionyn, briwfion- 
j,J yn, difya. 
'm)bl£, (v. a.) briwio, briw- 
xnalurio, difynio. 
lY, (adj.) briwfionllyd, ty- 

', (adj.) crwmm, cnvcca. 
iyiPLE,(v.a.) crychu, cuchio. 
>LE, ( f. ) rhych, crychiad, 
• 

^R, (f.) edr. Croup^r. 
"L,(adj.) yn perthyn i*r goes. 
D5, (f.) edr. Croifade, 
SH, (v. a.) cymmriwo, cyin- 
dulio, malurio, dryllio ; 
echu, gormelio, gormefu, 
,— dinyftrio ; gorchfygu. 
, (f.) cymmwy, duliad. — 
viad^ 

, (f.)crwfl,crammen, crawen. 
ST, (f.) cryftio, crawennu, 
mu. 

ANEOUs, (adj. ) creflcnnog, 
mog, crogennog. 
iNEss, ( f. ) fumi, farrug- 

• • 

Y,(adj.) cryftog. F/f.afryw- 
nhynaws, anynad, farrug. 
H, (f.) bagl, ffon-fagl, bryf- 

, (v.) crio, gweiddi, llefain, 
liOj gcriQain, dylefain. 



c u 

Cry, (f.) Uef, bloedd, diaA, cri. 

gwaedd, dolef. 
Cryptography, (f. ) from Gr. 

K^vTrru, to hi Je,cixddio, an^y^ct^^ 

to forite, yfgrilcnu, yrgrifeniad 

dirgel ivrth nodau, neu arwydd- 

ion. 
Cry'stal, (f.)crifial, grifial, crif- 

iant. 
Crystalline, (adj.) crifialaidd, 

gloyw, dlfglair, eglur. 

C U 
Cub, (f.) cenau, cenaw. 
Cube, (f.) pedrongl. 
Cubical, (adj.) pedronglog, ped- 

Warochrog. 

Cubit, (f.) cutydd, cyfelin. 
CVCKOX^D, (f.) cwcwallt. 
To cuci^OLD, (v. a. ) gwneuthut 

cwcwallt o un, 
Cuckoo, 1 ,/.. 

Cud, (f.) cil. 

To cbeto the cud, (v. n.) cnoi cil. 

Cud DEN, 7 (f.) carl, drel, dellF, llCf- 

Cuddy, J ban, tpledog. 

Ti? CUDDLE, (v. n.)llechu,fi]f. cofr 

leidio. 
Cudgel, (f.) bryfgyll, ffon, llaw« 

ffon, cwlbrcn. 
To CUDGEL, (v. a.) fibnnodio. 
Cyc, (r.)cynffon, nea ddiben peth* 

— '' anian, tymmcr j hwyl. 
Cuff, (f.) cemod, bonclufi, cis.— 

yr hyn a droir i fynu o lawes. 
7^ CUFF, (v. a.) cemodio, taro a • 

dwm. 
Cuirass, (f.) curas, llurig. 
CuLiNARY,(adv.) yn perthyn i gc- 

gin. 
To CULL, (v. a.) cwUo, cthol, dc- 

thol, dewis. 
Cullender, (f.) hldl, hiddl. 
Cully, (f.) un a dvi^yllwyd gan 

fenyw! 
To cviiLY, (v.a.) twyllo, feithugio, 

fiofnmi. 
Culpable^ (^dj.} beius, euog, 

camgylus. 

Culprit, (f.) drwgweithrcdwr. 
To cultivate, (v. a.) diwyllio tir, 

Ilafurio tir, gwrteithio,— gwcU^ 

diwygio. 

« 

CULTI- 



c u 

CULTIVATION, 1 (f.) amaethad, di- 
Culture, 3 wylliad, ardd- 

wriaeth, llafurwHaeth. 
Culver, (f.) colommen. 
CuLVBRiN, (f.) bwmbart. 
yi CUMBER, (v. a.) llwytho, pjmnio. 

«— lleilair, lluddias, goluddio. — 

aflonyddu, gofidio, traSerthu, Luc 
. X.40. Ond Martha tf«?</^ drafFerthus 

ynghykb llawer toafanaeth. 
Cumber, ( f. ) rhwyftr, attal, go- 

ludd ; trafFerth, gofid. 
CuMBERous, (adj.) edr. Cumber- 

fome. 
Cumbersome, (adj.) llwythog, 

pwysfawr, trafferthus, poenus,hel- 

bulus, gofidus. 
Jtf CUMULATE, (v. a.) tyrfu, pen- 

tyrru, fy ppio,cameddu, cludeirio. 
Cumulation, (f.) pentyrriad, fyp- 

piad, cludeiriad. 
CuNCTATiok, (f.) cyngyd, oediad, 

godrig, llercian, gohiriant. 
CuNEAL, (adj.) fel gaing, ncu gyn. 
Cunning, (adj.) ffalft, cyfrwys, 

dichellgar, yftrywgar. 
Cunning, (f.) cyfrwyfedd, dichell- 

garwch, ffefod, yftryw ; cywrcin- 

rwydd. 
CuNNiNGNESs, (f) dichcllgarwch. 
Cup, (f.) cwppan. • 
Cifp-BBARER, (f. ) truUiad, pen- 

trulliad. 
Cupboard, (f.) llogawd, almari. 
Cupid, (f.) duw cariad. 
Cupidity, (f.) chwant, cybydd- 

iaeth, trythyllferch, nwyfserch. 
CuPPREUS, (adj.) coppraidd. 
Cur, (f.) corgi. 
Curable^ (adj.) gwelladwy, a ellir 

ci wella, neu iachau. 
Curableness, (f.) poflibilrwydd 

o iachau. 
Curacy, (f.) curadaeth, periglor- 

iacth. 
Curate, (f.) curad, periglor. 
Curative, (adj.) iachaol. 
7e CURB, ( V. a, ) attal, rhwyftro, 

ffrwyno. 
Curb, (f.) haiarn-ffrwyn. — Fig, 

rhwyftr, attal, cymmefuriad, cym- 

medroliad. 

Curd, (f.) colfran, caws. 
^$ cuRD^ (v. n.j ceulo^ cawfu. 






c u 

fi cVRDLf, (v. n.) cdr. ft Curd. 
Curdy, (adj.) cawfog, ceolog. 
Curb, (f.) meddyg, meddyginiaethi 

iachadj.gwcllhad, cy weir.— « ofiei- 

riadaeth. 

To CURE, (v. a.) iachau, .gwncu. 

thur yn iach, gwclla. 
Cureless, (adj.) difeddyg, aniach- 

aol. 

CuRBR, (f.) iachawr, meddygwr. 
Curiosity, ( f. ) cywrcinrwydd, 

manylrwydd, tradyfalwch. 
Crfaious, (adj.) manol, aftud,di- 

wjrd, cywraint. 
Curiously, (adv.) yn gywraint. 
Cu.<L, (f.) Uywacth o walk mod- 

rwyog, crych-gydyn. 
To CURL, (v.) crychu, torchi, mod* 

rwyo. 

Curlew, (f.) chwilanogl fynydd, 
gylfin hir. 

Curmudgeon, (f.) cybydd, crin- 

tach, cyrrith. 
Currant, (f.) grav^rn y Corinth- 

iaid. 
Currency, (f.) rhediad, ccidd- 

cdiad, cerrynt, dylifad.— -derbyn- 

iad. 

Current, fadj.) pafladwy, dcr- 

byniol, cymmeradwy 5 cyfrcith- 

lawn. 

Current, (f.) ffrwd, gofer. 
Currentness, (f.) cdr. Currenty. 
Currier, (f.) barcer, crwynwr, 

cyfFcithiwr crwyn. 
Currish, (adj.) ciaidd, crculon, 

cyndyn, gwrthnylig. 
To ci/rry, (v. a.) cyffeithio.— rhyf- 

tillio, yfgrafellu, cribo.^— gwen- 

hieithio, truthio. 
Currycomb, (f.) yfgrafell, rhift^ll 
Curse, (f.)melldith, rheg, ymgeia* 

iad, ymreg.— Fig, poenedigaeA. 
T**!? CURSE, (v. a.) melldithio, mcll- 

digo, rhegu, ymgeinio. 
Cursed, (part.) melldigedig. 
Cursedly, (adv.) yn yfgeler, yn 

ddiriaid, yn gywilyddus. 
CuRSEDNEss, ( f . ) mcUdigcdig- 

rwydd. 
Cursorily, (adv.)argip, ynddi- 

fymmwth, ar ffrwft, yn ddioftl. 

"uRsoRiNEss, (f. ) brysj diofel* 



wch. 



CuBSO- 



c u 

Y, (adj .}difyinxnwth> buan ; 
dp. 

(adj.) melldigedigy creulon« 
f anhynaws. 
(acH.) byrr, cwtta. 
TAIL, ( V, a. ) byrrhau, 
i, talfymi. 
IN, (f.) llenn, arras. 
TED, (adj.) crwmm, camm, 
'• 

noN, (f.) crymmiady g^^- 
unmiad. 

:viLEy (f.) cammedd, cr3an- 
g^reddy crwccani. 
(adj.)caminy crwmm, g^r, 
iiiiy crwcca. 
'Sy (v. a.) cammuy crymmu, 

(f.) cammedd, crymmedd. 
*y (f.) nald, llamm, darwein, 
h. 

'^ET, (v.n.) neidio, llammuy 
un. 

i'near, (adj.) a wnaed o 
1 ceiinion. 

y, (f.) cammedd, givymi. 
V, (f.) cluftog. 
f.)/cym y Ueuad. 
iDf ({.) cwflart. 
y, (f.) cadwraeth,ceidwad- 
^archwyl, adne. — carchar. 
I, (f.) arfer, defod, gnot- 
;crddyfin j dull, gwedd, 
gorddyfn. 

I ABLE, (adj.) arfcrol, cyn- 
, arfcredig. 
lARiLY, (adv.) yn arfcrol, 






c u 

yn gynnefinol, yn gySredind. 
CtfsTOMARY, (adj.) arfcrol, defod- 

oly cynnefinol^ arfcredig, cyffiv- 

dinol. 
To Cut, (v. a. ) torri, rhwygo, 

cwtto, trychu, dryllio, Uadd, di« 

fynnio.— 'naddu. 
Cut, (f.) cwtt, rhwyg, torriad, yt 

gyriad, agen.— -llun, eilun, delw. 

— damwain, cwttws. 
Cutaneous, (adj.)tonnaidd,croen* 

aidd. 
Cuticle, (f.) croenen, tonncn. 
Cutlass, (f.) bidog, math o gle* 

ddyf llydan. 
Cutler, (f. ) cyllellwr, gwneu- 

thurwr cyllyll. 
Cutter, ( f. ) torrwr, rhwygwr, 

yfgythrwr. 
Cy\:le, (f.) edr. Circle. 
Cy^linder, (f.) trol, rholbren. 
Cyli'^nderical, (adj.) trolaidd. 
Cy'^mbal, (f.) fymbaj, i Cron. xiii, 

8. i^r ^ fymbalau. 
Cyhegetics, (f.) lljrfrau hclwr- 

iaeth, llyfrau cynyddiaeth. 
Cyanic, or 1 (adj.) ciaidd, coftog- 
Cy'nical,3 aidd. 
Cykosure, (f.) enw a roddir gan 

y Grocgiaid i'rarwydd wybrol yn 

y Gogledd, a elwir Ur/a Minor, 

neu Arthcs leiaf. ^ 
Cy'press, (f.) cyprcfwydden. 
Czar, (f.) titl ymmcrawdr Ruflia. 
CzARi^NA, (f.) titl ymmcrawdrcs 

Ruflia. 



D A 

B, (f.)crgyd tirion; Iwmp. 
i9DAB,(v.a.)paeledu a thorn 

trybaeddu. 
ILE, ( V. a, ) diblo, try- 
. ; ymdrochi. — gwneuthur 
1 anghelfydd. 
(f.) math o byfgodyn. 
LE, (f.) mefur mewn pry- 
eth Groeg a Lladin, o un 
ir a dwy fcrrion. 

' I (f.) tad. 

%, (f.) dagcr, bidog^ ckdd- 



D A 

To DAGGLE, ( V. ) diblo, lludrodi, 

budreddi, diwyno. 
Daily, (adv.) bcunydd, yn fcu- 

nyddiol, bob dydd, o ddydd i 

ddydd. 
Daily, (adj.) beunyddiol. 
Daintily, (adv.) yn focthus, yn 

ddainteithiol. 
Daintiness, (f.) dainteithrwydd, 

amhcuthundcr, deftlufrwydd. 
Dainty, ( adj. ) moethus, dant- 

aidd, daihteithiol^ amheuthun, 

deftlu8| blyfig, meddfaeth. 

PXintt 



D A 

D/iHTY, (f.) acwyn, melusfwyd^ 

amhcuthunfwyd. 
Dairy, ( f. ) llacthdf, yfbaddod. 
Dairy-maid, (f.) llaethraeg, maer- 

eSy maerones, meiiiones. 
Daisy, (f.) afpygan. 
Dale, (f.) glynn, dyffryn, cwm, 

dol, pant, alimor, yftrad. 
Dalliance, (f.) yfbleddach, mal- 

dod, maldodnvydd. — nwyfiant.— 

oed, gohir, aros. 
^^ DALLY, ( V. a. ) ocdi, gohirio; 

ofera ; chwarac, fegura, gwneu- 

thur arabedd. 
Dam, (f.) mam. 
Dam, Bank, (f.) cronfa, clawdd, 

argae. 
To dam, (v. a.) cronni. 
Damage, (f.) colled, coll, niweid, 

argywcdd. 
To da'mage, ( v. a. ) colledu, ni- 

weidio, argyweddu. 
Damageable, ( adj. ) colladwy, 

niweidiol. 
Damascene, 7 (f.) math o eirin- 
Damson, 3 en. 
D/mask, (f.) llien, neu fidanwedi 

ei wau yn Uuniau. 
Dame, (f.) meiftres. — bcnyw. 
To DAMN, (v. a.) damnio, condem- 

nio, difamu, coll-farnu, bwrw i 

farwolaeth, melldithio. 
Damnable, (C) damnadwy, ni- 
weidiol, adwythig, peryglus, en- 

bydus. 
Damnably, (adv.) yn ddamnedig. 
Damnation, ( f. ) damnedigaeth, 

colledigaeth. 
Damned, (adj.) colledig, damncd- 

ig, melldigedig. 
To damnify,(v. a.)niweidio, coll- 
edu, gwneuthur colled. 
Damp, (adj.) llaith, gwlyb, ynwft. 

— prudd, alaethus. 
To DAMP, (v. a.) lleithio, mwydo. 

— daroftwng, lleihau, goftegu. 
Damp, (f.) irder, lleithder ; niwl, 

tarth. — prudd-der. 
Dampness, (f.) lleithrwydd. 
Damsel, ( f. ) gencth, llangces, 

bachgennes, herlodes. 
To dance, (v. n.) dawnfio. 
Dance, (f.) dawns. 
To dandle, (v.) liglo plentyn, di- 
ddanu plentyn. --'malldodi. 



D a 

D/ndripp, (f.) mandon, mardooij 
cenn. 
D/iiOERy (f.) cnbydrwydd, peiyg!. 

Dangerous, (adj.) cnbyd, perygl- 
us, enbydus, niweidiot, adwythig. 

Dangerously, (adv.) yn enbyd- 
us, yn niweidiol, yn beryglus. 

Dangerousness, (f.)enbydrwyd(L 

To DANGLE, (v. n.) ymddibyima, 
bod ynghrog wrth. 

Dank, (adj.) edr. Damp. 

Dankish, (adj.) iraidd, llaith. 

Dapper, (adj.) bach a bywiog, 
buan, cyflym. 

Dapple, (adj.) brith, tryfrith, am- 
ryliw. 

To DAPPLE, (v. a.) britho. 

To DARE, (v. a.) beiddio, arfeiddio, 
anturio, llyfafu, hyderu. 

Daring, (adj.) hy, hydenis, an- 
turiol, eofn. 

Daringly, (adv.) yn hy, yn cofo, 
yn anturiol. 

Daringness, (f,) eofndra, eonder,^ 
arfeiddrwydd. 

Dark, (adj.) tywyll. 

Dark, (f.) tywyll wch, gwyll. 

To DARK, 1 (v. a.) t)r\vyllu, ca- 

or da^rken, 3 ddugo, erchyrfynn. 

Darkly, (adv.) yn dywyll. 

D/rkness, (f.) tywyll wch, tywyll- 
wg, tywyll ni, gwyll, caddug. 

Darksome, (adj.) tywyll. 

D/rling, (f.) anwylyd, hoff-ddyn * 

To DARN, (v. a.) cyweirio, clytdo,, 

Dart, ( f.) dart, gaflach, tiyfer 
piccell, 

To DART, ( V. a. ) ergydio, facthu, 
taflu, piccellu. 

To DASH, (v. a.) taro wrth.— taai' 
ellu J cymmyfgu. 

Dash, (f.) ergyd, tarawiad. — cyffl- 
myfgedd. — y marc [ ] 

Dastard, (f.) edr. Coward, 

Dastardly, (adj.) edr. CowarHj' 

To DATE, (v. a.) gofod i lawr yf 

amfer y gwnaed, neu y 'fgrifcDr 

wyd peth. 

Date, (f.) y dydd, neu*r amfer y 

*fgrifenwyd, neu y digv^ryddoffl 

rhyw beth.— parhad. 
Dative, (adj.) rhoddawl. 
To DAUB, (v, a.) trybacddu,llafamUf 

Uuttrodi, diwyno. Daooh* 



D A 

tTER, (f.) merch. . 

NT, (v. a.) digalonni, peri 

'LESS, (adj.) dipfn, hy, ca^ 

»• 

N, (v. a.) gwawrio, dydd- 

plcuo. 

( f. ) gwawr, cyfddydd, 

ydd, Hug y dydd, glaiiad y 

',) dydd, dwthwn, diwrnod. 

DAY long, cydol, trwy 
Y dydd. 

10 K, (f.) dydd-lyfr. 
IAN, (f.)cylafareddwr, dydd- 
ffi ix, 33. Nid oes rhyngom 
idiwr. 

LING, ( f. ) gwawr-ddydd, 
xviii. 12. A ddangofatft ti 
rr-ddydd ei lie ? 
;le, (v. a.) dallu, tywyllu'r 

gan ornxod difgleirdeb. 

D E 
f, ( f. ) diacon, FhiL i. i . 
• efgobion ar diaconiaid. 
rRY, (f.) fwydd diacon. 
(adj.) marw, diyfpryd, ma- 

• 

•EN, (v. a.) marweiddio. 

', (adj.) marwol, angeuol. 

r, (adv.) yn farwol. 

iSS, (f.) marweidd-dra, ma- 

r. 

[adj.) byddar. 

5" EN, (v. a.) byddaru. 

(f.) rhan, cyfran, dofparth- 

, (v.) rhannu, cyfrannu.— 
h, marchnatta. — ymddwyn• 
t. 

c, ( f. ) cwfmeriaeth, tra- 
— ymddygiad. 
(f. ) dean, deon. • 
LY, (f.) deaniaeth, fwydd 

(adj.) cu, liofF, anwyl, car- 

•drud, prid, gwerthfawr. 

11%, ( f . ] hofFedd . — d rud - 

., prinder, uchcl-bris. 

rt, (f.) newyn, drudaniaeth. 
( r. ) angau, marwolaeth, 
trangcedigaeth, dihenydd. 

LESS, (adj.) anfarwol. 

WATCH, (f.) cloccy xn^irw. 



D'E 

7o DEBAR, (v» a.) rhwyftro, lleftair, 

lluddias, cadw allan. 
7(9 DEBARK, (v. a.) cdn Difemhark. 
To DEBASE, (v. a.) goftwng, dar- 

oflwng, ifelu ; dibrifio, halogi. 
Debasement, ( f. ) ymoflyngiady 

ifelad, dibrifiad. 
7i DEBATE, (v. a. ) yxnrefymmu,' 

ymddadleu, dadleu, cyiihennu, 

ymrafaelio. ■ 
Debate, (f.) dadl, ymddadl, cyn- 

nen, amrafael, ymryfoni 
Debauch, ( f. ) gormodedd j ang- 

hynimedroldeb, afradlonrwydd. 
To DEBAUCH, (v. a.) wttrcs, glo- 

ddcft, y mdry thy llu.— halogi j %g- 

ru. 
Debauchee, (f.) meddwyn, glo- 

ddeftwr, wttrefwr, rhyfeddwr, dyil 

afradlon, anllad, anllywodraethus* 
DEBAUCHERY,,(f.) rhyfcdd, wttres, 

gloddeft, anlladrwydd, trythyll- 

wch, anghymmedroldebi 
7(7 DEB /lit ATE, (v. a.) gwanhau, 

gwanhychu, llcfgau, eiddilo. 
Deb/lity, (f.)gwendid, gwander, 

Ucfgedd, eiddilwch* 
Debonair, (adj.) cyweithas, tinon, 

hynaws, mwyn ; llawen, Hon. 
Debt, (f.) dyled, died, arddwl. 
Debtor, (f.) dyledwr* 
Decade, (f.) deg, degarei ben.' 
Decadency, (f.) methiant. 
DtCALOGUE,(f.)ydeg gorchymyn,. 

y dengair deddi. t 
r<? DECAMP, (v. a.) fymmud gwer- 

fy 11. 
Decampment, ( f. ) fymraudiad 

gwerfyll. 
To DECifNT, (v. a.) t)'wallt yn ef- 

m\vyth o'r naill i*r Hall. • 
To DECAPITATE, (v. a*) cdr. to be' 

head* 
To DECAY, ( V. a. ) methu, llaefu, 

ymlaefu, gwanhau, gwaethygu, 

adfeilio, pallu. 
Decay, (f.) adfeiliad, gwaethyg- 

iad, meth, methiant. 
Decease, (f.) ymadawiad, marw- 
olaeth, trangc. 
To dbce''Ase, (v. a.) marw, trenguj 
Deceit, (f.) twyll, dichell, hoc- 

ced, yftryw, hud, fiomimedigaeth, 

yftrangc, 

N Deceit- 



D £ 

DtciiTVVLf ( adj. ) twyllodrns, 
hoccedus, dichellgar, cyfrwys. 

Deceit FULLY, (adv.) yn hocced- 
us. 

Dbce'itpulness, (f.) twyll. 
Dece^ivable, ( adj. ) twylladwy, 

twyllodrus. - 
Tfi dece'ive, (v. a.) twyllo, hudo, 

iiommi. 
Dece^mber, (f.) mis Rhagfyr. 
De'cency, (fub.) gwcddeidd-dra, 

harddwch, gwcddufder, gwedd- 

ciddrwydd, tegwch. 
Decent, (adj.) gweddus, gwcdd- 

aidd, gweddol, nardd, cynunw)'s, 

teg prydfcrth. 
DjfcENTLY, (adv.) yn wcddus, &c. 
Deceptive, (adj.) twyllo^lrus. 
Deception, (f.) twyll, hudiad. 
Decert/tion, (f.) ymryfon, ym- 

rafael, ceintach, ymddadl. 
To DECi^DE, ( V. a. ) cylafarcddu, 

gwneuthur pen, rhoi barn, torri 

ymryfon. 
Deci'^der, (f.) cylafareddwr, dy- 

ddiwr. 
Decimal, (adj. ) rhifedig wrth 

ddegau. 
To DicitAATEy (v. a.) degymmu. 
Decimation, (f.) degymmiad. 
To deci'pher, (v. a.) egluro, am- 

lygu, defcrifia. 
Deci'sion, (f. ) cylafaredd, cyla- 

fareddiad, terfyniad, torriad ym- 
ryfon. 
DeciJ'sive, (adj.) cylafareddol. 
To deck, (v. a.) harddu, addurno, 

prydferthu. 
Deck, (f.) bwrdd Hong. 
To declaim, (v. n.) areithiaw; 11a- 

faru'n crbyn peth. 
Declamation, (f.)araith, adrodd- 

iad, ymadrodd. 
DcLARATiON, (f.) arddangos, eg- 

luriad, traethad, datganiad, yf- 

pyfiad, dangofiad, cymhwythiad : 

haeriad, honniad. 
To DECLARE, (v. a.) myncgi, dat- 

gan, yfpyfu, egluro, amlygu^ 

dangos ; cyhoeddi. 
Declension, (f.) gogwyddiad, of- 

goad, enciliad ; lledpeirwydd. — 

^aethygiad^ ymlaefiad, adfeil- 

lad. 



D E 

Dbclikatiov, (f.) gogwyddiad» 

gocheliad, ofgoad, enciUsld. 
7^ decli'ne, (v. a. fl»^n.) gogwy- 
ddo, goftwng, pwyfo i lawr, llcd- 

peio. — ammharu, llaefu, metha, 

gwaethygu. — cilio, encilio, go- 

chclyd. 
Decli^niicg, (f.) gogwyddiad, yf. 

tlyiiad. — gocheliad, enciliad.— 

gwaethygiad, methiant, adfeiliad, 

ymlaedad. 
D E c L iV IT Y, (f . ) gorwaercd, llethr, 

lledpeirwydd, ferthallt. 
Decli'vous, (adj.) lledpai, ferth, 

ar oewydd, ar waered. 
Decoctible, (adj.) hyferw. 
Decoction, (f.) berwad ; ifgell, 

yr ifgell y berwir peth ynddo. 
Decollation, (f.) diyddfiad, tor* 

riad pen, torriad gwddf. 
Decomposite, ?(adj.) ail-gym- 
Decompounded, 3 myfgcdig, ail- 

gyfrylltiedig, wedi ci gymmyfgn 

a pheth oedd gymmyigcdig ar 

blaen. 
To DECOMPOUND, ( V. a. ) ail-gyf- 

fylltu, ail-gyfanfoddi, ail*gym- 

myfgu. 
y^? DECORATE, ( V. a. ) addumo, 

harddu, gwychu. 
Decoration, (f.) addurn, -hardd- 
wch, tegwch. 
De^'corous, (adj.) hardd, gweddus, 

pryd ferth, addwyn. 
To decorticate, (v. a. ) dirifgo, 

dirifglo. 
Decortication, (f.) dirifglad. 
Decorum, (fub.) gweddeidd-dra, 

harddwch, ymddygiad prydferth. 
Decoy, (f.) hud, deniad, llithiad. 
To DECOY, ( V. a. ) hudo, deno, 
. llithio, twyllo, 
To DECREA1SE, (v. n.) Iklhau, trco* 

lio, darfod, myned ar gil, trcio, 

cilio. 
Decre^'ase, (f.) llcihad, trai, treiad. 
De cr e'as e of the Moon^ (f. ) adeg. 
Decree, (1.) ordinhad, gofoditd, 

gorchymmyn, arfaeth. 
To decree, (v. a.) ordeinio, arfaC' 

thu, gofod, terfynu, amcanu, k' 

fydlu. . 
Decremeht, (f.) treuliad, lleih^d, 

trai. DeceK' 




D E 

fpiT, (adj.) henaiddy hen- 
lidd, cleiriachaidd, cleirch, 
ich. 

'fitness, l(f.) inethi^nt,ei-. 
'p I T u R B , 3 ddilwch, Uefg- 
^Wendid, oedran. 
:tal, (f.) llyfr cr ordinhad- 
leu gyfreithiau ; cafgliad o 
ladau'r pab. 

A^» ( ^' ) gwarthrudd, ym- 
ad i leihau parch, neu gym- 
i peth, enllib, gogan. 
iY'',(v.)enllibio,abfennu,rhoi 
, rhoi anglod* hortio, go- 
aiweidio, neu ddrygu parch, 
ameriad un. 

iBENCE, 1 (f.) gorweddiad 
IBENCY, 3 i lawr. 
[fliTURE, (f.) yr amferym 
n y bo i ddyn fyned i'r gwe- 
iwn clefyd ; gorweddiad 

» 

LB, (adj.) dcg-plyg. 
ION, (f.) dengwriad, tywyf- 
ig wr. 

5 ION, (f.) rhediad, hyttynt, 
I. ^ 

TAT I ON, (f.) byrrhad, cwt- 
, talfyrriad. 

jssATE, (v. a.) torri yn'un- 
y canol, croefi. 
AT ION, ( f. ) torriad yn y 
croefiad mewn cyvvir ongl- 



CATE, (v. a.) cyfTegru, go- 
bio tu ag at ddwyfol waf- 
. anrhegu, priodoli. 
TiON, (f.) cylTegriad, neill- 
ticu briodoliad rhyw bcth 
fol wafanaeth. 
ON, (f.) ymroad, gwriogad. 
xcE, (V. a. ) tynnu oddi 
rafglu oddi wrth. 
iMENT, (f.) yr hyn a dyn- 
neu a gafglwyd oddi wrth 
(hin. 

BLE, 7 ( adj. ) a allir ei 
VE, 3 gafglu oddi wrth 
th, neu deilun. 
CT, (v. a.) tynnu ymaith, 
kidi wrth. 

'ION, (f. ) cafgliad oddi- 
ith ; yr hyn a dynnir oddi 



D E 

Deductive, (adtj.) edr. Didmik. 
Deed, (f.) gweithred. 
To DEEM, (v.n.) bamu, tybio, xne« 
ddwl, meddylieid, pablu. 

I~ JPe^'eming, (f.) tybiant, tyb, barn. 
Beemster, (f.) barnwfy barnydd, 
tybiwr, cylafareddwr. ' 

Deep, (adj.) dwfn,gorddwfn,g^s. 
Deep, (f.) anoddyn, dyfnder, inor, 

aphwys, LI, 
To DEfi'^pEN, (v.a.)dyfnhau, gwneu- 

thur yn ddwfn.— tywyllu. 
Deeply, (adv.) yn ddwfn.— jm 
drwm, yn alacthus. — yn ddir- 
fawr. 
Dee'pness, (f.) dyfnder. 
Deep-sleep, (f.) trymgwfg. 
In the 'Q^wf of Winter^ ynghanol y 

gauaf. 
Deer, (f.) carw, hydd, cilon, rhy- 

dain, cyllaig, elain, LL 
To DEFACE, (v.a.) anfFurfio, gwrth- 
uno, anharddu, hagrhau ; anrhei- 
thio, dinyftrio, dillrywio, dileu. 
— halogi, llygru, anurddo. 
Defacement, 7 (f.) anffurfiad, af- 
De FACING, 3 lunieiddrwydd. 
See the Verb Deface. 
tDEFAi^LANCE, (f.) diffyg, pall, 
meth ; feithugiaeth, fiommiant. 
The Authors of that unhaf^ De- 
failance, Glanv: 

To DEFALCATE, (v. a.) yfgythfu, 
torri ymaith. — lleihau^ neu gwt- 
togi dogn, neu gyflog un. 
Defalcation, (f.) lleihad; tal*" 

fyrriad dogn, neu gyflog. 
To DEFALK, (v. a.) talfyrru, llei« 
hau, difyrru, torri ymaith. 
Defamation, ( f . ) gwarthrudd, 
farrhad, cabl, enllib, athrod,drwg. 
abfen, gogan, Jer, xx. lo. Canys 
clywais ogan llawer. 
Defamatory, ( adj. ) cnllibus, 

gwarthus, edliwgar, goganus. 
To defame, (v. a.) athrodi, goganu, 
rhoi drygair, rhoi drwg-abfen, 
gwarthruddio, enllibio, hortio, 
cablu, I Cor. iv. 13. Pan fn ca- 
blir. ^ 

Defamer, (f.) athrodwr, enllib- 

iwr, goganwr. 
To DEFATiGATE, (v. a.) bllno, di« 
fiygio, perilludded. 

N 2 * DjBFAr 



D E 

DePATic/riov, (f.) blinder, llo- 

Default, (f.) efgeuliifdra ; gwa- 
llulHni ; bai, carcdd, gwyd.— 
pa!I, diSfyg, ineth. 

70 DEFAULT, f V. 1. ) gWUCDthuT 

bai, pa]lu, eigeolijfo cyfliwni'r 

hyn a addawyd.— 'ffbrffcttio tnvy 

dorri cyngrair. 
DEFLASAKCE,(r.) diddymmiad aiTi- 

mod, ncu gj'ngrair, ciftrj-wiad, 

gorfodacth. 
Defeasible, (adj.) diddymmad- 

wy, a allir ei ddiddyiiunu,neu 

ddlfuddio. 
Defeat, (f^ gorfodacth ; dinyftr- 

iad, diflrywiad, difuddiad. 
T9 def/at, (v. a.) gorchfygu, gor- 

cfgyn, dymchwclyd, gyrru ar ffo; 

diitr/wio. Z*;]^. fiommi, feiihugio; 

twyllo. 
7<^ defecate, (v. a.) diwaddodi, 

diwaclodi, diamhuro, puro. 
Defecatk, > (adj.)pur, glan,di- 
DifFECATED, J gymmyfg, diwacl- 
odion. 
Defecation, (f.) glanhad, pur- 

cdigacth oddi wrth waelodion, a 

phob math o aflendid. 
Dffect, ( f . ) diffyg, pall, meth, 

cifiau.— bai, gwyd. 
Defectibi'lity, ( f. ) ammhcr- 

fFeithrwydd, ffaclcdd, diffyg- 



Defe'ctible, 7 ( adj. ) ammher- 
palledig. 



Defective, 3 ffaith, diffygiol. 




Defi^ction, (r.)ffacledd.-— gwrth- 
giliad, ymadawiad, ymlithr un 
oddi wrth ei bcnnacth, neu ei 
blaid. 

Defectiveness, (f.) edr. DefeSii- 
biliiy. 

Defence, (f.) amddiffynfa, diogel- 

fa. diffynniad, ymddifiynniad, 

ymgelcdd, nawdd, nodded, ym- 
adfcrth, achles. 

Defenceless, (adj.) diymgelcdd, 
analluog i ymddiffyn ei hun. 

7(P defend, (v. a.) amddiffyn,- cy- 
faniug, achlclu, noddi, ymge- 
lcdd u,diogclu, diffryd, aiTiwyn, LL 

Defend A BE, (adj.) amddiffynad- 
wy, a ellir ei amddiffyn, neu ci 
doiogelu. 



D £ 

Dbpekdavt, in Law, {Q y 

huddol, yr hwn yr achwynii 

no, amddifFynnwr. 
DEF^xDEm, (f. ) ymddiffyn! 

noddwr, diffi^ddlad, dii 

niawdr ; dadlcnwr. 
DEFEKSATivE,{f.) ymddiffyni 
DEFfcS-siBLE,(adj.) edr defeniA 
Defe.ssivb, (adj.) amddiffyn 
To deffr, (v. n. ) oedi, go! 

dodi heibio hyd amfer arall, 

gydio. 
Deference, ( f. ) parch, ai 

dedd, ardduniant, edmyg; 

oflyngiad, ymoffyngiad. 
Defi'ance, (f.) annog, anno 

baidd, ymhyrriad ; galwad \ 

i wncud yn dda, neu i brofi 

huddiad. 
Defi'cience, 7 (f.) diffyg, c 
Defi'ciency, 3 mcthiant, : 

edd, ammherffeithrwydd. 
Def?ciekt, (adj.) diffygiol, 

mherffaith. 
To defi'le, (v. a.) llychwino, 

logi, diwyno, anurddo, budrc 
Def/le, (f.) rhodfa gul, cyf 

ffordd. 
Defilement, (f. ) halogiad 

wyniad. 
To DEFi^NE, (v. a. ) amlygu, 

eglurhau geiriau, neu ryw be 

eraill ; dangos beth yw cynn< 

ncu briodoledd peth. peni 

gofod terfyn. 
Defini'tion, (f.) eglurhad 

iau ; byrr-amlygiad, neu q 

had Q ryw beth. — pennodiad, 

fyniad a ddangofo yn benii 

beth yw hyn a hyn. 
DEFi'NiTivE,(adj.)pennodol, 
• fynol ; ficr, pendant. 
Defi'nitively, (adv.) yn bene 

yn cglur, yn bennodol, yn 

tan derfyn, ar ychydig eiriau 
Deflagration, (f.) llofgiad, 

ddeithiad. 
To defle^ct, ( V. n.) gogwy 

yftlyTu, plygu ; ofgoi o'r ffc 

lledtroi. 
Deflection, ( f . ) gogwyd( 

plygiad, troad o'r iawn ffbrd 
Defloration, (f.) trais, llati; 

llathludd, dygiad gwyryfd 

me 



D E 

. — Fig. cafgliad o fiodau^ 
hannau mwyaf rhagorol o 

The laws of tiormandf are 
eat meafure the Defloration 
Englip lotas. Hale. 
OUR, (v. a.) treilio, llath- 

dwyn gwyryfdawd, ncu 
idod vntvch.. —Fig. anharddu, 
u» anurddo. 

ciON, (f.) rhediad i wared, 
d, llifeiriad. 

»ATioN, (f.) halogiad, di- 
, anurddiad. 

:£MENT, in latOf (f.) attal- 
oddi with ei iawn berchen. 
iiaeth, attafael. 
'rm, (v. a.) anffurfio, gwrth- 
iharddu, hagrhau, anurddo. 
fATiON, (f.) anfFuriiad» an- 
jwrthuniad, difwyniad, an- 
ad, aflunieiddrwydd. 
4 ED, (adj.) anffurfiol, af- 
d, gwnhun, anhardd, hagr, 
1, anferth, anaddwyn. 
»iEDLY,(adv.)ynafluniaidd, 
jfth. 

wiTY, (f.) anffurf, anhar- 
, gwrthuni, aflunieidd- 
, dybrydedd, hagnvch. — 
feiliom oddi wrth reolau 
iirwydd moefol ac ufudd- 

.AUD, {v. a.) twyllo, fiom- 

jDiNG, (f.) fiommiant. 
AY, (v. a.) dwyn traul un, 
ft. 

, (adj.) teg, dillyn, glan, 
[loyw. 

CT, (adj.) marw, diyfpryd. 
(\ ( V. a. ) annog, cyffroi ; 
— ffieiddio, gwaradwyddo. 
cxiii. 7. tyred a ffieiddia If- 
Sam. xvij. 10. Myjia"^^' 
ldL2dsfyddinoedd Ifrael y dydd 

« 

BRACY, (f. ) dirywiad, af- 

, lledrywiad ; llygredig- 

ymadawiad oddi wrth rin- 

i moefoldeb, 

^NERATE, (v. n.) dirywio, 

0, afrywiogi. 

BRATE, (adj.) dirywiog, af- 

;; Uygredig. 



D E 

Degeneration, (f.) edr. Degene* 

racy. 
Degenerous, (adj.) gwael, gwrth-^ 

nil ; enllibus. 
To deglutinate, (v.a.)diyfgraWo 

lingo. 
Degradation, (f.) difwyddad. — 

cyfnewidiad o gyflwr mwy an- 

rhydeddus, i gyflwr mwy gwael 

ac ifel. 
To degr/de, (v. a.) difwyddo, di- 

urddo, diawdurdodi, difiiddio un 

o'i alwad ; lleihau bri, neu gynir 

meriad. 
Degree, (f.) gradd; gris, cam; 

mefur. 
By degrees, (adv.) ynraddol,bob 

yn ychydig. 
T^o dehort, (v. a.) gwrthgynghori, 

cynghori 'r gwrthwyneb, annog y 

gwrthwyneb. 
Dehortation, ( fub. ) anghyng- 

horiad, gwrthgynghoriad. 
7i? deject, (v. a.) bwfw i laWr, 

taflu i lawr, troi heibio, gyrru 

allan. — triflau, galaru, alactku. 
Dejectedly, ( adv. ) yn briidd, 

yn drwm, yn sJarus, yn alaethus. 
Dejectedness, ) ( f. ) trymder, 
Deje'ction, 3 prudd-der, 

trymfr)'d, triftwch, galar, alaeth ; 

ifelder yfpryd, 
TV de/f Y, (v. a.) gwncud yn dduw, 

addoli rhyw beth megis Duw. 
To deign, (v. n.) teilyngu j bod 

yn wiw gantho j ymoftwng. ad. 

caniattau, cennadu. 
Dei'gning, (f.) teilyngiad ; can* 

iattad, cennad. 
Deism, (f.) athrawiaeth y cyfryw 

ag ydynt yn credu fod Duw, eithy 

yn gwadu datguddiad. 
De'ist, (f.) un yn credu fod Duw, 

eithr yn gwadu datguddiad. 
Deity, (C) duwdod. 
Del/itor, (f.) cyhuddwr, achwynv 

wr, athrodwr. 
7tf delay", (v. a.) oedi, gohirio, 

cyngydio, fefyllian, godrigo. 
Delay", 1 (f.) cyngyd, gohir- 
Delay'ing, I iant, oed, godrig, 

llercian, ymaros. 
DeLe'ctabl]^, (adj.) hyfryd, lion, 

hylon^ digrif. 

DlLfCT* 



D E 

Oel^ctableness, (f.)hyfrydwch, 

digrifwch, difyrrwch, diddanwch. 
Delectation, (f.) dywenydd. — 

cdr. DeleStabknefs, 
To DELEGATE, (v. a.) gorchymyn 

pcth i un, cymmynu, rhoi fwydd 

iun. 
D lb LEO ATE, (f.) dirprwywr, rhag- 

law, un wcdi ei awdurdodi i wei- 

thredu dros un arall. 
Deleni^fical, (adj.) a lonyddo, 

a liniaro, a cimwythao. 
Delj^tion, ( f. ) dclead, diddym- 

miad, tynniad allan. 
Deletijrious, J ( adj. ) niweidiol, 
Deletery, 3 marwol, adwy- 

thig. 

Delf, (f.) cleddiwig, cloddfa. 

De LIB AT ION, (fub.) chwaith, ar- 
iad; prawf. 

To deliberate, (v. n.) ymgyng- 
kori ; yftyrkd, cymmeryd pwyll, 
pwyllo. — ammau, petrufo. 

Deli^bxrate, (adj.) yllyriol, pwy- 
Uog, gochelgar. 

DsLt^BERATELY, (adv.) yn bwyll- 
ig, yn yllyriol, yn feddylgar, yn 
ddifyrbwyll. 

Peljber ation, (f.) ymgynghoriad, 
yftyriaeth, pwyll, gocheliad. 

DELICACY, (f.) tegwch, telediw- 
rwydd, pryd. — Ancwyn, am- 
mheuthun. 

P/licate, (adj.) mwythus, defll, 
deftlus, blyfig, murfennaidd ; di- 

Uyn, teg, hardd, prydfcrth. 

daintaidd, aminheuthun, alaf. 

Delicately, ( adv. ) yn ddeftl, 
yn hardd, yn brydweddol, yn 
ddillyn, yn ddaintaidd. 

DifLiCATENEss, (f.) edr. Delicacy, 

D^LiCATES, ( f. ) moethaii, am- 
mheuthunion, dainteithion. 

Deli'cious, (adj.) deftl j mdys, 
per, peraidd. 

DELi'ciou3NE3s,(f.)pereiddrwydd, 
melyfder. 

Delight, (f.) hyfrydwch, digrif- 
wch, difyrrwch, dywenydd, di- 
ddanwch. 

3V del/ght, (v. a.) ymhyfrydu, 
ymddigrifo j difyrru, digrifhau, 
dkldanu, gwneuthur difyrrwch ; 
cymmeryd difyrrwch. 



D E 

Del^'ghtpul, (f.) hyfryd; difyr. 
Deli'ghtfulness, (f.) edr. Ot- 

light, 
lo deli'neate, (v. a.) portreiadu, 

portreio, llunio, lluniaethu, dar- 

lunio. 
Deli'neation, (f.) portreiad, dir- 

luniad. 
Deli^n^uency, ( f. ) diffyg, bai, 

trofedd, gommcddiad, efgenluf- 

iad gwneuthur yr hyn a ddylid. 
Deli NQUENT,(f.) trofeddwt, cim- 

weithredwr, drwgweithredwr. 
To deli'quate, (v.n.) toddi, dtd- 

laith, dadmer, meddalhau, nftir- 

ioli, ymddattod. 
De liquation, ( f. ) dadlaidiifd, 

meddalhad ; ymddattodiad. 
Deli^rious, (adj.) fyfyrdan, gpr- 

phwyllus, ymleferaidd. 
To be deli'rious, (v. a.) ymlyfcr- 

ydd, bod yn fyfrdan. 
Delirium, (f.) ymlefcrydd, fyfyr- 

dandod, gorphwyll. 
To deu'ver, (v.a.)gwarcdu, rhydd- 

hau, digaethiwo. — rhoi i fynu.— 

dyroddi, traddodi. 
T*)? deliVer ^ Speech i (v. a.) arei- 

thio, parablu. 
DeliVerance, ( f. ) rhyddMd, 

gwaredigacth. 7— rhoddiad, dy- 

roddiad, traddodiad. 
Delivery, (f.) adroddiad, tracdi* 

iad, llafariaa, dull o lafaru. Edr. 

Deliverance, 
To DELUDE, (v. a.) twyllo, httdo, 

denu; fiommi, feithugio. 
To DELVE, (v. a.) cloddio, ^alu. 
Delve, edr. Delf\ 
De^lucb, ( f. ) diluw, llifciriant, 

rhyferthwy. 
To de'luce, (v. a.) llifeirio, gorlifo. 
Delusion, (f.) hud, twyllj Hnd- 

oliaeth, Uedrith.— amryfufedd. - 

2 l^hef, ii. 11. Denfyn Duto i^ 

hvy amryfufedd cadarn, 
Dt^MAGOGUE, (f.) from Gr, AipJ> 

People, pobl, and uyu, to lead', tf* 

wain 5 y pen, neu'r blaenor mcwn 

terfyfg, neu gynnwrf ym myfg y 

cyfFredin bobl ; cychwynwr yffl" 

ranniad. 
Demain, (f.) trcf-tad, treftadactlu 

Demand, (f.)arcfe^gofyn,gofyniad' 

"9 



D E 

KDy(v.a.) gofyn,erchi,ceifio. 
DANT, (f.) eirchiad, gofyn- 

'an, (v. a« and n.) ym- 

, ymarweddiad. — Fig, di- 

diyftyru. 

louR, (f.) ymddygiad, ym- 

iad. 

TATioN, (f. ) lledfrydedd, 

Rwyr,gorphwyll, gwallgof. 

RGB, (v. a.) trochi, fuodo, 

T, (f.) haeddiant, haedd- 

b, rhyglyddiant. 

:ltiT, (v. a.) haedda, fhy- 

, gobrynu. 

B, edr. Demain. 

OD, offiong the heathen^ (f.) 

duw. 

ATibN, (f.) mndiad, fym- 

Uetty, newidiad trigiant. 
, (f.) angau, marwolaeth. 
Id.* 

SB, (v. a. ) cymmynnu ; 
arhegu. 

ION, (f.) goftyngiad, ifeJiad. 
LACY, (f.) From Gr, AcfAor, 

pobi, and K^ouTiu^ to com- 
or govern, llywodraethu ; 
Jy wodraethjgwl ad wriaeth . 
ATiCAL, (adj.) yn perthyn 
^v lywodraeth. 
►LisH, (v. a.) tynnu i lawr, 
io, dinyftrio. 
SHiNG, 1 (f.)bwriadi lawr, 
TioN, 3 , diftrywiad, di- 
l. 

Gr. AuifjLuVf a god, or age- 
.) yfpryd da neu ddrwg.— 
iaid ymhlith y cenhedloedd 
ddolgar, oeddynt yn ar- 
:cau naill ai eneidiau'r rhai 
awfant a'r byd ; neu yn- 
lu o uwch radd, na fuant 
yn gyfiylltiedig a chyrph 

ond oeddynt megis cyf- 
r rhwng Duw a dynion : 
yn amryw fannau y mae 

yn galw eu duwiau ' yn 
liaid. 

OCT EK) ' 

rylfod Jupiter, at y De- 
i, ncu*r duwiau eraill. II, 



D E 

i.l. 222. Felly A£l. <7. i^.ynfi^-^ 
negi duwiau dieithr, Sttait ^«i/N««iMr. 
AcufMHu, demons, ydynt yn fynych 
yn yr yfgrythur yn arwyddocGBU 
eilunod ; eithr (yn ammbriodol 
iawn) a gyfieithir Cythreuliaid, 
megisZ)^«/.xxxii. 17. Abenthafant 
i (eilunod, Aa»f*owoK) gytbreuliaid, 
I Cer, X. 20. Ond y pethauy nair 
cenhedloedd yn eu haberthu i gyth- 
reu/iaid (eilviiiod, AwfMvwq) y maent 
yneu haberthu. — Sroyf^?, neuiUe- 
M% AoufAOfv, oedd yfpryd ag oedd yn 
danfon clefydau ar ddynion. Ear. 
Homer* s Odyff. E line 394 to 397. 
and K line 64. 

Demonstrable, (adj.) profedwy, 
dangofadwy ; a ellir ei brefi, neu 
ei amlygu. 

TV DEMONSTRATE, (v.a.)profi, am* 
lygu, dangos, arddangos, hyfpyfu, 
profi yn eglur, eglurhau. 

Dhmonstration, (f.) dangoiiad, 
eglurhad, arddangofiad, amlygiad, 
prawf, profiad cglur* 

Demo'nstrative, (adj.) ditmhen- 
ol ; profiadol, hunan-brofiadol. 

To DUMVR, ( V. , n . ) petrufo, am- 
mau.— oedi, gohirio, pwyllo, ym- 
aros, annilyfu. 

Demur, (f.) petrufder, ammhcu- 
aeth, annilyfrwydd meddwl. 

Demure, (adj.) gWyl, cywilydd- 
gar, mul, llednais. ^ 

Demureness, ( f. ) gorchwylcdd, 
lledneifrwydd, gilder. 

Den, (f.) ffau, ogof, ceudwll. 

Deni'al, (f.) llyiiant, nag, gwrth- 
odiad ; gwad, gommeddiad, ,palL 

Denigration, (f.) duad,gordduad. 

Den ISDN, ? ( f . ) alltud we^ ei 

Denizen, 3 wncuthur yn wr 
breiniol ; dinafwr, dinefydd. 

To de'^nizen, (v. a.) breinioli, brei- 
nio, gwneuthur yn ddinafydd. — 
Fig, noddi. 

To DENOMINATE, (v. 3.) cyfcnwi, 
cnwi, rhoi enw. 

Denomination, ( f, ) cyfenwad, 
en wad. 

Denotation, (f,) nodiad, yfpyf- 
iad, arwyddoccad. 

To DENOTE, (v. a.) nodi, arwydd- 
occau, hyfpyfu. 

T0 



"ii if*:T<TTat: 



'-i., 



4 _• 



D E 

Tfi%%nnifitcn, •▼. a. bygwtii, ga- 

wdmtsd, dat^n, zybx^cdcl. 
DmiiouwciMENT, 1 :'.. 3yr7tfiiac, 

bygythion. 
Dm?i.iEy :' adj. . ':r^, «ml, c 
fyrt . 

^rfdcr. 
DiST, ■:.; g^ifti -'.-..ca, rz: 

rlwgn, ::ilc. 

D»TAL, ;■ adj. ) danii^i::^^ 

gy±rog, dcinticj. 
D/!«TiFEicB, .f.j deinr-olch. 
D E NT f T 10 31 , : i'. ■ nagiad danne-ii, 

danheddiad. 

7#DEMUDATE, ( V. Z. ] dvaGCClli, 

dihacnZy axnnocthi. 
Dfi n UD ATiON, ( r.} dynocrhiEC, am- 

noechiad, dihatriad. 
To DESJjDEy cdr. rs Denalzte. 
De N u N c I A T 1 y , ', r. ) cdr. Din^^ tcf- 

mint. 
To deny', (v. a.; g-.vadu, ymwadu, 

naccau, gomineddy pallu, ym- 

wrthod. 
Desy'^isc, (f.) ymwadiad, gom- 

mcddiad, naccad. 
Tq deobstruct, (v. a.) rhyddhau 

IFordd ; C}'mmer;'d ymaivh bob 

rhwyftrau. 
7i DE(fp PILATE, (v. a.) tdr. to ae- 

obftrun. 
Deoppilation, (f.) agoriady neu 

ryddhad iFordd. 
7<? DEPAiriT, (v. a.) paentio, bri- 

tho J argraphu. 
y^ DEPART, (v. n.) ymadaw, ym- 

adacl, myncd ymaith, encilio. 
Depa'^rt, l(f.) ymadawiad, my - 
Depa^'rtiiic, 3 ncdiad ymaith,cn^ 

ciliad. 
Dep/rture, (f.) edr. Depart, 
To J)Rpa''sture, (v.a.) pori, porfau, 

pcfgi, ymbawr. 
^0 depauperate, ( v. a. ) tlodi, 

gwncuthur yn dlawd, llwmhau. 
Tjr DEPEND, {v. n.) ymddibynnu, 

yinorphwys, ymddiricd. 
Oepf'^ndence, 7 ( f . ) ymddibyn- 
Depe^ndrncy, J niad, ymor- 
phwyfiad; goglud, hydcr, ym- 
udiricd.— anncl, atteg. 



D E 

I DsrzTDKsT, (adj.) jmddibynnot. 
Oefes^sst, ::'. djn gofgotdd; 
d!i s 5} T!i ymdiibyiisa ar anil. 
! DspsaJ^i^Tios^ f." colliaat, cyfr- 



gel 'act,. CT^gdi, disyfbiad, dif- 

' r; - = ?i CT, T. i.' edr. .*j Depmat, 
DHPiiArrcSr f.! hJtiad, diwallt' 

iac* iiwreiddiac gwallc. 
Depilocs, ; adj. ; di£ew, mod, 

Di?iir:cx, :'. g'araghid,yfpTdd- 

D-?icra5le, aij.' galanis, il- 
aediJi, t^iiuTwi, grtivnol, gofid' 

Di?LORABLENE5*, yL) gxcTyiidod, 

£:£i, meni, avchineb, 
T'J DEPicRE, ^v. a.) cwyno, gali- 

rc, alaediu, coflurio, gitfpu, 

v.vlotain, cw\nofain. 
Deplorably, v ^^'- ) Y^ ^SixnSt 

vn drucnus, vn refvnol, 
Deplorisc, [(.) wylofain, alieth, 

cwynfan, galamad. 
Depluuation, [(.) diblaad, di- 

blufiad. 
Deponent, (f.; t\-ft, gwybyddiid. 
To depopulate, (v. n.) difiodi, 

dibobli, dinylbio, diftrj'^no, «i- 

rheichio, vfpeilio. 
Depopulation, (f.) dibobIad,de- 

faedd, anrheichiad, difrodaeth, di- 

ftrr^nad, dimilriad, difrawd. 
De po pu l A TO R , ( f . ) difrodwr, an- 

rheithiwr. 
To deport, (v. a.) dwjTi ymsdth.-" 

ymddw-yn, ymarweddu. 
Deport, ( f. ) ymddygiad, ymar- 

weddiad, anveddiad. 
Deportation, (f.) trawfglwydd, 

trawfglwyddiad, herwriaeth, dc- 

oliad, alldudiaeth. 
Deportment, (f.) cdr. Deport, 
To depose, (v. a.) dodi i law, §p- 

fod i lawr ; difwyddo, difii(kJio» 

rhoi un allan o'i le, diurddc 
To DEPOSE upon oatbi tyftiolaetbtti 

tyngu.^ 
Tl? DEPOSITS, (v. a.) dodiilav^! 

rkoi i lawr, gofod i lawr ; Aoi 

ymaith, rhoi heibio, rhoi i fyij^j 

gadael ; gorchymyn i un, rhoi * 

gadw at un ; rhoi cyngwyfU. 



'E, 7 v^O adnau, yr hyr. 
i-UM, 3 a roddir i gadw 
gwyftl. • 
ION, (f*) tyftiolaeth ar Iw. 

'ddiad, difuddiad. • 

/tion, (f.) llygriad, llygr- 

i. 

Ve, (v. a.) llygru, diwyno, 

, g^ro. 

2DNBSS. Edr. Depravation. 

TY, (f.) llygrcdigaeth. 

CAT 8, (v.n.) adolwyn, ym- 

i,ymeiriol,attolygu,yinhw- 

bil, ymlewydd, ymcrfyn. 

ATiNG, 1 (r.)erfyniad,ym- 

Ttion, 3 biliad,attolygiad 

jciATE, (v. a.) dibrilio, 

iyilyru. 

JDATE, (v. a. ) prciddio, 

io, yfpeilio, yfgyflu, yf- 



Ll. 



Ttion, (f.) preiddiad, an- 
l, yfpeiliad, difrodiad. 
iHEND, (v.a.) dalhebwy- 
ar y weithred.— //jg-, di- 

"ss, (v. a.) gwafgu i lawr, 
lawr, dwyfo i lawr. —Fig. 
daroftwng, ifclu. 
ION, (f.) gwafgiad i lawr, 
i lawr. — daroftyngiad, 
i. 

TiON,' (f.) difuddiad, di- 
i ' diddymmiad, dygiad 

VE, (v. a.) difuddio, di- 

vyn oddi ar, amddifadu ; 

). 

f.) dyfnder. Edr. Deep, 

2N,(v.a.)dyfnhau, gwneu- 

idwfn. 

>N, ( r. ) gyrriad ymaith. 

ATE, (v. a.) puro, glan« 

•eiddio. 

TE, (adj.) pur, glan. 

'ION, (f.) purad, glanhad, 

id. 

'ION, (f.) anfoniad cen- 

fodiad rhaglaw. 

E, (v.a.) anfon cennad; 

ar yn rhaglaw ; rhoi 

5th i un ; gwneuthur yn 

liwr ; gofod un tan, neu 

iaraJl> z Sam. xv, 3. Nid 



D E 

(^es neb dan y brenbin a torandatPQ 

urnat ti, 

De^puty, (T.) dirprwywr, a fo*n 

He un arall, a wafanaetha fwydd 

yn He un arall, rhaglaw, i Bren, 

xxii. 47. Onid rhaglaw oedd yn lie 

brenbin, 
Dereli'ction, ( f. ) ymadawiad, 

ymwrthodiad. 
To DERIDE, (v. a.) chwerthin am 

ben, gwatworj gwawdio, dk-mygu. 
D£ri^si%n> (f.) gwatwor, gwawd, 

dirmyg. 
Derivation, (f. ) tynniad oddi 

wrth y naill i*r Hall ; goferiaci. 
Derivation of words ^ tadogacthi 

gciriau. 
Derivative, (adj.) wedi ei dyfc* 

nu, neu ei gymmeryd oddi wrth 

beth arall. 
71{» DERi'vE, (v.a.) tynnu oddi wrth. 

— neut. deilliaw, dyfod allan. 
Dern, cruel^ (adj.) yfgeler, creu- 

lon, erchyll, aruthr, engiriawl. 
Dern, lonely ^ (adj.) unig, neillduol. 
D E R N i' £ R , (adj . ) di wcddaf . — Der^ 

nier.Reforti noddfa diweddaf. 
To DEROGATE, (v. a.) dibrifio, rhot 

anglod, rhoi drygair, goganu, 

hortio, enllibio. — lleihau. 
Derogation, ( f . ) Heihad parch, 

tynniad oddi wrth; gogan,hortiadj 

enllib. 
Derogatory, (adj.) a Iciha werth 

neu fri peth. 

Dts art, (f.) anialwch,diffeithwch. 
Descant, (f.) eglurhad ar beth, 

traethawd ar beth. 
To DESCANT, (v. n.) cglurhau peth, 

rhoi amlygiad ar beth ; holi peth 

yn fanol. 
7"^ DESCEND, (v. a.) difgyn, myned 

i waered, myned i lawr. 
Descendant, ? (f.) eiillydd^ hil*. 
Descendent, i iogacth. 
Descj^nsion, (f.) difgynniad, gof« 

tyngiad, ifcliad. 
Descewt, (f.) gorwactcd, lledpeir- 

wydd,ferthedd,gogwydd,difgynfa. 
Desc'^nt, 9ffsfrin^^ (f.) hil, ach, 

hiliogaeth. 
DEsctNT, invnfiony (fub.) rhuthr, 

cyrch, diebyd. 

^0 DBscRi'jBi, (v.a,) lJunio,'por- 
O ^ Ueiadttj 



D E 

treiadu; dofparthu.— mynegi, dat- 
gan, adrodd, egluro, yfgrit'enu. 
Jof, xviii. 6. A^hvjt a ddolperth- 
wch y wlad. Barn, viii. 14. ^r 
yHtef a '-fgrifcnodd iddo d^wyfogion 
Sucrotb.-^'Rhvif, iv. 6. Tu datgan 
dedzvyddwcb y dyn, 
Sescri^ber, (f.) adroddwr, my- 



negwr. 



DfiscRi^PTiON, (f.) darluniad, por- 

trciad, dofparthiad, Jof, xviii. 6. 

mynegiady adroddiad. • 
Tq descry', ( v. a. ) felu, golygu, 

tremio, canfod, gweled ym mhell, 

yfpio; diachludd. 
JDescry', (f.) fel, amlygiad, dad- 

annudd. — golygiad, ylpiad. 
Descry'^ing, (f.) cdr. Defcrj, 
^(? de'secrate, (v. a.) digyflegru, 

halogi, diurddo. 
Disecr ACTION, (f.) digyiTegriad. 
Dessert, (f.) anialwch, diffeith- 

wch, Jle anial, anghyfanneddle. 
Ti dese^'rt, (v. a.) gadael, ymad- 

ael, vmwrthod. 
Dese rt, (f.) haeddiant, liaedded- 

igaeth, rhyglyddiant, gobryn, efr- 

llidd. 
Dese'rter, (f.) ffoadur, ciliad, 

ymadawr. 
Desj^rtion, (f.) fibad, ymadaw- 

iad., 
fTi^DESE'RVE, (v. a.) hacddu, rhy- 

glyddu, gobrynu, dirpcr. 
DfibERVEDLY, (adv.) yii haedd- 

iannol. 
Sn? DEsi'ccATE, (v. a.) fychu, dy- 

fychu. 
Desi''ccative, (adj.) a fycho. 
yi? desi'derate, ( v. a. ) eidduno, 

dymuno, hiraethu am beth an- 

natguddiedigy Xieu abfennol. 
Design, (f.) arfaeth, amcan, bwr- 

iad, gcxidau, pcrwyl, arfeddyd, 

diben, appwyntiad, cynllun, 

. ffurf a llun adeilad, &c. 

I0 DESi^GN, (v. a.) arfaethu, am- 

canUy bwriadu 5 dychyramygu. — 

llunioy llinellu, 
Desi'gnation, ( r. ) appwyntiad, 

ordinhad, arfae'thiad. 
pEsj(*ONEDLy, (adv.) yn fwriadol. 
D.tsi'gnment, ( f . ) dychyinmyg, 

yftrangc. cdr, i)(/^zr. 



D E 

Desi'rable^ (^j*) dymunol, ei* 

ddunoL. 
Dfisi'RE, (f,y dymuniad, chwant, 

eidduned, dihcwyd, deify EaE, ar* 

gyllactli, afar, hi, 
To^En i'r E, (v.a.) dymuno, eiddaw), 

chwennychu, deilyfu ; gofyn, cr- 
•chi, erfynj adolwyn. 
Desi'rous, (adj.) chwannog, aw- 

yddus. ^ 
To desi'st, (v. n.) peidio, yaaat* 

tal, gorphw^'s, ymaros. 
Desi'stance, (f.) dyibeidtad, s^- 

phwyfiad, ymattaliad, tawl. 
Desk, (!".) cift, yllyffylog. 
D/soLATE , (adj.) anghyfauBcddi 

diffaith, difrodus, anrheithadwy. 
7(? DESOLATE, cr 1 (v. a.) anghyf- 

maie desolate,} anneddu^ di- 

frodi, aBrhcithio, diffeithio, 11a- 

naftru. 
Di'bo LATELY, (adv.) yn anghyf- 

annedd, yn anrheithadwy. 
Desolation, (f.) difrawd, difrod- 

acch, Uanaftr, anrhaith, amg^yf- 

annedd-dra ; diffeithwch, J^rA. 

23. PafodJ yr aetb Babilonyn ddi- 

ffcichwch ym myfg y cenbedktdi. 
Despair, (f.) anobaith. 
Tip DESPAIR, (v. n.) anobeithio, di- 

obeithio. 
Desperate, (adj.) anobcithid. — 

byrrbwyll, ehud. -^enbyd, cre»* 

Ion, pcryglus. 
Desperately, (adv.) ynanobcidi- 

iol ; yn crphwyllus, ya wallgofos, 
Desperati-ness, (f,) ehudnvydd, 

gwallgof, gorphwyll. 
Desperation, (f.) anobeitjuad^ 
DESPICABLE, (adj.) dirmygus, di- 

yllyr, dibris, gwael, falw, difyl-' 

wedd, dichvig. 
Dbspicableness, (f. ) gvyaclcddi 

falwedd, dielwant. 
Despicably, (adv.) yn wael, y* 

falw, ynddirmygus. 
DtsPiGHT, edr. Defpite^ 
7o DESPi'sE, (v. a.) dirmygu, fir** 
, mygu, diyftyru, dielwi, dibrifo* 
Despi'ser, (f.) dirmygwr, difc# 

iwr. 
Despi*sino, (f.) dibrifiad, dirmyg^ 

iad. 
Despi'tb, ma/i€f^{Q malgis^Gynfig* 



D E 

1, diwg-ewjrllys, cyngorfynt. 
TUi fcorjtj (f. ) tremyg, di- 
'ch, dirmyg. Ezec. xxv. 6." 
//ddirmyg J/? erhyn tir IfraeL 
»iTB, (v. n.) malcilio, cyng- 
u, cynfigciuiu ; gwrthwy- 
neu feithugio amcanion un, 
> gynfigen tu ag atto. 
TEPUL, (adj.) mal^ifius, c)rn- 
us, drwgewyllyfiol, cyngor- 
j, drygionus. 

TB FULNESS, (f.) cdr. Dffpite, 
•OIL, ( V. a. ) yfpeiJio, an- 
io, difieddu, difuddio, cipio. 
ILING, 7 (f.) yfpeiliad, an- 

.ATION, J 
d. 



rheithiady di- 



»OND, (v. a.) anobcithio, di- 
i, gwanobeithio. 
«DENCE, 7 (f.) anobcith,di- 
iDENCY, 3 galondid. 
iDENT, (adj.) anobeithol, 
th. 

E, (f.) rhiawdr, arglwydd, 
mmerodr. 

ric, 7 ( adj. ) arglwydd- 
riCAL, 3 iaethol, ymmcr- 
d. 
ric Government, (f.) un bcn- 

ymmerodraeth. 
risM,(f.)cyflawn (perffaith) 
dod, ymmerodraeth ; Uy- 
:th, ac y mae'r gallu a'r aw- 
l yn gwbl yn llawV ty wyfog. 
•UMATE, (v. a.) diewynnu 
r cwyn. 

viATioN, (f.) dievvynniad. 
AMATiON, (f.) digennad. 
TiNATE, (v. a.) arfaethu, 
ntio,ordcinio ; gofod ; liun- 

rATiON, (r.)amcan, arfaeth- 
)wriad, arfeddyd, diben, 
I. 

riNE, (v. a.) Edr. Deftinate. 
ly, (f.) tynged, tynghedfcn. 
•UTE, (adj.) amddifad, di- 
:dd, digarad. 

UTioN, (f.) amddifcdi, di- 
nt ; eifiau, di^yg, angen. 
'ROY, (v. a.) diilrywio, di- 
>, difrodi, difetha. 
OYER, (f.) dinyftrydd, di- 
vr, diilrywiwr, difrpdwr. 



D E 

DisTRvcTABLE, (adj.) a alHr ei 
ddinyilrio. 

Dl8TRucTioN,(f.) dinyftr, diftryw, 

collcdigacth, difrawd. 
Destructive, ( adj. ) dinyftriol, 

niweidiol. 

Destructor, (f.) cdr. Deflroyer. 
. Desud ACTION, (f. ) chwyfiad dir- 

fawr. 
Desuetude, (f.) anghynnefiadcr, 

anarfcr. 
De s rfLi'o R y, 1 (adj .)niwcidioJ^ 
Desulto'rious,) anfefydlog. ; 
To DESUME, (v. a.) cymmeryd cd<H 

wrth J benthyccio. 
7(7 detach, (v. a.) neillduo, di- 

doli, gwahanu.— <4anfon allan ran 

o fyddin, neu lu. 
Detachment, (fub.) Uu o wyr 

wedi cu hethol o'r brif fyddin, a*u 

danfon ar ryvr achos neillduol. 
7i detail, (v. a.) adrodd; rhoi 

cyfrif o holl amgylchiadau gwcith- 

red. 
De T Ai L, (f. ) cyfrifiad yn cynnwys 

holl amgylchiadau gweithred. 
To DETAIN, (v.a.}attal, dal, lluddias, 

rhwyflro. 
To DETECT, (v. a.) datguddio, dad- 

annhuddo, diachludd, cyhoeddi.' 
Detection, (f.) datguddi^d, dad- 

annudd, yfpyliad, cyhocddiad. 
Dete^'ntion, (f.) attaliad, daliad, 

dallad yn ol. 
To DETf k, ( V. a. ) lluddias drwy 

ofni; digalonni, attal un rhag 

gwneuthur peth drwy ofod o'i 

flaen y canJyniad o hono. 
Determent, (f.) lludd, rhwyftr, 

attaliad rhag gwneuthur peth. 
To ©E^-BROE, (v. a.) fychu ymaith, 

glanhau, carthu. 
Determinable, (adj.) a allir ei 

derfynu. 
To determinate, (v. n.) terfynu, 

pennu, pennodi, dibennu, fcfydlu. 
Determinate, (adj.) terfynedig. 

^Si, ii. 23. Hwnf wedi ei roddi trwy 

derfynedig gyngor a rbag-wybod- 

aeth Duw, 
Determination, (f.) terfyniad ; 

appwyntiad ; ,bwriad, bam, Sepb. 

ill. 8. Canys fy mam fydi ar gyn* 

nuU y Cenbedloedd, 

O 2 fi 



D E 

JV DETERMINE, (v.a.) terfynu, pen- 
nodi > appwyntio; bwrikdu, bar- 

.nu, rhoi barn; rhagderfynu, 'Job 
xiv. 5. Gan fod ei ddyddiau ef wedi 
4U rhagderfynu. 

Dbt^rsion, in Jurger^y (f.) ^Ian- 
had clwyf. 

1^0 DETEST (v.a.) ffieiddio, dygn- 
gafau. 

Detestable, (adj.) ffiaidd, atgas^ 
ffieiddgas, erchyll. 

Detestation, (f.) ffieiddiad, at- 
gafrwydd, caiincb, dygafedd. 

to dethrone (v. a.) dilwyddo 
brenhin, neu ci droi oddi ar yr or- 
^eddfaingc. 

Detinue (f.) cwyn yn crbyn un a 
fo yn pallu a thalu adnau, neu 'r 
hyn a roddwyd iddo i gadw dros 
arall. 

To DE TORT, (v.a.) gwyrdroi, gwyro. 

7i DETRACT, ( V. a. ) athrodi, rhoi 
drwg abfen, rhoi anair, hortio, en- 
llibio. 

Detraction, (f.) athrod, athrawd, 
abi4;n air, gogan, hort, enllib. 

Detractive, 1 (adj.) athrodus, 

Detractory, 3 enllibus, a Icihao 

- iri, neu barch un. 
Detriment, {f.)niwcid, erniwcid, 
-xrolled, amrygoll, argywedd. 
DiTtrimental, (adjO niweidlol, 

argyw'eddus, colledus. 
To detrude, (v.a.) gwthio i iawr, 

gyrru i Iawr. 
Detrtjsion, (f.) gwthiadi Iawr. 
DEVASTATiON,(f.)hafog,anrheith- 

iad, difrod, difrodiad, diilrywiad, 

dinyflriad, difaedd. 
To DEVELOP, (v.a.) cymmcryd ym- 

aith y gorchgudd a fo 'n cuddio 

rhy w beth j gwncuthur yn ainlwg, 

neu *n gydnabyddus ryw gyfrwys 

ddichell. 
To DEVifsT, (v.a.) diofg, dihatru, 

dadwifgo. ¥ig. difuddio, difeddu. 
Devlxity, (f.) gwyredd, cam- 

medd, ceuedd. 
To DLViAT£,{v.n,)cyfeiliorni, am- 

ryfyfeddu, myned oddiar y fFordd, 

diarfforddi. 
JDBV!A'TiON,(f.)cyfei!iomad,didro; 

- f rwydr, amryfyfedd 3 gwibs occh- 
•d| camwedd* 



D E 

Devi'ce, (f.) dychyinmyg, dicheU, 

bwriad, dyfais. 
Device, i>r beraldrjy (f.) arwydd, 

nod i adnabod un wrtho. 
Devil, (L)from Gr. A^et^oPuK, aCa* 

lumniatorf or falfe accujer ; athrod- 

wr, neu gamgyhudawr ; diafof, 

diawl, y fall, y cythraul. 
Devilish, (adj.) diawledig, cyth- 

reulig. 
Devious, (adj.) allan o'r ffordd; 

cyfciliornus. 
To DEvi'sE, (v. a.) dychymmygu, 

dyfeiiio, bwriadu, yftrywio. ~ fiSf* 

iio, llvinio, lluniaethu. 
TV DEVISE in law y (v.a.) cyinmvnini. 
Devi'se, (f.) dychymmyg, ,dyfii«. 

— cymmyniad, neu roddiad trwy 

ewyllys. 
Devi's £r, (f.) dychymmygwr, djr* 

feifiwr. Cymmynnwr. 

Devoid, (adj.) gwag, gweilydd, 

coeg; anolo. 
DEVOIR, (f.) dylcdfwydd, gwafsui- 

aeth ; anrhydcdd a fo yn ddylcdw 

i an. 
To devolve, (v.a.) treiglo i Iawr, 

ymdreiglo. — fymjnud oddiwrdiy- 

naill ?r Hall, 
Devolution, (f.) trciglad i Iawr, 

ymdreiglad. — fymmudiad oddl 

wrth y naill iV Hall. 
Dbvoration, (f.) yfiad, ilyngciad, 

traflyngciad. 
To devote, (v.jj.) cyffcgru, gofod 

heibio tu ag at wafanaeth crcfydd- 

01, neu ryw ddiben neilUuol arall. 
diofrydu, rhoi diofryd. — - gof- 
chymmyn i ddiftryw. 

Devotee, (f.) dyn diofrydawg. • 
Devotion, (f.) addoHant, duwiol- 

der, duwiolfwydd, golychwyd; di* 

hewyd. 
Devotional, (adj.) duwiol, di- 

hewydus, golychwydoJ. 
To devour, ( V. a. ) llyngcu, tra- 

flyngcu ; yfu ; difa, gwaftraffii.- 
Devourer, (f.) yfwr, gwaftrafiwr, 
Devout, (adj.) duwiol, dwyfol, 

crefyddol, golychwyd©!, dihew- 

ydus, defofiynol yn y io,o^xAS> 

2. gwr defofiynol. 
Devoutly, (adv.) yn dduwiol. 



B I 

rNBss, (f.) duwioldeb. 
(f.) y diafoU 

0NOMY9 {(,)from Gr. hv- 
'ond^ ally and vo/m^ , law^ cy* 
^r ail gyfraith, neu ail ad- 
l o'r gyfraith; pummed 
ofes. 

) gwlith, arien. 
or bedew t (v.a.) gwlitho, di- 
gwlith, gwlychu, tacnellu 
1. 

, (f.) tagell eidion. 
( adj. ) gwlithog, 11a wn 

, (adj .) dehau. 

ITY, (f.) deheurwydd; cy- 

1yd, yftryw 5 parodrwydd. 

.ous, (adj.) dehau, deheii- 

iv,dichwith, cywraint; cy- 

i; yllrywgar, celfydd, cyf- 

tvyadl. 

,ou8LY, (adv.) yn ddehau, 

ic. Of diabolical, (adj.) Edr. 

^ 

, (f.) corynrwy, coronbleth, 
:alaith, pleth a wifgai bren- 
1 ynghylch eu pennau. 
AL, (adj.) croes o'r naill 
rllall. 

AL, (fub.) llinell o'r naill 
r Hail. ^ 

ALLY, (adv.) ar groes, neu 
ledd o'r naill gongl i'r Hall, 
[f.) deial. Dr. Davies, — 
XX. 1 1 . yn neial Ahaz. 
T, (f.) priodoliaith, amryw- 
-laith. 

TIC, (f.) celfyddyd ymre- 
, ymrefymmeg, dialechdid. 
ncAL, (adj.) yn pcrthyn 
ddyd ymrefymmu, neu ddi- 
d. 

UE, ( f . ) cydymddiddan, 
id, holiad ac attebiad. . 
OGUE, (v.a.) ymddiddan, 
d. " Doft dialogue with tby 
" Shak. 

' E R, (f. ) from Gr. h», thro^, 
md f/,sr^ov, meafure mefur; 
yn rhannu peth yn ddwy 
y ei banner, tryfefur. 
RAL, or\ ( adj. ) uniawn 
RiCAL, j trwyV canol. 



D I 

Dia^^trali;y, J (adv.)yniitt- 



. 



Diametrically, J iawn>yngy- 

feiriol. ' 
Diametrically, cfpofite, (adv.) 

yn gwbl wrthwyneb. 
Di^amond, (f.) dicmwnt. 
Di^APASM, (f.) per-arogl. 
DAper, (f.) lliain gofgeddog, neu 

rhigolog. 
To Di^APER, (v.a.) amrywio J tjmnu 

lluniau ar liain. 
Diaphaneity, (f.) from Gr. 3^«, 

throuzb^ trwy,- and feuvcj, to afpear^ 

ymddangos; trylo3rwdcr, dilglcir- 

der y gallir gweled trwyddo. 
DiAPHANOus,(adj.) tryloyw, eglur, 

difglair fel y gwelir trwyddo. 
DiAvudtiE^ic, in medicine ; (adj.) 

a bair chwyfu. 
Di^APHRAGM, (C.) from Gr. Ai«- 
^ ^^ayfjiM, a Jpacf between, cyfrwng ; 

lien-gig y ddwyfron, y Ilieingig 

traws, y trawfgae. 
D I A R R HO E A, (f. ) frqm Gr, Atu^^a, 

tofow, gofcru neu lifo ; in medicine, 
. darymred, neu darymrcd y bol. 
Di'ary, (fub.) dyddlyfr, rhyftair, 

llyfr a hyfpyia beth a wnelir bob 

dydd. 
Di^BBLE, (f.) pren, neu hatiam plan-- 

nu. 
Di'cACiTY, (f.) fiaradufrwydd, dy- 

wedgarwch, baldordd. 
Dice, plural of die, dis. 
D/'cER, (f.) difiwr, chwaraewr dif- 

iau. 
Dichotomy, ff.)yr^w Gr. Ai;^oto- 

f4.i»i rhanniaa, neu ddofparthiad 

yn ddwy ran. 
To dictate, (v.a.) adrodd, dywed- 

yd, adrodd i mi beth a yfgrifeno. 
Dictate, (iub.) gorchymynj hy- 

fforddiad. 
Dictator, (f.) adrodd wr, dywed- 

wrj hyfforddwr, cyfarwyddwr.— 

penfwyddog ym myfg y Rhufein- 

iaid. 
Dictatorship, 1 (fub.) fwydd y 
DicTATURE, 3 cyfryw un. 
Di'cTiON, (f.J dywediad, adrpdd- 

iad, ymadrodd. 
D^CTiONARYr (f-) gcir-lvfr. 
DidXctic, or 7 (adj.) addyfgiadol^ 
Didactical, 3 yn cynnwys hy- 

dbrdoiadaux 



D I 

reoiau. 

DrDAPPB», 'f* tindrocd. 

DiDASCALiCy :ad;. ■ y9w» Gr. A*- 
tf^ra^iXf iT uaehr^ athraw; adi- 
rawaidd, acknwjs, hyfforiias. 

Ti DTE, ;v.n.) marw, rrtnji ; darfod. 

Die, (I'.l di-i. 

Disc ST MON Duoir, ^Fr. /?? 
«#r#^ d/* ik€ arms $f EitgUml, and 

fign:f.€s, God and mf RigHt) Duw 
a rVIawa, 

D;'et, (f.) bwvd, TinbortJi, porta- 
ianty Uuniaeth. 

Ts Di'gT, (T,a.) rhoddi bwyd 5, 
port hi; bordo. 

Di^ETy (f.) cyminafiFa pendengion 
teyrnaa ; yr un yn Genmiiii a Po- 
land a Pharlamcnc yn Uocgr. 

Ti Dt'Ff El, (v. n.) amiTwio, am- 
l^nu, bod Tn amgen^ amrafaelioy 
bod a rhagor rhyngddo; bod yn 
anghyffelyl:), anghyttuno, tybio *r 
fwrthw/nch, bod o ciyb arall, 

DIFFERENCE, { i". ) amrywiaeth, 
gwahsm, gwahaniaeth,riiag9r; am- 
rafael, anghydtod, anundeb. 

Tf o/'yFiaESCE, (v.a.) gwahanred- 
oH, gwahaniaethu, gwneuthur 
gwahantaeth. 

DiVfeeekt, (adj.) givahanredol, 
gwahanol, annhcbyg, anghj^elyb, 
anghymmarus. 

D/fferlntlt, (adj.) mcvm modd 
gwahxnol. 

D/fff RiKG, (f.) amrafael, anghyd- 
fod, anundeb. 

Dl^FFicvLT, (adj.) anhawdd; ca- 
]ed;anynad, anhywcdd, anhyfodd. 

Dj^fficultt, (f. ) anhawfder, ca- 
ledi i ancrmwytlidra, trailed, blin- 
der, pcrygl. 

To diffide, (v. n.) gwan-gredu, 
ir)ghoelio,anghredu,gwan«^ddio. 

Dr^FFiDENCE, (f. ) any mddiried, 
gwan-gred, anhyder, anghoel. 

Di^FFLUBNcfe, "I (f.) rhcdegiad ar 

Di'ffluency, ) led, rhcdegiad 
allan o bob parth. 

DfFFRANCHiseMiiNT,(r.)difuddiad 
dinaso i furir, ncuei dinas-fraint. 

STp DiFFifsB, (v.B.) gwafgaru, tannu 
ar l^d; gollwng i redeg. 

DiFFi/iB| (adj.) gwafgarog, arwaf- 



D I 

gsr, srled.—UydaBflidaedi, ehaM« 
DiFFusEOLT, v'^"^-) 7^ wafgarei- 

i;. — - yn keUetk. 
Di V F V 1 1 »« E5 i , (f . > gwafgsr, gwi 

gar^ XMnLnij~'jhf£gdt9fiik9 he- 

UcchrBvydd, liiofagrwyda. 
DirFUiELY, -advJ Edr.Difi^. 
DI?Fu:IO!^ (f.\ E6t, nifi^Bh^j. 
DzFFt:5:TE, (sd].) giwaigaredif. 

Edr. Difkfe. 
DiFFUiivELT, (adr.) arwa^, ff 

11 id. — ^yn ehang. 
DiFFuiiTEsiss, (f.) edr. DijM^ 

xef:. 
To DIG, (r.n.l cdbio, pain,clod&. 

— gwano, bratku, ^ fiiB fir lk 

grnciigg hvtr digged bit bnaf* 

Dryd. 
DicVsT, ff.) Uyfir o*r gyfrudi o- 

fil. PandiSit^ l^T, Daries. 
Tc DIGEST, (v.a.) dofparthoytrefiiBf 

gofod mcwn trdfn.— treolio^rbwjrd 

yn y cylla. 
Digest lov, (f.) tranl bwrd ya f 

corph . — ix cbemjlry, toddifd pcdu 

an tr\vy dan. 
Dice'stiile, (adj.) hydnnl. 
Dig ESTivi, (adj.) treiiladwy;tO(U« 

adwy ; a helpo tranl ar fwyd yny 

cylla. 
Di'gger, (f.) ceibiwr, doddiwri 

palwr. 

Dx'gging, (f.) ceibiad, clod^. 
To DiGHT, (v.a.) addumoy hirddB, 

trefnu; cn^'fiada, tacclu, cymkeiu 

nu. 
D/'g IT, (f.) tair pedwanuii ' nctf 

pedwarcddran o fodfcdd. — «^- 

tnMmjy y ddenddcgfed ran o diy<* 

fefar yr haul a'r Ueuad. . 
Dicladi/tion, (f.) ymdrinddi- 

yfau, ymladd a chleddyfan. 
Dignification, ( f. ) urddaUi 

dygiad i anrhydedd a chynuae^ i 

iad. 
Di^onifibd, (adj.) urddol, nrdde^ 

ig, urddafol, parchcdigy anrlifo 

deddus. 
TVdi^gnify, (v.a.) urddo, urddtft) 

dwyn i gymmeriad ; anrhydcddoj 

addurno. 
D/gnity, (f.) urddas, parcliy ***- 

rhydedd, cymmeriad, tdlyngi?*; 
7*0 DiGRiTss, (v.n.) ymadawoddi 

\vf4 



1 



D I 

teftua i cilio o'r IFord4, cy- 
11, crwydro, gwibio. 
sioN, (f.) ymadawiad oddi 

teilun^ neu 'r ymadrodd ; 
y*t iawn fibrdd; ofg'ud cy« 

lad. 

'DiCATE, (v.) cylafareddu, 
rhwog dau-bethy rhoi barxii 
terfynu; dofparthu. 
: AT ION, (f.) cylafareddiad, 
ad barn, barnol ddofpartk- 
»rfyniad, 

T.) clawdd, gwrthglawdd, 
'higol,fb6| He y croBQa d wfr. 
CccRATE, ( V. a. ) rhwygo, 
, darnio^ difynio. 
iRi^TiON, (iub. ) drylliad, 
lad yn ddau, darniad. 
'niatb, (v. a.) rkwygo yn 
au. £dr. to Dilacerate. 
AT ION, (f.) chvyarthoriad, 
id. 

'piDATE, (v.a.) digarregu, 
*r cerrig. — gwaftraffu, af- 
i, gwneuthur difrawd. 
DATiON, (fub.) diftrywiad 
au. -— gadawiad adeilad i 
lawr o ddiffyg atgyweiriad, 
VBLE, (adj.) a allir elledu. 
Ttion, (f.) helaethiad. 
'te, (v.a.) lledu, ehengu, 
, helaethu. Fig, adrodd yn 
1. 

»aiNESs, (f.) gohir, godrig, 
I, oed; mufgrelli. 
>aY, (adj.) cyngydiol, diog, 
;1I i yn oedi gwneuthur peth 
diogi, a mufgrelli. 
ION, (fub.) cariad, hoffedd, 
anwylferch. 

kCA, (f.) rhefwm yn cloi o 
tfbrdd. Fig. anhawfdra. 
:nce, (f.) dyfalwch, diwyd- 
, aftudrwydd. 

;nt, (adj.) dyfal, diwyd, 
s, didawl, gwalUdol,dibaidj 
iiefgeulus, manol. 
NTLY, (adv.) ynddyfal,yn 
i; yn ofalms. 

D, (adj.) eglur, gloyw^dif- 
imlwg, goleu. 

rciDATE, (v,a.) egluro, am- 
^lurhau; gwaeuthttr pech 
irdd ei ddeall. 



D I 

I DiLvci DATION^ (f.) amlygiad, eg* 
lurMd. 
^0 DiLUTE,(v.a.)teneuhau, gwneu- 
thur yn dcneu trwy gymmyfga 

dwfr, ncu ryw wlybwr a'rall i 

phcth.— cynin^yfgu dwfr a gwin. 
Dilution, (fub.) teneuhad, neu 

wncuthuriad pcth yn deneu. 
DiLiTviAN, (adj.) Uifeiriol, perth- 

ynol i*r, neu tebygol i'r diluw. 
Dim, (adj.) tywyll, caddug; coeg- 

ddall.— pVi^l. 
^0 DIM, or make dim, (v.a.) tywylla, 

caddago. 
Dimension, (C) mefuriad^ mefur,^ 

maint. 
Dim ic AT ION, (f.) ymladd, ymryf- 

fon, cynncn j cad, brwyir. 
Tb dimi^nish, (v.a.) gwneuthur yn 

llai, lleihau, toli, treio, prinhau. 

(neut.) myned yn llai. 
Diminution, or \ (f.) lleih^d, 
Dimi'nishment, 3 prinhad, trai, 

tawl. 
Dimi'nutivis, (adj.) bychan, bach,j 

eiddil. 
Dimi'nutive, in Grammar^ (C) ga!r 

yn arwyddoccau bychander, neu 

eiddilwch, 
Dim^nvtiveness, (f,) bychander^ 

eiddilwch, — gwaeledd, falwder. 
Di^missory Letters^ (C) Uythyrau 

anfon; Uythyrau niae un yn eu 

cael oddi wrth un efgob, i fyite4 

at efgob arall i gael ei urddo. 
Di'mitty, (f.) math argottwm. 
Di''mly, (adv.) yn dywyll, ya an- 

amlwg; yn blVl, 
Di^MNEss, (f.) tywyllni, caddug, 

Qot%^^\\m.'^jtfifkid to tbf >»io3; 

hurtrwydd, pylni. 
D/mplb, (f.) twll bychaa saewa 

gen, neu r^d, 
Di^MPLSD, (adj.) it thwUau ya y 

riidd, neu V $n. 
Din, (f.) fwn, trwft, twrf, trydar. 
To DIN, (v.a,) fyfrda&tt, byddaru i^ 

fwn, a thrydar. 
To DiNBf (v.n^) ciaiawa. 
To DiNO, (v. a.) taro, euro : rhuo, 

nadtt. 
D/ngA, (f.) dyffryn, gly&n, cwm, 
Df^NNER, (f.) ciaiaw. 
OiNT, (f.) tr^wiad, pwyad, baedj- 

iad,— • 



D I 

bacddiad. — trais; grym, ncrth. 

" by dint of arms ^^ Addif.— Trwy 

nerth arfau. 
Di'ocBSAN, (f.) efgob. 
Di^ocESEy (f. ) cigobacth, efgob- 

awd. 
Dioptric, or 7 {^dj,)/rom Gr. fta, 
Dioptrical, 3 through, trwy, and 

•tsrofjMt, to fee, gwelcd ; a gvnnorth- 

wyo y golygon i weled gwrth- 

dorychau o bell. 
7o DIP, (v. a.) trochi, foddi, fuddo, 

gwlychu. 
Di^PHTHONG, {(.)fromGr. J^^otto?; 

deufain, dipton> dwy fogail un- 

fain. 
Di^pPER, (f.) trochwr. 
Di'ppiNG, (f.) trochiad. 
Diploma, (f.) llythyr, neu yfgrifcn 

yn dwyn, neu yn cynnwys ynddi 
. ryw rhagorfraint, neu ditl fiartr. 
'D {v8£E line f orl fea term, "plwrn 
"DzzT fea line, J a llinyn i blym- 

io dyfndcr. 
Dire, (adj.) yfgclcr, crculon, cr- 

chyll, dychfynllyd, aruthr, cngir, 

cngiriawl. 
Di'rect, (adj.) uniawn, cyfeiriol, 

uniawn-gyrch. 
^0 direct, (v.a.) cyfanvyddo, hy- 

ffbrddi, cymmcdru, hylwybro; cy- 

feirjojwynebu at, tucddu.'— rhcoli, 

llywodraethu. 
Direction, (f.) tucddiad, cyfeir- 

iad 5 cyfarwyddiad, hyfforddiad, 

uniawnad j gorchymyn. 
Directive, (adj.) hyfForddus. 
Directly, (adv.) yn uniawn, yn 

gymmwys; yn ddioed. 
Directness, (f.) uniawnder, cym- 

mwyfder. 
Director, (f.) cyfarwyddwr, hy- 

iForddwr; rheoIwr,llywodracthwr. 
Directory, (f.) cyfarwyddyd, yr 

hyn a gynnwys hyfForddiadau, neu 

reolau. 
Di'reful, (adj.) llawn dychryn, 

ofnadwy, aruthr.- 
Dir/ption, (fub.) yfpeiliad, an- 

rheithiad, yfglyfiad. 
Dirge, (f.) mar^vnad; can alarus a 

gcnnir mewn angladdau. 
Diri'bitory, (f.) y He y tclid cyf- 

logau mllwyr. 



D 1 

Di'RiTY,'(f.) crculoncdd, erchyfl. 

rwydd, dywalder. 
Dirk, (f.) math ar dda^er. 
Dirt, (f.) torn, baw, mi^n, lliid. 
Di^RTiNBss, (f.) budreddi, biyad, 

aflendid, ffieidd«dra. Fig. gwad* 

cdd. 
Dl^RTY, (adj.) tomlyd, bawlyd, 

brwnt, ailan» budr.— F/^f.gwid^ 

difas, falw. — cnllibtis. 
To dI'rty, (v.a.) diwyno, hakwi, j 

budreddu, aflanhau. '— anorddo, 

gwaradwyddo. 
Diruption, (f.) rhwygiad. 
DiSABi^LiTY, (f.) anafiuogrwydd, 

gwendid, Uefgedd, eiddilwdi. 
To DISABLE, (v.a.) anaUuogi} 

gwneuthur yn analluog, nea yn 

anghymmwys, gwanhau« 
7*^ DISABUSE, (v.a.)gofodynyiawn, 

didwyllo, rhyddhau un o'i gyfidl- 

iomad. 
Dis accommodation, (f.) anackl' 

afrwydd. 
To Di 8 accord, (v.a.) anghyttoBO. 

To DIS ACKNOWLEDGE, (v.a.) gWI- 

du, anaddef, naccau. 
Disadvantage, (fub.) anfantaii; 

colled, niwed, afles. 
Disadvantageous, (adj.) aaftn- 

teifiol ; anghyHcus, anghyfaddis ) 

niwcidiol, coUedus. 
Disadvantageousneis, (f.) tog' 

hymmwyfder, anghyfleufdcr; en* ' 

iwed. 
Dis ADVENTURE, (f.) Ayglam,tii- 

fFawd, drwg ddamwain. 
To dis AFFECT, (v.a.) difcrdwi,ii- 

eithro, troi ymaith, neu dyna*. 

ymaith ferchiadau un. 
Disaffected, (part, or adj.) tt- 

foddog, digllawn, gwrthwj^IWi 

drwgewyllyfiol. 
Disaffectedness, (fub.) dnw- 

ewyllyfgarwch, anfoddlonrwyw- 
Disaffection, (f.) di^g vf^ 

londeb, ewyllys da, neu ddiw- 

yngiad i'r fly wodracth. — drWg- 

ewyllys j anfbddlonedd. 
To disagre^b, (v.n.) anghyttfflW 

anghordio, amrafaelio, anghyd^' 

10. 

DiaAORbEABLE, (adj.) angk^' 
mwys, anadd«$» anweddut, tng- 

hyttuA,-* 



D I 

.— anhyfryd, anghymmer- 
ammheraidd. 

e^'bableness, (f.) anghyd- 
l, anghyttundeb. — anhyf- 



i. 



EEMENT, (f.) anghyttun- 

ighydfod, anghymmodldti- 

nundeb, gwrthwyncbiad ; 

il, ymryflbn. 

LLow, (v.a.) llyfu, gwrth- 

ninedd, pallu caniattau. 

owABLE, (adj.) anghaniat- 

ilwfafus. 

OWANCE, 7 (fub.) llyiiaht, 

OWING, j" gwrthodiad,an- 

a;aeth. 

NIMATE9 (v.a.) digalonni, 

io, lladd. 

li^TiON, ( f. ) dieneidiad ; 

aeth. ^^ AffeBims which de- 

iife, and depart upon difani- 

." Brown: 

iNUL, (v.a.) diddymmu, di- 

, dileu. 

PPEAR, (v.n.) diflannu, di- 

iifmythu; edwi. 

ppc^iNT, (v.a.) feithugio, 

» twyllo. 

3INTMENT, (fub.) fcithug- 

eithug, liommedigaeth. 
lOBATioN, (f.) annhuedd; 
id;anfoddlonrwydd J diyft- 

PROVB, (v.a.) ffieiddio, dir- 

diyftyru ; llyfu, gwrthwy- 

anghanmol. 

LM, (v. a.) diarfu ;^ifuddio. 

BLR AY, (v. a.) diofg, diha- 

Iwifgo. tf 

\Y, (f.) annhrefn; dadwif- 

jR, (f.) dryglam, anffawd, 

damwain, annawn. 

ious,(adj.)annedwydd, an- 

; adtydig, helbulus, blin- 

grefynol. 

/^oucH, (v.a.) llyfu ; gwa- 

ow, (v.a.) gwadu, ymv^a- 

nmedd, llyfu, anaddef; 

1 .—ffieiddio. 

WAL, (f.) gwad, ymwad ; 

id heibio, llyliant, gwrth- 

p-ffieiddiad. 



D I 

DisAVowMENT, (f.) Edr. Dtfavpw- 

td. ^ 
To DiSAUTHORizB,(v.a.) diawdur- 

dodi. 
To DISBAND (v.a.) difwyddo rhy- 

felwyr, difwyddo; gollwng ym- 

aith, gollwng yn rhydd, rhydd- 

hau. 
To DiSBARK, (v.a.) tirio. 
DisBELi'EF, (f. ) anghrediniacth, 

anghoel, anymddiried,gwan-gred. 
To DISBELIEVE, \V.a.) anghrcdu, 
' anghoelio, pallu coelio. 
DisBELifc^VER, (f.) anghredadyn. 
fi? DISBURDEN, (v. a.) dadlwytho, 

dadbynio; efmwytho. 
To DISBURSE, (v.a.) treulio, gwar- 

io, coftio. 
Disbursement, (f.) gwariad. 
Disc ALCE ATE, (adj.) diefgidiau, 

diarchenog. 
DiscALCEATiON, (fub.) diarchcii- 

iad. 
To DisCANDY, (v.a.) toddi. 
To DISCARD, (v.a.) difwyddo, anfon 

ymaith, gollwng yn rhydd.— taflu 

ymaith. 
To D IS CASE, (v.a.) dihatru, diofg; 

dinoethi. « Iwill^ik^St me^ Shak. 
DiscEPTATioN, (f.) ymddadleuad, 

ymddadl; ymrefymmiad. 
To DISCERN, (v.a.) canfod, gweled; 

deall, gwybod. — barnu; gwahani- 

aethu , 'dofparthu. 
Disce'rnible, (adj.) a allir ei gan- 

fod; a allir ei amgyfired. ■ 

amlwg.— . a allir ei wahaniaetbu, 

dofparthadwy. 
Discerning, (adj. or part.) docth, 

fynhwyrol, dofparthus ; yn canfod 

y gwahaniaeth/ydd rhwng pethau. 
Discernment, (fub.) barn, neu'r 

gallu o wahaniaethu rhwng peth- 
au ; dofparth. 
To DISCHARGE, (v.a.) dadlwytho. 

—gollwng, rhyddhau. 

To DISCHARGE, pUt OUt of office^ 

difwyddo; diurddo, diraddio. 
7*19 DISCHARGE a depty talu dyled. 
To DISCHARGE one*s duty^ cyflawni 

ei ddyledfwydd ; gwafanaethu ei 

fwydd yn ffyddlon. 
Dis CH A RG E,(f.) gollyngdod, rhydd- 

had,cennad i 7mado«*-odi(wyddiad. 
P '— taliad 



D I 



T • - • J 

Tfj DESCi'siD, '\pj.) torri jn ddarn- 

Dif: I'seT, 'adj.' rhvdd, wee: ei 

clh^rng jrn rry'dd, yflacc. dinvyr-. 
Dricl'rLE, (1.) difgybl, vlgolhi-g 

athi^'ijthsan. 
Di:c/pLi>ABLE, 'ac;.' dviV^d^^v. 
Disciplinary, (*dj.; perihynol i 

ddiigyblacth. 
P^zciPLisE, (fub.) dyig, di:g)-bl- 

acth, addyfg, athrawiacth, dyig- 

eidiaeth . — rheolaeth . 
7(f Di^sciPLiNE, (v.a.) addyfgu, hy- 

fforddi, cvfanvvddo, c:hr::-.v;acthu . 
V0 DfsciPLiNB, fuKijby ccjyddu, 

cofpi. 
To ducla'^im, (v.a.) gwadu ; lly- 

fuy gwrthod, gadaw. 
To DiscL()sE, (v.a.) datguddio, )in- 

atguddio, dadanhuddo, diachludd, 

cgluro, cgori. 
Disclosing, 1 (i.) datguddiad, 
DiscLc^suRE, ) dadanhuddiad, 

agoriad, amlygiad, cyhocddiad. 
To DISCOLOUR, (v.a.) amliwio, 

drygliwio, Jlychwino. 
To DiscoiiFir, (v.a.) gorefgyn, 

gorchfygu, gorfod,ynnill y maes. 
Disc(^MFiT, (Alb.) buddugoliaeth, 

goruchafiaeth, gorfod, gort'odacth, 

gyiriad ar ffo. 
Discomfiting,! (f.) dinyftr, i 
.Discomfiture, 3 Sam. xiv. 20. 

a dinyllr mawr iawn oedd yno, Edr. 

Difcomjit, 
Discomfort, ( fub. ) anghyfTur, 

prudd-der, trymfryd, trymdcr, 

trill wch. 
To DiscrfMFORT, (v.a.) anghylTuro, 
. angomfforddio, peri cyftudd a go- 

Ad, gofidio, triflau. 
pisco^MFORTABLB, (adj.) anghyfT- 

urus, anghomfForddus. 
To DISCOMMEND, (v.a. ) goganu, 

cablu, anghanmol, rhoi anglod ; 

bcio, tcftunioj ceryddu, 
DiscoMMENDA^LF, (adj.) ang)ian- 

moladwyj beius. 
Discommendation, (f. ) anglod, 

gogan, anghaiimoliaeth, cabl, an- 

air. 
00 discommc^de, (v.a.) anaddafu. 



D I 

azmnrefiiB, aiighyiii]iiliiK7fo,aQg- 

kyiniRcfuro. 
DiscoMMODiouSy (adj.) angbyt- 

c'js, asaddas, anghymmuys, aD- 

f.-e£iu5, apghyttun. 
DiiCCMMODiTv, (fub.) aughym- 

inhv.yfder, anghyflcufder ; 4cfim- 

Ciif. — afies, cciicd, niwcid. 
r? DiscoMPo'fE, (v.a.) annhrefmi, 

g'.vncuthur annhrefn ; terfyfgia, 

cysroi, cynnhyrfu, trallodi, cyth- 

ryblu, cyrhroddo, aflonyddu. 
DiscoMPosuRi, (fub.) annhrcfis; 

cythrudd, cythnvfl, tcrfy%,l«D- 

o d ; cy r. r. wrf inedd \v] . 
Tc DiscoNctRT, (v. a.) anfefydln 

(aflonyddu, cythruddo, tcrfyfga). 

'r meddwl. — iiommi, fcithttgio.' 
Disconfo'rmity, (f.) anghyttw- 

deb, anghordiad. 
DiscoNGRuiTY,(f.) anghvDghord- 

iad, anghyfTondcb, anghyttuadtb, 

anghvdfod. 
Disconsolate, (adj.) anghjfffiir- 

us, priidd, triil, trwm, galanu,d- 

aethus. 
Discontent, (f.) anfoddloneddf 

anfoddlondeb, anwes. 
DiscoNTENTED,(adj.) ancfrnwytii; 

anfoddlon. 

DiSCONTtNTEDNESS,! (fub.) ID- 
blSCONTENTMENT, J foddlop- 

rw)'dd; ancfmwythder, cydirwUi 

dygnedd. 
DiscoNTi'^NUAVCE, (fub. ) fcibi»Bt, 

hamddcn, dyfpeidiad, gorphwy»» 

toliad. • 
Discontinuation, (f.) Edr. Djf* 

cojitinuance. 
To disconti'nue, (v.a.) ppifl» 

ymattal, gorphwys, dyfpcidlfl I 

gadael heibio, llaefu yn gwi*- 

thur peth. — torn ymaith; g*** 

hanu. 
Discontinuity, (f.) iMXjmg^' 

ylltiady diundeb rhanntu ; ioHA 

undeb, neu gyiTylltiad. 
Di'scord, (f.) anghyttundeb, H|' 

hydfod, anghordiad, )anny%p' 

mod; amrafael,ymryffoa,angfy^ 

modlonedd. 
To Discc^RD, (v.n. ) anghytlBfl* 

anghordio, bod yn anghyttdtti^^ 

yn anghyflbn, amryfaclio. 

Discord- 



b i 

LDANCE, (f.) anundcb. Edr. 

DANT, ( adj. ) anghyttun, 
Ion, anghynghordiol. 
:oveR, (v. a.) datguddio, 
luddo, dtachludd,annirgelu, 
, egori.— gweled, fvllu, can- 

BRABL£> (adj.) a allir ei 

Ian, a alHr ei ganfod, a all- 

iatguddio. 

EKY, (f.) datguddiad, am- 

arddangos, mynag; caff- 
coppinod. 

rouffSBL, (v. a.) anghyng- 
cynghori 'r gwrthwyneb, 
;ynghori. 

COUNT, (v.a.) tynnu oddi 
tynnd yn 61; tynnu oddi 

cyfrif. 

NT, (f.) dirrdyniad; tyn- 
ddi wrth, tynniad yn 61 ; 

COUNTENANCE, ( V. a. ) ang- 
Ij cash^uj rhwyftro; go- 
— digalonni ; cywilyddio. 
fuRAGE, (v.a.) anghyiTuro, 
ni, Nt/m, xxxri. 7. a fha 
iigalonnwch feibion Ifrael?. 
I. Deut/i. 21. ac na Iwfr- 
ychrynii, rhwyftro. 
RACE ME NT, (f.) digalon- 
iwyftr, goludd. 
RSE, (f.) ymddiddan, ym- 
liad, fiarad ; ymadrodd, 
ivd, adroddiad, araith. 
COURSE, (v.n.) fiarad, yin- 
n, chwedleua, ymrcrymmu, 
)dd. 

RTEOUs, (adj.) anfwyn, an- 
,creulon, anwar,annhirion, 
ws. 
RTEOUSLY, ,(adv,) yn an- 

KTESY, (f.) anfoefgarwch ; 
anghymmwyn'a's . 
s, (adj.) llydan. 
>rT, (f.) anurddas, gwarth, 
:h, gwaradwydd, gogan, an- 
irhad, anair, hort. 
r/dit, (v.a.) anghredu, 
lio.— anurddo, goganu, am- 
, hortio, enllibio. 
ST, ( adj. ) yftyrlol, call, 



D I 

dofparthus, pwyllog, cymmcn, 

doeth, dichlyn, deallgar, Gen. xli^ 

33. gzar deallgar a ddetb. 
Discreetly, (adv.) yn ddeallgar, 

yn fynhwyrol. 
DiscR]^ETN£ss,(r.)callineb,doetK- 

incb, fyn wyr,pwylledd, yfty riaeth. 
Di^scRBPANCE, (f.) amrafacl, ang-. 

hydfod, anundeb. 
DiscR^^TE, (adj.) dofparthcdig^ 

neillduedig, gwahanedig. 
Discretion, (f.) difpwyll, pwyH^. 

fynwyr, calliHeb.— Ffg'. rhyddid, 

ncu allu aflywodraethol^ neu ddi- 

ammodol. " Hefurrenders at Dif- 

crction." 
DiscR/'MiNAfiLE, fadj.) gwahan- 

edig, gwahanredol, neillduol. 
To DISCRIMINATE, (v.a.) rhol nod 

gwahan ar beth, gwahanrcdoli, 

gwahanu; dofparthu, ncillduO. 
DiscRi^MiNATioN, (fub.) aiti'ryw-^ 

raeth, gwakaniaeth, gwahanreio!- 

iaeth, dofparthiad. 
Dis CRIMINOUS, (adj.) peryglus, 

cnbydus, niweidiol. 
D16CXJMBENCY, (f.) gorweddiad 

i fwytta, yn 61 trefn yRhufciniaid. 
fo DiscuMBER, (v.a.) dadl'W}'^tho, 

dadbynio. 
Discursive, (adj.) gwibiogj incwn' 

cynnhyrfiad gwaftadol. — in logU^ , 

yn myncd yn y blaen oddi v^rth 

bethau adnabyddus^ at bethau an- 

adnabyddus. 
Discursory, (adj.)yn tynnu peth^ 

au anadnabyddus, oddi wrrth beth- 
au adnabyddus. — dadleuol; ym- 

refymmadwy. 
To Disci/ss, examine i (v.a.) holi, 

chwiiio. 
To DISCUSS, explain^ (v.a.) egluro, 

amlygu. 
Discussion, (f.) holiad, chwiliad, 

ymofyniad j dattodiad.— cglurhSd^ 

amlygiad. 
To disdain, (v.a.) dinnygu, tre- 

^ygu» diyftyru, dielwi, dibrifio j 

ffieiddio. 
Disd/in, (f.) dirmyg, diyftyrwch^ 

tremyg; fficiddiad. 
Disdainful, t^dj.) llawn dinnyj^ 

a diyftyrwch, dirmygus, dibri* 

diyftyr. 

P 2 Disdain- 



D I 

Disdainfulness, (f.) diyftyrwch, 

dlrmyg; ffieiddiad. 
Disease, (f.) clcfyd, dolur, haint, 

anhwyl, amhwynt, clwyf. 
Diseased, ( adj ) claf, dolurus, 

clwyfus. 
To DISEMBARK,!^.) tirio, myned 1 

dir. ^^ 

To DisEMBi'TTER,(v.a.)dichwerwi; 

xnelufu. 
Disembodied, (adj.) wedieiddi- 

ofg o*r corph. 
To disembogue, (v.a.) rhedcg i'r 

mor. 
To DISENABLE, (v.a.) Y.^v.Difahk, 
To DISENCUMBER, (v.a) difwyftro, 

dilluddias ; tynnu allan o flinder. 
DisENCUMBRANCE, (f.) rhyddhad 

oddi wrth attall, a rhwyftr; gwar- 

cdigaeth oddi wrth Hinder a go- 
fid. 
To DISENGAGE, ( V. ) diddyryflu, 

dirwyftro, dadrwyftro; gwaredu, 

rhyddhau oddi wrth, goUwng yn 

rhydd. 
Disengaged, (adj.) ar feiblant, ar 

hamddenj yii rhydd, heb addaw, 

heb ymrwymo. 
Disengagement, (f.) rhyddhad, 

gollyngdod. 
To DISENTANGLE, (v.a.) dad-ddv- 

ryffu, diddyryfTuj dirwyftro, goll- 

wngynrh;p^dcl, rhyddhau; rhwydd- 

hau. 
To disenthrcTne, (v. a.) Edr. De- 

throne. 
Diseste'em, (f. ) ammarch, dir- 

myg, diyftyrwch, drygfri. . 
To disesteem, (v.a.) dibrilio,^o- 

ganu, bychanu, dirmygu. 
Disfavour, (f.) anghymmwynas, 

anfFafr. ^ dybrydedd, anhardd- 

wch. 
To disfavour, (v.a.) anffafrio; 

gwneuthu r anghymmwynas,rhwy- 

ftro un i fyned yn y blaen a'i am- 

can. 
To DisFi'cuRE, (v.a.) anffurfio, 

gwrthuno, anharddu, hagrhau. 
Disfiguring, 7 (i.) anflfurfiad. 
Disfigurement, J gwrthuniad, 

anharddiad. 
To disfranchise, (v.a.) difrein- 

io. 



D I 

Disfranchisement, (f.) difrein* 

iad, difuddiad breindau. 
To disg/rnish, (v.a.) dynoethi] 

diofg, dihatru. 
To disgorge, (v.a,) chwyda, cy- 

fogi, ymgyfogi.—bwrw allan, taf- 

lu allan. 
Disgrace, (fub.) farhad, dinnj^ 

gogan, hort, enllib, angled, anaifj 

ammarch, ' gwarthru4d, gwutb, 

gwaradwydd. 
To DisGRAC£,(v.a.) farhiu, gwaitli- 

ruddio, gwaradwyddo, ammeichi 
Disgraceful, ( adj. ) farhaui 

gwaradwyddus, anunharchus, cy 

lyddus. 
DisGRACEFULNEss, (f.) anuiddii 

gwarth, gwaradwydd, cywilydd 
To disguise, (v.a.) dieithro, ym 

ddieithro, dirgelu, ffugio, an^iiifio 
Disguise, (f.) ffug, tfuant; ym 

ddicithrad, dirgeliad, gau ym 

ddangofiad. 
Disgust, (f.) fiieiddiad ; dinnyg 

diyftyrwch ; diflafnvydd, glpei 

yndod ; calineb. 
Tff DISGUST, (v. a.) ffieiddio, dir 

mygu ; alaru ; farhau ; anfodd 

hau. 
Dish, (f.) difgl, dwbler, ffiol. 
To dish, (v. a.) feigio. 
Dish of meaty faig. 
DisHABi^LLE, (f.) gwifg r^dd. 
Disharmony, (fub.) anghordiftl 

anghyttunbeb, anghydfod, an 

nyfgymmod. 
To dishearten, (v. a.) digaloa- 

ni, llwfrhau. 
Disherison, (f.) dietifeddiad, Ji< 

dreftadiad. 
To disherit, (v. a.) dietifcddo 

didreftadu ; difuddio un o'i dief' 

tadaeth. 
To dishevel, (v. a.) faxnu gwall 

yn annhrcfnus. 
Dishonest, (adj.) anoneft,^ aog 

hyfiawn, anaddwyn, diffaidi| <B 

hir, anffyddlon ; twyllodrus, di 

chellear. 
Dishonesty, (f. ) anoneftrwydd 

anaddwynder, dihirwch, diffeidi 

der. 
Dishonour, (fub.) dianrhydedd 

farhiid, gwarth, gWaraciwydd 

am 



D I 

h, anglody gwarthrudd. 
>N0UR9 (v. a.) dianrhv- 
krhau, ammerchi, gwarth- 
hortio. 

lURABLE, (ftdj.) dianrhy- 
farhaus, ammharchus, 
yyddus, cywilyddus. 
IN AT 10 Ny (f.) annhuedd, 
.diad ; gwrthwyneb ; £- 

:li^hb, (v. a.) annhueddu. 
iifiTY, (f.) anfoneddig- 
dd, anhaelder. P 

iiEouSy [zd].) anhael, an« 
jaidd 5 cyfrwys ; gwacl. 
RisoN, (f.) Edr. Di&erifon, 
ie'rit, (v.a.) Edr. Di/berit. 
rANGLE, (v. a.) Edr. Dif- 

jf R,(v.a.) cymmerydcorph 
d. Fig, diachluddy dat- 

REST^ (f.) anfantaisy coll- 

udd. 

RESTED, (adj.) nad yw*n 

yd ei lywodraethu gan 

^rion, neu annogaethau 

• 

L^STEDNESS, (f.) diyftyr- 

lan elw, neu fantais. 

i'n, (v. a.) dadgyflylltu, 

1, daduno, dofparthu. 

N c, ( f . ) dadgyflylltiad, 

ad. 

NT, (v. a.) datgymmalu, 

n y cymmal ; chwarthor- 

7go> dryllio. 

noN, (f.) datgyfTylltiad, 

ad^ofparthiad, dadundeb. 

nvE, (adj.) datgyflylltiad- 

lanol, dofparthol. 

nvELY, (adv.) yn ddof- 

g, yn wahanol. 

) ymddangofiad yr haul, 

anedau. 

NESS, (f.) anghymmwynas, 

cam, camwedd, niweid, 

idwyth, argywedd. 

, (f.) ffieiddiadj diyftyr- 

ygfri, dinnyg. 

KE, (v. a.) fiieiddio, dir- 

liyftyru, gwrthwyncbu . 

NESS, (f.) anhebygolrwydd. 

CATE; (v. a.) goibd, ucu 



D I 

fymmud peth o'i le priodol. 
datgymmalu. 
Dislocation, (f.) datgymmaliad ; 
fy mmudiad peth o'i le priodol. 

To DISLODGE, (v. R.) bwTW, nCU 

ddanfon allan o letty ; fymmud 

ymaith : fymmud gwerfyll. 
IXisLOYAL, (adj. ) anflfyddlawn, 

bradwraidd, bradog, hoccedus, 

twyllodrus, anghywir. 
Disloyalty, (f.) anfiyddlondeb, 

bradwriaeth, hocced, anffyddlon- 

deb i dywyfog. 
D/'sMAL, (adj.) crchyll, ofnadwy ; 

toflurus, truenus, alaethus ; dych- 

rynllyd, anguriol. 
Di'sMALLY, (adv.) yn ddychryn- 

11yd, yn ofnajdwy, yn druenus. 
DfsMALNEss, (f.) dychryn ; alaeth, 

trueni. 
To DISMANTLE, (v. a.) diofg, di- 

liatru. — diftrywio, dinyftri, neu 

dorri i lawr amddifiynfa. 
To DISMAY, (v. a.) pen ofn, braw- 

ychu, dychrynu, digalonni, llyfr- 

hau, arfwydo. 
Dismay, (iub.) arfwyd, dychryn, 

braw, llyfrder, digalondid. 
7(7 DISMEMBER, (V.a.) diaelodi, torri 

aelod ymaith ; dryllio. 
Di^'sMEs, (f.) degwm. 
To DISMISS, (v. a.) anfon ymaith; 

gollwng yn rhydd, rhyddhau, rhoi 

cennad i ymadael. — difwyddo, 

diawdurdodi, diurddo. 
DiSMi'^ssioN, (f.) anfoniad ymaith, 

gollyngdod, rhyddhad. — di- 

fwyddiad. 
To DISMOUNT, (v.) difgyn oddi ar 

geffyl, taflu oddi ar gefiyl. 
Disobedience, (f.) anufudd-dod; 

cyndynrwydd , anhydynrwydd, 

afry wio wgrwydd . 
Disobedient, (adj.) anufudd, cyn« 

dyn, anoftyngedig, gwrthnyfig. 
To disobeV, (v. a.) anufiiddhau, 

gwrthwynebu ; trofeddu. 
To DisoBLi^GE, (v. a.) anfoddhau, 

digio, farhau. 
Disobliging, (part, or adj.) di- 

ferch ; farhaus. 
Disorder, con/ujton, (f.) annhrefn ; 

terfyfg, cythrwn, cythrudd, cyn- 

nwrf. 

Dis- 



D I 

i>fii«»m>».»eo, pxrr. ;r sii.. ax- 

J^vodrserhus ; Mii^Bysuniiedrai, 
^b^rymmefuTy dlfclBr ; uiiiiurfn- 

0r*:n!?T>r?i,»r2Lr, ^aciv va sfreoi- 

Mt^^f ; fn ^fi^hymmiiudmi. 
!r> Jti'iw-*, 'V. a., grradu ; ^m- 

mr.-fH ; ^.vrrhnH. 
Tj i>i-.K-»'.^i;i, V. a. llcrtiu :annu ar 

l!«*-ri, ^«»?^rT, jhengu. 
l^T".i».V:*'^fC?r, '•{,, chcTTgfacJ. 
T'j ii i s i» X .« t 'i a , 'V. a. ; gorino, ^a- 

II i Kin, 'iirnivja, Kordo, dibrifio, 

^^hln ; y/f*rt?iti4idi«i, ammercai, 
r>: :r»A3A»''ra:vrasT, (f,^ dianriiTti- 

Mtl, ^n^'.rvi ; j'varrhnisid ; am- 

maroli ; hcirr, dirrnvs, cailft', 

y.r^frit, yvarad'-vrdd. 
iSi ip a'* r r /,( r. ^ aB^5i7fjrfcirr3f7dc!i 

Ar. <^h y H. clj hrjn'dd, aRsiiclTjrgoi - 

ianr;^ . 
T* r^jti^A^inr, (7. 3.; Sisrri cac i 

irvr. 
/> M j^ v»-: r rt s , f r. } efm vvy E fed ra, ncn 

Urrcii-id-dra fymmer. 

m.vyrh, Uariaidd ; cjrmmhcdrol. 
fyt^r/rcn, (fubj djujfatdj brys, 

Uv^iviy r\^l>!hao, gorpken, Jibennu 
7* *.,%%fi.tC'A^bAfien^ b ry fio, ffiryftio, 

fifyrur^ djfryfio, Hwybro. 
7^ MirAtCfi, Jendt anfoii ymaith. 
7# ^HfATCH, i///, Iladdy dlhen- 

i nt%p^,u, iv. a.) gwthio 3rraaith, 
gyrru ymasth 1 gwafgaru. 

7* MiU'mD, (v.t.) gwario, treulio. 

l}i%r%H%/i%Yt (f.) y lie y gwerthir 
fiicddyginiacthau.'*-llyfr yn cyn- 
nwys cyfarwyddiadau i wncuthur 
mcddyginiu';thau. 



I • 



tT 



— ff 



jLff ucliMF y ilaedr. r Gtr. 



Cj^. i. zr. Til d goradr 
Zlav. -^ dinrftirtgarvyciLy 



IJieFE»aATfntT,;fl; Edr3l 

Z> DISPENSE, v. ».> 

oardm.' 



o^niadi. 

QUaPEifSEx, f.: j ^ einyili 
odmryiiwr, iii&nn, £/. 

Tj af?FHcrpi.E. >. a,) d3» 

tindif anrheirhin. 
■i^r arsFizsz, v. 3.: gwa^ 

pgriiiT, bfwrsr ar [Ttrd ; { 



Dia?ii3HDLr, adv.; ar 

ar 7 lied, yrr wargarrcnig. 
Dtzp ffK JiCTw. tl ' ^rwai^ariac 

dct'par^iaci, ^.vihaniad. 
Tj fftcrpi'arr. ?. t. digalai 

hyiiirG ; g':rdd:vyo ; d] 

pen OCX. 
f^BispLACi, T. a.} fvTnm. 

fwyddo, txoi im alLia. 0^ 
DrjpLiciscT, nib.; ani 
rwvdd, aai'Tdd. 

iV BliFLATT, T. a.) dac 

T9 d-isplat, (v. a.) Ueda, 

riioL allan.— egl;irOy dan 

tvgtt, viDvi^. 
Dcs p L A r , ( f. ■ ymatgndd, a: 

cglurhld, yipyfiad. 
DfTPLEASANT, (adj.) anhj 

anglsTmineradwy-, anibdd 
^e DISPLEASE, (v. a.) ani 

anfoddloniy digio ; fariia 
D ispL E ASUEE ,(f. )aiifbddla 

digofaint, dig ; forrianty 

rwydd, llidiawgrwjdd 5 

coddiant. 
T$ i^isPLODE, (v. a.) rhoi « 
Tc DiepoiLy (v a.) yfpe 

rheithio, difeddu, diiudd 
Disport, (f.) chwarae, 

yddiaeth, arabedd, difyrr 
Disposal, (fub.) trefhad, 

triniad ; cyfraniad. — llyw 

rheolacth. 
To DISPOSE, (v. a.) trcfni 



D I 

mm tiefny dbfp^kn. •— rheoli, 
li7WDdiaetba.---*ftddafu*C7fsddafu . 

tuedduy gogwyddo. 

v»iir<£iBy givs, (v. a.) rhoddi, 
rfaoi^ donio, anrhegu. 
I oisf OSS, fi/Iy gwerthiiy tnverthu. 
hsPOs/riOH, {Q trefnad, trefn, 
ordiniiad, dofparthiad, tre^d. ^— 
i£ vii. 53. trzey drefnid M$gjU9M, 
tncdd, tucddiadygogwyddiady ath- 
lylith, affaeth. — tynuner; hwyl, 
pvynti cyflwr, dyli, gorddigor. 
^DISPOSSESS, (v.a.) difeddianmi, 
'iM^' gyrro cdlan o feddiant, 
dvjrno fedidiant un. 
>I8P(^SURB, (f.) Edr. Dijpofal. 
hin/isEy (iub.) anglod, anair, 
g(^ui9 hort; gwarth, gwarthnidd ; 
ba. 

# PitFu/isi, (v.) beio, anghan- 
nol, riioi an«ir» rhoi anglod, go- 
gana, gwarthruddo. 
)nni^)[iiWG, (f.)beiad; anghan- 
apiiad. Edr. Dijpraife. 

'9 PISPREAD9 (v.a.) lledu, tannu 

tried. 

HsttOFiT, (f.) colledy aflesy far- 

Ud« tuweidy argywedd. 

'9 DisPROPiT, (v.n.) aflcfu, aflcf- 

Ua, )uw€idio, colledu. 

iifr&doFy <C) gwrthbrawf, dat- 

brawf* diddadl." 

tepROF^ftTiON, (f.) anghvfartal- 

wydd, anghyfattebolrwydd, ang- 

hyxnmariaediy anghyf;iddafrwydd. 

* DISPROPORTION, (v.a.) aiighy- 
fcttltt, cyflylltu pethau ag ydynt 
^ghyfartal, neu yn anghyttUAO 
a'a gilydd. 

^ispRopc^RTiOKABLs, (a(^.) ang- 
^y&rtal, angbymmarus, anogyibd, 
■nogyfuwch, anghyfaddas, ang- 

^'SPROPC^RT ION ABL$ NESS y (fub.) 

Edr. l)ifproportion . 

^SPROFORTIONAL, 1 (f.) Edr. 

Disproportionate, J Difpropor- 

f DispRovB, (v.a.) gwrtbbrofi, 
iatbrofi, diddadlu. 
isprfTABLE, (adj.) dadleuadwy, 
I fb mewn dadl, hyddadl. 
ispuTANT, (f.) dadleuwr, ym- 
tfymmwr. 



D I 

DispyrifTiOH) (f.) vmrefymniiady 

ymddadleuad, ymddaxUeu^ dadl, 

dadlwrioedi. 
DispuTATivE, (adj.) chwannog i 

Tinddadleu, nea ymbyngcio. 
7^ dispiTte, (v.) dadicu, ymddadl. 

eu, ymbyngcio, ymgommio, ym- 

refymmiiy argyinmbennu, prin- 

pan, medd U. 
Dispute, (fi) Edr. Dtfputation. 
Dis(^ALiFicATioii, (f.) anghym- 

iniiwy&ui,anghyinmhivyfder i gyf- 

lawni rhyw fwydd, neu orchwyl. 
fo oisqyyiLiFY, (v.a.) anghym- 

mhw3rro, gwneuthur yn anghym- 

mwys, anaddas, neu anabl. 
Disquiet, (fob.) anefmwythder, 

aflonyddwcb, anorphwys; cyth- 

rwfl, cynnwrf, goiid, cyfeiacth. 
7o disqui'et, (v.a.) aflonvddu, 

cyffroi, blino, gofidio, tralloai, cj- 

ftuddio, terfyfgu, cynnhyrfu, cyth- 

ryblio. 
Disqjji'bt, (adj.) anefmwyth, af- 

lonydd, diorphwys; cythryblus. 
Dis^ui'etvbss, (f.) Edr. Di/piiet. 
Disqui^ETUOi, (f.) Edr. Difquiet. 
DisqyisiViQN, (f.) dyfalcbwiliad, 

manolcbwiliad, manol ymofyniad, 

holiad, manylgais. 
Disregard, (fub.) ammarch, dir- 

inyg, trismyg, diyftyrwch ; efgeu- 

lufdra. 
To disregard, (v.a.) diyftyru, dir- 

mygu, dibrifio, tremygu; efgeu- 

lulo. 
DisREGARDFVL, (adj.) cfgeulus ; 

dirmygus, dibris, diyftyr, digar* 

iad. 
To DISRELISH, (v.a.) diarchwaethu, 

diflafu; alaru. — ffieiddio; dirmygu. 
Disrelish, (f.) drwg archwaeth, 

diflafrwydd.— ffieiddiad. . 
Disreputable, (adj.) ammarch- 

us, dibarch, digymmeriad, dig3rf. 

rif.— farhaus, gwaradwyddus. 
Disreputation,) (l.) anglod, 

or Disrepute, 3 ammarch,ang- 

hymmeriad, drygfri ; anair. 
Disrespect, (f.) diyftyrwch, dir- 

myg, dibrifdod ; anfoefgarwch. 
Disrespectful, (adj.) anfoefol ; 

dirmygus, diy%r, dibris, heb fri 

amo, heb gyfrif o hono. 

To 



D I 

^c DISROBE, (v.a.) dadwifgo, diofg, 

dihatru ; difeddiannu. 
Disruption, (f.)Hiwygiad,tomad 

yn garuu. 
1> J s£ i\ T I s F ACi lOK , • f. ' anfoddi on - 

ru'vdd, anfodd, azLfoddloneddy co- 

ddiant. 
Dibs/.! isFACTORY, (aci/ IT hm 

T.\ r^dd foddionrwydd, anfodd- 

lynaawy. 
Vc i^issATisFV, 'v.a. ^ acfaddhau, 

anroddloni, rhoi arfbddlonr\\'^'dd. 
ITo i>isitcT, [ v.a. ; difjTxio, neu 

ddryliio corph creadur cr xnwyn 

ca'^I gweitd ci ofodiad. Fir, ma- 

nol chwilio, neu hoii. 
Dissection, 'f.) tarriai ya rhan- 

nau; difynniad y corph. 
To uisbiizE, (v.a.) difeddiannu, 

difuddioy cymmeiyd o feddiant 

un. 
Tc DISSEMBLE, (v.) dirgclu; inian- 

tu, ffugio, rhagridao, lledrithio, 

C}'inmer)d arno.— dieithro, ym- 

ddieiihro. 
DissjTmbler, (f.) Fuant^vr, ffug- 

iwr, llcdritliiog ; rhagrithiwr. 
Tfi DisstMiNATb', (v.a.) hau, gwaf- 

garu, cyhoeddi, tanu ar led. 
DissLMiKATioK, (fub. ) heuad ; 

gwafgarad; cyhoeddiad. 
Disse'nsion, (fub.) anghyttundeb, 

anghydfody annyrgymmod, amra- 

fael, ymryflbn, anghymmodlon- 

cdd. 
T'tf disse'nt, (v.n.) anghydfynio, 

anghyttuno, tybio 'r gwrthwyncb, 

gwahaniaethu mewn barn, am- 

ry wio. 
Dissent, (f.) anghyttundeb mewn 

barn. 
Dissentaneous, (adj.)anghyttun, 

ainryfiielus, anghy^on, anghyd- 

fy nioL 
Dissenter, (fub.) ymneillduwr ; 

gwahanwr. 
Dissert/tiok, (fub.) traethawd, 

ymrefymmiad, yniadrodd, ymad- 

roddiad. 
Disservice, (f.) anghymmwynas, 

iiiweid, colled, argywedd. 
DissKRViCEABLE, (adj.) angliyni- 

mwynal'ol, anfuddiol, aflefol ; ni- 

wcidiol, colicdus« 



D I 

7# DxssEvn, [r.tu) Attg^HtOf 

gwahanu* neiUdno, do^putln, 

rhannu. 
DissTiaiLAR, (adj.) umliebygyiog- 

hvffelfb. 
Di ssruiLARiTT, I (f.) anghyft- 
Dissimilitude, 3 lybrwydd,tn- 

nhebygoliaeth. 
Dissimulation, (f.) yrnddidth- 

rad, dirgeliad ; fiuant, ffafpaii 

rhagrith, Uedrithiad. 
Di'ssipable, (idj.) liywafgar,wif- 

garadwy. 
To d/ssipate, (▼.>.) gwilgan, 

tannu, dattod.— afradloni, gwif- 

tiaffii. 
Di SSI PAT I ok, (r.)gwargancl,gwif" 

garfa. — gwafin£ad, afridlon- 

iad. 
Tc Disso'ciATE, (v.a.) torricyfeiD- 

ach ; datg}'jSyllta9 gwahanb, dof- 

barthu. 
Dissolvable, (adj.) toddadwy. 
Dissoluble, (adj.) gwahaniedols 

a allir ci ddadmer, toddadwy. 
To dissolve, (v.a.) toddi, dsdmer,. 

dadleithio; dattod, datgylyiiinBi 

yfgar. Dim. v. 16. a dattod cy^ 

fMU. 

Di'ssoLiTTE, (adj.) afredus, mllf ' 

wodraethus, difrodus, afiradlon; o^ 

geulus; tiythyll. 
Dissoluteness, (f.) ttythyUwchi 

aniladnvydd: anfoefgarwch.afirtd-* 

lonr\\-ydd ; ymddygiad anllywod- 

raethus. 
Dissolution, (f.) yxnddattodiid, 

datgylymmiad ; toddiad. 
D/ssoNAKCE, (fub.) ai^hydfyfiUKlf 

anghyttonedd,anghydgoraiaa,iRg* 

hyttundcb, anghyfTondeb, innft- 

gymmod. 
Dissonant, (adj.) anghyflbni ii>g- 

hytton, anghytti^n, anghyngbo'- 

diol. 
To dissuade, (v. a.) anghynghoiii 

gwrthgynghori, cynghori'r gwi*' 

wyneb. 
Dissuasion, (f.) gwrthgynghoriA 

annogiad i'r gwrthwyncb. 
Dissuasive, (adj.) a thueddnvjdd 

ynddo i ddifyrru, neu i droi va 
. oddi wrth ry w ddiben, neu amcao. 
Dissy'llablb, (f.) gair dan filltf. 

Distaff, 



D 1 

PER AT By (adj.) anghym- 
>ly anardymherus^anghym- 

• 

PERATUREy (f.) anardym- 

Qardyminerufrwydd, ang- 

ledrolder , annhymmhor- 

^dd. 

2ND, (v.a.) yftyn, ehcngu, 

• 

now, ( fub. ) yftynniad, 
id. 

H, (f.) pennill deufraich. 
fLL, (v.n.) dyftyllio, dife- 
nynnu, diftellu. 
-ATiON, (f.) diftylliad, di- 
y defnynniad. 
CT, (adj.) gwahanrhedol, 
dig, gwahanedig, dofparth- 
■eglur, amlwg. 
CTiON, ( f. ) gwahaniaeth, 
rcdoliaeth, parthiad, dof- 
i, gwahan. 

CTivE, (adj.) gwahanred- 
ihaniaethol, dofparthiadol, 
ahaniaethu rhwng pethau. 
CTivELY, 7 (adv.) yn wa- 
CTLY, 3 lianredol; yn 
ij yn eglur,yn amlwg. 
CTNEss, (fub.) dofparth, 
irhedolrwydd ; eglurder. 
i^NGUiSH, (v.a.) dofparthu, 
iredoli, gwahaniaethu, 
•hwng deu-beth; canfod. 
GuisHABLE, (adj.) dof- 
Iwy, gwahaniacthadwy. — 
o barch ac anrhydedd. 
GUI8HED, (adj.) dofparth- 
neillduol. — rhagorol, go- 



:^RT, (v.a.) gNVyro, cammu, 
immu, gwyrdroi. 
TiON, (f.) g^yrad, gwyr- 
gwyrgammiad. 
n ACT, (v.a.) tynnu ymaith. 
Iduo, rhannu. — aflonyddu, 
ddo, terfyfgu, trail odi. — 
ifydu, peri gwallgofi. 
'cTEDNESs,! (f.)annhrefn, 
CTION, 3 gwahaniad. 
^yerydd, cynnwrf ineddwl, 
dd.— gwallgof, ynfydrwydd, 
'RAIN, (v.a.) gafaelu, at- 

• 

(ivEKf (f.) gafaelwr. 



D I 

Distraining, (f.) attafael, gafael* 

iad. 
Distraint, (f.) attafael. 
Distress, (f.) cyfyngder, ingdcr^ 

cyni, cyffini, trallod, gorthrymder; 

trueni. 
To DISTRESS, (v.a.) gafaelu. -^-cy- 

fyngu, gorthiyminu, trallodi, 

gwneuthur yn drucnus. 
Distressful, (adj.) gDrthrymmusv 

truenus, cythryblus. 
To distri'bute, (v.a.) dbfparthu,, 

rhannu, cyfrannu. 
Di ST R i'b tjT E R , (f. ) cyfrannwr, dof- 

parthwr, diftain. 
Distribution, (f.)rhanniad, cyf- 

ranniad, parthiad, dofparthiad. 
DisTRi'BUTivE, (adj.) dofparthiad- 
ol, cyfranniadol. 
DISTRICT, (f. ) tiriogaeth, rhag- 

lawiaeth. 
To DISTRUST, (v.a.) gwangredui^ 

anghoelio, anghredu, gwanffyddio, 

drwgdybio. 
Distrust, (fub.) anymddiried, 

anghoel, gwangrcd, anhyder, 

drvvgdyb. 
Distrustful, (adj.) anhyderus ;- 

drwgdybus, ofnus. 

DiSTRUSTFULNESS, (f.) Bdr. Dif" 

truft. 

To distx/rb, (v.a.) cynnhyrfu, af- 
lonyddu, cythraddo, cythryblu, 
cyfFroiv— 'rhwyftro, lluddias, Ucf- 
tair. 

Disturbance, (f.) terfyfg, trall- 
od, cythrwfl, cythrudd, cynnwrf, 
aflonyddwch, trabludd; godwrdd.- 

Disturber, (f.) terfyfgwr, cyffro- 
wr, aflonyddwr. 

Disi/nion, ( fub. ) datgyffylltiad, 
gwahaniad, dadundeb, neillduad, 
yfgariad, yfgar. 

Ttf disuni'tb, (v.a.) datgyflylltu^ 
gwahanu, daduno, neillduo, rhan* 
nu, yfgar. 

Disunity, (f.) Edr. Difunion. 

D is usage, (f.) anarferiad, gadaw- 
iad arfer, ncwidiad arfer. 

Disuse, (fl) anarfer, annefod, ang- 
hynnefinder, diarferiad. 

To disuse, (v.a.) anarferu,diarfcru, 
newidio ^rfer. 
Ditch, (f,) clawdd, ffbs, camlas. 

Q^ QlTCHEIS. 



D I 



D O 



Di'tcher, 'I'.i cl?diiv.-r. iDryi'siELT, (adv,) yn nefol, mcwn 

Di'tto, \(\ib. jr un pctl:, y rhig- mccdnclbl. 

■ ■ - ■ • 



D/tty, if. can, cam!, can.:, cv- 

Tj DiVAHCATE, v.a." rhannj, rnra- 

haxiJt doi'pjithu. 
DiTAi. I CAT 10 s, ,.'ub. gwiiuniai, 

r. ii'. 1 £ II ij dofp arili id . 
7a Divi, v.n.) b'ATio tan ddwir, 

mvnsd yr. ci-.vr'n, chuilio'r g'.vae- 

lod. 

Ttf DivE?.cz, 'v.n 
DiviiiG£\T, ad:. 



. r _^ 



D:vi'ne», /.^ dcwin, daroganwr. 

Divi'siTY,'/.) duwdod,duwiolaeth. 
— d:cnyddiacth, dewinyddiaetk, 
g^^. bcdacth am bcthau dwyfbl. 

Divisibility, it.) gwahanrhcdol- 



jwrdd. 



,] givaigaru. 
yn gwaigarn, 
yn myriti bcllicii-beilach cddi 
vrrth ci gilydd. 
Di v£s.s, (ad;.; ammv, aiurafacl. 
Div L».:Et *3kii . } amr. .viol ; annhc- 

by 2 ; g vah ar.red dI . 
Dive^sijication, ;i".) ncwidiad, 
cyfrcvidiad, aingeniad ; cyxn- 
iTtvfgedd o sLmryw liwiau. 
Ti D : V £ R. 3 1 r Y, ( V. a. ) ami y wio, am- 
ry:2 :- ! : o, a r-i g e n u ; britho ag am- 
r."vl:;.viau. 
Di V £ a i 1 •- , r. ' ofcoad .— difjm^fch, 

i^^Ta. Acn, viici^aii'A'Cii. 
DiViRfiTY, r.; amnwiaeth, am- 

r/fieliid, giVahiiiiiacth. 
7« djvlra, (v.a.) troi oddi ar y 
ffurld. — i;:;.Trj,cigrifu,diddanu. 
Diverting, (adj. cr part.) difyr, 

dtgrif, Ilav/cn, diddan. 
Dive :iT IS EM EXT, (iub.) iarllach. 

Edr. Ditcrjtc/i. 
Divert IV E, (adj.) difyrrus, di- 
ddanus. 
• ftf Divi = r, (v.a.) diofg, dihatru. 
— difuddio, difeddu. 
7o D I V I D E , .' V. a . ) rhannu , cy Fran nu , 
parthu, dofparthu; gwahanu, ylgar. 
Di'viDEND, (fab.) rhan, cyfran. — 

nifcriV barthu. 
Divi'dek, (f.) rhanmvr,dofparthwr. 
Divi'ders, (f.) mith ar gwmpas. 
Divi.NATiON, (f.) dewiniacth, de- 
■ windabaeth, rhagddy wc ".iaJ . 
DfVi^KE, (f.) difeinydd, dewin. 
Div/ke, (adj.) duwioi, dwyfol, 
ncfo! ; fandtaidd. Fig. rhagorol, 
ardderchog. 
To DivCst. (v.a.) dcv/inio, dewin - 
dab>i, darogan, brudio, rhagddy- 
wcdyd. 




DivVsiFLEj'adj .'rhannadwy.ptrtfc- 
adwvjdoipartiiadwy, a allir ci nm- 
nu. 
Divi'sioic, (f.) rhanniad, partklid, 
dofpartkiad; rhaiinedigaeth,gwi- 
kanedigaethy gwahaniaeth, yfgir. 
DrrdacE, (f.) yfgar, yfgariaeth. 
Tf DivoacE, (v.a.) ylgar, y^ 

priodas. 
DivoacE3JEKT, (f.) Edr. A'tunir. 
Divorce a, (f.) yfgarwr. 
DivRiiAL,(adj.) dyddiol,beiui7dd« 

icl. 
Diurnal, {(.) dydd lyfr. 
Di UT UR H I T Y , (f . ) hir-bara, hiriiBt 
T» divulge, ( v. a. ) cyhoeddi, 
gwneuthur yn gyhoedd, cyfc 
dino; amlygu, datguddio. 
Divulging, 1 (f.) cyhoeddi»d» 
Divulgation, J cyfirediniad. 
DivuLSioN, (fub.)'datgyffylltilJ, 

rhu'vgiad, tynniad ymaich. 
T9 Di'zBN, (v.a.) trwfio, addaras. 
Di^zzARD, (sidi,) gorph'wyllns, fffr- 
dar.. 

D i^zz I N Ess,{ r.) bendroymadfondoi 
D i^'z z Y, ( adj . ) a'r bcndro amo, mo- 
lylxdan, penyfgafh, penfradw. 
F:g, anfeddylgar. 
Tg DO, (v.a.) gAvneuthur, gwncnd. 
DdciBLE, 1 (adj.) hyddyfg,htiwH 
Docile, 3 ei ddyfgu. 
Doci'lity, (fub.) cymrawyiHer i 
dderbyn addyfg, parodrwydd > 
gymmer\d ci ddyfgu. 
Dock, (Q gorfaf Uongau, Bong- 

bortli. 
Dock, tei/, (f.) cynfibn, cloitft» 

rhoncll, conell. 

To DOCK, (v.a.) torri clorcn; tor- 
ri yn fyrr. 
Doctor, (f.) athraw, dyfgawdwr. 
Doctrinal, (adj.) athrawus,atk' 
rawaidd, addyfgiadol. 
Doctrine, (f.) athrawiacth, dy^r 
cidiacth, dvlg. 



1 



D O 

■NT, (f.) hyfforddiad, cyf- 

liady Uith, addyfg. 

:iy (v.a.) rhedcg o un He 

— twyllo^ fiommi. 

I ewig, gafr ddan. 

[f.) gwneuthurwr. 

» (v.a.) diofg, dihatru. 

lei. 

T, (adj.) truenus, tofturus, 

8. 

Ap, (adj.) newid fawr, ifel 

rs, (f.) dyddiau'r cwn, y 
1 ym mha rai y mac feren y 
di a goftwng gyd a'r haul. 
S (sdj.) farrug, anhynaws, 
iwydus, ciaidd, coftogaidd. 
MBSS, (f.) farrugrwydd, an- 
cdd, anynadrwydd. 
,.(f.) Hong fcphan. 
EL, (adj.) gwacl, dirmyg- 

f, (adj.) Edr. Dogged. 
(f.) cyffrcdin dyb, ordin- 

f ic, 7 (adj.) a fo 'n ben- 
riCAL, 3 dant o bono ei 
wdurdodol yn cymmcll ci 

erailly megis gwirionedd 
uol. 

lATi^zE, (v.a.) haeru pcth 
wyddiaidd, megis gwirion- 
r a diamheuol. 

(f.) cyflawniadau ; gwaith ; 
giady ymarweddiad; tra- 
terfyfg. 

f.) rhan ; cyfran i rhodd, 
.— triftwch, galar, alacth. 
» (v.a.) cyfrannu, dofparthu; 

• 

rL, (adj.) trift, galarus, tru- 

laethus. 

LNEss, (f.) triftwch, alaeth, 

cwynaJaeth. 

ME, ( adj. ) Edr. Doleful. 

rtENESs, (f.) Edr. Doleful- 

us, (adj.) dolurus, poenus, 

liol, akcthus. 

-> ( f- ) gofid, dolur, poen, 

cyftudd, triftwch. 

N, (f.) morhwch, morbyfg 

Delphin. 
T.) dyn hurt fFol. 



DO 

Do'ltish, (adj.) hurt, ffol, ynfyd, 

fy nhwyrbwl. 
Do^LTisHNESs, (f.) hurtrwydd. 
Domain, (f.) etifcddiaeth, treftad* 

aeth. 
Dome, (f.) temi, t^,adeilad. 
Domestic, 7 (adj.) tyaidd, teu- 
DoMestical, 3 luaidd, cartrcfoJ. 
Do MI GIL, (fub.) trefrcd, cartrcf, 

annedd, cyfannedd, trigfa. 
To DOMINATE, (v.a.) arglwydd- 

iaeth'uj rhwyfgo. 
DoMi nation, (fub.) rheolaeth, kr- 

glwyddiaeth, llywodraeth. 
TV DOMINEER, (v.) arglwyddlaethti, 

rheoli, llywodraethu, rhwyfgo. 
Dom/nical, (adj.) yn arwyddoc- 

cau dydd yr Arglwydd.— Z)^;K//r/- 

cal letter^ llythyren y ful, neu y lly- 

thyren fydd yn ai-wyddoccau y ful 

mcwn Almanac. 
Domi'nion, (fub.) arglwyddiaeth, 

llywodraeth, ymmcrodraeth, pen- 

defigaeth, goruchafiaeth. 
Do'^NARY, (f.) rhodd, anrheg- 
Donation, (f.) rhodiiad, doniad, 

anrhegiad. 
Do'native, (f.) rhodd, dawn, an- 

rheg, ofcb. 
Done, (part. pafs. of d'l?.^ wedi ei 

wneuthur. 
Dome, ufed to confirm a toager^ 

(interj.) diwedd, dyna ben. 
Do^NOR, (f.) rhoddwr, doniwr. 
Doom, (f.) brawd, bam, barned- 

igaeth, dedfryd ; coUedigaeth, • 

damnedigaeth. 
To doom, (v.a.) difarnu, dedfrydu, 

collfarhu, icondemnio. 
Do'oMSDAY, (f.) dydd barn, dydd 

brawd. 
Door, (f.) dr^s, dor, porth. 
Do'oR-CASE, (f.) rhiniog drws. 
Do'rmant, (adj.) cyfglyd, yn cyf- 

gu; dirgel, cuddicdig. 
Do^rmftory, (f.) yftafell f^vcly, 

hundy. 
Do^R MOUSE, (f.) path^w. 

do'LIr! } ('"•^ "^"^"^ *""»"• ^- 

:Do''rture, (f.) Edr. Dormitory. 
:DosE, (f.) rhoddiad, cymmaint o 
; phyfygwriaeth ag a gyramcrir ar 
' yr un pryd. 

0^2 Dot, 



D O 

Dot, (f.) nod, man. 
To DOT, (v.a.) nodi. 
Do'tage, (rub.) gorphwyl!, jnfbd- 

rv^-ydd, fyfrdandod. — mal-icdd, 

mar\vcr)'dd. 
Do'tard, (fub.) djrn gorpkwyllu5, 

dyn fyfrdan. 
To dote, (v.n.) gorph »▼}!!'), ymly- 

fcrydd, fyfrdanu. maldodi. 

Do'uBLE, (adj.) dyblyg, dauddyb- 

To DOUBLE, (v.) dybla, dyblyga. 
Do'uBLE, (f.) dy bliad, dyblygiad. 
DouBLER, (f.) dwbler. 
Doublet, (f.) dwblcd. 
Doubly, (adv.) yn ddauddyblyg^ 

yn ddcublyg. 
Doubt, (fub.) petrufder, anunbea' 

acth. 
Tc DOUBT, (v.n.) petrufo, ammaa. 
Doubtful, (adj.) pcirus, am- 

anheus, amwys, annilys, aniicr. 
Do'uBTFULHEss, (f.) ammhcuaetfa, 

petrufdcr, annilyirw^dd, amwjf- 

cdd. 
Doubtless, (adv.) diocr, diammau, 

dinam, diedfvdd. 
Dove, (f.) colommen. 
DoVe-coat, (f.) colommcndy. 
Dough, preu, do. (f.) toes. 
Doughty, /r<?/r. dowry, (adj.) hy- 

4crus, gwychr, by, ecfh, gicvv, ca- 

lonnog, dewr, cadam. 
Dough Yj^ro/f.dowy. (adj.) tocslyd. 
To DOUSE, (v.a.) ibddi, luddo, trochi. 
Dowager, [(.) gwaddolog. 
Dowdy, (f.) bcnyw wladaiJd, an- 

xiiben. 
Dower, ? (fub.) gwaddcl, cyn- 
D<)WERYi3 nyfgacdd, agweddi, 

egweddi, argyfreu, 'Di.Wotton, 
D'Jwerless, (adj.) diwaddol. 
Dowlas, (f.) math ar liain cryf 

garw. 
Do\yN, (f.) plyccan, gcflcw, draen- 

blu, mablu. 
Down, plah:, (fub.) uwaftadfaes, 

gwadadtir, gwailadedd. 
Down, (.?dv.) ar y llawr; ar i waer- 

edj tu ag i waered. 
DoVN-FALL,-\f.) cwyiop, codwm; 

dinyftr, diftjyw. 
DowN-LiLL, (f.) gorwaercd,lletlir, 

diphwys. 



D R 

Dowvai'cbt, (adj.) fyml, didwy 

dihccced, oncft. 
Downward, I (adv.) tu agiwie 
DowxwARDs, ) cd,ari waered. 
Do'wmy, (adj.) pioaidd, plfid 

ciinw\-di. 
Dowry, (f.) Edr. Dtwrr, 
Dowse, [i.] ccrr.od, cis, yfgarlip 
DoxrfLOGY, (f.) fr^m Gr. A^ 

gl^rjy gogonianty anJj^vyo^y m 

cr Jfeecty gair ncu ymadrodd 

ymadrcdd byrr yn cynnwys ^ 

goniant i Dduw ; megis G^^m 

ir Tad^ ac tr Mab^ ac ir Tj^^ 

Glan, 
Doxy, (f.) puttain, anlladfeic 

mwyglcn. 
r^ DOZF, (v.) heppian; fyfidaai 

fynnu, 
DozEL (f.) dwfcl, piftyll. 
DdzEx, ^r.) dcuddcg. 
Doziness, (f.) tr)inluowgrwydi 

mameidd-cra, menvindod, fi&a 

grelli, trymlyrthni. 
Dozy, (adj.) cyfglyd. 

D R 
Drab, (f.) puttain, dihiren. •— 

brethyn gwlan tew. 
Drachm, frca Heb, Drachmm^ (i 

wythfcd ran o wns. — bath arij 

vm mhlith v Groeeiaid, o wcrt 

o amgylch iaith ceiniog a dimuu 
Draff, ( i". } golchion , focg, cibyi 

forod, gwaddod. 
Draff Y, (adj.) gwaddodlyd, d 

firwyih. 
Drag, (f.) carr.-rtynfach i go 

peth o'r dwfr, rhwyd tyn. 
T9 DRAG, (v. a.) tynnu, llufeo. 

Tq DRAGGLE, <^V. 3.) diblo^ llutTOC 

Edr. Tobedagglc, 
Dragon, (f.) draig. 
Dragonlike, ( adj. ) cyfielyb 

ddraig . — tanllyd ; creiUon . 
Dragoon, (f.) march-filwr. 
Jo drain, (v. a.) dyhyfpyddu, ^ 

fpydda, fychu, dif^'chu. 
Drake, (f.) maillart, ceiliog hvr 

ad, adiad. 
Dram, (f.) yr wythfed ran o WI 

— trangcell, tarlwngc. 
Drank, (preter. of drink,) 
Draper, ( f.) maelier, neu fi 

iiandwr lliain a brethynau. 

Dra^fer 



D R 

.Y, (C) gwfiuth brethynau, 
elfyddyd o wneuthur brc- 

ft 

-> (adj.) cryf, ncrthol, cfF- 

I, (f.) Edr. Draff, 

IT, /» drinking 9 (f.) traf- 

trangcell, tarhvngc, llym- 

IT, ro/v, cynllyn, dull, llun, 
>ortrelad, copi. 
\Typullt tynn, tynniad/ 
IT, in military affairs y llu o 
vcdi eu cymmcryd allan o'r 
Id in. 

IT, in trade J Iwiiedigaeth 
pwyfau. — yfgrifen adynnir 
. dyn ar un arall am ar- 

IT, priify, yfgothfa, geudy, 
r. ij. ac y bwrir ef allan Tr 

/, {v. a.) tynnu, llufgo ; 
■r-denu, twyllo. -— heilio, 
;. — llunio, llinellu, por- 

(f.) tynn, tynniad. 
iCK, (f.) taliad yn ol. 
iRiDGE,(f.) yfgrogell. 
L, (f.)- tynnwr. — heilyn.— 

' • 

IS, (f.) llawdr, llodr. 

Oy (f.) lluniad, darluniad, 

id. 

L, (v. a.) llafaru yn gym- 

us. 

f.) tres, car, tyngarr. 
(f.) ofn, dychryn, braw, 
arynnaig. ' 

D, {v. n) ofni, dychrynu, 

bu, arfwydo. 

UL, (adj.) dychrynllyd, 

7j crchyll, arfwydus. 

ULLY, (adv.) yn ddych- 

, yn ofnadwy. 

uLNEss, ff. ) erchylldod, 

idod, achreth. 

ESS, (adj. ) hy, eofn, diofn, 

iryn. 
(f.) breuddwyd, gweled- 

drwy hun. Fig. arabedd, 

h, peth annhebyg i wir. 

Mj (v.n.) breuddwydio. 

LR, (f.) breudd^vydlw^. 



D R 

Drbaii, 7 (adj.)trift, galanxs,al- 
Dr^ary, J aethus ; toSurus, tru- 

cnus; dyclirynllyd, anguriol. 
Dregs, (f.) gwaddod, gwaclodion, 

rhytion, llorlon. 
Dreggy, (adj.) gwaddodlyd. 
To drein, (v.a.) Edr. Drain, 
Drench, (f.) diod feddyginiaeth. 
To drench, (v.a.) rhoi diod fcdd- 

yginiaeth. — golchi; puro, glan- 

hau, arloeii. 
Dress, (f.) gwifg, trwfiad, dillad^ 

archcnad, addiirn. 
7'(7 DRESS, (v.a.) gwifgo, trwfiadn, 

dilladu, addurno, prydferthu. 
To DRi^BBLE, (v.a.) glafocrio j di- 

feru, defnynnu, diftellu. 
Dr/bblet, (f.) dryllyn, fwm by. 

chan o arian. 
DRiFT,(f.) amcan, bwriad. — clud- 

air cira, llywchfa.— gyrriad. 
To DRIFT, (v.a.) gyrru.— pentyrm. 
Drill, (f.) ebill, trfil. 
To DRILL, (v.a.) trulio, ebillio. 
To DRINK, (v.n.) yfedj fugno. 
Drink, (f.) diod, llynn, g wired. 
Drinkable, (adj.) yfadwy. • 
Dri^'nker, (f.) yfwr. 
Drip, (f. ) defnyn, difcryn, dos. 
To DRIP, (v.n.) diferu, defnynnn, 

diftellu, dafnu. 
Dri'pping, (f.) diferion. 
To drive, (v.a.) gyrru, dirio, gwtS^t- 

10, h^l, hela. 
DriVkl, (f.) glafocrion. 
To dri'vel, fy. n.) glafoerio. 
DriVelleJ? (f.) ynfyd. 
To dri'zzle, (v.) gwlitho, diferu 

fel gwlith, gwlychu j defnynnu. 
Dri'zzly, (adj.) yn gwlitho, yn 

difgyn fel gwlith. 
Drole, 7 (fub.) yfgentyn, croefan. 
Droll, 3 cellweiriwr. 
D ROLE, 7 (adj.) digrif, difyr, cell- 
Droll, 3 weirgar, arab. 
To DROLL^ ( V. n. ) ccllwair, cyd- 

cam. 
JDrollery, (fub.) cellw^air, cym- 

h\Vedd, digrifwch, crocfanaeth. . 
Dromedary, (f.) cammel a dau 

hwrrwg ar ci gcfn. 
Drone, (fub.) begegyr, gwenyncn 

ormcs.-^^.diogyn, dyn mufgrell, 

llibyn. 

Dr^n- 



D U 









I>aC7, 



11:1 y CI££ 



•^K. ^: 



•i« . 



!«• ■ - » 



Df/piiCALy 'aif/ dlf o'r dr3r5. 
D ; ', : : . ;'. . ::i. : i r, un : iro, gortcrw, 
D a o' : i r , a d ; . iruitir, Vjiwti fmidr, 

L»ev/E, r.' jyrr, parri, Ilu, torf, 

cc- faint, cnud, r^.ir.iii. 
I>tT»vL«, '/.: p^-hicoa, gyrnnr, 

^.-rntdv'id. 
D i o u K T , .* :V fv c hdsr, hyfrrwrdd, 

iVch^dd. 
Dro'-chty, 'ad'.", fvch ; fvchcdU. 
Ttf DrowN, |V. a.; boddi ; ibddiy 

iUCCl'J. 

DrowsivcS*, if.) tr.-m!uognvydd, 

man«^cidd-dra , diDgi, iyrthiu, 

myfgrcili. 
D R o w s v> ( adj . ) c}- fg! yd ; trj'm - 

luog, mufgreli, diog, marwaidd. 
7# DAUB, (v.alj dyma^curo, pwjo, 

ffjflo. 
T'tf DRUDGE, (v. a.) trafi^huy 11a- 

furio, gwaianaethu. 
Drudge, (f.) gv.'3S, g-.vafknacthwr, 

a wncl bob math owafanaethcaled. 
DtuDCERT, (f.) trybeftod, pob 

gwafanaeth caled. 
Druid, (f.) dcrwydd. 
Drum, (f.) tabwrdd. 
Drumk, (adj.) meddw, brwyig^di- 

aftvdrydd 
Drunkard, (f.) meddwyn. 
Drunken, (adj.)- meddw. £dr. 

Drunk. 
Drunkenness, (Aib.) meddwdod, 

brwyfgcdd, meddwaint. 
Dry, (adj. ) fych, gwiw \ fychedig. 
7 9 DRV, (v. a.) fychu, gwncuthur 

yn i';^ch; dyhyfpyddu. 
Dryn^bs, (f.) fychder, gwiwdcr, 

iychcd. 

D U 
Dual (adj.) a berthyn i ddau. 
7q uub, (v.a.) gwneHdynfarchog; 

ordclnio, urddafu. 



D U 

DcB, fmi^ (l; llyna, pwil. 
DcBEcus. ;adj.' pecnUft ammlmt 

innilTT, ami\y5, aanrr. 
DcBiovsLY, ;aiT.) yn amailm^ 

j.-n RziScr. 
D::'3ioi:5XES5, >&!>.} tnficnryddi 
peauxicr, ammheaactb, Riuiilyf- 

DvsiTABLE, (adj.: a fb pecm, t 

allir ei amaicu. 
DvBiTATioN, (TO axBmlieuaetL 
Ducal, v*4)-) dugaidd. 
Duck, \1.> hw^-ad. 
r? DUCK, ;v. D.} mTBcd tail ddwfr, 

bwnr tan ddwfr, ibddi, fuddo. 
Duckling, ^f.) Invyad lenaBgc. 
DvcT, (i.) tv\ryiiad» kyft>id(Oid, 

llywiad.— " To follow thcMof 

« the ftars." H^nmni. 
Ductile, (adj.) hyddwyit, iydyBt 

hawdd ei dywys; yfkw)-th. 
Ductility, (i*) hyb]ygedd,k7^ 

rinrwydd, rhivviognvjddykydyi- 

rwydd. 
Dudgeon, (f.; dageran, bidogu.**- 

malais, dnvgewyllys. 
Due, (adj.) dyledus ; i»VB, addn, 

priodol, cyfiawn. 
Due, (f.) dylcd, iawn, cyfiawnder, 

eiddo. 
Duel, (f.) orneft, ymorneft, ci4 

cad went, ymladd rhwng dan. 
T9 dl'el, (v. n.) )inomeft,.ymltti 

cad. 
Duellist, (f.) omeflwr. 
Due, (prtt. o^ dig.) 
Dug, (f.) tcth, bron, didcn. 
DuKB, (f.) dug,* pcnciwdod. 
Dukedom, (f.) llywodraeth dv^ 

dugiaeth. 
Dulcet, (adj.) melus, per,, pcr- 

aidd. —> cy nghaneddol . 
Du LCI F re AT ION, (f.) mclnshad, y 

weithred o wneud yn felus. 
To DULCIFY, (v. a.) melufa, pcr- 

eiddio. 
Dulcimer, (f.) dwfmcl. 
To dulcoratb, (v.a.) Edr. Dniaf^* 
DuLCORATiON. Edx. DuUsJuotiai. 
Dull, (adj.) dwl, pwl, hurt, fpn* 

fy ffdan. 
To dull, (v. a.) pwlu, hurdo, 

dwlu, fyfrdanu. 
Du llard, (f.) dyn dwl, hurt. 

Dul- 



D U 

s, (f.) pylni, hurtrwydd, 
lod t fyrthni, mafgrelli. 
(adv.) yn addas^ yn rheol- 
n offllu8y yn fanwl. 
adj .) mudy aHafar, tawedog. 
V, (adv.) yn fud. 
ESS,, (f.) mudrwydd; dif- 
dd, 

[f.) gorphwyll, fyfrdandod, 
f hurtrwydd, irdang. 
iH, (adj.) gorphw>*llog, 
; trift, alaethus. 
idj.) gwineuy gwineuddu, 

(v,a,) fofyn dylcd trwy 

"«) a ofynno ddylcd yn 
: yn fynycb. 

, (f.) dyn dwl, hurt, fyfr- 

(f.) tail, torn, bifwail, baw, 

OK, (f.) carchar tywyll. 

iiLL, (f.) tominen, fybwH, 

)wll. 

R, (f.) cynnuUwr dylcd, 

dykd. 

(f.) hygred ; ynfyd, hurt, 

7r. 

B, (v.a,) t^vyllo, hudo, dcnu. 

, (adj.) £dr. Double. 

LiCATE, (v. a.) dyblu, dy-' 

dauddyblu. 

:atb, (f.) copi yfgrifcn ; 
'r un nattur, neu'r un peth 
arall. 
:ATiON,(f.) dybliad,dyWyg- 

:ature, (f.) Edr. Duplica- 



CITY, (fub.) dyWygrwydd, 

yblygrwydd. 

fLiTY, (f.) parhad. 

iL£, (adj.) parhaus, o hir 

iLBNBss, (f.) para, hiriant, 

ra. 

tLY, (adv.) yn barhaus. 

icB, (f.) carchar ; cacthiw- 

jfpeid, parhad. 



D Y 

DunATiON, (f.) parhad. 

To DUAB, (v. n.) parhau, aros. 

DvRELEss, (adj.) dibaraj trangc* 

edig, darfodedig. 
Duresse, (f.) carchar. 
During, (part.) tra parhaa. 
DuRiTY, (f.) calcdnvydd. 
Durst, (pret. oi dare) bciddio. 
Dusk, (fub.) gogyfhos, cyflychwr, 

gorchyfarwy. 

D««r. j -^'^ 
Dust, (f.) llwch, pluor, ploro, S, 
To dust, (v. n.) Uychwino. 
Dusty, ( adj. ) llychlyd. Haws 

llwch. 
Dutchess, (f.) dages. 
DuTCHY, (f.) dugiacth. 
Duteous, 1 (adi.) ufudd, goftyng- 
DuTiFUL, J ccfig ; parchus. 
DuTiPULNEss, (fiib.) ufudd-dod, 

goftyngeidxirwydd, |<irch. 
Duty, (f.) dyledfwydd, dlSd,— 

tr^th, tal, cyllid, toll. 
Dwarf, (f.) nar, corr, llegym, S. 
To DWELL, (v.n.) trigo, prcfwylio, 

annheddu, cyfktmeddu, cartrefu. 
DwBLLiif<3, if,) trigle, trigfa, pre- 

fwylfod, annedd, cyfannedd. 
To dw/njole, (v. n.) treulio, difa, 

darfod, lleihau; diflannti. 
To DYE, (v.) Edr. To die. 
TVdyi, (v. a.) Uiwio, llifb. 
Dye, (f.) Uiw, Uiwiad; axallwiad, 

llifiad. 
Dy'er, (f.) lliwiwr. 
Dy'nasty, (fub.) arglwyddiaeth, 

rheolaeth, llywodracth. 
Dy'scracy, (fub.) drwg anfodd^ 

corph. 

Dysentery, (f.) darymred gwacd. 
Dyspe'^psy, (fub.) diffyg traul ai; 

fwvd. 
Dy sphony, (f.) fromGr, ^?, diM- 

cult^ anhawdd, and^un^ voice^ iTa- 

fcrydd j diffyg dywcdiad. 
Dy'spnoea, (f.) diffyg anadl. 
Dy'sury, (f.) anliawfdcr trocthi, 

attal dwfr, toftcdd, 

E A 



E C 



\r>r -.r.--i ■ .:.*^. '.v-i vn. . "^i :a3JI. , T. i. . eunwydun, lb. 
^ ;.-- -.'v- -.Aiit ■..■;. '.va.:^u. kivhacdo. «jLnianx. 



' ■ » -iT 1' 

-''■■T, .^!'». i?er^.v.?. t .Jul. 

■ .i\-:.v.; j 2.'- iiLV. .idr. ■ ;.ti havrdd, 71L difi^ 



■ ^ - » »■ r s 
^ • I 



■ III 



•■•■'T. msenu. 



^ - 1 

". nhjnv-:-,. v:ri- 



.'. 1 » ■» I" I' » I 



.»■•. 1«*1 .* f^ 1»1 "'t ;■' |1 



-1^ 



-^T *^«'. i'-.'. • "IfJi::-.-. 



m* . ■ •! f-- p*. .v;-i . ;r.e:vri 



11 



1 

'•.HI ' ■ 

.'■ ■• • ■ ■ -■;■•.■ ■^=• ^.r. ."litVi*; :i_ 

\' '" ■ V- . 1'. ■ ::'■'■ r» I r -.1 c i.'k , .i IV ■ '. - 
. j" ■* ■ ■ " 



« •» ■ 1; . 

< 1 If .• Ty 

\ ( ' I' " ■ 



11 



1*. ..■ .'•■''•.» \-.los g'.vvlt., 
. 1 ■ \]'.»r, ry ^t -idus. 

^" .., ... ,..:,- v.-.^lwcn. cry:bl;-ii. 

• ■ • '11 

-.,' .» — 1^ ^r nil. 
'fy » » 7 ;• -: , ■■ - . 'J . ; -■■; ■ .-! .;.-», c] aciru . 

^'■' "» .' ■ z *, ■'■'ij. ; priflr',.',!, c/r pried, 
^.■/' •/•:'/- v., ■ r ; p.' f/. ■;.■■; ydcl ; un 

^'* • /"■■ i', '/if!j , fMCdrol, (iaicrin, 
p'f'''r»l, fit friflfl. 

l','/^f/lt:, li.) th\v]]r\\ y y]{\\}. 

P.h'v, li ) f (ifiwyth{lrii, Ilonytld- 
r/' li,p.''f('li\vy(f!ra,li.itn(liicn, I'cib- 
fafif, ta'.velwcli, aiafV/tli. 



-.aw t e::d.c:ixiwvtiider; hvnawtcdd. 

:-.viT. :.' ,iWTT2lll- 

>!' ..iTEi., iV. raxi. 

T-^ - ^^ , . . 

■- -.aTERLv, aav. m a. r awynm . 

.1.' .vSTERK. .idi., dwyrcinol. 

Z.^snvARz. adv.. Edr. EaftiHt. 

'Z .sv. iai. . eiiawvTh, aiaf, Ilo« 

".- r. c . iwei, .la wdd, riiw vdd ; hy- 

veaj-, -ivnaws, liydrin. 
:.\r. v.. nwria, ilewij yfa, 

.'.'.:'. 'msorrh. 

L I.:'..!::.::, ac:.. a allir ci fwytDL 
\ »r7.R, I., jwvruwr. 
.:. ^v^.i, {. largod :y, bondo. 
r -.wVEi-iiRo?, \-. a. ) llcdvm- 

.vran::o, ciiuhTiiwTando, yxngiaft- 

:e:r.o. 
Z'.u-^: -DROPPER, Tub.; duftyto- 

vrii^oiwr, .1 .vniuaawo tan ffauf- 

E a 

i^.na, Tai, ertrai, adlif, |With« 

• ■ ■ ■ 

■ r? -.13. v.n., 5'.vrtiiiifo, trcio, lld- 
i.ui. 
7. 30 Nv, .".; prcn du fel y mudi- 
. udd. 

E JR :' i T V , r. mcidwdod, brwylg- 
edd. 
Eaii.fsiT!.-, ;r.) gwaHadol fcdJw- 

r-^uLLi'riQs, [C) berwad, gorfer- 
wid. /;t. cynnhyriiad, cyffipoA 
c/:hraddiad. 

EC 

Ecce'n'trxcal, 7 (adj.) yn mpd 

Ecc^STRicK, j oddiwrthyci- 
nolbwynr. Fig. yn pallu attcb } 
di ben pwyntedig. — afreolaidd J 
g'ATthwyneb i reol fcfydlcdig. 

EccENTRi^ciTY, (f.) ymadawiid 
oddi wrth y canolbwynt. 

Ecclesiastical,! (adj. eglwyf* 

Ecclesia'stick, 3 aidd. 

EccLEsiASTiCK, (fub.) eglwyfwTj 
prcgcthwr. 

E'CHO, 



E D 

(f.) gwrthlais, adlais, ad- 
*aig lefair, dadfain, diafpad. 

0, (v.n.) dadfcinio, diafp- 
darftain, rhoi diafpad. 
!tc/ssBMENT, (f.) amlygiad, 
id, efponiad, dangofiad. 
(f.) gloywder, difgleirdcb, 
rh. — ardderchaw^hvydd, 
int, anrhydedd. 

I c, ( adj . ) from Gr. txXiyea , 

, dewis; ac awdurdod gan- 

dewis. 

B, ( f.) from Gr, exXiii^K* 

liffyg5 diffyg, pall, cil, cc- 

rwyllwch, caddug. 

psE,'(v.a.) tywyllu, caddu- 

mmylu, cuddio; — Fig» 

rtiddio. 

ic, (f.) cylch blynyddol yr 

E, (f.) can fugeiliaidd. 
: Y, (f.) bloddeft, mawr law- 
a gorfoledd. 
E D 
y, (fub.) gwangc, glythni, 
i, bwyteigrwydd. 
(f.) cylchdroaddwfr; Fig, 
)i trowynt, corwynt. 
adj.) troedig. 
[fub.) min, awch, llymder, 

B, (v.a.) llymmu, hogi, aw- 
)lymmn.^-annog, cyffroi. 
, (adj.) miniog, llym. 
;, (f.) llain ar ymyl gwifg, 
n, amaerwy, rnidens. 

1, Edr. Eatable, 

(f.) gorchymmyn, ordin- 
hoed, cyhoeddiad. 
AT ION, (fub.) adeiladaeth, 
lad, hyiForddiad. 
:e, (f.) adeil, adcilad, adcil- 

:r, (f.) adeiladydd. 
'Y, (v.a.) adeiladu,athrawu, 
iaethu, addyfgu, hyfForddi. 
N, (f.) argraphiadjCyhoedd- 
Rf (^0 cyhoeddwr; diwygi- 
pharottowr yfgrifcnadau i'r 
hwafg. 

JCATE, (v.a.) dwyn i fynu, 
mcithrin, hyfForddi, addyf- 



E F 

Education, (f.)meithnn,magiadg 

dygiadi fynu,hyfforddiad, addyfg- 

iad. 
To BDifcE, (v.a.) dwyn allan, tyn- 

nu allan, dwyn i oleuni. 
Eduction, ({.) dygiadiolwg. 
To EDULCORATE, (v.a.) mclufu. 
EDULcoRATiON,(f.) melushad, per* 

eiddiad. 

E E 
To EEK, (v.a.) mwyhau, anghwaS'* 

egu, helaethu. 
Eel, (f.) llyfowen, llywethan. 

E F 
E'^FFABLE, (adj.) hyfoBi hydraethj 

a allir ei adrodd. 
To EFFACE, (v.a.) dileu; diftrywio, 

dinyftrio, anrheithio. 
Effect, (f. ) efFaith, cffeithiolaf^ 

affaith, canlyniad. — mantais, ll^s, 

budd. Gal. v. 4, chwi a aethocb ym 

ddifudd oddi wrth Grift. — diben. 

-^He /poke fome thing to this effe£l % 

fe lefarodd ry w beth i'r diben hyn. 
Effects, (plu.) moddion, golud, 

cyfoeth, dodrefn. 
To effect, (v.a.) effeitliio; peri, 

dwyn i ben, gwncuthur. 
Effective, (adj.) afFeithiol; grym- 

mus, grymmiol, nerthol, galluog. 
Effectively, (adv.) yn effcithiolj 

yn nerthol. 
Effectless, (adj.) dieffaith; an- 

alluog. 
Effectual, (adj.) cffcithiol. Edr. 

EffeBive, 
EFFECTUALLY,(adv.) yneffeithioL 
To EFFifcTUATE, (v.a.) dwyn i ben, 

dibennu, gorphen. 
Effeminacy, (f.) gwreigeidd-dra ; 

tynerwch, mcddalwch.— deftluf- 

rwydd, murfendod. 
Effeminate, (adj.) gwreigaidd," 

gwreigol, merchedaidd, murfen- 

naidd, meddfaeth, mwy thus, tyner. 
To EFFERVESCE, (v. a.) twymo, 

gwrefogi. ' 

Effervescence, (f.) berwad i fy- 
nu. 

Efficacious, (adj.) effcithiol. 

Efficaciously, (adv.) yneffeith- 
ioL 

E^FFicAdY, (f.) grym, nerth, gallu, 

abledd. 

R Eff<^ 



E G 

Effi'cience, 1 (fub.) cfFcithiadj 
Effi^ciency, 3 gweithrediad. 
Efficient, (adj.) yn peri, yn 

gwneuthur, yn gallu peri cyfnew- 

idiad mewn pethau. 
Effi^cient, (f.) achos,yrhwn fydd 

yn gwneuthur, neu'n peri. 
E'fFicy, (fub.) llun, eilun, delw, 

cyfFelybrwydd, dull, drych. 
Efflorescence, 7 (lub.) blod- 

EPFLORbSCENCY, 3 CUad. 

Efflorescent, (adj.) yn tarddu 

allan fel blodeu; yn tarddu. ' 
Effluence, (f.) yr hyn fydd yn 

deillio odd] wrth ry w egwyddor. 
Efflux, (fub.) fFrydiad allan, dy- 

lifad. 
1^0 efflux, (v. a.) ffrydio allan, 

llifeirio, tarddu allan. 
Effluxion, (fub.) tarddiad allan, 

rhcdiad allan. 
E'ffort, (f.) ymgais, hwpp, cais, 

egni, vnidrech. 
Effraiable, (adj.) ofnadwy, dy- 

chrynllyd, erchvll. 
Effrontery, (fub.) digywilydd- 

dra, huerllugrwydd, ehudrwydd, 

rhyfyg- 
Effulgence, (fub.) llcwyrch, dif- 

glejrdeb, gloywder, eglurder, ty- 

wyn. 
Effulgent, (adj.) gloyw, difglair, 

eglur, goleu. 
^0 EFFtfiiE, (v.a.) tyv^'allt allan, ar- 

llwys; gwallaw, heiliaw. 
Effusion, (fub.) tywalltiad allan, 

arllvvyfiad.— haclder. — -afradlon- 

deb.^ 
Eftsoon, (adv.) drachefn,. ctto, yn 

iynych." — ar frys, yn ddiattreg, yn 

y man, 

E G 
Egg, (f.) \vy. 
T<7 EGO, (v.a.) cyfFroi, cynnhyr£u, 

annog, dirio, cymmell. 
E'cLANTiNE, (f.) dryficn ber, micri 

Mair. 
E'gotism, (f.) hunan ganmoliaeth; 

mynych adroddiad o'r mi fy hun. 
E^GOTiST, (Tub.) un a fo'n cnwi ei 

hun yn rhy fynych ; hunan gan- 

molwr. 
7o E^GOTizE, (v.a.) cnwi ci.hun yn 

fynychs 






E L 

E c R f Gious, ( adj . ) hynod, node 

anghyffi-edin ddrwg. 
Egregiously, (adv.) yn well nc 

yn waeth na chyffredin, yn ddrw 

neu yn dda hynod. 
Egre'ss, (f.) mynediad, mynedii 

allan, ymadawiad. 
Egression, (f.) mynediad allan. 
E^GRET, (f.) aderyn y bwnn. 
E'grimony, (f.) dolur, gofid,tryn 

der, triftwch, trymfryd, dygncdi 
E'gritude, (f.) clefyd. 

E J 

To EJACULATE, (v.) facthu allai 

ergydio. — anadlu bcrr weddi. - 
Ejaculation, (f.) faethiad alk 

Fig. gweddi ferr, daer achlufurol 
Ejaculative, } (f.) difymmwtl 
Ejaculatory, 3 taer, gwrefog. 
To eje'ct, (v.a.) bwrw allan, ts8 

allan, gyrru ymaith, gwrthod. 
Ejection, (f.) gyrriad allan, taflia 

allan. 
Ejectment in /aw, ((,) yfgrifefl 

droi allan o fcddiant, neu ddeilia 

i maes o dy. 
Eigh, (interj.) ow, iddo, dt iawi 
Eight, (adj.) wyth. 
Eighth, (adj.) wythfed. 
Eighte'en, (adj.) tri ar bymthcg. 
Ei^GHTY, (adj.) pedwar ugain. 
E/ther, (pron.) un ,o'r ddau,. 

naill neu'r Hall. 
Either, (adv.) neu, ai, naill., 
Ejulation, (f.) cwynofain, dijg 

yrfcrth, ubain. 

E K 
EKE,(adv.) hefyd, etto,ymmhcllsiC 

E L 
E'la, (f.) y llorf dant. 
Elaborate, (adj.) a wnaed trw 

boen, a orphennwyd trwy ddiw 

ydrwydd. 
To elaborate, (v. a.) dyfallafimt 

ymegnio, cymmeryd poen, gwnCT 

thur peth yn ddichlyn, cywrcm 
To ELAP.sE,(v.n.)llithroymaith,yii 

lithro, diangc, ffoi, myned heibi* 
Elastic, 7 ( adj . ) g wrthncitac 
Elastical, 3 wy, adlamadwyi 

neidio yn 61. 
Elasti^city, (f.) gallu i neidio' 

61. 
Elate, (adj.) fl^th, trafyth, fytl 

fakl 



E L 

balchy uchelfalch, trahaus, 

TB, (v. a.) gwneuthur yn 

dyrchafu. 
ON, (f.) uchder, ymgodiad ; 
ler, traha. i 
^ (fub.) elin, pcnelin. Fig, 

ODgl. 

I, (f.) gofgymmon, tawydd, 
rth. 

L, (adj.) hyn, hcnciddiach. 
., (f.) yfgawen. 
.Ly,(adj.)henaidd,oedrahnus 
IS, (f.) henuriaid, henafgwyr. 
•SHIP, (f.) henyddiaeth, hcn- 
iaeth. 

T, (adj.) hynaf, heneiddiaf. 
:T,(Y.a.) etholjdetholjdewis. 
, (adj.) etholedig, dewifcdig. 
ION, (f.) etholedigaeth, cth- 
dcwifiad. 

IV E, (adj.) dewifiol. 
OR, (f.) dewifwr, ctholwr. 
ORAL, (adj.) yn perthyn i 
irr. 

ORATE, (f.) arglwyddiaeth, 
'wodraeth etholwr. 
RE, (f.) gvvefr, elydr. 
Ric, } (adj.) a dynno at- 
RiCAL, J to trwy rhuglo. 
Ri''ciTY, (f.) rhinwcdd, pri- 
:b, ncu nertholdeb mcwn rhai 
a trwy 'r hyn y tynnant er- 
tynt trwy ei ruglo. 
e'ctrify, ( V. a. ) cyfrannu 
yfrannogi 'r rhinwedd yma., 
kNCE, 7 (fub.) tegwch, glen- 
NCY, 3 did, prydferthwch, 
. hoywder, fywder, pcrtcdd. 
.NT, (adj.) teg, glan, tlws, 
, hoyw, percus, pert, tacclus. 
iwdl, cymmcn. 
VCK, (adj.) galarus; trift. 
', (f.) galar-gan, galarwawd, 
nad. 

:nt, (f.) elfen, elfydd, def- 
Fig. egwyddor, mabddyfg, 
rawiaeth gyntaf. 
ntal, (adj.) yn perthyn i*r 
u, a wnaed o'r elfenau, yn 
) oddi wrth yr egwyddor gy n- 

ntary, (adj.) digymmyfg, 
; un elfen. 



E L 

E'lephant, (f.) elephant. 
Elephantine, (adj.) eJephant- 

aidd, cyfi-'elyb i elephant; mawr. 
To e'levate, (v.a.) dyrchafu, co^ 

di, arddyrchafii ; llawenychu, 

gwneuthur yn llawen j urddafu ; 

gwneuthur yn falch. 
E'levatbd, (part, or adj.) dyrchaf- 

edig; a ddyrchafwyd. 
-Eleva'tion, (fub.) dyrchafiad, ar- 

ddyrchafiad, codiad i tynu. 
Ele'ven, (adj.) un ar ddcg. 
Elf, (fub.) ellyll, gwyll, anyfpryd, 

yfpryd drwg. 
To ELi^ciT,(v.a.)ceifioallan,chwilio 

allan,oIrhain,cacl allun; datguddio. 
Elicibi^lity, (fub.) teilyngdod i 

gael ei ddewis; rhagoriaeth. 
E'ligible, (adj.) dewifadwy, teil- 

wng i*w ddewis, cymmwys i'w 

ddewis; yn rhagori. 
E'ligibleness. Edr. Eligibility. 
El /si ON, "(f ) torriad ymaith lly- 

thyren, neu lillaf mcwn gair, me- 

gis mae'n, efe a 'fgriknodd. — 

rhanniad, dofparthiad. 
Ell, (f.) mefur, yn cynnwys tair 

troedfedd a naw modfedd. — gwr^ 

hyd, cyfelin, me^d Dafics. 
Elm, (f.) llwyfen, llwyfancn. 
Elocution, (fub.) ymadrodd, dy- 

wediad, hyawdlcdd, rhugliaith, 

ffraethder. 
EULOGY, (fub.) gair o glod i un ; 

moliant, clod. . 
To elongate, orl (v.a.) fym- 
Eloigne, j mudo peth 

ym mhell, pellhau,hwyhau,yftyn. 
To elope, (v.n.) cilio, cncilio, my- 

ned ymaith, ymadaw, diangc, en- 

cilio oddi wrth briod. 
Elopement, (f.) ymadawiad, en- 

ciliad. — ymadawiad gwraig oddi 

wrth ei gwr. . 
E''LOQUENCE,(f.)hyawdlcdd,rhugl- 

iaith, ftraethdcr, pcr-araith, cym- 

heniaith, doethbarabl, rhuglym- 

adrodd. 
E^'lo^uent, (adj.) hyawdl, ymad- 

roddus, parablus, fFracth, cymmen. 
Else, (adj.) all, arall, un arall. 
Else, (adv.) amgcn; yn amgen. 
E'lsewhere, (adv.) mewji manar- ' 

all, mewn lie amgcn. 

R a U 



E M 

T^ iLifciDATE, (v.a.) cglurhau, 

amiygu, efponio. 
Elucidation, (f.) cglurhad, am- 

lygiad, efponiad. 
To ELUDE, (v.a.) diangc, ymddi- 

angc. — liommi, feithugio. 
Elusion, (fub.) yflrangc, tw/11, 

hocced, dichell, fiommiant. 
Elusive, 1 (adj.) hoccedus, dich- 
Elusory, J ellgar, yftrywgar, 

twyllodrus. 
To ELUTRIATE, (v. a.) hidlo. 
Ely's I AN, (adi.^ hyfryd. 

E M 
To EM ACE RATE, ( V.a. ) tcncuhau, 

culhau. 
To EMACIATE, (v.n.) culhau, te- 

neuhdu, curio. 
Emacula'tion, (fub.) difrychead, 

glanhad mannau, a brychau. 
E^MANANT, (adj.) yn tarddu, yn 

dcillio allan. 
Emanation, (Alb.) tarddiad allan, 

iFrydiad, rhediad allan. 
E M A N A T I V E . — Ed r . Emdnant. 
TV emancipate, (v.a.) brcinio, 

rhyddhau o gaethiwed. 
Emancipation, (fub.) breiniad, 

rhyddhad, neu waredigaeth o gae- 
thiwed. 
7"^ EMASCULATE, (v. a.) disbaddu, 

anwrio, anwr-rywio. 
Emasculation, ( f . ) disbaddiad, 

anwriad. 

To EMBALM, (v. a.) cyweiHo corph 
manv. 

Embalming, (f.) cywciriad cyrph 
meirw. 

Embargo, (f.) Edr. Imbargo. 

To EMBARK, (v.a.) dodi ar fvvrdd 
Hong, gofod mev/n Hong.— (neut.) 
dringo i long, myned i long. 

Ti? EMBARRASS, (v.a.) dyryfTu; mag- 
lu ; rhwyitro, lleftair, attal. 

Embarrassment, (fub.) dyryfni, 

' rhwyflr, lluddias. 

T-o embase, (v.a.) dirmygu, trem- 
ygu, diyftyru, dieiwi, dibrifio. 

Embassador, (f.) ccnnad. Edr. 
jimbnjfador , 

E'm bass AGE, ? (f.) cennadwri,hc- 

E^MBASSY, ' i rodraeth. 

To EMBATTLE, (v. a.) gofod HlCWn 

trefni ymladd. 



E. M 

I To EMBELLISH, (v. a.) addum^ 
harddu, prydfcrthtt, trwfio, Ucdu, 

cymmhcnnu, trcfnu. 
Embellishment, (fub.) addura, 

harddwch, prydfeitKwch, 
E'MBERS,f. manvor,marwydos,uIw, 
I E'mber-days, (f.) dyddiau y cyd- 

goriau. 
To EMBE^zzLE, (v.a.)dwyn ymdtk 

drwy gyfrwyfder, dwyn y pcth i 

roed i gadw atto. — Fig, afradloai, 

gwario, afradu, gwaftraffu. 
Embezzlement, (fub.) dygiadjrr 

hyn a roed i gadw at un. 
To emblaze,! (v. a.) addumo, 
Embla'zon, 3 harddu a difglair 

addum. 
E'mblem, (f.) un peth a ofodwyd 

mown peth arall. — Hun, dclw, 

paentiad. 
To embody, (v.a.) Edr. to ImMf, 
To embolden, Edr. to Imbolden. 
E'mbolism, (f.) dodiad diwmod- 

au at flwyddyn, dydd gorym- 

ddwyn, lleuad ormcs. 
To emboss, (v.a.) yfgythru, ccrfio, 

torri lluniau a chyn. 
Embossment, (f.) ccrfiad, yfgytl*- 

riad. 
To EMBOWEL (v.a.) dibcrfcddu, 

tynnu allan yr ymyfgaroedd. 
To embra'ce, (v.a.) cofleidio, ym- 

gofleidio, braicheidio,ymgarcdigQ, 

croefawu, ymwafgu, derbyn yi. 

roefawus. 
Embra'ce, (fub.) cofleidiad. 
Embracer, (fub.) cofleidiwr. 
Embrassure, (f.) twll, neu egor- 

iad mewn mur. 
7i E M B re w . Edr. to Imbrue. 
To e'merocate, (v.a.) iro adod 

neu ryw fan dolurus ag ennaint 

Embroc action, (f.) irad aelod ddo- 

lurus. 

To EMBROIDER, (v.a.) brodio, cyf- 

reftru,gweithio gwaith edau anod- 

wydd. 

Embroiderer, (f.) brodivvr, cyf- 
reftrwr. 

Embroidery, (f.) gvfaith edau i 

nodwydd. 
Ti? E M B R o I L, (v.a. ) aflonyddu, cyth. 

ruddo, cynnhyrfu, tcrfyfgu, cy- 

ffroi, trallodi. 



E M 

3, 1 milrhith ; plcntyn yn 
3N, 3 y grothcyn cael Hun. 
peth heb ei orphen. 
TiON, (fub.) gwcllhad, di- 
, difeiad. 

'tor, (f.) diwygiwr. 
iDy (f.) gwyrdd faen. 
:GE, (v.n.) dyfod allan o, 
llan o giidd ; dadfawdd ; 

NCE, 1 (f.) dyfodiad allan 

NCY, J o, cyfodiad allan 

nwain, dichwain, digwydd, 

ifymmwth. 

NT, (adj.) yn dyfod i'r am- 

n deillio oddi wrth. -— di- 

th, difyfyd, dirybud^. 

Ds,(f.) clwyf y marchogion, 

gwft. 

>N, (f.) cyfodiad i wyneb 

,^r7(adj.) a baro chwy- 

AL, ) du. 

TRATEy ( V. n. ) fymmud 

mudo. 

TION, (f.) mudiad. 

ICE, 1 (fub.) ardderchawg- 

iCY, 3 rwydd, rhagoriacth, 

ler, godidawgrwydd. 

T, (adj.) uchel, goruchcl ; 

edig.— rhagorol,godidawg, 

hog, hynod. 

FLY, (adv.) ynrhagorol,yn 

lY, (fub.) yfpiwr, un a an- 

• gennadwri ddirgel. 

N, (f.) anfoniad aJlan, tafl- 

m. 

, (v.a.) anfon allan, taflu 

wrw allan, faethu. 

, (f.) morgrugyn. Edr.Jnt. 

ENT, (adj.) yn meddalhau, 

:ru. 

TioN, (f.) meddalhad, yft- 

• 

lENT, (f.) budd, mantais, 

s a gaffir drwy lafur. 

Sy (fub.) cynnhyrfiad, cy- 

cythruddiad; cythrwfl. 

(le, (v.a.) cadarnhau, di- 

imddifFyn. 

)R, (fub.) ymmerawdr, un- 

nciwdawd, ffelaig. 

us, (f.) nerth ar air. 



E N 

Emph/tic, or ) ( adj.' ) ncrthd, 
Emphatical, j grymmus. 
E'^MPiRE, (f.) ymmcrodraeth, lyw- 

odraeth, rhwyfg. 
Empiric, (fub.) ineddyg,neu phy- 

fygwr prawf. 
Empiricism, (fub.) phyfygwriaeth 

brawf. 

Emflaster^ (f.) plaftr, eli. 
Empl/stick, (adj.) gludiog, yf- 

grawlingaidd. 
To implead, (v.a.) gwyfio; cy- 

huddo. 
To employ, (v. a.) rhoi i un beth 

iV wneuthur, dal mewn gwaidu 
Employ, (fub.) gwaith, gorchwyl, 

fwydd. 
Employment, (fub.) crefft, gor- 

chwyl, fwydd, negcs, gwaith, ga- 

Iwad. 
To EMPOISON, (v.a.) gwenwyno. 



£mp(^riam, 7 (f.) marchnadfa, lie 
chnad. 



Empory, 3 marchnad, tref mar- 



To EMPOVERISH, ( V. a. ) tlodl^ 

gwneuthur yn dlawd. 
To EMPOWER, (v.a.) galluogi, aw- 

durdodi. 
E^MPREss, (fub.) ymmerodrcs, um 

bennes. 
E^'m PRIZE, (f.) antur. 
E^MPTiNBss, (f.) gwagder, arllocs, 

diynunyrraeth ; gwagedd, gwegi. 
E^MPTiON, (fub.) pryniad, pwrcaf- 

iad. 
E'mpty, (adj.) gwag, gweili, ar- 

lloes, ofer, gorwag, anolo. 
To b^mpty, (v.a.) gwaghau, gwneu- 
thur yn wag, arlloefi. 
Empy real, (adj.) wybrol. 

Empyrean, 1 ,/.» , ,* 

•D / ^ (f') vr wybr dan, 

Empyreum,.3 • ^ 

To b'mulatb, (v.a.) ceilio rhagori 

ar arall ; gwynfydu. — dilyn, cy- 

fFelybu, eltyddu. 
Emulation, (f.) gwynfydiad j ym- 

drechiad i ragori ; cynfigen. 
Emulator, (f ) gwynfydwr, cyn-^ 

figcnnwr. 
E'mulous, (adj. ) gwynfydig, ym 

ymdrechu i ragori ar arall. 

^ . EN 
To ENABLE, (v.a.) nerthu, cynnorth- 

wyo ; galluogi, awdurdodi. 

u 




EN 

Tiyiw/fcT, (v.a.) ordeinio, cadarn- 
hau, gofod cyfraith, gwneuthur 

cyfraith. 

En AM EX, (f.) bamais. Dr. Dafis, 
To ENAMEL, (v.a.) bamcifio. 
Ena'melling, (f.) owmal. 
To ena'mour, (v.a.) enyn a chari- 

ad, peri cariad. 
Enarra'tion, (fub.) traethiad, ad- 

roddiad, egluriad, yfpyfiad. 
To enca'mp, (v.n.) gwerfyllu, llu- 

eftu, pebyllio, ymfyddino. 
Enca'mpment, (fub.) gwerfylliad, 

pebylliad. 
To enchant, (v.a.) fwyno, cyfar- 

eddu. 
Encha'nter, (f.) fwynwr, cyfar- 

eddwr, fwyn-gyfarcddwr, gorch- 

einiad. 
Enchantment, ( fub. ) cyfarcdd, 

fwyn-gyfaredd, iwyn-gan, ivfyn- 

gathl, gorchan. 
Enchantress, (f.) dcwincs, fwyn- 

wraig, hudolcs. 
7i enchase, (v.a.) gofod tlyfau 

mewn aur, arian, i^c. F/]g".addur- 

iio. 
To enci'rcle, (v.a.) cylchynu, am- 

gylchu. 
To ENCLOSE, (v.a.) gwarchau, ar- 

gau, cau i mewn. 
Enclosure, (fub.) cac,'tir wcdi ei 

gaead i mewn. 
Enco''miast, ( fub. ) moliannwr,- 

gwawdydd. 
Encomium, (f.) arwyrain, mawl, 

moliant, gwawd, clod, cerdd fol-- 

ianc. 
f<? encompass, (v.a.) amgylchu, 

amgylchynu, cylchynu. 
Encore, (adv.) etto, drofto etto. 
Encounter, (f.) amrafael, amryf- 

fon, ymdrech, ymladd ; ymgyrch, 

ymoflbd. — ymddadleu. 
To encounter, ( v. a. ) ymoflbd, 

ymgyrchu, rhuthro ; ymgipris, 

ymhwrdd, ymladd. — ymgyrarfod. 
To encourage, (v.a.) cyfluro, rhoi 

arial, calonnogi, rhoi calon; rhoi 

ynni, annog, eneidio. 
Encouragement, (f.) annogaeth ; 

calondid, cyflur, anghoriad. 
To ENCROACH, (v. n.) gormcfu, 11a- 

dratta i mewn, gwtfio i mewn, 



£ N- • 

trais-feddiannu, dyfod bob ydif* 

dig, ac yn lladradaldd i feadinft 

un arall. ' J 

Encroachment, (f.)gormes, trail- ] 

feddianniad , cymmeriad meddp ^ 

iant anghyfreithlon ar eiddoenull; ^ 

lleihad iawn neu freintiau un ar- \ 

all. ^ j 

To encumber, (v.a.) llwytho; i 

rhwyflro, attal, lluddias> Ileftalr, ,^ 

goluddio, llyffethcirio. 
Encumbrance, (f.) rhwyftr,IludAi 

ias, attal, goludd ; llwyth. 
Ency'clical, ( adj. ) cylchaidd, 

cylchynaidd. 
End, (fub.) diwcdd, dibcn, tcrfyn, 

gorphen, pen ; amcan, pcrwyl, bir- 

riad. — trangc. , 

7i end, (v.a.) diweddu,dibemi, gor- 
phen, terfynu, cwplau. — (ncut.) 

darfod, talmu; methu; trengi. 
To ENDAMAGE, (v.a.) niweidi6,coD- 

cdu, argyweddu. 
To ENDANGER, (v.a.) pcryglo, rke- 

deg pcr)'gl, anturio . 
To ENDEAR, (v.a.) gwneuthur yft 

anwyl, neu garedig. 
Endearment, (f.) hoffedd, ferch, 

anwyl-ferch, cariad. 
End'eavour, (fub.) cgni, cais, ym- 

gais, llafur, ymdrech. 
To endeavour, (v. a.) ymcgnio, 

ymorcheftu, ymgais, ymrw '» 

gwbl, rhoi ei holl egni. — amcaniL 
7*0 ENDi'cT, 7 (v.a.) cwyno, ach* 

(?r E N D i't E , J wy n , cy huddo. 
Endi'ctment, (f.) achwyn, cwjii 

cyhudded. 
E'ndless, (adj.) diderfyn, did<tiw-» 

edd, annherfynol, anorphen, anni' 

ben. 
To endorse, (v. a.) yfgrifcnu cdW 

un ar gefn gweithred, neu 'fgiifcfl* 
To ENDOW, ( V. a. ) cynnyfgacddtt# 

gwaddoli, donio. 
Endowed, ( part. ) cynnyfgacdddi 

doniog. 
Endowment, (fub.) cynnyfgacd4 

gwaddoI,agweddi,ar^freu; dawn 

naturiaeth. 
To endue, (v.a.) cynnyfgaeddu. 
Endurance, (fub.) parhad,pan, 

hiriant.— goddefaint. 

To KNDVREi (v.) goddcf, d\(M' 



E N 

ddioddefy ymaros.— parhau, 

SE, (adv.) ar ci ben, yn f^th, 

bn. 

', (f.) gelyn, gwrthwyneb- 

^rthblaid, efgar, ylgar. 

:ti c, (adj .) grymmus, ncrth- 

V, (fub.) nerth, nertholdcb, 
gallu, gweithrediad. 
RVATE, ( V. a. ) Bwanhau, 
ychu, dincrthu, dirymmio. 
rfenneiddio. 

'tion, (f.jdirymxniadjgwan- 
R.VE. Edr. Enervate. 
5EBLE, ( V. a. ) gwanhau, 
jrchu, llcfgau, eiddilo. 
EOFF, ( v.a. ) gofod mcwn 
uk. 

:e, (v. a.) cydnerthu, cryf- 
idamhau, iFyrfhau. 
:ement, (fub.) diriad, cym- 
ad. — cadarnhad. 
lANCHisE, (v. a.) breinio, 
)li, rhyddhau. 

iCHisEMENT, (f.) breiniad, 
lad, gwaredigaeth o gacth- 

^GE, (v.) rhwymo, amrwy- 

itteb, neu fechnio dros un, 

idd, ymgyrchu. 

IMENT, (f.)rhwymedigaeth, 

miad; addewid. — cyfergyr, 

1, ymdrech. 

Tnder, (v.a.) cenhedlu, hi- 

•pilio ; ymddwyn, efgor ; 

allan. 

J, (f.) magnel, peiriant, er- 

ER, (f.) magnel wr. 

JJD, (f.) lloegr. 

H, (adj.) faefonaeg. 

-u^T, (v.a.) llyngcu.— dig- 

enwi. 

/rge, (v. a.) llyngcu, tra- 

1. 

tAFFT, (f.) plannu i mewn, 

mewn. 

LAVE, (v.a.) argraphu, cer- 

;ythru a chyn, printio. 

VER, (f.) cerfiwr. 

^iNc, ( fub. ) yfgythrad. 



E N 

T9 EHGRo'ss, (v.a.) prynu *r cwbl© 
-beth i'r diben i'w werthu drachefn 

am uwch pris ; cdwicca. — Copio 

yfgrifen mewn lly thrennau mawr- 

lon. 
Engrc/ssment, ( fub. ) cymmeriad 

gafael ar, neu bwrcafiad y cyfan o 

beth gan yr un. 
To ENHANCE, (v.a.) codi pris, angr- 

hwanegu pris. 
Enhancement, (fub.) codiad, neu 

anghwanegiad pris, neu werth 

peth. 
Eni^gma, (fub.) dammeg, dyc}iyn>>> 

myg, dyfal. 
Enigmatical, ( adj. ) damhegol^ 

tywyll, amwys. 
To ENJOIN, (v.a.) gorchymmyn, 

erchi. 
TiENjrfy, (v.a.) mvvynhau, meddo, 

meddiannu, perchennogi. 
Enjoyment, (f.) mwynhad, mwyn- 

iant. 
To enlarge, (v.a.) helacthu, ehen» 

gu, rhythu, mwyhau, chwanegu* 
Enlargement, (fub.) helaethiad, 

ehengiad. 

To ENL^GHT, } (v.a.) goleuo, eg* 
Enli'ghten, 3 luro, amlygu. 
To ENLIVEN, (v.a.) adfywio, eneid- 

io, rhoi arial. 
E'nmity, (f.) gelyniaeth, galanas, 

gwrthwynebrwydd, anghariad, cas, 

dygafedd, malais. 
To ENNOBLE, (v.a.) gwneuthur yn 

hynod, gwneuthur yn fonheddig, 

ardderchogi, enwogi, urddafuj 
Ennoblement, (f.) urddafiad, ar- 

dderchafiad. 
Enormity, (f.) afreolaeth, anllyw- 

odraeth. llygredigaeth.— dryg- 

ioni, cafedd. 
Enc^rmous, (adj.) afreolus,-anllyw- 

odraethus. — mawr, dirfawr, am- 

rofgo, allan o fefur. 
Enormously, (adv.) yn greulon 2 

allan o fefur. 
Enough, ( adj. ) digon, digonol, 

gwala. 
Enow, (pin.) of Enough ^ nifer ddi- 

gonol. 
Enpassant, (adv.) ary ffordd. 
To ENQUIRE, (v.a.) ymorol, ymof- • 

yn, ymgais, ceifio, gofyn, chwili©^ 
. holi. • Ti 



E N 



E N 

Tip t VI: /c£, Vi.' rr-fet, r 

fa. EI. DO?, rrrrr 1 ȣ.. iir? . 
f* i M 3 CF. T.fe rrt:icdi:'|:i. bcr- 

Tr i M :':-. T I r'p-ir'-r.c mrr^ 

£ M r A y 11 . .' f ii. npl. 5i:2-T'' . 

-•iT :,:. . : »rr. '''t — _ uTr-iricr ""7 • - ' j - 

fr !#>■'«,. II I.. ^ ,E -ILT -■ U . •TT'-T sr . 

«■.•'». :,*■'.■ ':. •.I"': ritL »: I'^T l ::~t:i:jl. — iicimiBd, crciimaal 

•p 

f: 1^7 if. /▼. r" 27'. T r rf-rr. u- 
ti:. 



k£ c fiad Tx 

iariL. lihT.iar. 
LFT!:iLt, ad;, n fHr , cyfaf*^ 

i^zxzrrr. lazxiHx liEim, crfiuri. 
EvT:iLi:iT, afi.^ vn gr^a^bl^ 

rt lirrr rwhL 
T/ r ^ 7 1 Ti-E, T. 1. Aa cd, dioi 

iimi — crri, rtl-w. 

Tr 1 1^7 :.K£. \ . L. cLadixi, dieni 



z.'>TiLV. iVr. rr^:s-££;ianTcdiid 

I * ~ _ 
Tl I ^ - : 1 1 AT I . T.I. ' cip3U» ^- 

L' - 7 1 E » r ■ : £ .. I- : -r, i-.r j :1 i* i:. . i > .- i >-^ ii ? t . t. i. r: Vljg^, pjp 



J : i ' 7 2 f 1 - Ti ■ V.S. 7y — 1Z1"_:'L17. 

'.'»" T r/-t "-■ ; '■■' ~ — "■": z~ 
Z * 7 1 1 * • r ■- • '^ ". 1 : . . z'Z-rr: z I'. - 






f; i *7i».Ti /'». T. 1 :;■"--_. £•- 

■P • 

f; I -J 7 .' t .'. 1 , V. 2 : *;:!-; v j . 
1 * T '-: 1 \ 1 '.r • n 7 , :'. z ic:>.:r : i . 
Ti i»T-:«./4i, V. i. ^r.Vic-.:, 

£x - • • - • 

^ ^ «- ^ « tf ■ « v^ *— » «« «• »** ^.^ ■ » i* i« 






E ^'^rix, :", cmf^-n^wr. 
E'vT.:v«. i£;. cez£genru5,cti^ 

>. : : r. 7. m 5, — a! ei fiii . 
E sv::viiY, 'adv.* vn ges^S^ 

5 ;. ! ^ hy r. a , g'A irc h la . 
f; iwiitiLATZ, .V. a.* rixifojcrf- 

ENiTKERATicSj^fub.) rhifiaijCyf 

T: E >! u s CI A T E , ;v . a. ) adroddyja' 

airrii, rraechu, mynegi, da^ 
cvh :€dd!, cjtgudiio. 

Es7i 



E P 

[ATioNy (f.) ymadroddiad ; 
liad; cyhocdraad. 
, (i*.) cennad. 

(f.) ccnfigcn, cynghorfynt, 
rygedd, mdais. 
y, (v.a.) ccnfigennu, cyng- 
mu. 

RAP, (v. a.) goblygu, plygn 
n, damblygu. 
E P 
. (f.) cpaft. 

ERi$,(f.)dydd.lyfr. — tablyn 
; QV/rs y planedau. 
, (f.) yfg\vyddwifg, yfgab- 

(adj.) dangofol. 

RE, (f.) gloddefhvr, wttrcf- 

radlonwr. 

.BAN, (f.) un o d^b Epicur- 

Iwn oedd yn dal mai plcfur 

>enllad9 neu daioni pennaf 

BAN, (adj.) rhydrythyll, af- 

» glwth. 

ISM, (fub.) rhyfedd, wttres, 

ft, glythni. 

lie, or 1 (adj.) cyffredin, a 

iiCAL,3 ymwafgaro dros 

3 bobl, mogis y pla. 

TRiUM, (f.) y geft, y bola 

!a i waered. 

kM, (f.) pennill, englyn. 

MMATic, 7 (adj.)cnglyn- 

MMATitAL, 3 aidd. 

VPHE, (fub.) argrafF, teftun, 

SY, (f.) yr haint digvrydd, 

ion llcwig, y gloefion mawr, 

tcgla. 

TICK, (adj.) daroftyngedig 

•yw glefyd. 

;uE, ( f . ) gorphen-chwcdl, 

niaith, argae. 

.NY, {L) from Gr. Ewi^ama, 

mccy or manifeftatioHy ym- 

)riad, neu amlygiad; yr yft- 

gwyl a gynnalir ar y deu- 

d dydd wedi'rNadolig mevvn 

vriaeth o vmddangofiad cin 

iwdri'r byd, trwy'r feren a 

mgofodd i ddoethion y dwy- 

c a'u cyfarWyddodd i'r man 

iwyd. 

►ne'ma, (f.) diweddiaith, di- 

ef. 



>aet]i(» efgob* 



E Q 

EpAcopacv, (f.) efgobi 

awd. 

Epi'scopal, (adj.) cfgobaidd. 
Epi^scopati^, (f.) efgobacth. 
E^pisode, (r.)hane8aorodirimewn 

gan fardd, neu vftoriawr, ag a £b 

yn amherthynaiol i'r teftun a font 

arno. 
Epi'sTLB, (f.) Uythyr, llythyr anfon, 
Epi'8T0LARV,'(adj.) epiftolaidd. 
E'piT APH, (f.) bcddargraff, yfgrifcn 

ar fedd ; beddgerdd. 
E'piTHALAMiuM, (fub. ) priodaf* 

gerddy cerdd priodas. 
E'piTUETj (fub.) gair dodi^adda^- 

air. 
Epi'tome, (fub.) crynodcb, talfyr* 

riad, cwttogiad, talgrynniJid. 
7i B p {io M 1 s E , ( v.a. ) tdlfyrru/cwt* 

togi, talgrynnu. 
Epi'tomist, (f.) talfyrrwr. 
Epoch, 7 (fub.)^^ Gr, Evox^fifa 
Epoch A, j keeping hack or retenti^ 

on, attaliad; amfer nodedig oddl. 

wrth pa ufi y cyfrifir blynyddoedd. 
Epulosity, (f.) glythincb^lythni, 

EquABi'LiTY, (f.) cyfiirtaledd. 
E'<^ a b l b , 7 (adj . ) cy fartal, go* 
E'quAL, J ' g/mmaint, go^f- 

uwch, gogyftal ; gwaftad, cyftadl^ 
E'<^AL, (u) cydradd, cyfnrdd. 
Equal LIT y, (f.) cy fartal wch, go- 

gyiladledd, gwaftadrwydd. 
E'<^ally, (adv.) yn gyfartal. 
Equani'mity, (f.) gw?.ftadr\vydd 

meddwl, meddvyl cyfartal, cym- 

modlonedd. 
Ec^ani'mous, (adj.) cyfartalfryd, 

gwaftadfry^, addwynfryd. 
E(^ ATiON, (f.) cymmedroldcb, go- 

gymmhwyfdra. 
Equator, {i.) licr, neu gylch yn 

rhannu 'r ddaear yn ddwy ran go- 

gymmaint, a phan bo'r haul y;i y 

cylch hwn,mac'r d:^dd a'r nos yi un 

h^d trwy'r holl fyd, gogyhydedd. 
Eque'strian, (adj.) marchawl. 
Equilateral, (skIj.) cyfochr. 
To e<^ili'bb*atb, ( v.a. ) cyd* 

bwyfo, cydafoli, g^jvaftadbwyfo. 
Equilibration, (fub.) cydafoliad^ 

cydbwyfad. 

S EQtri- 




E R 

EoL-i»dcTiAL, ':'ul>- Ilia t crhvd- 

E' QUI SOX, ..I'-b.; cyhTdcdd c} ii a 

ci.2. 
TV T^XViTf ;v^.; aiduni?, race!::; 

dirrarj, arlw.'O, Ci-nnnh^rvfo. 
E'quipace, iiiib.; addarn mciichy 
fcircii. — golgordd.— trccc^d-jm. 
E<:;j:rFM£3iT,T.* add umiad. — add- 

urn, trccc. 
EqyiFCisE, {f.) Ear. Eqamhiur:. 
E'^'IFOLLESCY, (f."; gogydalijog- 

nvydd, oftadlcdd, cyfartalwch. 
E<^' I POL LEST, 'adj.) cyftad!, cyf- 

artal, cydncrthol. 
Equ iP03iDERASCE,{fub.} cydbwvf- 

cd4. 
Equi PONDER AXT, 7 (adj.) cyd- 
E^^iPONDEEOUS, J bwyfedd. 
E'<^'iTABLE, (adj.) cy m 111 vvys, un- 
ion, cyfiawn, cymmhelTur, cym- 

mhedrol. 
E'<^'iTAELy, (adv.)yn gyfiawn,yn 

gymmwys. 
E^QUiTY, (f.) iawnder, uniondcr, 

cyfiawndcr, gwaftadnvydd. 
E<^rvALENCE, 1 (fub.) cydwerth, 
Eoyi'vALf HCY, 3 cyfladhdd. 
EQUIVALENT, (adj.) cyftadl, cyfar- 

tal J o gyd werth. 
Equivocal, (adj.) amwys, anni- 

lys, petrus. 
^EQUi'vocATE,(v.n.)arfermwyf- 

air, neu eiriau dau-ddeaJI. 
EqxT I VOCATION, (f.) arfcriad mwyf- 

ciriau. 

E R 
Era. Edr.^r/?. 
T<7 ERADICATE, (v.a.) dadwrciddio, 

diwreiddio. 
Eradication, (f.) divvreiddiad. 
To EKASE, (v.a.) crafu ymaith; di- 

leu. 

Erase ME NT, (f.) dilead^ diftryw- 

iad, anrheithiad. 
Ere, (adv.) cyn, cyn nag. 
Ere /o/ig, cyn bo hir. 
Ere ;!oza, cyn hyn. 
To erect, (v.a.) codi, cyfodi, codi 

i f'ynu, fythu. — Fig. adeiladu. 
Erect, (adj.) fyth, unionfyth, yn 

ci union fcfyll. 



E s 

£ftECTiov^£^codiad. — adeiladlad. 
Erectkess, (fab.) miioiider, fydi- 

rsrydd. 
E'remite,^- mcudwy. Ed.flfnirf. 
E'rmi5e, 'iV pin. 
Ti ERo^BE, vV.a.) amgnoi, cnoi ym- 

ai:h. 
Erogation, ;f.; rhoddiad, cyfian- 



niad. 



T» ERR, ^v.a.) cyfciliomi, crwydro, 

g'.v:bi:>, aani'uleddu, mjmcd ar 

dii :'p€rod,£r ddigrain . -camfynicd. 
E'rrablf, (adj.) cyfciliornadwy. 

— darcftyngedig i gamfymcd, 
E'rrand, (fub.) cennadwri, n^s, 

kerodraeth. 
Errant, (adj.) gwibiog, crwydr- 

cdig.— Edr. yfrrajtt. 
Errata, (f.plur.) beiau. 
Erratic, (adj.) gwibiog, crwydr- 

cdig, direol. 
Erroneous, ( adj. ) cyfciliornus, 

bcius, camweddus, camfyniadd. 
Erroneously, (adv.) yn gyfeil- 

iomus; yn gamiyniadol. 
E^RROR, (f. ) camfyniad, amnrlyf- 

cdd, camdyb, camgynuncriadjcy- 

feiliorn. 
Erst, (adv.) o'r blaen, cyn hp; 

hyd yn hyn. 
Erubescence, (fub.) gwridrwyddi 

cywilyddnvydd. 
Eructation, (f.) bytheiriad. 
Erudition, (fub.) dyfg, addyfg, 

dyfgeidiaeth, gwybodacth. 
Eruption, (f.) rhuthr, rhuthrall- 

an : torriad allan. 
Erysipelas, (f.) tan iddw. 

E S 
EscALADE,(f.)dringhediadgwclv(U 
To ESCAPE, (v.a.) diangc, ymM- 

angc, ffoi ; ymochelyd. 
Escape, (fub.) ffoedigaeth, fib, cil} 

diangfa. 
E'schar, (f.) craith. 

Escheat, (f.) IForfFcd i arglwydi 

y maenor. 

To EscHtvy> (v.a.) gochel, ffoirh«gi 

cilio oddi Wrth^ Jo^ i. i . acyntS^o 

oddi vvrth ddrygioni. 
lo escort, (v.a.) canynidoi; am* 

ddifFyn. 

(Escutcheon, (f.) tarian, aftalchi 
yfgwyd, aes, bwcclcd. 
Es- 



i 



> - 



E S 

L, (adj.) pcnnaf, arbcnnig; 

50I. 

LLY, (adv.) yn bcnnaf, yn 

nod, yn bendifaddau, o 

in, yn enwedig, 2 Tim, iv. 

mwedig y memrwn, 

Ls, (fub. has nofing.) dy- 

IjCrcdpriodas. F/g-.priodas. 

L,(ad}.) dyweddiol, a bcr- 

riodas. 

SE, (v.a.) dyweddio, rhoi 

odasj priodi. 

, (v. a.) yfpio, fforio, difg- 

ygu, fyllu, edrych, Jof,x\\, 

ych. anfawddy wlad, 

, (fub.) yfgwicr, yfwain, 

f.) prawf, profiad, cynnyg, 
ngais. — byrr draethawd ar 

', (v.a.) proii, ceifio, rhoi 

myg; ymegnio. 

, (f.) bod, hanfodj ^attu^ 5 

I. ■ 

AL, (adj.) angenrheidiol, 

)rol, haiifodol. 

AL, (fub.) hanfod, nattur ; 

ynt. 

Jin law, (fub.) cfgus am 
beidio ymddangos pan 
wedi ei wyfo. 
iLiSH, (v.a.) fcfydlu, feilio, 
adarnhau, diogelu, gwneu- 
ddilys ac yn fafadwy, ficr- 
l xxiv. 2. flc di ficrhaodd ar 
id. 

tsHMENT, (fub.) fefydliad, 
diogelrwydd, cadernid, 
jrdd. 

, (f.) yftad, yftum, cyflwr, 
i, fafiad.-ctifeddiaeth, tref- 
ftadaeth. 

2M, (v. a.) prifio, rhoi bfi, 
erchu, anrhydeddu; barnu, 

, (fub.) prifiad, bri, parch, 
riad, cymmcradwyaeth. 
BLE, (adj.) parchus, pris- 
verthfawr. 

lATE, (v.a.) prifio, gofod 
cyfrif; yftyried, barnu. 
TE, 1 (f.) prifiadj cyfrif- 
TioN, 3 ad; barn, tyb. 
L, (adj.) hafaidd. 



E V 

7o ESTRANGE, (v.a.) dicithro, ym- 

ddieithro, eftroni, eftrbneiddio. 
Estuary, (f.) caingc o for, raor- 

nant, morgamlas. 

E T 
Etc. or ^c. (contraffion of ttcx- . 

tera) ac felly yn y blacn, a r cyff- 
elyb. 
Eternal, (adj.) tragywyddol, di- 
drangc, bythol, anfarwol, annher- 
fynol. 

Ete'^rnal, (f.) Duw. '' 
To et^rnalisb^ (v.a.) tragywydd- 

oli. 
Ete^rnally, (adv.) yn dragywy- 

ddol. 
Eternity, (f.) tragywyddoldeb. 
Tl? ETERNIZE, (v.a.) gwQCuthur yn 

annherfynol, tragywyddoli. 
ESTHER, (f.) yr awyr, yr wybr. 
Ethereal, (adj.) wybraidd, nefol- 

aidd. 
E't h I c, 1 (adj . ) mocfol , yn trac- 
E'thical, 5 thu ar foefoldeb. 
E'thics, (fub.) mocfoldeb, addyfg 

modfau, mocs-addyfg, athrawiaeth 

mocfau. 
E'thnic, (adj.) paganaidd. 
E'thnics, (f.) paganiaid, cenhedl- 

ocdd. 
Etymological, (adj.) yn pcrthyn 

i dadogaeth geiriau. 
Etymology, {{.) from trvfjioi:, true, 

gwir, &f Xoyof, word orfptecb, gair 

neu ymadrodd; tadogaetn geiriau. 
E'j'YMON, (f.) gwir-air, y gair de- 

chrcuol oddi wrth pa un y mae 

eair arall yn deillio. 
EV 
To EVACUATE, (v.a.) gwaghau, ar- 

llocfi, diyfpyddu, allwys. 
Evacuation, (f.) gwaghad, diyf- 

pyddad, arllocfiad. 
To EVADE, (v.a.) diangc, ymddiangc 

trwy gyfrwyfdra, ffoi. 
EvAGATiON, (f.) gwibiad, crwyd- 

rad. 
Evane'scent, (adj.) diflan, diflan- 

nedig. 
Evangelical, (adj.) cfaligylaidd. 
Evangelist, (f.) efangylwr. 
To EVANGELIZE, (v.a.) cfangylu. 
Evan ID, (adj.) diflanncdig, diflan, 

mcthedig, gwan. , ^ 

S 2 T9 



E V 

^6 eva'porate, (v.) tarthu, myg- 

darthu. 
Evaporation, (f.) mygdarthiad. 
Eva's ION, (f.) yllryw, yftrangc, di- 

chejl, cyfrwyfdra, fFoedigaeth trwy 

ddichell. 
Eva'^sive, (adj.) cyfrwys, dichell- 

gar, hoccedus, yftrywgar. 
Ei/cHARisT, (f.) from Gr. iv, tvel/, 

da, anJ x^^* tbankst diolch ; di- 

olchgarwch.-fwppcr yr Arglwydd. 
Eve, (f.) nofwyl, gwylnos. 
EVen, (fub*) gofper, prydnann, yr 

hwyr,' echwydd, pryd echwydd, 

uchcr. 
E'vEN, (adj.) cyfartal, gogymmynt, 

gogyfuwch, gogyftal, gwaftad, cy- 

fwlch, cymmwys, cymmhciTun 
To eVen, (v. a.) gvvaftattau, un- 

iawn i , cyfartal u , cy ftadlu . 
EVe«, (adv.) hyd yn oed j ie, yn 

wir, yn ddiau, fcf. 
JEVenino, (f.) Edr. Ewff. 
Evenness, (f.) gwaftadrwydd j cy- 

fartalwchj llyfnder. 
EviTnt, (fub.) damwain, digwydd, 

canlyniad. 
To eventilate, fv48. ) nithio, 

gwyntyllio. — Fig, holi, ymofyn, 

chwilio. 
ISv^NTUALy (adj.) damvireinio]. 
E'vER, (adv.) bot amfcr, byth, c^- 

oed, yn waHadbl. 
Everlasting, {adj.) trag)fWyddoI, 

bythvol. didrangc, anfanyol. 
Everlastingly, (adv.) ya dragy* 

wyddol. 
Evermore, (adv.) bob amA^r, yn 

oes Of foedcl, yn ddidswl, yn dra- 

gy wyddol. 

To E VERSE, (y, a.) dymchwcly4.-rr 
dinyftrio, anrheithip. 

To EvtRT. Edr. tQeverfe-t 

E'vBRY,(adj.) pbbun,pobrhywuni 
pob. 

EVes-dropper, (fub.l Edr. E^ivts- 
drofpr.r. 

To EVtsTiGATE, (v.a.) dyfal chwi- 
lio, chwilio allan.' 

EuGH, (f.) Edr. Yew., 

Ev/cTio^, (f.) difarniad; profiad, 
prawf. 

EV 1 1) E N c E, (f. ) tyftiolacth, prawf; 
cglurder, hyfpyfrwydd. 



i 



E X 

To eVidihce, (v.a.) tyildoi protj 

dadanhuddo. 
EViQENT, (adj.) eglufy amlwg^go. 

leu. 
EVIDENTLY, ( adv. ) yn cglur, yn 

ficr. 
E'viL, (adj.) drwg, drygionaa, «&.. 

fad, mall. — truenus. 
EViL, (f.) drygioni, drwg, echryij 

clefyd. 
TVevi'ncb, (v.a.) profi, dangoi, 

gwneuthur yn amlwg trwy refya- 

mau. 
Evincible, (adj.) dangofadwy, 

profadwy, neu a allir ei brofi. 
To Evi'scERATE, (v.a.) dib^fcddo. 
Ev i't A B L e , ( adj . ) gocheladwy, a 

ollir ei ochel. 
E' u LOO y , ( f J ) from Gr, tv, wiU^ d^, 

Xo>o;, toordy gair; gair da, mptivit, 

clod. 
Eunuch, (fub.)yr^«f Gr. Evn, M, 

gwely, and ix'w, to have, eael j o 

herwydd y cyfryw oeddyiH 70 

cael gofal yr yftafelloedd-gwelya 

y gwledydd dwyreinol ; diTpfliiW* 
Evocation, (f.) gal wad alias, 
To EVOLVE, (v.a.) dadblygui trBi|- 

lo allan ; datddyrylTu. 
Evolution, (f.) dadblygiad. 
Euphony, {U) from Gr, w, weSt ^ 

aad fupn, voiciy llcferydd; cywir* 

fain, jcynghanedd. 
Euphonical, (adj.) cynghaaedcM* 
E'ufus, (f.) dwyreinwynt, 

EW 
Ewe, (f.) dafad. 
E'wer, (f.) dyfrlleftr. 

EX 

To EXACERBATE, (v.a.) geiw^iiuo} 

chwerwi, cythruddo. 
Exact, (adj.)marioJ,eyvrraint,^* 

wir, perfaith. 
To EXACT, (V.a.) gofyn, crehi, jBO^ 

chymmyn.— gormcfu, cribddeilio* 
Exaction, (Aib.) amvaint, trfdi 

gribddail, cribddail. 
Exactly, (f.) ym gym^wys^ Jl 

gywraint, yn fai^ol, 
Exa'ctness, (fub.) cywrtinxyi^ii 

manolrwydd. 
To EXAGGERATE, (v. a.) peBtyfjU, 

chwanegu, hclaethu, mwyhau. 
To EXAGiTATE, (v. a.) cyfffoi, cyfl- 

nhynb, 



V. 



£ X 

y yfturo, blboy cythraddo. 
UT, (v,a.) dyKhafu, »rddyr- 
codi; moUannu, clodfori, 
ou. F/g*. urddafuy codi i an- 
id a gallu. 

Ction, (fub.) dyrchafiad, ar- 
lafiad, codiad, mawrygiad, 
iad. 

Wy (f.) dyfal holiad, 
I ATioN, (f.) holiad, boliaethy 
Qiad, 

«iNE> (v. a.) holiy chwilio, 
q; yftyried. 

iER, ({".) boiwr, vmofynwr. 
L«, (f.) efamply nainply pat- 
ulous, (adj.) diwaed, gwe- 

lATE, (adj.) marw, dienaid, 
rd.Ffg' ofnog,digalon,fyn- 

lATloN, (f.) difuddiad by- 

urvvolaeth. 

IT(<ATE, (v.a.) gwaghau, ar- 

FeiLATB, (v.a.) annog, cyff- 
jio, blinoy cythruddo. 
RATioNy (fi) cyfFroad, an- 

• 

)]fsccNCE> (f.) brydaniaeth, 

ler. ffromder. 

CvATE, (v. a.) cafnu, ceuo. 

(riOH, (f.) cafnad. 

'bi>» (v.a. iz;!r^ n.) rhagori, 

ri, goruchio. — myned tu 

iiNG, (adj.) rhagorol, godi- 
i 4ro8 ben ; tra, Rhuf. vii. 
y byddai pecbod trwy r gar- 
}n yn dra phecbadurtts. 
MHQVYy (adv.) yn rhagorol. 
hy (v.a.) rhagori, amgenu, 
ri. 

;. E N c B , 1 (fub. ) rhagoriae th 
. EN c Y, J godidawgrwydd, 
chawgrwydd, rhagorgamp. 
^ E N T^ ( adj . ) rhagorol, ar- 
.og, godidog. 

LENTLY, (adv.) yn rhagorol. 
'PT, (v. a.) 11/fu, gadael afl- 

• (prep.) oddi eithr, namyn, 

lieb law. 

JQ8» (f.) eithrad^ llyfiant^ 



E X 

Exc/pTiONABLB, (adj.) aallirei 

ammau. 
Excess, (Q rhyfedd, gormodcdd, 

traha, anghymmedroldeb. 
Exicfssivi, (adj.) anghymmedrol, 

allan o fefur, dirfawr, tros ben mef- 

ur, rhy, rhyfawr, gormodd. 
Exchange, (v.a.) newidio, cyfne- 

widio. 
Elxc H A NG E, (fvib.) cyfncwid, cyfnC" 
. widiady cyfnewidiy. 
ExcHEAT, Edr. Efcbeat, 
ExcH^<^BR,(fub.) fyllty.ttyfordy^ 

lie cedwir cyllid y brenhin. 
E;cc/'s8y (f.) ardrcth. 
To ExcAi, (v.a.) ardrethu. 
Exci^sEMAN, (f.) ardrethvrr, cafgK 

wr cyllidau. 
Excision, (fub.) torriad, trychiad ;. 

difrodiad, diilyftriad, 
Excitation, (fub.) cyffroad, cyn- 

nhyrfiad. 
To exci'te, (v.a.) cyffroi, cynnhyr- 

fti.— defFroi, dihuno. 
Exci^TEMENT, (fub.) annogaeth ; 

cynnhyrfiad. 
7*19 EXCLAIM, (v. n.) llefain, dolef- 
' un, croch*waeddi, ubain« — — dy- 

wedyd yn crbyn. 
Exclamation, (f.) gwaodd, croch« 

waedd, bloedd, bonllef, yfgarm« 
To EXCLifDE, (v.a.) cau allan; lly- 

fu, rhwyftro ; cadw oddi wrth. 
Exclusion, (fub.) caead allan, 
. gwrthodiad. 
Exclusive, (adj.) yn can allan ; 

heb, heb law. 
To excogitate, ( V, a. ) • dychym- 

mygu ; mcddylio, cad allan trwy 

fyfyrio. ^ 
To EXCOMMUNICATE, (v.a.) yfgytti- 

muno, digymmuno. 
Excommunication, (fub.) yfgym- 

mandod, anghyfrannogiad. 
T'^^EXcc^RiATE, ( V. a. ) bltngo, di« 

groeni. 
Excoriation, (f.) blingad. 
To e'xcreate, (v.a.) pciwchibocri, 

poeri trwy egni. 
E'xcREMEKT, (fub.) carthion, &fr. 
Excrescence, 7 (f.) attwf, tyfiad. 
ExckEscency, 3 — hwrrwg. 
ExcRuciABLE, (adj.) blinadwy, 

pocnfawr. • 

7# 



\ 



E X 

To EXCRUCIATE, {v.E.) bliflO, pOC- 

ni, gofidio. 
To EXCULPATE, ( V. a. J cfgufodi, 

rhyddhau oddi wrth gynudd. 
Excursion, (fub.) ofgoad, yfglent, 

gvcib, mynediad oddi ary ffordd. 
Excursive, (adj.) gwibiog, crwydr- 

edig. 
Excusable, (adj. ) cfgufodol, par- 

dynol. 
To EXCUSE, (v. a.) cfgufodi, efgufo, 

alRvyno. 
Excuse, (fub.) cfgus, cfgufod, ym- 

efgu»« 
E'xECRABLE, (adj.) cchfyflawn, 

atgas, digas, melltigedig. 
E^xECRABLY, (adv.) yn felldgcdig; 

yn echryllawn. 
• To E''xECRATE,(v.a.)inelldigo,mell- 

dithio, rhega. Fig, ffieiddio, caiT- 

au. 
Execration, .(f.) mclldith, rh^g, 

ymreg. •' 
To EXECUTE, (v. a.) gwneuthur, 

cwblhau, cyflawni, dwyn i ben. — 

artcithio. 
Execution, ( fub. ) cyflawniad, 

gweithrediad, ymarferiad. — ar- 

taith. 
ExECi^TiONER, (f.) artcithydd, di- 

hcnyddiwr; dialwr. — cofpwr. 
Executive, (adj.) gwneuthurol, 

cyllavvniadol. 
Executor, (fub.) un a ofodo gym- 

mynnwT i gyflawni 'r erthyglau 

cynnwyfedig yn ci cwyllys. 
Exegetical, (adj.) eglurhawl. 
Exemplar, (fub.) fiampl,pattrwn, 

cynllun. 
Exemplary, (adj.) yn rhoddi cf- 

ampl. — hynod. 
Exemplification, (f) rhoddiad 

efampl, neu gopi. 
To exe'mplify, (v. a.) copio, yfgri- 

fenu allan. — eglurhau; efponio, 

amlygu. 
To exempt, *(v.a.) rhyddhau, brcir 
• nio. 

Exempt, (adj.) rhydd. 
Exemption, (f ) rhyddhad, rhydd- 
.didj braint, trwydded. 
To EXE NT ER ate, (v.a.) dibcrfcddu. 
pxcQuiES, (fub.) arWyl, angladd, 

cynhcbrvvng. 



E X 

E'zERcisE, (f.) ymarfcr, ymarfe. 

iad ; gweithrediad, gwHeuthoriad. 
To EXERCISE, (v.a.) ymarfcr, gwncn- 

thur, ymgynnefino. 
To EXERT, (v.a.) egnio, ymegnio, 

ymorchcftu, gwneuthur ci orcu. . 
Exertion, (f.) ymdrechiad, ymcg- 

niad. 
Exhalation, (fub.) mygydarth, 

tarth, ager, agerdd. 
To EXHALE, (v.a.) tarthu, agerddn, 

bwrw tarth. . 
To exhaust, (v.a.) diyfpyddn, 

gwaghau.— tynnu allan. 
To exhibit, (v.a.) rhoi gcr bron, 

gofod allan yng^dd, dangos. 
Exhibition, (f.) amlygiad, dan- 

gofiad, eglurhad; rhoddiad ger 

bron. 
ExhibI'tion, Allowance y (f.) dogn, 

Iwfiedigaeth, tal. 
To exhi'laratb, (v.a.) Uawaw, 

llonni, diddanu, firio. 
To exhort, (v.a.) cynghori, mg- 

hori, annog; deifyfu, iTbef.vf-^^ 

ac yn deifyfu yn yr Jrgkojddlifii* . 
Exhort ATioN,(f.) anghonad,cyng- 

hor, cynghoriad, annogiad. 
ExHORTATORY, (adj.) cynghoHW, 

annogol, annogaethol. 
To Exi'ccATE, (v.a.) fychu. 
Exi^GENCE, 7 (fub.) rhaid, anghen- 
Exl^GENCY, 1 rhaid, angen, cifiaUi 

anhepgorwch ; ing, cyfyngdcr, 

cyni. 
Exi'gent, (fub.) achos anhcpgorol, 

angenrheidrwydd. 
ExtGuiTY, (f.) bychandcri ciddil- 

wch. 
Exi'guous, (adj.) bychan, ciddil. 
E'xiLE, (fub.) hcrwriaeth, dedia4 

alldudaeth. — difro, g^r dcol,llcr- 

wr. 
To exi'le, (v.a.) difroi, deol, alltn- 

do, tarryrru, didirio. 
Exi'lement, (f.) ^Ay. Exile, 
Exi'mious, (adj.) rhagorol, godi- 

Exinani''tion, (f.) diddymmiw* 

dielwad. 

To Ex/sT, (\^.n.) bod, hanfod. 

Exi''stence, 7 , r J i_ J 
•D ^ > hanfod, bod. 

Existency, i * 

Exx'stent, (adj.) hanfodol. 

Exist* 



EX 

(friON, (fub.) t^b, barn.— 
•if, cymmcriad. 
) mynediad allan, ymad- 
liwedd i maJ-wolaeth. 

^r 1 (f.) from Gr, i|, out, 
5 allan, and oJ^?, taay, 
fo called by the Septuagmt 
irSf becaufe it contains the 
re of the Ifraelites from 
cnw a roddir gan y dcg a 
1 i ail lyfr Mofes, yr hwn 
id yn arwyddoccau, my- 
3 le; neu ymadawiad. 
ALUS, [{.) fromGr. i|, and 

navel, bogailj bogeilch- 

BRATE, (v. a.) dadlwytho, 

0, datbynio; efmwythau. 
iTioN, (fub.) dadlwythad. 
LI, (adj.) hawddymbil ag 
dd ciriol arno. 

ANCE, 7 (fub.) cyfeiliornj 
•ANCY, 3 afreolaeth; ym- 
I dirfawr oddi wrth rcolau 
Id. 

'ANT, (adj.) direol, allan o 
ghymmedrol, allan o fefur. 
:i'sE, (v.a.) tynghedu, coit- 
wrw allan gythreuliaid. 
M, (fub.) tynghediad, con- 

T, (fub.) tynghedwr, con- 

JM, ( f ) dechrcuad ymad- 

riol. 

noN, ( fub. ) addurniad, 

d, taccliad. 

c, (f ) alltud, dieithr. 

ID, (v.) lledu, ymledii, tan- 

1, egori. 

?, (f.) ehangder. 

ON, (fub.) llediad, cgoriad. 

[er, ehangder. 

TiATE, (v.a.) helaethu, 

ethu. 

CT, (v.a.) difgwyl, aros, 

am; gobeithio. 

ANCE, I difgwyliad.— 

ATiON, 5 gobaith. 

ANT, (adj.). difgwyladwy, 

liol. 

SNCE, 7 (fub.) addafrwydd, 

ZNCY, j cyfaddafrWydd, 

iwyfdcr. 



E X 

£zPEDiENT,(adj.) cymmwys, 4idd- 

a5, cyfaddas; buddiol, llefol. 
To e''xpedite, (v.a.) gwarcd, ach- 

ub. brylio, dyfryfio, pryfuro, 

ffryftio. 
Expedition, (f.) ffrwft, br^s, dy- 

frys. — ymgychwyn, cyrch, taith. 
ExpEDi'^Tious, (adj.) efgud,diwyd, 

difufgrell, buan. 
To EXPii'L, (v.a.) gyrru allan, gwth- 

io allan, gyrru ymaith, ymlid ym- 

aith. 
ExpENCE, (f ) traul, coft. 
To expb'nd, (v.a.) gwario, trculio, 

coftio. 
Expense. Edr. Expence, 
Expensive, (adj.) trculfawr, coli- 

fawr. 
Experience, (f ) prawf, profiad. 
To experience, (v.a.) profi, ym- 

brofi. 
Experienced, (adj.) profiadol. 
Experiment, (f.) prawf. 
Experimental, (adj.) profiadol. 
Exp erime'nt ALLY, (adv.) yn bro- 

fiadol. 
Expert, (adj.) cyfarwydd, celfydd, 

cywraint, hyfedr, campus. 
ExpErtness, (fub.) cyfarwyddyd, 
, celfyddyd, cywreinrwydd, gwy-' 

bodacth. • 
E'xpiable, (adj.) dywygiol, a allir 

gwneuthur lawn drofto. 
To e'xpiate, (^.a.) gwneud iawn, 

dyhuddo, diwygio. 
Expia^'tion, (f)iawn. 
Expiatory, (adj.) a gallu i wncud 

iawn. 
Expiration, (f) ymadawiad a'r 

yfpryd ;— diwedd, tcrfyniad. 

To expi'rb, (v.a.) anadlu allan.— 

trengi, marw, ymadacl a*r yfpry<l. 
— darfod, terfynu. 

To explain, (v.a;) amlygu, cgluro, 
efpqnio. 

Explanation, (f.) cfponiad, art- 
lygiad, eglurhad, deongliad. 

Explanatory, (adj.) amlygus. 

E^xp Lie able, (adj.) amlygadwy. 

To Explicate, (v. a.) dadblygu. 
Edr. /tf explain. 

Explication, (fub.) dadblygiad. 
Edr. Explanation, 

E'xplicative, (adj.) amlygus. 

Ex- 



E X 

ExFtTciT, [id],] dadbly^cdif. — 

Fig. axnlwg, eglar, goleu. 
Explicitly, (adv.) 711 olcu, yn 

amJwg. 
yi> EXPL(iDfi,(v.a.) gyrru al!an trwy 

ddirmrg ac ammarch; gwrthod 

yn ddinnygns. 
Exploit, (f.) gwcithrcdjgfjrchwyl. 
Explor/Ction, (f.) chwilud; ym- 

ofyniad, koiiad. 
yjf EXPLORE, (t. a.) profi, gwnea- 

thur prawf ; chwilio, holi ; lyllu. 
Explosion, (f.) gyrriad pllan trwy 

{inif f^ crgyd o wnn neu ddryll, 

yfgort. ^ 
To export, (v. a.) trawfglwydd, 

llamdwyo. 
Export AT 10 N,(f.) trawfglwyddiad, 

llamdwyad. 
To EXPOSE, (v.a.) gofod allan,bwrw 

allan, gofod mewn pcrygl. 
Exposition, (f.) efponiad, deongl- 

iad, cglurhad, amlygiad. 
Expo'^sitor, (f.) cfponiwr, deongl- 

wr. 
To expostulate, (v. n.) ymddad- 

lu, ymrefyininu; ymliwicd, cyf- 

ymlhv. 
Expostulation, (fub.) ymrcfym- 

miad ; ymliw, cyfymliw. 
Exposure, (f.) gofodiad yn agored, 

neu yn amlwg, ncu yn ddaroft- 

yngedig i gofp, njwcid, ncu bcr- 

To EXPOUND, (v.a.) cfponio, cgluro, 

amlygu, deongl. 
Expo^'under. Edr. Expofitor, 
7(7 express, (v.a.) datgan, traethu, 

gofod allan ; darlunio. — gwafgu 

allan. 
Express, (adj.) cglur, amlwg; 

pendant; ficr, diau, dilys.— gwir. 

He^. 1.3. )7; vvir kn ei Bcrfon ef. 
Express, (fub.) cennad. — cennad- 

wri. 
Expressible, (adj.) tracthad^vy. 
Expression, (1.) dywediad, gair, 

ymadrodd, adroddiad. 
KxpRifssivE, (adj.) myncgol, dan- 

gofol; cryf. 
Expressly, (adv.) yn amlwg, yn 

cglur, yn bcndant. 
Exp REASSURE. "EdLr.Expreffiott, 
To e'xprobrate, (v.a.) cdliw,ym- 

hw> lliwio, dannod. 



E X 

Ez?rme/tiov, ;!.; Iliwianl^ ed- 

uv iant, dann^^diaech. 
To izp&opRiATE, (v.a.) araJla. 
T§ ExrvGv, (v.a.) gorefgyn, gorch- 

fyp>9 ^rfbd ar. 
T§ sxp^LSB, ( ▼. a. } gyrru allq, 

bwrw vmaith. 
BxprLsioH, (Alb.) gyrriad alho, 

b.vriad ymaith. 
To EXPif.vcE, (t. a.) dilen, cfoefi 

allan, tynnn allan, dielwi, di- 

ddymmu. 
ExpuRGATioiiy(r.) pnrad, cartbd^ 

glanlild. 
£^x(^i:iTe, (adj.) maiiol, dichlTfi 

rhiigorol, cy wraint, perlFaith. 
E'xQyisiTiLY, (adv.) ynfanol^yi 

gywraint, yn berfiaith. 
£x<^isiTENE8s, (fab.) cyvnfdo- 

nvydd, manylrwydd. 
E'xscript, (!.) copi. 
To Exs fee ATE, (v.a.) fychdifyM. 
ExsiecATiON, (f.) fychld. 
E'xTANT, (adj.) yn bod. 
Exte^'mporal, ) ( adj. ) di^- 
Extemporary, ) mwthytivikel- 

ir hcb fyfyrdod. 
Extempore, (adv.) ynyman^yB 

ddiattreg, allan o law,ynddifyftr. . 
To EXTEMPORIZE, (v. a.) iicfiro 

heb ragfyfyrio. 
To EXTEND, (v. a.) yftyn, yfliyJp* 

yftyn allan, parhau, hwyhau,mwy- 

hau, gohirio. 
Extension, (f.) yftynia^, chcng- 

iad, helaethiad. 
Extensive, (adj.) llydan, helacth, 

ehang. 
Extent, (fab.) ehangder, hcheth' 

rwydd, maint. 
To extenuate, (v.a.) llcihan,te- 

neuhau, culhau, eiddilo. ^ 
Extenuation, (C) llcihad, tciett- 

had. 
Exterior, (adj.) allanol. 

To EXTERMINATE, ( V. 8. ) <W' 

wreiddio ; diftrywio, dinyftrio.— 

gyrru ymaith. 
Extermination, (f.) diftrywiadi 

dinyftrlad. 
To extermine. Edr. ExteraMi' 
External, (adj.) allanol, o'rto 

allan. 
Exte'rnally, (adv.) yn allanol. 

Ex- 



\ 



. . £ X 

rcT^ ( adj. ) diffbddedig, di- 

medig. 

CTiON, (fub.) diffoddiad.— 

., dinyftriad. . 

'i'ncuish, (v. a.) difFoddi, 

d. — diddymmu, dileu. — i 

lu, cymmylu. 

ouiSHABLE, (adj.) difFodd- 

cuiSHMENT,{fub.)Edr. Ex- 

». 

'rpate, (v.a.) dadwrciddio. 

iddip.— diftrywio. 

PATiON, (fub.) divvrciddiad. 

rywiad. 

3L, ( V. a. ) clodfori, mawr- 

far, (v.a.) gormcfu, treifio, 

.eilio, dwyn o anfodd, cym- 

trwy drais, ynnill trwy 

noN, ( fub. ) trais, gonnes, 
lail, dirdra. 

riONER, (f.) trci/iwr, crib- 
vr, I. Cor, v.'ii.yn/eMo, 
gribddeijiwr. 

RACT, (v.a.) tynnu allan.— 
u, cwttogi. 

CT, (f.) yr hyn a dynnwyd 
— byrrhad, talfyrriad, cryn- 
:wttogiad. 

:ti<5n, (fub.) tynniad allan, 
io beth.— ach, cyftach, ce- 
liliogaeth. 

UDf ciAL, (adj.) allan o re- 
al th. 
MUNDANE, (adj.) goruwch 

jiEOUs, (adj.)dicithr, eflron, 

• 

ORDINARY, (adj.) anghyn- 
anarfcrol ; hynod. 
•AROCHiAL,(adj.)anmhlwy- 

^AGANCE, 7 (f.) afradlon- 
'AGANcy, 1 rvvydd, rhy- 
ntTCS, 



E Y 

ExTRyvvAGANT, ( adj. ) afradloHi 
diffodus, treulfawrj afrcolaidd. 

Extreme, (adj.) cithaf, cyntaf, 
pcllaf» diweddaf. 

Extreme, (f.) cithaf, dibcn, cwrr 
cithaf, cithafon. 

ExTRi^MELY, ( adv. ) yn ddirfawr, 
yn fawr,yn y radd uchaf. 

Extre'^mity, (f.) cithaf, cwrr cith- 
af, pen cithaf, dibcn. 

Extremity, diftrefs^ ing, ingdcr, 
cyfyngdcr, cyni. 

7o e'xtricate, (v.a.) diddyryfTu, 
dirwyflroj gwarcdu, rhyddhau. 

Extr/nsic, 1 (adj.) allanol, afo 

Extri'nsical, 5 oddi allan. 

Extri'nsically, (adv.) o'r tu all- 
an, oddi allan, nid o bono ci hun. 

7*^ extrude, (v.a.) gwthio allan, 

• gyrru allan. 

Extrusion, (fub.) gyjrriad allan, 
gwthiad allan. 

Ext uDB range, (fub.) c\Vydd,j^m- 
chwydd, hwrrwg, oddf.. 

Exuberance, (^b.) arddigonedd, 
rhyfedd, gormodedd. 

Exuberant, (adj.) gormodd, rhy, 
rhwy, gorllawn. 

To exulcerate, (v.a.) gwclio, pe- 
ri twnn crocn, chwyfigcnnu. 

7*^ exult, (v. n.) llemmain gan 
lawenydd, llawcnychu *n fawr. 

Exultation, (fub.)crychnaidgan 
lawenydd, gorfoledd, gorawcn. 

ExuNDATioN,. (f. ) llifeiriant, rhy- 
fcrthwy. 

E Y 

Eye, (f.) llygad, golwg, trem. 

To eye, (v.a.) golygu, gwilied. 

Ey'eball, (f.) mablygad, canwyll 
y llygad. 

Ey''E-BR0vv, (f.) ael. 

Ey'elid, (f.) amrant, clawr llygad. 

EY^ESERvicE,(f.) llygad wafanacth. 

Ey'esight, (f.) drem y Uyeaid. 

Blear eyed, (adj.) cibddall, cDCg- 
ddall. 



Fable, 



F A 

F\" a L s , ; f jh . '. cli wcdl, clixcdl 
gvreu:h-.r. 
'T>fa'3l.e, [v. n.; caldordd. 
T^ PAaaiCATS, v,a.) aicilidj. 
F.>3.ircA7i:js. [{.] adeilad. 
pAS^rcic, '!'.' adei'id, adai!. 
Ttf Fa' rick, ;v.a.) adiilidu, facrn- 

pABULOiiTY, ff.'. dvcKvrr.niT^iid 

F a'b 'j l o V s , ' a "! i . ] - cth d vch vin m v?, 

a d dv c h 'r m m V ^.v vd . 
Face, (t'ub.j wyneb, uyncbpr/d, 

drych. 
T'i? FACE, (v.a/. w^^rcHn. 
Facetious, 'adj.) d'^rif, Ilawcn, 

iiriol, araS, arabcddi.s. 
Facetiou3ne;s, (iiib.) hv.vddgar- 

wch, mwyncidd-dra, digrif.vch, 

firioldcb, arabeddiacth. 
Fa'cile, (adj.) hawdd, hyr.\ydd, 

rhwydd, crmwyth. 
To FACi^LiTATE, (v.a.) rhwyddhau, 

hawddhau, cfinwythau. 
Faci^'lity, (f.) hr/.fdcr, hawfedd, 

rh'.vyddyd. 
Faci'nerou', [adj.; dnvg, diriad, 

yfgclcr, drygionus. 
Fact, {(.] gweithrcd, gtvaith. 
Fa'^ctio.\', (f.) ymblcidiad, terfyfg, 

ymranniad, anghyttundcb, ymryT- 

on, cythr.vfl. 
Fa'^ctiou.*., [adj.] terfyfgus, ymr}'f- 

ongar, C; nnhennus. 
Factiously, (ad\'.) yn derfyfgus. 
FactI^tious, (adj.) peth gwneu- 

thur, a wnelir trwy ddychymmyg, 

gvvncuthurcdig. 
Factor, (fub.) dirpr.vywr, parwr, 

marchnatv/r dros arall. 
Factory, (fub.) lie y cyfanncdda 

marfiandwyr. 

Faculty, (f.) gallu, grym. 
To FADE, (v.n.)diflannu,cdwi, me- 

thu,gwJwo, difannu. 
To FADOE, (v.n.) cyngweddu, cyt- 

tuno, cyfladd. 
To V AC f (v.n.) blino, dygnflino, bod 

yn lluddcdig. (a('.l.) euro, baeddu. 
Fa'-.ot, (fub.) ffagodcn, fvvp o fri- 

vvyd'l, yfgubcll o fanwydd. 
To : /.ii., (v.n.) diflygio, pallu, 

il'.idu, llacCu, methu. 
Fail, (f.) pall. 




J A 

I FAf Live, I ( r.) pall, aball, difyg, 
Failure, J gwail, ei£aa, aDghad, 

mcLh, ffaeiedd, bai. 
F a I V, ( adj . ) ch wannogy awyddoi^ 

iiawca; cw)llyfgar. 
Fai.*!, (adv.) ynllawcOyyii cwyDyf. 

gar, yn chwannog. 
Ty FAINT, (v.n.) . llewygUy llefgln, 

g'.vanhau, nychu, llcfmeirio, ll/fr- 

hrd, msrhu. 
Faint, 'adj.) gwan, egwan, lle^ 

mcthcd'g, Ilivfr. 
F.-^ixTiNc, (f.) llcwyg, lidinair. 
F/intness, (ibb.) nych, nychdod, 

mcthiant, llcfgedd, gwendid, lief* 

mair. 
Fainty, (adj.) Edr. Faint. 
F A I R , (adj . ) ccg, pr)'d\veddol,bardd- 

d^g, dillyn, prydus, golygusi gpf- 

geddig. — eglur, amlwg, gloyw.— 

c\'inm'*vys, cyfiawn, union. 
Fair, (adv.) yn deg, yn araf* 
Fair, (f.) fFair. 
Fairing, [(,) anrheg, rhoddmewa 

ffair. 
Fairly, (adv.) yn deg,yn gyfiawn. 
Fairness, (fub.) tegwch^ glendid, 

pryd, telcdiwrwydd. — ond- 

rwydd, unionder. 
Fa'iry, (f.) fwynwraig, givyll, dl- 

yll, un o'r tylwyth teg, ncu fcndith 

eu mhaminau. 

Faith, (f.) fFydd, cred, coel, hydcr. 
Faithful, (adj . ) ffyddlon, ymddir- 

iedus. 
Faithfully, (adv.) yn flfyddloD. 
Faithfulness, (f.) ffyddlondeb, 

cred, ymddiried, gwirionedd, oa- 

eftrwydd. 
Faithless, (adj.) anffyddlon, di- 

fFydd, digoel, anymddiricdol, bra-? 

dog, bradwraidd. 
Faithlessness, (fub.) anfiyddlon- 

deb, bradwriaeth. 
Falca'ted, (adj.) crymmanaidd, 

bachog. 

Fa''lchion, (f.) clcddyf camm, bi- 

dog. 
Falcon, (f.) hcbog, gwalch. 
7o fall, ( V. n. ) cwympo, fyrthio, 

cwyddo, digwyddo, tramgwyddo. 
Fall, (f.) cwymp, codwm, tramg- 

wydd, fyrthiad, llithrad.— dinyftr, 

diftryw, 

Fal- 



FA 

Ziovs, (adj.) cwyllodrus,di- 
air, bradychus, fiomgar. 
:iou8LY, (adv.) yn dwyllod- 

ZYf (fub.) myll, fommiant, 

idigaeth, dichell, hOd, hoc- 

ryfrwys-ddadl. . » 

ti^HTY, (f.) polibilrwydd o 

i dwyllo. 

iLE, (adj.) hydwylf, daroft- 

ig i gamfynniad. 

•V, (adj.) gwyn-goch. ^ 

V Ground, branar, tir ar, tir 

I, tir adwydd. 

LOW, (v. a.) branaru. 

(adj.) gau, geuog, iFugiol, 
Idog, twyllodrus, rhagrcith- 
is. 
iOOD, (f.) geudeb, fFalfcdd, 

celwydd, anwir. twyll, 

riaeth. 

-Y, (adv.) yn dwyllodrus, yn 

dlon, yn gelwyddog. 

»ESS, (f.) Edr.Falfehood, 

siFY, (v. a.) ffugio, ffuantu. 

•Y, (fub.) Edr. Falfebood, Fig. 

nniad. 

-TER, (v. n.) pctrufoj bal- 

, dywedyd ag attal. 

(fub.) y gair, y fon.— bri, 

clod. 

lAR, (adj.) teuluaidd; arfer-. 
ynnefin. — cyfeillgar, mwyn- 
)r madroddlwy n . - -adnaby dd - 
^fpys. 
JAR, (f.) car, cydymmaith, 

• 

[ARITY, (fub.) cynncfindra ; 
.aeth, cudeb, cyfeillgarwch. 
iLiARi^zE, (v.tt.) cynnefino, 
ithur yn gynnefin. 
Y, (fub.) teulu, tylwyth t^, 
cth, gofgordd.— llwyth, tyl- 
cenedl. 

E, (f.) newyn, prinder, ang- 
(iau. 

:isH, (v. a.) newyno. 
s, (adj.) enwog, clodfawr, 
y fon am dano, hynod. 
rsLY, (adv.) yn glodfawr. 
' ) gwyntyll, mantel! wynt. 
, (v. a.) gwyntyllio, nithio. 
ic, } (adj.jynfydjgorph- 
iCAL, J wyllog, gwallgofus, 
iclrlog. 



F' A 

Fan ATTICISM, (f.) gorphwy^l crc- 

f^rddol. 
Fanciful, (adj.) dychymn gol. 
F/ncy, (f.) dychymmyg, bwriad 

meddwl, tyb meddwl; opiniwn, 

fFilg. — ferch, hoffedd, tuedd. 
To FANCY, (v. a.) dychymmygu, 

tybio, bwriadu yn y meddwl.— 

ferchu, hoffi. 

Fane, (f.) teml, llann, cglwys. 
Fang, (f.) ewin, crafangc. 
Fantasm, (f.) drychiolacth, gwag 

eilun. 
Fantastical, 7 (adj.) dychym- 
Fantastick, J mygol, ffugiol. 
Fantasticalnbss, 7 ffug; anvvaf- 
Fantastickness, 3 tadrwydd, 

neu anwadalwch meddwl. 
Fantasy, (f.) Edr. Fancy, 
Far, (adv.) pell, ym mhcll. 
Far, (adj.) pell, pellennig. 
Farce, (f.) diwedd chwedl; cell- 

wair, croefanacth. 
Farcy, (f.) parfiwn. 
Fardel, (f.) fyppyn, pwnn. 
Fare, (f.) cynhaliaeth, ymborth.— 

clud, arian clud. 
To VAKEy (v.n.) myned; rhodio o 

le i'w gilydd.— byw. 
Fa^'rewell, (adv.) bydd ^ych, dos 

yn iach, hawdd ammor it'. 
Farinaceous, (adj.) blawdog. 
Farm, (f.) fferm, maenor, maenol, 

fyddyn, tyddyn. 
Farmer, (f.) ffermwr. 
Farness, (f.) pcllder, pellcdd. 
Farrago, (f.) chwyn, cymmyfg. 
Farrier, {(.) meddyg meirch. 
TofKhkow, (v.n.) dyfod a phcr- 

chyll. 
Farther, (adv.) ym mhellach. 
Farther, (adj.) pcllach. 

Farthest, i (adj.) pellaf. 
'Farthermost, J ^ -^ ' ^ 

Farthing, (f.) ffyrling. 

Fasces, (f.) fFafgau, yr yfgub wiail 

a ddygid o flaen fwyddogion Rhu- 

fain. 
To fascinate, (v.a.) fwyno, rhci- 

bio, Uygattynnu, arganfod. 
Fascin/Ttion, (f.) arganfod, lly- 

gattyn, fwyn, rhaib. 
Fascine, (f.) ffagoden. 
Fas CI NOUS, (adj.) rheibus. 

T z Fashion, 



F A 

Fashion, (fub.) dull, gwed4, ag- 

>vedrl, gofgcdd, fFurf, llCin, mudd, 

flit. — urfer, dcfa'vd; cyflwr. 
7o FASHION, (v.a.) trarfio, ffurfcidd- 

io, llunio, lUmiaethu. cym- 

mwyfo, addafu. 
Fashionaule, (adj.) IFurfiol, yn 61 

y ddull, aV arfsr. 
To FAii , (v.n.) ymprydio, dir.veflu. 
Fa^t, (f.) ympryd, dlrwelr, cyth- 

Iwng, catgor. 
Fast, (adj.) ficr, diogcl; diyfgog, 

fafadwy, d!::nwadal." — buan, cyi- 

lym, hcinif. 
To FASTEN, (v.a.) ficrhau, cadarn- 

hau, diogclu. 
Faster, (f.) ymprydiwr. 
Fasti'dious, (adj.) dirmygus, di- 

yilyrllyd. 
Fast., es?, (f.) fadrwydd, ficrhawch, 

diyigogrwydd, diogclwch. 
Fat, (f.) brafdcr, tcwder. 
Fat, (adj.) tew, bras, tjrf. 
Fat, (f.) lleftr yn cynnwys wyth 

yftacca. 
Fatal, (adj.) tynghedfennol ; di- 

nyftriol, marwol, angheuol. 
Fatalism, (iub.) yr athrawiacth o 

angcnrheidrwydd, neu o fed hell 

ddainweiniau bywyd wedi eu har- 

faethii trwy anghyfncwidiol ang- 

enrhcidrwyd.l, ncu dynghedfen. 
Fatalist, (f.) yr h'.vn fydd yn dal 

fod pob petii yn digwydd trwy 

.nn^ei^ rheidrwydd,ncu dynghedfcn 
Fatality, (f ) tynghcd, tynghed- 

fcn, ncu w.ifl'idol drefn ar bcthau 

a bair idJynt gcinlyn yn angcn- 

rlieiuiol ar 61 cu gilyd J. 
F.fr .-.LLV, (adv.) yn dynghcdfen- 

nol,yn angenrhcidiol.— > n farwol. 
Fate, (''.) tynged, tynghedfcn, ang- 

C!i 1 hcid J- u'ydd . — dillry w, angau . 
Father, (f.) tad, tadwys. 
To FA'iiiER, (v.a.) mabwyfladu. 
Fathlii /;/ IdZu, chvvegrwn, tad 

ynghyfraith. 
^tcp .'AT HER, llyfdad. 
Fore FATHER, hcndnd. 
FoJIcr :•■ AT H E R, I idmaeth . 
Grand father, t.:i d, tad- cu . 
Fat iiTRT-Lss, (adj.) amddifad. 
F AT H E R L Y , (adj . ) tuaui, tadog, tad- • 
aidd. I 



F E 

Fathom, (f.) gwrhyd. 

To FATHOM, (v.a.) gwrhydio. — mc- 

furo dyfnder. — treiddio-i mcwn i 

bcth, dirnad, amgyftrcd. 
Fathomless, (adj.) diwaelod^ an- 

fefurol. 
F AT f D I c A L , (adj .) a ddewinio.bcdi . 

au i ddyfod. 
Fati'gue, (fjb.) Iludded, blinder, 

blinedd. 
To fat /cue, (v.a.) blino. 
Fatlinc, (f.) Uwdwn pafgedig. 
Fa^'tness, [(.\ tcwder, braider. 
7*^ f AT t E N , (v.a.) braifau, tcwy- 

chu. 
Fatuous, (adj.) ynfyd, hurt, fiol 
Fatuity, (f.) ynfyd r\v}'dd, gwall 

gof, frblcdd, hurtrwydd. 
F/tty, (adj.) tew, bras. 
FATWiTTED,(adj.) hurt, dwl,fjrfr 

dan. 
Fauset, (fub.) canel, dwfcl, yf- 

pigod. 
Faulcon, (f.) Edr. Falcon. 
Fault, (f.) bai,cwl, camgwl, car- 

cdd, gwyd. 
Faultless, (adj.) difai, digwl,(ii 

garcdd. 
Faulty, (adj.) bcius, cylus; cam 

gylus, ceryddus. 
To favour, (v.a.) iFafrio, aniK^, 

nerthu, dwyn ym mlacn.— cyn 

nhcbygu. 
FaVour, ^f ) ffafor, hoffedd, cariad, 

Icrch. 
Favourable, (adj.) ffafrol, hy- 

naws, tirion, trugarog, addas. 
Favourableness, (f.) tiriondcb; 

cymmwynafgarwch. 
Favourite, (f.) un mewn ffafrcn- 

wedigol, neu fwy o barch nagcT' 

aill. 
Favourite, (adj.) caredig, parch- 

edig, hofF. 
Fawn, (fub.) eilon, elain, rhydahi.' 

carw ieuangc. 
To fawn, (v.a.) gwenhieithio, tru- 

thio, ymolcithio. 
Fawns, (f ) math ar banner duw- 

iau ym mhlith y Paganiaid yn cy- 

fanneddu mewn coedydd. 
F E 
To feacue, (v.a.) gwialenodio. 
Fealty, (f.) ffyddlondeb. 

Fea«, 



F E 

ub.) ofn, arfwyd, prydtr, 
I, arynnaig, braw, argyff- 

, (v.) ofni, ariwyJo, dych- 
•gyflyru. 

L, (adj.) ofn us, ofnadwy, 
arr.vydus, dychrynllyd, 
/ilus. 

-.NE3S, (fub.) ofnogrwydd, 
:, arfvvvfi. 

s, (adj.) diofn, eofii. 
LiTY, (fub.) peth a allir ei 
ur. 

E, (adj.) gwncuthuradwy, 
L wneuthur. 

fub.) gwledd, cyfeddach, 
meflig. 

', (v.n.) gwledda, cyfed4- 
edd, gwefla. 
) gwcithred. 
t, (.fub. ) plucn, pluyn, 

lER, (v. a.) pluo. 
(adv.) yn dcg, yn hardd j 
•aint, yn gelfydd. 
B, (f.) wynebpryd, pryd^ 

GE, ( f. ) meddyginiaeth i 
lith y cryd,neu'rddeirton. 
LY, (f.) chwefror. 
CH, } ( fub. ) gwaddod, 
CY, 3 gwaelodion. 
T, (adj.) gwaddodlyd. 
TY, (f.) ffrwythlonder. 
ter. /jWpart. pail, of feed) 

• 

,, (adj.) cyfammodol. 
gwobr, tal, ffis. 
v.a.) gwobrwyo, talu. 
(adj.) gwan, Ucfg, eiddil, 
llerw. 

ESS, (f.) gwendid, llefg- 
iilwch. 
(adv.) yn wan, yn llcfg: 
v.a.) porthi,pefgi,meith- 
:thu. 

(v. n.) teimlo. 
\ teimlad. 
, (fub.) teimlad, tcimlad- 

flur, of foot ^) traed. 
, (v.a. j dychymmygu, t^eh. 
ydwyt y?i eu dychyinmygu 
Fugio, ffuantu. 



F ^ , 

Fe ION EDLY, (adv.) yn ffugiol, yn 

ftuantUs. 
•Feint., (f.) ffilg, ffuant. 
T^o FELi'ciTATE, (v. a.) gwncud yn 

■ddedwydd. 
Feli^city, (f.) dedsvyddwch, ded- 

wyddyd, gwrynfyd, llwyddiant. 
Fell, (adj.) fFyrnig, crculon, taeog. 
Fell, (f.) croen, pan. 
Fellmonger, (f.) crwynwr, unyn 

prynu a gwerthu crwyn. 

Fslly!'} (^0 cylch olwyn. 

Fe^'llovv, (f.) cyfaill, cydymmaitJi, 

cydwr, cyfrannog. 
To fe'llow, (v.a.) cymdeithafii, 

cyngreiriaw. 
Fellow creature^ (f.) cyd-grc- 

adur.. 
Fello\\^. feeling, cyd-ymdeim- 

lad. 
FELLowiHEiR,cyd-etifedd,£/>^.iii. 

6. yn gyd-etifeddion. 
Fellow-labourer, cyd-weitK- 

iwr. 
Fellowship, (f.) cyfeillach, cym- 

deithas, cyweithas. 
Fe''lly, (adv.) yn grculon, yn ddy- 

wal. 
F^lo-de-se, (f. in law,) un a Jaddo 

ei hunan yn ewyllyfgar, neu o'i 

wir fodd- 
Felon, (f ) lleidr.— »byftwn. 
Felonious, (adj.) drygionus, dir- 

.iaid, yfgeler, barus. 
Felony, (f.) pob drwg a wnel un 

yn ddaroftynrgedig i farvVolacth 

tnvy 'r gyfraith. 
Felt, (preter. of feel.) 
Felucca, (fub.) math ar long fe- 

chan. 
Fj^male, (f.) benyw, bun. 
Feme-covert, (f. in laWy) beny^v 

briod. 
Ft ME -sole, (fub. //; lazuy) benyw 

weddw. 
Feminine, (adj.) o ryw benyw.— 

tyner, mwythus. 
Fe'^moral, (adj.) yn perthyn i*r 

morddwyd. 
Fen, (f.) cors, gwaun wlyb. 
Fence, (f.)'amddiffynfa, achlcs.— 

argae, clawdd. 
lo FENCE, (v.a.) amgaeru, cau oddi- 

am. 



F E 

amgylch* — diffyn^ amddiffyn. 

F/ncibi E,(adj.) amddifiynadwy. 

Ta PBHD, (v. a.) ^w ymaith. 

ymddadleu. 

Fender, (f.) diffynwr, ncu haiarn 
i ofod o flaen y tan, i gadw mar- 
wor, ^c. rhag dyfod ar h^d yr 
achvyd. 

Fe'nny, (adj.) corfog. 

To FEOFF, (v. a.) gofod mewn 
meddiant. 

Feoff jTe, (f.) un mewn meddiant. 

F^oFFMLNT, (f.) rhoddiad medd- 
iant. 

Feriatiom, (fub.) cadwad gwyl j 

jjoq)hwyfiad oddi wrth waith. 

FERi^NE, (adj.) gwyllt, anwar. 

Ferineness, 7 (fub.) gwylltineb, 

FERITY, 3 dywalrwydd, crcu- 
londeb. 

To ferment, (v.a.) Icfcinio, ch^y- 
ddo gan furdoes. 

Furment, (f.) cynnwrf, cyffro. 

Fern, (f.) rhedyncn. 

Ferny, (adj.) rhedynog. 

Ferocious, (adj.) crculon, gwyllt, 
gorwyllt, dywal. 

Ferocity, (f.) creulonedd, gwyllt- 
ineb, ffyrnigrwydd, broch. 

Ferreous, (adj.) haiamaidd, o hai- 
arn. 

Ferret, (f.) fFured. 

To FERRET, (v.a.) gyrru allan. 

Ferriage, (f.) hur, neu dal am yf- 
graff. 

Ferruginous, (adj.) haiamaidd. 

Ferrule, ((,) amgarn, neu dorch i 
roddi am ben pren iV gadw rhag 
hoUti. 

Ferry, (f.) yfgrafF. 

Fertile, (adj.) ftrwythlawn, cnyd- 
fawr, toraethus. 

Perti'leness, 1 (fub.) ffrwythlon- 

Ferti'lity, 3 der, amledd, tor- 
aech. 

Ft RT illy, (adv.) yn ffhvythlon. 

To fertil/ze, (v.a.) ffrwythloni, 
gwncuthur yn ffrwythlon. 

FtRVENCY, (f.) gwrcs, gwrefog- 
rwyddj awyddfryd, awydd, aingc. 

Fe'rvent, (adj.) gwrefog, poeth, 
brv^d, awyddus. 

FbRVENTLY, (adv,) yn wrefog,yn 
fnVd. 



F I 

Fi^RviD, (adj.) Edr. Fervent. 
Ferula, (f.) crafell i guro dwybir 

plant. 
FiTrvovr, (fub.) gwres, poetlidei> 

brydaniaeth, angerdd. 
To FOSTER, (v.a.) crawni,gori, pyJ- 

ro, llygru, braenu. 
FifsTi NATE, (adj.) cyflym, bywiog, 

rhull. 
Festination, (f.) br^s, ffrwft. 
FESTIVAL, (adj.) llawen, gorawen- 

us, digrif, difyr. 
F/sTiVAL, (f.) gwjl, gwlcdd. 
Festive, (adj.) Edr. FeJHvai 
Festivity, (fub.) llawenydd,(li- 

grifwch, gorawen, arabedd. 
Festoon, (f.) coronbleth o lyfiaa. 
Fetch, (v.a.) hcrcyd,cyrrhaeddyd. 
Fetch, (fub.) cyfrwyfder, didwM, 

hocxed, twyll, yftrangc. 
Fe T I D, (adj .) drewedig, drygfawrus. 
Fe'^tidness, (f.) drewiant, drcwi. 
Fitter, (f.) llyffethair, hual, troe- 

dog, cloffrwm, gefyn. 
To FITTER, (v.a.) llyffetheirio,gc- 

fynnu, hualu, troedogi, cloffirwy- 

nio. 
To FETTLE, (v.a.) iimmera. 
Feud, (f.) ymgipprys, anghydfod, 

annyfgymmod, ymryiTon. 
Fever, (f.) acfes, clcfydcryd, djd, 

tzoymnyn, S. W. 
Feuilemort, (f.) lliw dcilen wiw- 

edig. 
Few, (adj.) ychydig, anaml. 
Fewel, (fub.) tanwydd, unbortji, 

magdan, gofgymmon, yfgrwth. 
Fj^wness, (fub.) anamlder,byclMtti- 

rwydd, bychodedd, ychydig. 

F I 
Fib, (f.) cclwydd. 
To fib, (v. n.) dywedyd celwydd. 
Fi'bber, (f.) celwyddwr. 
Fi'bre, (f.) man^ythi. 
Fi^cKLE, (adj.) anwadal, anwaftid* 

anfafadwy, anfefydlog, oriog, yf- 

goewan. 
Fi'cKLENEss, (fub.) anwadalwA 

anwaftadrwydd. 
FACTION, (f.> fFug, fFugiad, iFuant; 

celwydd, dychymmyg, twyllodrus. 
Fi'cTious, 1 (adj.) flFugiol, ft- 
Ficti'tious, 3 antusjdychyminyg- 
ol. 

Fi'D- 



t ' 



i 



F I 

» (f.) cr^h, feiol, 
PADDLBy (f.) arabedd, cocg 
a» gwagbethy oferbeth. 
•y, (f.) ffyddlondcb, cred, 
oedd. 

AL, (adj.) ffyddlon. 
\RY, (h) un a ymddimd- 
do am beth.— un yn.ym- 
^s ar tfydd yn unig. 
*.) gwobr, ms; maenol. 
(f.) maeSy coetgae. 
ARE, (f.) math ar aderyn. 
MARSHAL, ( fab. ) rheolwr, 
enor byddln yn y maes. 
(f.) diafol, gelyn. 
, (adj.) creulon, d]^wal, gor- 
anyftywallt, ffyrnig. 
NESS, (fub.) ffymigrwydd, 
idcb, dywalrwydd. 
(adj.) tanllyd, poeth. 
ub.) math ar bib, neu gor- 

H, (adj.) pymthcg. 
(adj.) pummed. 

(adj.) deg a deugain. 

ffigyfcn. 
iB, (f.) ffigysbren. 
(f.) ymladd, ymwan, ym- 
cad, brwydr, catorfod,yftrin. 
T, (v. a.) ymladd, ymdrech, 
on, ymwan. 
:r, (f.) ymladd wr. 
IT, (f.) ffug, dychymmyg. 
TiON, (fub.) ffurhad, llun- 

iTivB, (adj.) cyfgodoL 

:, (fub.) dull, gofgedd,lian, 

delw, gwedd, fFurf. 

fRE, (v.a.) fFurfio, llunio. 

ENT, (f.) edefyn main. 

T,»(r,) cneuen farfog, cncu- 

arddau. 

H, (v.a.) lladratta. 

;f.) llifddur, rhygnen law, 

— rhcs, rheftr. 

, (v. a.) durlifo. 

>T, (fub.) lliw tywyll, gwi- 

., (adj.) mabol, mabolaidd. 

s, (fub.) llifion y ddurlif. 

, (v.a.) llenwi, cyflenwi, 

ni. 

•,(f.) yfnodcn,— morddwyd 



F I 

7p FjTiiLET, (v.a.) cylchynu, cylchn, 
Exod. xxxviii. 28. ac y cylchodd 

sF ^LLrp, (f.) cnippws, cnoccell. 
F/lly, (f.) eboles, ffilog. 
Film, (fub.) pilionen, glos-groen, 

croen tencu, mcmrwn. 
TV Fi^LTBR, (v.a.) glanhidlo, hidlo 

trwy frethyn, {sTr. 
Filth, (fub.) budrcddi, brynti, af- 

lendid, abar, llyfnafedd. 
Fi'lthiness, {{.) Edr. Fiitb. 
Fi^LTHY, (adj.) brwnt, budr^ aflan, 

halog, ffiaidd. 
To filtrate. Edr. Filter. 
FiLTRi^TioH, (fub.) purad trwy 

hidlo. 
Fin, (f.) aden pyfgodyn. 
Fi^NABLE, (adj.) ffinadwy, dirwy* 

adwy. 
Fi'nal, (adj.) diweddaf, eithafig. 
Fi^NALLY, (adv.) yn ddiweddaf. 
Fi^nancb, (i.)feld(mMfedintbeJin' 

gu/ar; tryfor y deymas, cyllid,€cd. 
Finch, (fub.) llymyftcn. 
Bu/I'FivcH^ aderyn rhowngoch, 
GoId'P iKCH, llinos, llinofen. 
To FIND, (v.a.) cad, caffacl. 
Fine, (adj.) t6g, glan, tlws, dillyn, 

pingc, pefr, pert. 
Fine, (fub.) ffin, dirwy, camlwrw, 

fforffcd. 
To FINE, (v.a.) pincio; puro, glan- 

hau.— ffinio, dirwyo. 
Fi'nbness, (f.) diliyndcr, tcgwch, 

pefredd, pcrtedd. — purdcb. 
Fi'nery, (f.) harddwch, trwfiad. 
Finesse, (f.) yftrangc, dichell. 
Fi'nger, (f.) bys. 
To fi'nger, (v.a.) cyfFwrdd* 
Fi'nical, (adj.) pingc, deftlus. 
7i FINNISH, (v.a.) gorplien, diweduu, 

dibcnnu, terfynu. 
Finnish ER, (f.) dibennwr, gorphen- 

wr, cwblhawr, perffcithydd, He^. 

xii. 2. perffcithydd einffydd, 
Fi^nite^ (adj.) terfynol, meidrol. 
Fi'niteness, (f.) meidrolrwydd. 
Fir, (f.) fynnidwydd. 
Fire, (f.) tan, ufel. 
To fire, (v.a.) tano. 
Firebrand, (fub.) pentewyn, et- 

ewyn. 
Fi^rsman, (f.) difFoddydd tan. 



F I 

Fl^RENEw, (adj.) ncwydd, ntvrydd 

wncuthur. 
F/r£in^, (f.) tanv.-yJd. 
To FiRr:/(v.a.) ffiangcilu, ffrcvAll- 

io, gwjalcnodio. 
FiKKis, (fub.) llcfcro wythfed ran 

C0ng!U3. 

Firm, (adj.) cadarn, cryf, ficr, di- 
ogcl, diyfgog, fata.r.vy, dianwad- 
aJ, ncrthol, grymimr,, fad. 

F Armament, (I'ub.) fi'urfafen, wy- 

brcn. 
Fi'rmlv, (adv.) yn gsdam. 
F I R ;4 A M L X T A L, ( adi . ) w V bf -jI, ncf- 

ol. 
Fi^R.MNESs, (fab.) laHrwydJ, ncr- 

hawchjcryfdcr, caJ:;rnid, diyf^og 

rwydd. 
First, (adj.) cyntaf, blacnaf, pcn- 

naf, prif, gorcu, rhagoraF. 
First, (adv.) yn gyncaf. 
F/rst- FRUIT, (fub.) blacnffruyth, 

cy n ifnvy th , cy n nv/y n . 
F/s CAL, (f.) tryfor, cylliJ. 
Fish, (f.) pyfgodyn, pyfg. 
?"(!? F.I6H, (v. a.) pyfgotca. 
Doc-fish, (1.) penci. 
FrsHER, (fub.) pylgodwr. 
FAhery, (fub.) pyfgodfa, lie delir 

pyigod. 
Fi'sHiNG,(f.) p)'^gotta. Udr.fi/catio, 

CT pifcatus, Dr. Davies. 
V I's H .MONGF.R,[r.) g'vvci'thwrpyfgod. 
. F/siJURE, (f.) agen, hollt, rhwyg. 
^0 Fi'ssuRE, (v. a.) agenu, hollti. 
Fist, (f.) dwrii. 
FA TULA, (f.) pibell. — anafod ar 

gnawd a rcdo'n bibcll. 
Fit, (adj.) addas, cyfaddas, cyfvvlch, 

cymmwys, cymmheflur; union. 
Fit, (f.) cyrch y cryd. — lewyg. — 

cyifro, cynnwrf. 
To FIT, (v. a.) addafu, cyfaddafu, 

eyini-nhwylo, cymmcfiiro. 
FiTCii, (fab.) gwyg, pys y llygod. 
Fi'tnuss, (fub.) addafrwydd, cyf- 

addai'rwydd, cymmhwyfder. 

Imtchew,) ^ ' 

FiTZ, (f.) mab. 

FivK, (adj.) pump. 

To FIX, (v. a.) ficrhau, cadarnhau ; 

fcfydlu. 
'FTxEDLY, (adv.) yn ddiyfgog, yn 

ddianwadaj. 



F L 

F^ZEDMKsSy (fub.] dianwadalvrci, 

diyfgogrwydd, diogehvch. 
Fi'zcic, (fub.) tryfcr. 

F L 
Flabby, (adj.) llippa, meddiif 



niafw. 



Fl/Tccid, (adj. ) yftwyth, llippi, 

givyiv, cg\^'an. 
To FLAG, (v.n.) fflagio, gwywo^ 

llippau, edwi, methu. 
Flag, (f.) Hummaiiybaneryarwydd^ 

penwn. — Ilcch. 
Flacelet, ({.) pibell. 
Flagginess, (f.) yftwythder. 
Flag/tious, (adj ) dyras, anfadf. 

yf^r^Icr, dn'j»ior.us. 
Flagi'tiousness, (f.) "yfgelcrdflT, 

dr)gioni. 
Fla'^go?!, (f.) cunnach. 
Fla'grancy, (f.) fflammiad, fllam- 

ir.ychiad, difglcirdeb; dirchwinti 
Flagrant, (adj.) gwrefog, bmd, 

pocth, angerddol. 
Flail, (f.) ffuft. 
Flake, (f.) dam, drull ; clwydo 

eira. 
Flam, (fub.) ffug, ffuant, cclwydd, 

chwcdl. 
To FLAM, (v. a.) twyllo, fcithugiOf 

twyll trwy gelwydd. 
FLAf!E, (fub.) fflam, ffagl, eirias. 
To FLAME, (v.n.) fflammio, ffiiB- 

mychu, fraglu. 
F L a'm M £ o u s , ( adj . ) fflamllyd, llofg- 

edig. 
Flamy, (f.) fflamllyd. 
Flanic, (f.) yillys, ochr; tencwya. 
To FLANic, (v. a.) gofod arochrby- 

ddin. 
Flannel, (fub.) gwlancn. 
Flap, (f.) llipryn, un petha'fo * 

crogi, neu *n dibynnu i lawrjftt 

Uippa. — ergyd a chledr llawr. 
To FLAP, (v. a.) taro a chledr llaw. 
To FLAP, bang dozvjiy llipphau, yift- 

ddibynnu, ymollwng. 
To FLARE, (v.n.) llewychUjdifgloT- 

io, lluchedcnnu, tywynnu. 
Flash, (f.) llewych, melltcimi«4 

ffigl. 
7^? flash, (v.n.) mclldcnntf, lie- 

wychu. 

Fla'shy, (adj.) gwag, ynfyd,diflto- 
nedig. 

Flask* 



(f.) cunnach^coftrel.*— com 

gwirn. 

T, (fub.) bafged^ cawcU. 

adj.) llyfn,' gwaftad, cyfar- 

ladr, meff^ diflas. 

s s ,{f. ) gwaftadrwyddjCy far- 

.— ffladrwy dd, diflafrwydd . 

rxEN, (v. a.) gwailathau^ 

Jiur yn ffladr, ncu 'n ferf. 

FTEk, (v. a.) ymoleithio, 

eithio, truthib^ymlochlach. 

RV, (f.) gweniaith, truth, 

th. 

.BNCB, 1 (f.)gwyntchwydd. 
.ENcy,j — gwagedd. 
.ENT, (adj.) gwyntog, aw- 
hwythlydj gwyntchwydd- 
■gwag, ofer. 
)U8, (adj.) gwyntog. 
FHT, (v.a.) gwneuthur gwag 
ngofiad mewn gwifgocdd. 
711 yn falch. 

Kf (fub.) archwaith, bias.— 

irogledd,Tawr, fafr. 

rROus, (adj.) blafus, fawr- 

glber. 

(fub.) agen, gagen, hollt, 

r— diffyg, bai. 

/, (v.a.) hollti, agennu, Fig, 

rofeddu. 

(adj.) agennog. 
f.) llin. 

, (adj.) llinog, o lin, neu 
i lin. 

, (v.a.) blingo, digroeni. 
f.) chwannen. 

(fub.) fflaim.— fflem, Edr. 

r 

•• 

K, (v.a.) mannu, britho. 
, (adj.) adenog, pluog, af- 

, (v.n.) ffoi, cilio, diaingc. 

, (f.) cnu, cnuf. 

CE, (v. a.) cneifio, gwelleif- 

ig, anrheithio, yfpeilio. 

R, (v.n. ) dyfalu, gwatwor, 

wair, gwawdio. 

(fub.) cellwair, gwatwor. 

(f.) llynges, llu, mintai. 

(adj.) buan, cyflym. 
ET, (v.n.) llithro ymaith, 
: ymaith, diflanu. 
NO, (adj.) trangcedig, breu- 
annedig. 



F L 

Flj^etness, (f.) buanrwydd. 
Fljbsh, (f.) cig, cnawd. 
Fleshly, (adj.) cnawdol. 
Flashy, (adj-.) cigog, cnawdog. 
Fletcher, (fub.) gwneuthuxwr 

faethau. 
FLifxiBiLiTY, (fub.) hyblygrwydd, 

yftwythder. 
Ple^xiblb, (adj.) hyblyg, yftwyth, 

hydro. 
Flexibleness, (fub.) hynawfedd, 

rhywiogrwydd. 
Fle'xion, (f ) yftunxiad, plygiad. 
Fl/xure, (fub.) yftum, yftumiad, 

plygiad, troad. 
To FLi'cKER, (v.n.) yfgwyd adcn- 

ydd, ^ \ 

Flight, (fub.) fFo, cil, encil, ffo- 

adwriaeth. 
FLi''GHTY,(adj.) anfefydlogjgWyllt, 

trangcedig. 
Fl/msy, (adj.) gwan, cgwan, UcCg, 

dinerth, llippa. — gwael. 
To FLINCH, (v.n.)* cilio yn 61, cilio 

oddi wrUi boen, neu^niwcdj pailu. 
To FLING, (v.a.) tailu, ergydio, llu- 

chio, faethu. 
Fling, (f.) tafliad,.ergyd. 
Flint, (f.) callcftr, cylleftr, call- 

eftrfaen. 
Fh'nty, (adj.) callcflrawl, calleft- 

rig. 
Flipp, (f.) math ar ddiod. 
Fli'ppant, (adj.) cyflym, clau, 

gwifgi, buan. — fiaradus, dywet- 

gar. 
7? flirt, (v.a.) gwatwor, gwawd- 
io, goganu.-^rhedeg o fan i fan, 

cyhwfan. 
FLimT, (fubi.) cdlwair, cytgam.— 

gwib, chw^.— coegen, dihiren. 
To FLIT, (v.n.) mudo, treiglo, gwib- 

io, cyhwfan, chwyfio; — ffoi, ehed- 

eg ymaith. 
Flitch, (f.) yftlyso faccwn, han- 

nereg. 
Float, (f.) nawf, un peth a fo 'n 

nofio. 
To float, (v.n.) nofio, bod ar wy- 

neb y dwfr. 
Floating, (fub.) nawf, bwhwm- 

man. 
Flock, (fub.) diadell, ere, cadw, 
* gyrr, parri, mintai, praidd,^orf, 
U Tp^ 




F L 

To F Loc ^ , ( V . n . ) dyfod ynghyd, 

cvr.ri'.veir i Ic. 
To tl'jc, -v. a.) :?,qi!gcll=i, ffrcw7llio. 
Pl ^ou, ;ful>.; diljWjliif, liifcinani, 

rftyfcrthw y , Uiidd.vfr. 
T^ FLOOD, (v. a.) iiil^irio. 
FtfroDGATE, (Alb. J goilyngfa dv fr, 

hala llvnn, dvfrdd .»r. 
Plo:r, (T.) parth, llawr ty. 
5^ FLOOR, (v. a.) llorio. 
I* L J RID, (adj.) biodcuoe. 
Flo K I Ft ROUS, {aJj.) blodcufag, a 

ddiVg blodcu. 
J'c FLOUNCE, (v. n.) trochi, treiglo 

yn ydwfr. — cynnhyrfu, ncu gyff- 

Tyj'i gjn ddig^.'fiint. 
Flo'lkce. {i.; pob addurn a wnicr 

wrth wilgocdd. 
Flour, {(.) cann. 
To FLo'uRisH, (v.n.) blodcuo, bod 

yn ei flcdeu; llwyddaw. 
^17 F LOU R I s H, ^rag, (v. ) ffroilio, ym- 

tfroftio. 
To FLOURISH, ( V. a. ) addurno, 

hardd-j, trwfio. 
Flourish, (f.) harddwch, addurn. 

—ffroft, ymffroU, — addurn mewn 

yfgrifcniad. 
To FLOUT, (v.a.) g\\'atwor, gwawd- 

10, ymgellwair. 
Flout, (fab.) gwatwor, gwatwor- 

gerdd, cellwair, gwawd. 
To FLOW, (v.n.) llifo, dylifo, ffryd- 

io, Uifv-irio, gi/i"eru, rhcdeg; dcillio. 
Flow, (f.) dylifad, llifciriant. 
Flo' WE R, (f.) blodeuyn, blacndardd. 
To FLOWER, (v.n.) blodeuo, bod yn 

ei flodeu, blaen darddu.— bod yn 

11 vyddi annus. 
Flcjwery, (adj.) blodeuog. , 
Fluc'j UANT, (par.) anwallad, an- 

wadal, anlicr. 
To FL JCTUATE, (v.n.) bwliwmman, 

bod yn anwallad, anwadalu, pctru- 

fo. 
Fluctuation, (f.) bwhwmman, 

anwnftadrwydd, anwadahvch, pe- 

trufdcr. 
Fll'e, [f.] Hnimaijncu bibiddwyn 

mwg neu wrcs. man blu, ncu 

pan. 
Fluency, (f.) rhugledd, a thrybcl- 

ydrv.ydd ymadrodd, pared iwydd, 

a chyflymder ymadrcdd. 



p o 

Fluent, (tdj.) ffrydiol, rhedcgof. 

— cyflyin,trybelydr; £&aeth,ym- 

adroddus, cymmen. 
Fll'id, (adj.) gwlyb, ffi7diol, Ae- 

dcgog. 
Flummery, (fub.) Uymra, Uym- 

ruwd, mwdran, brwchan, fuccn.. 
Flurry, (f.) brys, ffrwft, flfwdan; 

vmffnuft; terfyfg, trafferth, tnb- 

iudd. 

Flurt, (f.) Edr. F/irt. 

To fCush, (v.a.) bryfio, ffi-wftio.— 

gwridio. 
Flush, (fub.) amledd, haflag, he- 

laethrwydd. 
Flush, (adj.) gwyryf, ir.— IkwB, 

helaethlawn, ami. 
To fluster, (v.a.) gwneathar ji 

hanner meddw. 
Flute, (f.) chwibanogl. 
71? FLUTE, (v.a.) torri ceudodmewB 

colofnau. 
To flutter, (v.n.) yfgwyd tksr ' 

ydd; bwhwmman, anwadaln»pe« 

trufo. 
To flu tte r inmisfpeeeb^ baldoidi 
Flutter, (fub.) bwhwmjnan; yf- 

gydwad; anwadalwch, petniiiKr. 

— annhrefn. 
Flux, (f.) rhediad, darymicd.. 
Flux, (adj.)rhedegQg, anwadal^iii' 

fafadwy, trangccdie. 
To flux, (v.a.) toddi. — glofoeno. 
Fluxion, (f.) rhediad, darymitd- 

iad, toddiad. 
To PLY, (v.n.) hedeg, ehcdeg.— 

ffbi,cilio, encilio, rhedeg, duog^* 
Fly, (f.) cleren, clyryn, ednq^ 

cylionyn. 

F O 
Foal, (f.) ebol, eboles, ]lwdii« 
To FOAL, (v.) llydnu, ymoci, bwi* 

ebol. 
' To FOAM, (v. n.) c\vynnu,maltt«r- 

y n . — ymgy nddeiriogi . 
Foam, (f.) cwyn, ewyngant, gorf' 

erw, burman. 
Fo'amy, (adj.) ewynnog. 
Fob, (fub.) coden fechan ws^^ 

clos, ncu llawdr. 
To FOB, (v.a.) twyllo, hudo, &«»• . 

mi, fcithugio. 
Fdcus, (f.) lie y mac pelydrgolcu* 

cydgyfarfod. 

FoD: 



T O 

,(f.) gogawr, ogawr, eb- 
irthiant, bwyd anifeiliaid. 
ER, (v.a.) porfau, yrnbawr, 
anifeiliaid. 

I gclyn. 
, (f.) milrhith. 
I niwl, yfmwccan. 
(adj.) niwlog, cymmyjog; 

(f.) ochr gwan. 

(v.a.) gyrru ar ffo, cael yr 
fiaeth, ynnill y dydd. 
".y goruchafiacth, caiFaeliad 
is ar y gelynion^ ond nid 
iddugoliaeth. 

(v.a.) gwanu, brathu, " tbey 
they foin," Dryd, 
,) brath, brathiad, gwan. 
', (v. a.) ffugio, gofod peth 
|rn lle'r iawn beth. 
,(adj.)Edr./7//?> 
'.) corlan, buarth, dcfcidlc. 
,plygiad, dull. 
, (v.a.) plygu, dullio. 

X. 

iy (f.) cajgl o flodau> dail« 

T.) llyfr daublyg. 

'.) pobl. 

TE, (f.) cymmanfa o bobl. 

.E, (f.) cod, codcn, cibyn, 

3W, (v.a.) canlyn, dilyn, 
nyned ar 61. 

(fub.) ynfydrwydd, ffoli- 
^all fy hwyr. 

'nt, (v.a.) achlefu, ymge- 
mejthrin, magwriacthu. — 
; cefnogi, cynnal. 
ATioN, (fub.) mwydiad a 
wr gwrefog. 

Ij.) ynfyd, ffol; maldodus, 
)ff. 
ND ^ hoffi, maldodi, fer- 

LE, (v.a.) maldodi, ymgel- 

ofleidio. 

NG, (f.) anwylyd, hofFddyn. 

ss, (fub.) maldod, maledd, 

, anwes, cudeb. 

Tub.) bedyddfaen, bedydd- 

f.) bwyd, ymborth, porth- 
aniaeth. 



« 



F O 

Fool, (adj.) ffol, ynfyd, d^l, dlfyn- 

wyr, hurt, ffladr. 
FooLBORN, (adj.) ffol geni.— " ^ 

fool- born y^," Shak. 
^FooLHARDiNESs, (1.) cofndci yji- 

fyd, antur'byrbwyll. 
Foolha'rdy, (adj.) hy, hyderus, 

eofn, anturiol me\vn modd ynfyd. ^ 
Fo^oLiSH, (adj.) ynfyd, dwl, ffol, an- 

noeth. 
Foolishness, (fub.) ynfydnvydd^ 

ffblineb, gwallfynwyr. 
Foot, (f.) troed, troedfedd. 
Football, (f.) pel droed. 
Footing, (f.) cerddediad, pedeftr- 

ig; cam; arllwybr. fail, fyl- 

facn. — //^g-. dechreuadj fefydliad. 

" No ufeful arts have yet found i^jot- 

ing here.*^ Dryd. — yftad, cyflvvr. 
Gaul was on the fame footing with 
""Epptr Addif. 
Footman, (fub.; pedeftr, peddeftr, 

gwr tracd. 
Fc^OTPAD, (f.) yfpeiliwr tracd. 
F()OTP ATH, (f.) llwybr troed, trocd- 

ffbrdd, arllwybr. 
Footstep, (fub.) 61 troed, 61 j ar- 

wydd, nod, marc. 
Fo'oTSTOOL,(f.) troedfaingc, lleith- 

ig, Efa. Ixvi. i . ar ddaearyzolltithig 

fy fAraed. 

Fop, (f.) d^n cymmyrreddus, cym- 

myrreddwrj murfenwr; coegyn. 
Fo'pPERy, (fub.) ofregedd, ynfyd- 
rwydd, ffblineb, arabedd, ffiloreg. 

— cymmyrredd, cymmyrraetfi, 

rhodres. 
Foppish, (adj!) ynfyd; ofer; rhod- 

refus, cymmyrreddus, balch. 
Foppishness, (fub.) ofcrcdd cym- 
myrreddus. 
For, (pre. & conj.) can, canys, am, 

o herwydd,o blegid, o achos; drjs, 

yn lie. ^ 

Forage, (f.) gogawr, cbran, porth- 

iant. 
To forage, (v.n.) myned i geifib 

ymborth anifeiliaid; yfpailio. 
To forbear, (v.a.) peidio, gadacl 

heibio, gadael; oedi; ymattal; go- 

ddef, dioddef. 
Forbearance, (fub.) dioddefgar- 

wch, ymaros, goddefedd, hir-ym- 

aros, Diar. xxv.^ 15, 

U Z To FOR- 



T.2. cjEzitll, d:rio, 
7^. ga-i-. 




F O 

F : t CI . :'-'■ ira:j , ncnh, Sr**— » ^'> 

r- ' • T- 

bvddir.. 

Ford, ^lur., rr.y-, :?ais. 

Ts FO&D, 'v. a.* rhydiD, ':>c::io. 

FoKDABL^, adi.. a a^lir ci ndio. 

FojiE, fad".; V blacnzf. 

Foiz, I adv.'; cyn, o fiacn. 

T:? FOftEBjDf, 'v. a.) rhagddyMp'cd- 

yd, rhagddewinio, darogan . 
TS? FORECAST, ;v. r.) rhag-.vclcd, 

rhaganfc/d. — dychymmygu, dyfci- 

Ho. 
FoRECAfT.'fab.' dvchvmnivz, dr- 

fais.— -rhagwelediad. 
Forecastle, T.^ S-rcg, penbiacn 

Hong. 
To FORECLOSE, (v.a/i cau, g'.varch- 

au; rhw)'ib'0, rhagHaecu. 
Forefather, (fub.J hendaid, gor- 

hendad. 
To FOREGO, (v. a.) gwrthod, Ilyfu, 

gadaw, gadael hcibio, rhoi fynu ; 

rhagfyned. 

Forehead, (f.) talcen, tal. 
Foreign, (adj.) diekhr, dieithrol, 

ellronol. — amherthynafol, anhe- 

byg. 

Foreigner, [(.] alltad, cftron, di- 

eithr, adfan. 
To FOREKNOW, (v.a.) rhagwybod J 

rhagddarbod, rhagweled. 
Foreknowledge, (fub.) rhagwy- 

bodaeth, rhagddcall. 
To fore LAY, (v.a.) cynlhvyn. " Ju 

ambulb^d thief forthys a traveller T 

Dryd. 

Fo'relock, (Tub.) blaen gydyn. 
Foreman, (f.) blacnor. 
Foremost, (adj.) blacnaf, pennaf. 
•fo forerun, 'v.a.) rhagredeg,rhed- 

cgo'rhlaen, blacnori, rhagflaenu. 
Forerunner, (fub.) rhagredwr, 

blacnrcd, ccnnad a cl o'r blaen.-^ 

rhaxninant. 
FORS^AV, (v. a,) rhagddy\vedyd. 



1 



F O 

To FOECf^E, (v.a.) rhagwdedy 

rb^-ganfod. 
Js FORESBEW, (v.a.) rhRgddugos. 

Foresight, ;rub.) rhagweledudi 

< • * * . 
r.iagjcar::oc. 

Foreskin, T.) blaen-groen. 

F J R e 5 T , • I'ub. ) ffbrefty coedwig. 

Ti forestall, (t. r.) rhagachobi ' 

rhagfla^n.:, rhagbryna. \ 

To forete'l, 'ir.li.) rhagddywedyd, 

rhagdiewiniD, carogan. 

rhagfy^j 



r.hagfediw!. 



To FOREWARN, (v.3.) rhagiybudd* 

10, rhybaidio ym mhlaen llaw. 
Fo'rfeit, (fub.) ftbrffed, camgwl, 

dirwy, cimlwnv. 
To forfeit, ^'. a.) fforffettio, dir- 

Vt'yo, £iiio. 
Forfeiture, ; f. ) ^orffed, dirwjr. 
Forge, ;f.) gefail gof. 
To FORGE, (v.a.) xnwrthwylio; 

g^vneuthu r i m w rthwyl .— Edr. d 

Citunterfeit, 
Forgery, \\>, 5ag; tw>ll. 
To FORGET, {v.a.) anghofioy ebir- 

gofio, gollwng yn anghof. 
Forgetful, (adj.) anghofus^ebir- 

gofus, dnvg ei gof. 
Forcl'tfulness, (fub.) anghof, 

ebargofiad, gwali gof. 
Ti^FORcA'E, ^v.a.^ maddcu; rhydd- 

hau, pardynu, Z). 
Forgiveness, ^fub.) maddeuint, 

rhyddhad. 
Fork, (f.) fforch. 
Forked, (adj.) fforchog. 
Fo R Lc^R N , (adj .) gwrchodedig, gwe- ■ 
di ei adael; amddifad; coll^i 

truenns; anobeithiol. 
Form, (fub.) dull,gwedd, agwcdd, 
gofgedd; fud, fut, llun, madly 
modd. 
To FORM, (v.a.) ffurfio, flfurfciddiOf 

llunio, lluniaechu. 
Formal, (adj.) ffurfiol; rhcolaidd, 

trefnus; cywraint; allanol. 
Formality, i f.) dcfod,arfer,trcft; 

rheol cyfraith. 
Forma^'tion, (f.) IFurfiad, Huniad, 

ffurfeiddiad. 
Former, (adj.) cynt, cyntaf. 
Formerly, (adj.) gyntj yramfcr 

a aeth heibio, 

FrfR- 



>ABLE, (s^iO ofnadwy, er- 

LARYy (fub.) Wyfr defodau. 

ATiojx, (fub.)godineb,put- 

i. 

A TOR, (fub.) gorddercliwr, 

bwr, putteiniwr. 

A^icE, (v. a.) gadaw, gadaely 

)d. 

TH, (adv.) yn wir, diau, yn 

WEAR, (v. a.) tyngu anudo j 
lu, 

ARER, (fub.) anudonwr. 
f.) caftell, amddiffynfa. 
(adv.) ymla,en, rhagddo; 

vi'th, (adv.) yn ddiattreg, 
an> yn fuan, ar frys, yn ddi- 

ic/tion, (f.) amddifFynfa, 

a, cadarnlle ; rhagfur. 

*IFY, (v. a.) cad^rnhau, di- 

cryfhau, amddifFynnu. 

UDE, (f.) cryfder,cadernid, 

icrth, glewder, gwychder. 

ss, (fub.) amddifiynfa, di- 

rhagfur. 

Tous, (adj.) damweiniol. 

TATE, (adj.) dedwydd,ffyn- 

ffbrtunol, ffortunus. 

FE, (fub.) ffortun, damwain, 

vain. — dcdwyddyd, da, go- 

foeth, fFawd, gwaddol. 

lETELLER, (fub.) darogan- 

vin, dywedwr ffortun, 

(adj.) dcugain'. 

.D, (adv.) ymmlaen, ynun- 

mlaen. 

LD, (adj.) hy, cofn, dewr, 

*, ehud ; parod. 

ARD, (v.a.) annog ymmlaen; 

, bryiio, ffryftio. 

DNEss, (f.) parodrwydd. 

IDS, (adv. ) yn y blaen. 

f.) ifos, clawdd. 

(adj,) a gloddiwyd. 

(fub.)unpeth a gloddiwyd 

tear, , 

£R, (v.a.) maethu, magu, 

n. 

-FATHER, (fub.) tadmaeth, 

dd. 

-MOTHER, (f.) mam-maeth. 



F R 

Foul, (Mj.) brwnt, ffiaidd, badr, 

halog, aflan. drwg; anoneft. 

To FOUL, (v.a.) diwynoi budrcddu, 

halogi. 
Foulness, (f.) budreddi, brynti, 

aflendid; gwrthuni. — crculonedd. 

— anoneftrwydd. 
To FOUND, (v.a.) feilio, fylfacnu,go-» 

fod fylfaen j fefydlu, ficrhau.' 

bwrw ncu redeg mettel. 
Foundation, (fub.) fail, fylfaen, 

gWaelod, gwadn, gofail. 

Founder, (fub.) feiliwr, fylfaenwr. 

— toddy dd. 
T^r FOUNDER, (v.n.) cloffi.— -methu, 

ffaclu.— fuddo. 
Fo'uNDRY, (fub.) lie bwrir mettel. 
Foundling, (f.) plenty n gwrthod* 

cdig, neu a lyfwyd gan ei->^ieni. 
Fountain, (f.) fiynnon. 
Four, (adj.) pedwar. 
Fourfold, (adj.) pedwar dyblyg. 
Fourscore, (adj.) pedwar ugain. 
Fours QUARE,(adj.) pedwar onglog. 
Fourteen, (adj.) pedwar ar ddeg. 
Fourth, (adj.) pedwarvdd. 
Fowl, (f.) ehediad, checln. 
Fowler, (fub.) faethydd, adarwr, 

heliwr adar. 
Fox, (f.) cadno, cadnaw, llwynog. 

F R 
FRACTiON,.(f.) torriad. 
Fracture, (f.) torriad, twnn, bra- 

dwy. 
To FRi^CTURE, (v. a.) torri afgwrn. 
Fragile, (adj.) brau, breuol, hy- 

dor. 
Fragi'lity, (f.) breuolder. 
Fragment, (f.) dry 11, darn. 
Fr/crance.I (f ,,j , 

Fragrancy, 3 ^ ' ^ fe 
Fragrant, (adj.) pcraroglaidd. 
Frail, (adj.) brau, breuol; gwan, 

eiddil. — daroftyngedig i gamfyn- 

iaid. 
Frailness, (f.) breuolder, gwen- 

did, eiddilwch, gwander, llefg- 

edd. 
Fra'ilty, (f.) Edr. Frailnefs, 
Frame, (fub.) anfa^wdd, gwedd ; 

cyflwr, yftadj trefn.— peth i ddala 

delwau, a lluniau, (ffr. 
Frame of a tahle^ atteg bwrdd. 
ToFKAiAJL, (v.a.) ffurfio,llunio,llun* 

iaethu; 




F R 

Uetha; gwneuthur. ■ ■dychym» 

xnygu, dyfeifio. 
To FRANCHISE, ( V. a. ) brcmio, 

gwneuthur yn rhydd. 
Franchi'se, (f.)rhydd-did, braint, 

rhagorfraint. 
Frangible, (adjj brau, breuol. 
Frank, (adj.) had, rhydd, hygcd. 

— diragrith, diffuant. 
Frank, (f.) llythyr rhydd. 
Frank, to feed bogs in[{.) ffrongc, 

t\vlc. 
^(7 PRANK, (v.a.) pcfgi, dodi mewn 

ffrongc. 
To FHAHK. a letter y breinio llythyr. 
Frankincense, (f.) tbus^ Dr. Da- 
vies. 
Frankly, (adv.) ynhael,yn rhydd, 

yn ddiragrith. 
Fr A STICK, (adj.) gwallgofus, gor- 

phwyllusjynfyd. 
Fratlrnal, (adj.) brawdol. 
Fraternity, (f.) brawdoliacth, 

brawdoldeb. 
Fratricide, (fub.) brawdladd, 

brawdlofruddiacth . 
Fraud, (fub.) twyll, dichell, hoc- 

ccd, hud, fiomm, yftr^'w. 
Fraud? UL, (adj.) twyllodrns. 
Fraudulence, 7 (Alb.) fiommant, 
Fraudulency, J fiommcdigaeth, 

twyll, dichellgarwch. 
Fraudulent, (adj.) rwyllodrus, 

dichellgar. 
Fray, (f.) ymladdfa, ymgipprys, 

cynnen. 
f I? FRAY, (v. a.) brawychu, dych- 

rynu, tarfu, peri ofn. 
Freak, (fub.) chwim, chwyf, neu 

gyfncwidiaddirymmwth meddwl, 

gwammaliaeth, anwaftadrwydd. 
Freakish, (adj.) gwammal, an- 

waflad, cyfnewidiol. 
Freckle, (f.) brychni, mann, fi- 

amp. 
Freckly, (adj.) mannog, 11a wn 

brychni. 
Free, (adj.) rhydd, breiniolj hael, 

haclionus. 
Freedom, (f.) rhyddid,rhydd-did; 

braint, trwydded, golly ngdod. 
^ewill, (f.) cwyllys rhydd. 
reeze, (v.n.) rhewi, cculo. 
iCHTj (f.) llwyth Hong. 



F R 

To FREtCHT, (v. a.) Uwytho IIqi^ 
French, (adj.) ffrengig. 
Fre'nzy, {(.) gorphwyll, cynddar- 

edd, cynddeiriogrwydd. 
Frequency, (fub.) mynych dd^« 

wyddiad, g\vneuthuriad,iieu we- 

lediad, cyffredinrwydd.— cyrchfii» 

ymgyfarfod. 
To F RE Qu Ent, (v.a.) mynychn, cjn- 

niweir, cvnired. 
Frec^ent, (adj.) mynych, ami, 

hygyrch. 
pR^quENTLY, (adv.) yn^nychyji 

gyffredin. 

Fresco, (f.) oerder, oerfel, cyfgod. 
Fresh, (adj.) newydd, gwyra,cio* 

y \v, ir.— ocr. 
Fresh, (f.) dwfrcroyw. 
Fre^'shness, {(".) new)'dd-dcr.— 

croywdcr.— oerder. 
Fret, (fub.) dig, digter, irilonedd, 

gwyth. Hid, llidiowgrwydd; qrff« 

ro, cyffroad.— crammen, lli^gr. 
To FRET, (v.a.) llygru; yfu.— go- 

fidio, dygnflmo; digio, yxnd£|iO| 

ffrommi. 
FriTtful, (adj.) digofusy' dignoflf 

ffromm, fiomgar. , 
Fri^abie, (adj.) hyfriw, a allir ei 

friwlioni. 
Fri^ar, (f.) manach, brawd, ere- 

fy dd frawd. 
Fri'ction, (fub.) rhwbiad, Aug- 

liad. 
Friday, (f.) dydd gwcncr. 
Friend, (f.) car, anwylddyii, cyf- 

aill, cyfaillt. 
Friendless, (adj.) diborth, disff- 

aill, rheidus. 
Friendliness, (f.) caredigrwycUi 

ewyllys da. 
Friendly, (adj.)caredig, cariida^ 

hoff, mwyn, gweddaidd. 
FriiTndship, (fl) cyfeillach, carcd- 

igrwydd, cymdcithas. 
Freeze, (f.) brethyu blewog, «• 

dennog. 
Fri'gate, (fub.) yfgafnlong, Hooj 

ryfel fcchan. 
Fright, (fub.) braw, ofn, dych- 

ryn. 

To FRIGHT, (v.a.) brawychu. 
To FRIGHTEN, ( v. a. ) dychiyfiOj 

brawychu, ofni, 

Fri'cht-. 



F R 

FUL, (adj.) dychrynllyd, 

y, crchylh 

, (adj.) ocr, oerfclog; eg- 

ITY, (fub.) oerni, ocrder, 

(fub.) cddi, rhidcns, fider, 

• 

3E, (v.a.) fidcru! 

, (v.n.) crychncitio, crych- 

, llamfach. 

f.) Edr. Froiu, 

(f.) morgaiulas^ cyfyngfor, 

fyng. 

R, (f.) cramwythcn.— 'dcr- 

3US, (adj.) ofer, gwacl, fa- 
is, dibris. 

B, (v.a.) crychu, modrwyo. 
(f.) twyg, hugan. 
ab.) llySant melyn, IFroga. 
(fub.) chwim; gwammal- 
gwagfawnvydd, anwaftad- 
arabedd. 

c, 1 (adj.) llawen, di- 
csoME, J fyr, llonn ; gag- 
mammal, dry thy 11. 
prep.) Q, iwrth, oddiwrth. 
(fub.) til, taken, ta blaen, 
; blaen y gad, y fyddin 

T, (v.) wynebu, gwrthwy- 

ER, (f.) cyffin, terfyn, ffin. 
ipiECE, (f.) wyneb, talv/y- 

Ess, (adj.) digywilydd, hy, 

g. 

ET, (f.) rhagtal, talcenliain, 

talaeth. 

(f.) rhew. 

, (adj.) rhewog. 

(fub.) ewin, gorferw, bur- 

H, (v.n.) ewynnu. 

', (adj.) ewinog, burmanog. 

NCB, (v.a.) crychu, modr- 

', (adj.) drewedig, drew- 

ld, (adj.) cyndynn, fiom- 
^nad,drwgnaws, anhynaws, 

i»NX«s, (f.) cyndyarwydd, 



T V 

fiomgtrwch, gwrthnyfigrwydd. 
Frown, (f.) cuwch, cuch, cilwg. 
To FROWN, (v.a.) cuchio, cdrych 

yn guchiog. 
Frxjcti'ferous, (adj.) yn dwyn 

ffrwyth. 
To FRUCTIFY, (v.a.) ffrw^thlonj, 

gwneuthur yn ffrwythlawh. 
Frugal, (adj.) cymmhedrol, an- 

nhreulgar, ardymmerus, cynnil. 
Fruc ality, (1. )^ cymmhedroldcr, 

cynnildeb, cynnil wch; ymarwedd* 

iad da. 
Fruit, (f.) fFrwyth. 
Fruitful, (adj.) ffrwythlon. 
Fruition, (f.) mwyniant, mwyn- 

had, meddiant. 
Fruitless, (adj.) anffrwythlon^ 

diffrwyth, difudd, diles. 
To frustrati, (v. a.) feithugio, 

liommi, twyllo. 
Fry, (f.) hedyn pyfgodyn. 
To FRY, (v.a.)/ffrio. 

F U 
To FUDDLE, (v.a.) meddwi, gwnen* 

thur yn feddw. 
fuel, (f.) tanwydd, tanborth, cyn- 

nud. 
Fugacity, (f.) fibadwriacth; bu- 

ander; anwalladrwydd, anwadal-- 

wch. 
Fugitive, (adj.) ffoedig, fFoadur* 

us, anfafadwy, anwailad, ciliad, 

enciliad, rhuAedig. 
To fulfi'^l, (v. a.) cyflawni. 
Fulgency, (fub.) difgleirdcb, Uc- 

wyrch, gloywdcr. 
Fulgent, (adj.) difglair, gloyw, 

Uewyrchedig. 
FuLGiD, (adj.) difglair. 
Fuli'ginous, (adj.) huddyglyd; 

myglyd. 
Full, (adj.) llawn, cyflawn, hc- 

laeth, helaethlawn. 
To FULL, (v.a.) pannu. 
Fuller, (f.) pannwr. 
FtjLLY, (adv.) yn gyflawn, ym 

hollQl. 
Fulminant,. '(adj.) taranog. 
To FULMiNJ;^^, (v.a.) taranu. .Fig. 

bygwth. • * 
FuLMiNATiON,.J[ifv) taranad. 
FuLMiNATOi^Yji^Jidj.) taranog. Fig, 

FuL. 






•v*' 



^ ' f 




F V 



#11.111:, Jill -*^*-^,.^- 
m:.*:- tr.jt- s£n. 




r* j/^-^ATi, T - . =lTy=, ZETg- 



I» ^" . T" I 

^^ l^^.^^, «... 

r. t^-, cricari, c*li':vi:r. 
gal '^'tIl^L^:fl. 



"i'.or. 



Fl'udaua^tal. .'ad:. J iVl:'ics.ol ; 
prif, penr.2f; kanfodol. 

f L'SdAUcSTALLYy v*^V.) TS hm- 

fodol. 
F u > L K A Ly f fu b . ; angladdy cl added - 

igaethy arwyl, cynhcbrwng. 
Funeral, (ad*.) a berthvn i an^. 

nzcL, — ty'/.-y!I; galanii. 
F u K GO u s , * adj . ; ch wi foglog, mafw. 
Fu-;t,(fjb.) drcwdoi. 
Fl':.%£L, Tub.) phiol gcg, i fv\TW 

llynn rr.cwn llcftri, twndis. 
FuM'tL cfachivsntjy vin^-I fumer, 

fav/ell, pilicU fimnei. 
Pur, T.; pan, manflew. 
Ti t fR, ;'v.a.; panu. 
7<7 f u R B E Lo • V , ( V . a . ) addurno ag 

amacrwy, nta rhidcns o ban, fid- 

an, Uiain, ist. a wnicr yn blyg- 

iadau ar ddillad hcnywod. 
Furbelow, (f.) addum o ban, fid- 

an, i^c. a wnier yn dulliau ncu 

blyj^iadau ar ddillad. 
7i f URBI.-H, (v.a.) gloywi, cyboli, 

yflippanu. 



F Y 

F^KiuziR, ;f.) crbolwr, ^oynr. 

rri.:3us, (adj.) cynddeiiiog, yn- 

^1, ^edfiTonun^ nawiWyllCy fiooi' 

Frx:ous!CESs, Jfab.) yn^drwrdd, 
sc^rhwylly crnddarcdd, cjudodr- 



ri 7 UR.:., (t. a.} tynna hwylaa yng' 
FxfRLOxCy (fab.) jT vnrthfed m • 

FcTRLOucu, (fab.; ceniud i abfen- 

z,-2. o fyddin dros amfer pennodc^. 
Furnace, ;f.) ffiimer, fiwiSypiir. 
Ti F7RVISH, (v.a.) trwfio, arlwyOi 

iirpam; diwailu un a*i ugeo- 

rhsidiau. 
F u Rx I T u RE , [ r. ) dodrcfii, da, laodd- 

ion ; addiXTCy trecc. 
Fl'rrdw, ^T.) rliych,cwys. 
Ti FURROW, (v.a.) rhychio, cwyibf 
Further, (adv.) vm mhellacL 
r:FURrHiR,(v.a.) an]iog3mybIaeii| 

cynnorthwyo, nerthu, hclpu. 
Furtherance, (fub.) annogaetk 

yn y blacn, c)iinorthwyad. 
FuRTHERMORE,(adv.) ymmhclkh) 

hcb law h)Ti. 
FuRv, (f.) cynddciriogrwydd, |or^ 
phivyll, gwaligof, ynfydrwydd. 

Furze, (f.) eithin. 

FuRZY, (adj.) cichinog. 

Ttf FUSE, (v.a.) toddi. 

Fusible, (adj.) toddadwy^ 

Fusion, (f.) coddiad. 

Fuss, (f.) mwftr, god^vrdd. 

Fust I AH, (fub.) cottowm, ffuffion. 

FusTiNESs, (f.) drewdod, drcwi. 

Fusty, (adj.) drewllyd. 

Futile, (adj.) tafodrydd, fiartdas, 
— anfuddiol, diddefnydd,anbedd- 
us, cocg. 

Futi'lity, (fub.) yfgafndcr; ofcr 
fiarad, baldordd. 

Future, (adj.) i ddyfod, i fod. 

Futurity, (f.) amier i ddyfod. 

Fuzz ball, (f.) c^d y mwg. 

Fy, (f.) ffi, hach. 






Gabbi.b» 



G A 

Wle^ (f.) baldordd, fiarad- 
ich, gwagliarad^ dwndwr, 

BLE^ (v.n.) baldordd, dwn- 

ladwrdd, cleccian. 

ER, (f.) baldorddwr, dwn- 

, (f.) treth, ardreth, cyllid ; 

aingc, treth ar halen. 

>i, in fort, (f.) bafged wedi ei 

a phridd. 

, (f.) cronglwyd t^ o'r bon- 

irim. 

-END, (f.) pinniwn. 

r.) Clin, ncu aing o ddur. 

S (v. n.) gwibio, cnvydro, 

I o Ic i le. 

R,f.) crwydrad, rhodicnnwr. 

y, (f.) caccynen y ineirch. 

R, (f.) hen wr, 

E8, (fub.) yfpardunau ceil- 

(v. a.) attal fafn. 
(f.) gwyfll, cyngwyfW, ad- 

E> (v. a.) gwyftlo, rhoddi 

• 

JLE, (v.n.) clegyr, cleccian. 
r, (fub.) llawenydd, digrif- 
;ora\ven.— dillynder, hoyw- 

f.) elw, ynnill, budd, mael, 

• • 

(v.a.) elwa, ynnill, maelio, 
:a, pleinfio, S. 
JL, (adj.) ynnillfawr, budd- 
lawn elw. 

IS AY, (v.a.) gwrthddywed- 
imau. 

LYER, (f.) gwrthddywedwr, 
wr. 

H, (adj.) dillyn, deftlus, 
vch, pingc. — difglair. ** bide 
m day's gairilh eye,' Milt. 
Tub.) rhodiad, cerddediad, 

Y, {L) from Gr, yaXoc, llaeth j 
I, caergwdion, S, ffordd 

g- 

(f.) awel, chwa. 

*, (f.) Hong fechan. 
(f.) buftl, chwerw^dd,' 
igen, yfpelwi • 



G A 

ToGALL, (v.a.) yfpelwi, llygru. Fig. 

gwacthygu; diia. ** my fate being 

galled with my exfencr^Shik, dyg- 

nu, blino, gofidio, trallodi, ano- 

nyddu. 
Ga'llant, (adj.) trwfiadus, dillyn^ 

ardderchog. — calonnog, glew, h^, 
Galla'^nt, (f.) carwr, cariad.— put- 

tciniwr. 
Gallantly, (adv.) yn drwfiadus, 

yn ddillyn. — ^yn lew,yn galonnog. 
Gallantry, (fub.) dillynder, ar- 

dderchowgrwydd. — mawrfrydig- 

rwydd, glewder.— carwriaeth, 

anlladrwydd, drythyllwch^ 
Gallery, (f.) cyntedd hir mewB. 

t^. — llofft mcwn eglwys. 
Galley, (f.) Hong fechali, Uong 

rwyfo. 
Ga'llican, (adj.) yij perthyn i 

Ffraingc. 
Galligaskins, (f.) curanau. 
Gallimaufry, (f.) cymmyrgedd 

o amryw friw fwyd. 
Gallipot, (f.) pridd Icftr bychanJ 
Gallon, (fub.) galwyn. 
To GALLOP, (v.n.) marchogaeth yn 

fuan, gyrni yn fuan,pedwarcamu, 

/. ap Dewi. 
Gallows, (fub.) crogpren, crog- 

wydd, dialbren. 
Gamba'de, 7 (f.) math ar fotas ledr* 
Gambado; J wedi ei chylymmu 

wrth gyfrwy. 
Ga^mbler, (fub.) chwariwr twyll- 

odrus. 
Gambol, (fub.) llamhidyddiaeth, 

naid, llammiad gan lawenydd. 
Game, (f.) camp, chwarae, difyr- 

rwch; cydcam. 
To game, (v.n.) chwarae, campo^ 
Gamesome, (adj.) chwaraeus^ 

campus; digrif, difyr; arab; Haw- 
en. 
Gamester, (f.) campwr, chwar- 

auedd. 
Gaming, (fub.) chwaraeyddiacth, 

camp. 
Gammon, (fub.) ffblen,neumorddr 

wyd mochyn, angell hwch. 
Gamut, (f.) graddau dring cerdd* 

oriaeth. 
GXvDZK, (f.) ceiUogwydd. 

X GangJ 



G A 

Ganc, (f.) mintai, UJl, torf, tyrfa, 
haid. 

Ganglion, (f.) chAryth gewynau. 
Gangrene, (f.) marw gig, cancr. 
Gaol, (f.) carchar, gcol. 
Gaoler, (fub.) ceidwad carchar, 

gcolwr. 
Gap, (fub.) bwlch, adwy; agoriad, 

agen, gagendor. 
To GAPE, (v. n.) dylyfu gen. — cy- 
byddu, awyddu, chwennychu, hir- 
aethu. — egori, agcnnu, yinagennu, 
hollti. 
Garb, (fub.) gwifg, dillad, addurn. 

— ymddangofiad allanol. 
Garbage, (f.) ymyfgarocdd, co- 

luddion, perfedd. 
7o garble, (v. a.) gogrynnu, puro, 
peillio, nitliioj glanhau, carthu.— < 

didoli. 
Garble r, (f.) purwr, glanhawr. 
Garden, (f ) gardd. 
Ga^'rdener, (f.) garddwr. 
Gare, (f.) gwlan garw, ceden. 
^^^GARGARi^zE, (v.a.) golchi'rgcn- 

au, a'r geg. 
To GARGLE, (v.a.) Edr. Gargarize. 
Gargle, (f.) golch genau. 
Ga'^rland, (fub.) coronbleth o lyf- 

iau, talaeth. 
Garlick, (fub.) garllcg. 
Garment, (f.) gwifg, dillad, dill- 

edyn, trwfiad, achre. 
Garner, (f.) yfgubor, ydty, hein- 

iardy, yllordy. 
Garnet, (f.) rhuddcm. 
To GARNISH, (v.a.) harddu, addur- 

no, trwfiadu, prydferthu, tacclu, 
> hoywi. 
Garnish, (f.) harddwch, addurn. 

— -arian a dal carcharorion ar cu 

myncdiad i garchar. 
Garnishment, (f.) addurn. 
Garret, (f.) llofFt uchaf. 
Garrettl er, (fub.) un yn byw ar 

llofFt. — Fig. awdwr dirmygedig. 
Garrison, (f.) gv^erfyll, amddifF- 

ynfa, milwyr a roir i gadvv caftell. 
To ga'rrison, (v.n.) gofod milwyr 

mewn lie i'w amddiftynj gwerfyllu. 
Garrulity, (fub.) fiaradach, bal- 

dordd, gwagfiarad. 
Garrulous, (adj.) fiaradus, dy- 

wedgar, llawn baldgrdd a gwag- 

fisirad* 



G A 

Garter, (f.) gardas, gardys.— ar* 

wydd marchogion a wnacd gan 

Edward y III. 
Gasconade, (fub.) ffroft, ymffroft, 

gwagfoft, rhodres. 
Ttf gasconade, (v.n.) ffroftio, boc- 

fachu. 
To GASH, (v.a.) archolli. 

Gash, (f.) archoll. 

To GASP, (v.a.; dyheu, anadlu, pcuo. 
^^Tig, hiraethu, awyddu. *^ gaffed 
after liberty r Sped. No. 198. 

Gasp, (f.) fFun, anadl. 

GATE,(f.) d6r,porth,Uidiart, dr^. 

Gateway, (f.) flbrdd, llwybr. 

To gather, (v.a.) cafglu, cynnull, 
cafglu ynghyd,crynoi;ymgynnulL 

Gathers, (f.) cafgliadau, plygiad- 
au, duUiau. 

Gathering, (f.) cynnulliad, G«r. 
xlix. 10. ac atto efy 6ydd cynnull- 
iad /(7^/o^//^/.—calgl, cafgliad. 

Gaudily, (adv.) yn ddil^lair, yn 
hardd, yn dcg mewn ymddangof- 
iad. 

Gaudiness, (f.) dillynrwydd, teg- 
wchneu harddwch ymddangofiad- 
ol heb fawr werth, na fylwedd. 

Gaudy, (adj.) hardd, dillyn, teg, 
tacclus, neu trwliadus mewn ym- 
ddangoiiad. 

To gauge, (v.a.) mcfuro llcftr. 

Gauge, (f.) mefur. 

G auger, (f.) mefurwr lleftri. 

Gauntlet, (f.) dyrnfol. 

Gauze, (f.) lliain neu fidan teneu. 

Gay, (adj.) dillyn, hardd, teg, pert, 
tacclus, trwfiadus, hoyw; Uawen, 
hocnus; gwych, lag, ii. 3. 

Ga'yety, (f.) Edr. Gaiety, 

Ga YL Y, (adv.) yn ddillyn, yn drw- 
fiadus, yn ymddangofiadolj yn 
llawen, yn ddifyrr. 

Gayness, (f.) Edr. Gaiety, 

G AZ E , ( f. ) drych, fylli ad, ardrem- 
miad, difgwyliad. 

To GAZE, (v. a.) llygadrythu, fyllu> 

ardremmu, tremio,edrych ar, felu, 

Exod. xix. 21. rhag iddyntfyrtUi 

at yr Arglwydd i hylldremmu. ^ 

Gazette, (f.) papyr o newyddiott 

a gy hoed dir trwy awdwrdod. 
Gazetteer, (fub.) yfgrifenwrnc- 
wyddion, — --■ llyfr yn cynnwy* 

hancs 



G E 

s gwledydd a trefydd trwy *r 
fyd. 

^G-STOCK, (f.) peth i edrych 
drych, NaU^. iii. 6. a gofodaf 
ddrych. 

G E 
, (f.) addurn, tacclau, trecc, 

trwiiad, dodrefn, da. 
', (f. plu. of g§ofe) gwyddau. 
.D, (v. a.) diJpaddu. 
[NG, (f.) ceffyl difpaidd. 
►, (adj.) oer, fferllyd^ rhew- 

y, (f.) cawl yfgrawlingaidd, 
dig ym mha un y berwyd cig. 
(fub.) gemm, iitaen gwerth- 

Ni, (f.) gefelliaid. 

ER, (f.) rhyw, gradd. 

NDER, (v.) cenhedb, hilio, 

ioj ymddwyn, eigor. 

ALOGiCAL, (adj.) achaidd, 

"■n perthyn i ach. 

V LOG I ST, (f.) achwr. 

iClogy, (f.) ach, gwelygordd, 

I, ach ac edryf. 

HAL, (adj.) cyfFredin, cyfFre- 

, hollavvl. 

R.AL, (f.) y cyfan, y cwbl.— 

:n, blaenor llu, pennaeth 11 u, 

wdawd. 

RALi'ssiMo, (f.) pencapten. 

lALLY, (adv.) yn gyffredinol, 

cyffredin, yn fynych. 

LALiTY, (Tub.) cyffrcdinol- 

d, y rhan fwyaf. 

rERATE, (v. a.) Edr. To Gen- 

I AT ION, (fub.) cenhedlaeth, 
jdliad; eppil, hil, hiliad. Fig, 

RATivE, (adj.) cenhedliog, a 
:dlio. 

losiTY, (f.) haclder, haeledd, 
awgrwydd, boneddigeidd- 
d, mvvynciddrwydd, rhyw- 
rwydd. 

ROUS, (adj.) hael, bonheddig- 
hyrodd; mwynaidd. 
lis, [{.)from Gr. ysys^K, g^ffe- 
, cenhedliad ; llyfr cyntaf 
s, a elwyd felly gan y Groeg- 
I herwydd ci fed yn cynnwys 
i cenhedliad pob peth. 



G E 

Gb'^nial, (adj.) a genhedlo; natur- 

iol — difyr, digrif. 
Genius, (f.) yr angel daneu ddrwg 

a debygai gwyr anghred ei fod i 

bob dyn, yfpryd dyn, naturiaeth, 

anian. 
Gent. Jhl^r. of Gentleman^ 
Genteel, (adj.) tacclus, hoyw, 

deftlus, dillyn, pingc, tlws, gwychj 

cyweithas. 
Gent^elness, (fub.) cyweithaf- 

nvydd, boneddigeiddrwydd J tac- 

clufrwydd, dillynrwydd. 
Gentile, (f.) g^r cenhedlig, pa* 

gan. 
GENTiLisM,{f.) paganiaeth; eulun- 

addoliaeth. 
Gent/'lity, (f.) boncdd, bonedd- 
igeiddrwydd, dyledowgrwydd.— 

cy wei thafrwy dd, 
Ge'ntle, (adj.) mwyn, mwynaidd, 

tirion, rhadlawn, eimwyth, llo- 

nydd, addfwyn, cyweithas.— dof.. 
GENTLEMAN, (f.) gwr bonhcddig. 
GENTLY, (adv.) yn efmwyth, yn 

Uonydd, yn fwynaidd. 
Gentry, (fub.) boneddigion, bon- 

edd. 
Genuflectiom, (f.) goftyngiad, 

neu plygiad ar luniau. 
Genuine, (adj,) naturiol, priodolj 

pur, digymmyfg ; cynhwynol j 

gv^ir, cywir. 
Genuineness, (f.)purdeb; gwir-p 

ionedd, 
GEOGRAPHY, (fub.) dofparthiad y 

ddaear, darluniad y ddaear, argraff 

y ddaear, medd Davies. 
Geometry, (fub.)/rtf«r Gr. ynythe 

earthy y ddaear, and fAsr^fa, meafure^ 

mefurj celfyddyd mefur daear, 

ond yn awr a gymmerir am helaeth- 

rwydd, ehangder, maintioli, &c. 

a'u hyftyriaid yn unig ynthynt eu 

hunain. 
German, (f.) brawd. 
Cvufin GERMAN, cefnderw, 

To Gl^RMINATE, (v. n.) blagUlTO, 

blodeuo, egino. 
Gestation, (f.) dygiadyn y groth, 
7"^ GESTICULATE, (v.a.) gwncuthur 

munudiau, chwarae yfgentyn. 
Gesticulation, (f.)^gwneathuN 

iad munudiau. 



G I 

Gi^sTURE, (fttb.) arweddiad, ymar- 

wcddiad,ymddygiad; gwticutliur- 

iad munudiau. 
To GET, (v.a.) cacl, caffael, ynnill, 

maelio. 

Gewgaw, (f.) tcgan. 

G H 
Ghastliness, (f.) dychryn, ech- 

ryn, arfwyd, ofn. 
Ghastly, (adj.) dychrynllyd, ofn- 

adwy, erchyll. 
Ghost, (f.) yrpryd,lledrith,bwg.L/. 
Holy GHOST, yfpryd glan. 
Ghostly, (adj.) yfprydol. 
GiA^T, (f.) cawr, cawres. 
Gi^BBERisH, (fub.) gwrthuniaith, 

trwfgliaith. 
Gi'bbet, (f.) crogbren, crogwydd. 
7(7 gi'bbet, (v. a.) crogi, corruptly 

fibedu. 
Gi'bbous, (adj.) crwmm, cefn- 
' grwmm ; fe ddywcdir fod y lleii- 

ad yn gibbous pan bo hi rhwng 

llawn a hanner llawn. 
^0 gibe, (v.n.) ccUwair, gwawdio, 

cydcamj gwatwar. 
Gibe, (fub.) ccllwair, cydcam, 

gwawd. 
G/bblet, (f.) fibled. — this feems to 

he a corruption ofGiblet tho^ general- 
ly ujed. 
Gi^DDiNESs, (f.) pendro, gyfp, my- 

nyglog,ymmennydd-dro, madron- 

dod, penfeddwdod. — efgeulufdra. 
Giddy, (adj.) pendroedig, penyf- 

gafn, penfyfrdan : anwaftad, an- 

fefy dlo|. — efgeulus, diofal. 
Gift, (1.) rhodd, dawn, anrheg. 
Gifted, (adj.) doniog. 
Gig, (f.) tro-bren. 
GiGANTiCK, (adj.) cawraidd. 
^0 G^GGhEf (v.n.) chwerthin. 
Gi'glet, (f.) dihiren, benyw an- 

llad. 
To gild, (v.a.) euro, goreuro, bar- 

ncifio. 
Gills, (f.) cragennau pyfgod. 
Gill, mea/ure, y bedwarydd ran o 

bint. 
Gilt, (adj.) gorcijrcdig, gwedi ei 

euro. 
GiM, (adj.) pert, tacclus, dillyn, 

trwliadus, pingc. 
pfiALET, (f.) ebill, gwimbill. 



G L 

GiN> (f.) telnii magi, croglatli| an* 

ncl.— Uynn a ddiftyllir o lawn 

meryw. 

G/'nger, (f.) iinfir. 
G i'n G E R L Y, (adv. ) yn efmwy th, yn 

dirion, yn ochelgar. 
Gi^NGERNESs, (f. ) tironwch, gochd- 

garwch. 
To G INGLE, (v.n.) tincio, tincian. 
Gi^NGLE, (f.) rhingc, tinge, tingCr 

ian. 
Gi'nnet, (f.) mul ; ceffyl bychaa, 
Gi'psiEs, corrupted from Egjft- 

ians, (f.) pobl grwydredig a gyk- 

merant arnynt ddarllcn flR)rtun. 
To GIRD, (v.a.) gwregyfu, rhwymo^ 

amgylehu, clymniu, cenglu. 
Gi'rder, (f.) trawft, Uogail. . 
Gi^RDLE, (fub.) gwregys, rhwymt 

myn. 
Girl, (f.) llangces, gcncth, hcrlo- 

des, bachgennes, hoccrell. 
Gi^rlish, (adj.) llangcefaidd. 
To GIRT, (v. a.) Edr. Gird, 

To GIRTH, (v.a.) cenglu. 

7'<7 GIVE, (v.a.) rhoddi, rhoi, donio^ 

anrhegu, 
Gi^zzARD, (f.) cylla aderyn. 
Glad, (adj.) llawen, difyr, digrif, 

lion, diddan, gorawenus, iiriol. 
To GLADDEN, (v. a.) gwneuthur yi| 

llawen, firio, digrifii, llonni. 
Gladiator, (f.) cleddyfwr. 
Gladly, (adv.) yn llawen, yn ddi- 

fyr, yn lion. 
Gladness, (f.) llawenydd,diddaii- 

wch, digrifwch, difyrrwch. 
Gladsome, (adj.) Edr. Glad, 
Glaire, (f.) gwyn wy. — math .a? 

waywffon. 

Glance,' (f.) cip, cipolwg. 
Ti? GLANCE, (v. n.) llewyrchu, dif- 

gleirio; cymmeryd cip olwg.— 

amneidio, rhoi awgrym. 
Glanders, (f.) yfgyfaint. 
7'(? GLARE, (v.n.) llewyrchu, iiea 

ddifgleirio fel ag y tywyllo 'r Uy- 

gaidj melltennu. 
Glare, (f.) difgleirdeb, llewyrch 

tanbaid.— edrychiad ffyrnig. 
Glass, (f.) gwydr, iolwrch. 
Glassy, (adj.) gwydrawg. 



G L 

SE, (v. a.) gwneuthur, ncu 
gwydr mewn ffeneftri.— — 
So, cyboli, yflippanh. 
ER, (lub.) gwydrwr, gwneu- 
• ffeneftri. 

(f.) barcut, barcuttan. 
, (f.) pelydr, llewyrch, dif- 
:b, tywyn. 

Y, (adj.) melltennog, pal- 
llychedenog. 
iV, (v. a.) lloffa, cafglu. 

(f.) tywarchen; tir, daear. 
jglwys, clafdir. 
fub.) llawenydd, gorfoledd. 
jL,'(adj.) Uawen. 
LK, (v.a.) cellwair, cydcam. 

, (f.) dylifad crawn, a gor o 

[^ 

>dj.)llyfn; Uithrig, llithr- 

-Jjuan. 

r, (adv.) ynllyfn. 

E, (v.n.) llithro, rhedeg yn 

*(f.) llithrad. 

MMPR, (v. n.) golewychu, 
. lledoleu, bod yn fyraoleu. 
ER, (f.) golewychiad, lied 

' • 

B, (f.) golewyrchiad. — cip 
1. — byrr fwynhad. 
5TEN,1 (v.n.) llewyrchu, 
:r, > difgleirio, danlew- 
ER, J ychu, melltennu. 
ER, (fub.) difgleirdcb, llew- 

kT, (v.n.) edrych ar draws. 

, (f.) p^l, pellen, globyn.-*- 

awd. 

5E, (adj.) crwnn. 

lav's,} (»dj.)cmhn. 
iERATE,(v.a.)dirwyn, pell- 



, (f.) tywyllni, caddug. 

-der, neu drymder meddwl. 
iNEss, (f.) tywyllwch.— 
-der ; dychryn j alaeth, trift- 

lY, (adj.) tywyll, caddug, 

5, cymmylog.— prudd, trift, 

s. 

FiCATioN, (fub.) rhoddiad 

iant. 

SLIFY, (v.a.) go|;one44wr J^n- 



I 



G N 

rhydeddu, moliaanu, clodfori. 
GLcfRious, (adj.) gogpneddus mo- 

liannus, anrhydeddus; ardderch- 

og> rhagorol. 
Gl^ry, (f.) gogoniant, anrhydedd, 

moliant, clod, mawl; ardderch- 

awgrwydd. 
Ti? GLORY, (v.n.) ymogoneddu,yin- 

ffroftio, ymfolychu, ymglodforn 

ffroftio. 
Gloss, (fub.) eglurhad, efponiad,' 

deongliad.-T-difgleirdeb, gran. 
To GLOSS, (v. a.) deonglu, efponio, 

— cyboli, yflippanu. — peri i beth 

ymddangos yn rhefymmol trwy 

gau amlygiad. 
Glossary, (f.) gair-lyfr i eglur# 

geiriau dyrys. 
Glossographer, (C) yfgrifenwr 

efponiadau. 
Glossy, (adj.) yfplennydd, difglair. 
Glove, (f.) maneg, amlaw. 
To GLOUT, (v.n.) edrych yn eiddig* 

us ac yn llidiog. 
Ti^GLO^y, (v.n.)gwrefogi;llewyrchtt. 
Glow-worm, (f.) magren, y gyfar- 

wydd. 
Glue, (f.) yfglawring, yfgrawling, 

glud. 
TV GLUE, (v.a.) yfgrawlingo, gludo. 
7*1? GLUT, (v.a.) traflyngcu, gwangc- 

io; digoni, gorllenwi; laru. 
Glut, (f.) yr hyn a draflyngcir; ym 

wangcus, mwy na digon : trawala, 

traddigonedd. 

Glutinous, (adj.) yfgrawlingaid4> 
gludog. 

Glutton, (fiib.) glikh, aflervr, 

gloddeftwr, rhemmwth. 
GLUTT0N0u§,(adj.) glwtli,rhawth^ 

gwangcus, ceulrwth, aflerw. 
Gluttony, (f.) glythineb, glyth- 

ni. 
Gluy, (adj.) gludog. 
Glyn, (f.) glynn, cwmm. 
Gly'^steJi, (f.)chwiftrcU feddygin^ 

iaeth, meddyginiaeth a roir trwy 

chwiftrell. 

G N 
7i GNASH, (v.a.) rhingcian, yfgyriu 

ygu- 

Gnat, (f.) gwybcdyn, gwyddbcd- 
yn, ednogyn* 

7# 



G O 

To GMAW, (v. a.) cnoi, amgnoi, yfu. 

•*-difa. 
Gnomon, (f.) crib deial, pin deial. 
To GO, (v.n.) myned, cerdded. 
Goad, (f.) ierthi, irai, garthon, S. 
% GOAD, (v. a.) fwmbylio, fymlu. 

'--'Fig. annog; dirio. 
Goal, (f.) nod. 
Goal, frififi. Edr. Gac/, 
GoAR, (f.) godreu. 
' poAT, (f.) gafr, gitten, llillon. 
He GOAT, (i.) bwch. 
Go''atish, (adj.) cyffelyb i afr. 
To GOBBLE, (v.n.) traflyngcu. 
Gc^BBLBT, (f.) ffiol, cwppan, diod- 

leftr. 
Goblin, (fub.) cllyll, gwyll, anyf- 

pryd. 
God, (f.) Duw. 
God-daughter, (f.) merch fed- 

ydd. 

Goddess, (f.) duwies. 
God-father, (f.) tadbedydd. 
Godhead, (f.) duwdod. 
Godliness, (f.) duwioldeb, dwy- 

wolder, dwyfolder. 
Go'dly, (adj.jduwioljdwyfoljdwy- 
wol. 
God-mother, (f.) mamfedydd. 
Go^'dship, (f.) duwdod. 
God-son, (f.) mab-bedydd. 
Godward, (adj.) tu ag at Dduw, 

arDduw, 2. Cor, iii. 4. trzay Grift 

«ir Dduw. 
To GOGGLE, (v.n.) edrych ar draws. 
GdGGLE-EYED,(adj.) llygad-draws, 

llygadwyr. 
Going, (f.) mynediad, cerddediad. 
Gold, (f.) aur, our. 
Golden, (adj.) auraidd. 
GcfLD'^MiTH, (f.) aurych, eurych, 

aurof, gof aur. 
Gone, (preter. 0^ go) wedi myned. 
Go^\orrhoea, (f.) y frech ffreng- 

ig, y frech fav/r. 
Good, (adj.) da, daionus, mad. 
G(^odly, (adj.) prydus, prydwedd- 

ol, glan, golygus, hardd. 
Goodness, (f.) daloni. 
Goods, (f.) da, dodrefn, moddion, 

golud. 
Uoose, (f.) g^ydd. 
Go'osECAP, (f.; dyn dwl, ynfyd. ; 
Gore, (f.) gwaed. 



G R 

T(?GORE, (v.a.) zorvao ^Exoi^Tuxu 28, 
OS ych a gornai wr neu wraig. 

Gorge, (fub.) corn pori, breuant, 
ceg, croppa. 

To GORGE, (v.n.) glythinebu, traf- 
lyngcu, pefgi. 

Gorgeous, (adj.) dillyn,teg, hardd 
claerwcn, Luc xxiii. xi. di wifff 
a gzai/g ghorwcn. 

Go RGEOusNESs, (f.) difgleirdcl). 

T^? GORMANDIZE, (v.H.) gwangcio,. 
Edr. tn Gorge. 

GoRSE, (f.) eithin. 

Go^ry, (adj.) gwaedlyd. 

Go^sLiNG, (f.) gwyddieuanec. • 

Go^sPEL, (f.) efengyl, newyddda. 

Go's SIP, ((.) tadbedydd, neu fam- 
fedydd.'— //^. un yn myned oddi 
amgylch i roi newyddion, neu i 
wagfiarad. 

To GOSSIP, (v. n.) baldordd, gwag- 
fiarad, lifial. — fegura. 

To goVern, I v. a.) rheoli, Uywod-. 
raethu, ll-ywio ; cyfarwyddo, 
gwladychu. 

GoVernable, (adj.) llywodracdi- 
ol. 

Go vernance, (fub. ) Edr. Govern- 
ment. 

Govern ANTE, 1 (f.)lIywodractli€S| 

Governess, 3 athrawes. 

GovERNMt^NT, (fub.j llywodracth, ' 
rheolaeth. 

Go'VERNOR, (fub.) llywodracthwf, 
rheolwr, llywydd, rhaglaw. 

Gouge, (f.) gaing gau. 

Gout, (f.) troedwft, cymmalwft. 

Gouty, (adj.) daroftyngedigi'rcy- 
fryw ddolur. 

Gown, (f.) gwn, hfig, gwalling. 

GjiACE, (f.) gras, rhad, fFafor,lllld. 

— mir«inwch, telediwrv^^dd, glen- 
did. — addurn, prydferthwch.— «| 

/peaking, fFraethder. 

to grace, (v.a.) addurno, harddo^ 
prydferthu. 

GRACEFUL,(adj.)teg,dillyn, pryd- 
us, hardd, mirain. 

Gr AXE FULNESS, (f.) tCgWCh, pCTt- 

cdd, tclediwrwydd, mireinwch. 
Graceless, (adj.) diras, 
Graces, (f.l Aglaia, Euphrofync, 

a Thalia, duwiefau glendid, tcled? 

iwrwydd, a chyweithafrwydd, 1 

ddy- 



\ 



G R 

ymmygau i'r prydyddion i 
ferched x Jupiter a Fenus. 
ous, (adj.) graflawn, grafuf- 
adlawn, hyddavvn. • 
i^TioN, (f.) dring, dyrchafiad 
I i radd. 

JAL, (adj.) graddol. 
TALLY, (adv.) yn raddol, o 
^rchydig ac ychydig. 
DUATE, (v. a.) urddo. 
/ATB, (f.) graddwr. 

' I {Q grefftyn, irtipyn. 

FF, 7 (v. a.) impio, plannu i 

', 3 mewn. 

, (Alb.) gronyn, yden; yd, 

I, I Cor. XV. 37. 

ED, (adj.)garvv. 

jiMHED -fellow i dyn anhyn- 

jwrthnyiig. 

s, (f.) foeg. 

MAR, (f.) gramadeg, dwnad. 

<dAiiiAN,(fub.) gramadegwr. 

MATiCAL, (adj.) gramadcg- 

VRY, (Tub.) ydle, yftordy yd, 

or. 

', (adj.) mawrj ardderchog; 

g; uchel, dyrchafcdig J tac-, 

;wych, claerwen. 

>£e, (f.) pendeiig; gi^r dy- 

ft 

>-ciiiLD, (f.) wyr. 

• -DAUGHTER, (f.) Wyr. 

5EUR,(f.) mavvredd, ardder- 
jr'.vydd ; rhwyfg, rhodres ; 
frvvydd; uchelfraint, teilyng- 

•-FATHER, (fub.) taid, tady 

)-MOTHER, (f.) nain, mamy 

)-siRE, (f.) 'EAy. Grandfather, 
)-soN, (f.) wyr. 
?E, (f.) fferm, maenol, mclin- 
'ddyn. — yfgubor; llawr dyr- 

NT, (r. a.) addef, cyfaddef, 
rhoddi, donio, anrhegu. 
, (f.) rhodd, dawn, anrheg; 
ad; Iwfiedigaeth. 
:t E, (f.) a galFo ged, derbyn- 

•OR, (f.) addcfwr; rboddwr, 



G R 

T<? GRANULATB, (v.n.) gwncutllttr 

yn ronyriau. 
Granule, (f.) mymryn. 
Grape, (f.) grawn. 
Graphical, (adj.) wedi ei weithio 

yn gywraint, ac yn ddeftlus ber- 

ffaith gwbl. 
Grapnel, (f.) angor bjrchan. 
To GRAPPLE, (v. a.) gafaelu, dala ga- 

facl ar.— — ymladd, ymryffon, ar- 

neftu, ymgipprys. 
7(? GRASP, (y.a.) crafangcu, dala ga- 

fael ar.— .ymorcheflu J gormefu. 
Grasp, (f.) crafangciad, gafaeliad. 
Grass, (f.) porfa, glafwellt, gwellt, 

Efa. xl. 6. pob cnawdfydd wcUt. 
Latter 'dvi ASS y (f.) adladd. 
Gr AS hopper, (f.) ceiliog rhedyn, 

Num, xiii. 33. hagab, LefjCi. 22. 
Grate, (fub.) gradell, alch, crud 

haiarn. 

7/? grate, (v.a.) rhadcUu, crafellu; 

rhwbio argrafell.— dygnu,aflo- 

nydduj farhau. 
Grateful, (adj.) diolchgarj— - 

hyfryd. 

Gratefulness, (fub.) diolchgar- 

wch. 

Grater, (fub.) rhadell; crafcll, 
rhafgl. 

Gratification, (fub.) rhyngiad 
bodd, boddhad, boddlondebj hy- 
fryd wch J pleifer j gwobr ; tal 
pwyth. 

To GRA TiFY, (v.a.) boddhau, bodd- 
io ; gwobrwyo ; talu 'r pwyth. 

Gratis, (adv.)yn rhodd, yn rhad; 
yn hael. 

Gratitude, (fub.) diolchgarwch, 

caredigrwydd. 
Gratuitous, (adj.) rhad, ewyll- 

yfgar, a wnelir o ewyllys da ac ya 

rhad. — dibrawf. 
Gratuity, (fub.) rhodd; anrheg; 

gwobr; tal pwyth; cydnabydd- 

iaeth. 

7'i7GRATULATE, (V. 3.) Edr. tO CoU- 

gratuiate. 

Grave, (f.) bedd, beddrod. 
To GRAVE^ (v. a.) Edr. to Enzrave, 
Grave, (adj.) dwys, difrif ; diofreg* 

edd, digcllwair ; prddd. 
Gravel, (f.) gro, graian, marian. 
To CRAVfiL^ (v. 5.) toi a gro.— dy- 

ryfa 



G R 

tyfvL Sg amwyfdra, neu anhawfder 
nas gall un ei ddirnad. 
Gravelly, (adj.) graianog, mar- 

ianog. 
Graveness, (f.) dwyfder. 
GraVely, (adv.) yn ddwys, yn 

ddifrif. 
Graver, (fub.) ccrfiwr. — grefol, 

graffol. 
To cr/vitatb, (v.n.) pwyfo; pwyfo 

neu dueddu tu a'r canolbwynt. 
Gravitation, (f.) pwyfiad, neu 

ducddiadtu a'r canolbwynt. 
Gravity, (fub.) pwys, trymder j 

dwyfder. 
Gravy, (f.) fudd.cig. 
Gray, (adj.) llwyd, blawr, blawr- 

wyn. 
Grayness, (f.) llwydedd,llwydni. 

To GRAZE, (v.n.) pori, porfau,ym- 

fawr. 
Grazier, (fub.) porfawr, porthwr 

anifeiliaid. 
Grease, (f.) faim. 
To grease, (v. a.) feimio, iro, en- 

einio. 
Greasiness, (f.) brafdcr. 
Greasy, (adj.) feimlyd. 
Great, (adj.) mawr; helaeth. 
Greatness, (f.) mawrcdd, mawr- 

der, maint, maintioli, helacth- 

rwydd. 
Greaves, (f.) coefarfau. 
Grecian, (adj.) groegaidd, (f. ) 

Groegwr. 
GREEDiLY,,(adv.) ynwangcus, yn 

awyddus. 
Gre'ediness, (f.) gwangc, awydd, 

aingc, rhaib, amic, LL 
Greedy, (adj.) gwangcus, awydd- 

us, rheibus. 
Green, (adj.) gwyrdd; anaddfed; 

ir, ir-las. 
Greenness, (fub.) gwyrddlefni, 

gwyrdd-der ; irder ; anaddfed- 

rwydd. 

To greet, (v.a.) annerch, cyfarch. 
Greg's ting, (f.) annerch. 
Gregarious, (adj.) yn dorfaidd, 

yn heidiau. 
Grenade,) ./.» , ,* 

Grey, (adj.) Edr. Gray. 
Gk.bnadi£R| (f.) Qiilwr, 



G R 

Greyhound, (f.) milgi. 
G'ridiron, (f.) gridyll, alch. 
Grief, (f.) gofid,poen,dolur,cyft- 

eg ; trymder, trymfryd, alaeth, 

triftwch, cyftudd. 
Gri'evance, (f.) camwedd, gormcs, 

farhad; blinder, Ha6. i. ^, acyf 
peri in^ edrycb ar flinder. 
To grieve, (v.) gofidio, dolurio, 

ymofidio, triflau, galaru, alaethu, 

tofturio, Barn, x. i6. aU enaiiefg 

dofturiodd o herwydd adfyd IJrui, 

difwyno, 2 Bren. lii. 19. a pM 

darn dir da a dSifwynwch chtoi, 
Gri^evous, (adj.) dygn, trallodus, 

gorthrymmus, poenus, gofidus, do- 

lurus. 
Gri'evousness, (f.) blinder,]^. 

X. I. trymder, Efa, xxi. 15. 
Griffin, (f.) griffwn, egrifft. 
Gbig, (f ) llyfowen fechan. 
To GRILL, (v. n.) rhoftio. 
Grim, (adj.) gygus, cuchiog, fiym- 

igeiolwgj gwrthun. 
Grimace, (f.) murfendod; ffuant. 

— ymluniad wyneb. 
To GRIM, (v. a.) pardduo, gordduo, 

duo. 
Gri'mly, (adv.) yn gygus, yhguch- 

iog. 
Ti? grin, (v.n.) difgymu danncdd, 

yfgyrnygu. 

Grin, (f.) difgyrniad dannedd. 
Grin, [(.) fnare, magi. Job xviii.9,. 
To grind, (v.a.) malu, malurio, 

llifo, Uifianu. 
Gri'nder, (f.) malwr, Ilifianwr. 
Gri^nders, (f.) cilddannedd, 7#^ 

xxix. 17. 
Gri'ndstone, (f.) breuanllif,mac!k 

llif. 
To gripe, (v. a.) dala gafael. — — 

gwafgu.— gormefu, gorthrymmn, 

cnoi 'r coluddion, gwynio, gwy* 

negu. 
Gripe, (f ) crafanjgciad, gafaeliad. 

gormcs, gorthrymder, cribddail. 
Gripes, (f.) cnofa, gwayw, gwc* 

wyr. 
Gri'per, (f.) gormefwr, gorthrym* 

wr, cribddeiliwr. 
Gr/skin, (f.) glain cefn mochyn.. 
G^RisLY, (adj.) dychrynllyd, cicli*' 

yll, ofnadwyd, 

GmsTi 



ft 



G t^ 



'LY, (adj.) madruddog. 
(f.) graf, gro, graian, mar- 
yvvod. — einn, brann* 
riNEss, (f.) grutrwydd, grai- 
>rdd. 

ry, (adj.) graianog, marian- 
'wodlyd. 

leJ),} (•<»]•) Uwyd, brocc. 

AN,; {v. n.) uchejieidio, och- 
:hj, griddfan, cwynfan^ gro- 

n, (f.} uehenaid, och, ochen- 



', (f.) tcdlmevvn melin; laal, iTa crow, (v. n.) tyfu, cynhyidii^ 

id o yd. angwanegu, prifio. 

:le, (f.) madruddyn, teif- f^ growl, (v^.n.) chwyrnu, yfgyrii* 

ygu; grwgnach. 
Growsb, (f.) grugiar- 
Growth, Jf.) tM, tyfiad, tyfianf^ 

cynnydd, cynnyrch, prifiad. 
T$ GRUB, (v. a.) dadwreiddio^ dU 

wreiddio. 
To GRUDGE, (v. a,) dannodj edliw^ 

cyfedliw; grwgnach. 
Grudge, (f.) grwgnach; cynfigenj 

cynghorfynt, cas. 
Grudgingly, (adv.) yn rwgnai.cli^; 

1yd, yn anewyllyfgar. 
Gruel, (f.) cavvl. 
Gruff, (adj.) gerwin, fur, afryw-^ 

iog, farrug, ffyrnig. 
To grumble, (v. n. ) grwgnach | 

chwyrnu, 
Grumous, (adj.) tywarchog. 
T^ GRUN J, (v. n.) rliochan. 

G U 

Guarantee, (f.) gwarantwr; una 
fynno gweled aijimodau, cyjpgrair 
neu gy fammod yn cael ei gyflawni 

7i GUARD, .{v.g.) amddiffyn,,diog- 
clu. 

Guard, (f.) amddiffynfa, milwyr^ 
roir i amddiffyn lie, gofgordd^ 
gwerfyll . — gwyliadwriaeth. 

Guardian, (f.) ymgeleddwr, ar- 
iFedog, amddiffynwr, ceidwad, 

' achlefwr, goruchwyliwr. 

Guardianship, (f.) ceidWad«eth, 
ac ymgeledd etifedd dan oed, no- 
dded, ymgeledd- 

GuBERNATiON, (f.) Uywodracth. 

Gudgeon, ^f.) gwyniad. 

Guess, (f.) t^b, amcan, trawfam- 
can, dyfais, dychymmyg. 

To GUESS, (v.a.) dyfalu, tybio, am-*, 
canu, bwrw amcan. 

Guest, (f.) gweftai, gweftwr. 

Guidance, (f.) cyfarwyddyd, hy- 
ffbrddiad, tywyfiad, dangofiad. 

To GUIDE, (.v.a.) cyfarwyddo, hy* 
ffbrddi, faylwybro, ty wyfo. 

Guide, (uib.) tywyfog, ffbrdJwr^ 
hy ffbrddwr, cy farwy ddwr, arwein- 
ydd. 

Guild, (f.) cymdeithas^, cofphol- 
aeth, brawdoliaeth. 

Guile, (fub.) twyll, had, hocced^ 
y dichell 



r, (fub:) grod. Edr. Drachma. 
)- 

*s, (f.) rhynion. 
:r, (f.) liopwr a bryno ac a 
o fuwgr, te, (Sfr. 
, (fub.) gwerddyr, gweryd, 
roth, cylch yr arfFed. 
I, (f.) march wr, gwaftrawd. 
E, (f.) rhygn. — ceuedd. 
fe, (v. n.) ymbalfalu, palfu, 
u. 

, (adj.) mawr; bras tew; — 
iprnus; cy wilyddus. — d^l, 
.— aflan, ammhur, 
, (fub.) y cyfan, y cwbl. — y 
144. 

ro,} Wogof^ff^"- 

TscJuE, (adj.) anhrefnus, an- 

idd ; gwrthun, digrif. 

, (f.) coed, coedwig, gwig, 

, I Bren, xv. 13. Gallt. 

VEL, (v. n.) ymlufgo; am- 

3, ymgreinio yn y llwch. 

D, (fub.) llawr,tir, daear.— 

ylfaen. 

IDS, (plu.) gwaddod, gwacl- 

, llorion. 

JND, (v.a.) dacaru ; fylfaenu, 

lyfForddi, addyfgu. 

ID, (pret. and par. paff. of 

4DLESS, (adj.) difail, difyl- 

', (f.) fwpp; torf, rhawd. 
:, (f.) blawd garw, rhynion. 
added. 



G U 

GviLT) (f.) cuognvydd; pechod, 

camwedd. 
Guiltiness, (f.) cuognvydd. 
Guilty, (adj.) euog, beius, cylus, 

camgylus, trofeddol. 
Guinea, (f.) dryll o auro un fwUt 

ar hugain. 
Guise, (fub.) modd, dull, agwedd, 

llun, fat, gwcdd. 
Guitar, (fub.) math ar oficryn- 

cerdd. 
Gulf, (fub.) morgerwyn, caingc o 
' for. — anoddyn, cadduglyn, pwll 

tro.— gagcndor, Luc xvi. 26. 
Gull, (fub.) gwylan.— twyll, hud, 

hocced. hyrtyn, un havvdd ei 

dwyllo. 
TV OULL, (v.a.) twyllo, hudo,coggio 
Gullet, (f.) corn pori, ccg. 
^0 GULP, (v.a.) trafiyngcu. 
Gulp, (f.) traflwngc, trangccl. 
Gum, (f.) gwm. Edr. Qummu Dr. 

Davies, 
Gummy, (adj.) 11 awn gwm. 
Gums, (f.) gorchfanad, gorchfan- 

au, gorchsb-fanau. 
Gun, (f.) gwnn, dryll, cyflcgr. 
Gunnery, (f.) y gelfyddyd o faethu 

a drylliau. 



G y 

Gunpowder, (fub.) powdr gws0| 

pluor gwnn. 

Gurgeons, (f.) rhuchion, branoi 
To GUSH, (v.a.) fFrydio, llifo. 
GusH,(f.)ffr^d. 
Gust, (fub.) chwaith, archwaithf 

blas.^awcl, chwa. 
Gusto, (f.) bias. 
Gut, (f.) perfeddyn, coluddynyym- 

yfgar. 
To GUT, (v.a.) perfcddo, dibeifeddu. 

— yfpeilio. 
Gutter, (fub.) iFos, clawdd, cafii- 

dwr, cwtter, G/;f. xxx. 41. •^•-* 

Jiaeny praiddyn y c^vitcrydd, 
fo ci/jTER, {v.a.) cwttcru. 
% guttle, (v. n.) glythineba,ce< 

gu, trafiyngcu, bolera. 
Guttler, (f.) gl^th, rhcmmwth, 

gloddeftwr. 
Guttural, (adj . ) cegaidd, yn per* 

thyn i'r geg. 
To guzzle, (v.n.) cegu, trafiyngcu, 

yfed yn wangcus. 
Gl^zzlbr, (f.) cegwr, gloddeftwr. 
Gyration, (f.)cylchiad, amgylch- 

iad, cwmpaiiad. 
Gyves, (f.) llyffetheiriau cocfau. 



! 




' H A 

Haberdasher, (f.) gwerthwr 
man nwyfau. 
Habergeon, (fub.) lluryg; bron- 

foll.^ 
Habi'liment, (f.) dillad, gwifg- 

oedd, trwfiad. 
Habit, (f.) yftad, cyflwr, gorddig- 

or, anfodd, gwedd, agwedd; mocs, 

arfer, greddf.— dillad, gwifg. 
Ha b! table, (adj.) cyfanneddol, 

hydrig. 
Habitation, (fub.j'trigfa, cyfan- 

neddlc, annedJ, anneddlc, prc- 

fwvHbd. 
Hab/tual, (adj.) cynncflnol, ar- 

ferol, j;rcddfol. 
71? HAtii''TUATE, (v.a.)" cynncfino, 

Jirfcru.- 

Habitude, (f.) pcrthynas. — cy- 
._ 'flV/r, a^Twedd".^^ arfcr. 
^# HACK, (v.a.) haccio. 



> (f.) hacnaii 



H A 

Hack, 

HaCKNEYj 

To hackle, (v.a.) drin llin. 
Haft, (f ) cam, menybr, faid. 
Hag, (fub.) fwynwraig, hudoles; 

gwrach, henwrach. 
Haggard, (adj.) gwyllt, anwarj 

truan ; anferth, hagr, gwrthun. 
Hacgess, (f.) pwdingcn, fclfigcn, 

gwacdogcn. 
To ha'ggle, (v.) difynio, torri.— — ' 

bargcnna trwy hir eiriau. 
IIagiographer, (f.) yfgrifcnnydd 

fan(^taidd. 
Ha I l, ( f. ) ccflair, cenllyfg. 
To hail, (v.n.) bwrwceflair. 
Hail, (intcrj.) hCnfFyck well, Uc 

i. 28. 
Hailstone, (f.) Edr. Hail, 
Hair, (f.) gwalltj blew.. 
Hai'ry, (f.) gwalltog; blcwog. 

HaV 



HA 

BUT, (f.) gwaywffon, 116ft. 
yoN, (f.) math ar aderyn. 
YON, (adj.). heddychol, cf- 
:h, gwaftad, tawel. 

(adj.) iachy iachus, calon- 
cryf. 

*E, (v. a.) llufgo, tynnu. 
(f.) hanner, hannereg. 
» (f.) neuadd, llys. 
mujAtf, (f.) Edr. Alklujob. 
shdoy (v.n.) bloeddio, gwae- 

• 

Low,(v.a,) cyflegru, bendigo, 
jiddio. Mat. vi. 9. 
, pron. Jhata///, (f.) gvvellten, 
1, paladr, callodr, called. 
, {u) cylch neu rhod o gwm- 
r haul a'r lleuad. 
-T, (v. n.) cloffi. — fefylL-r- 
Co, ammau. 

(f. )cloffi,clofFni .— gorphwy f- 
4ddin. 

ER, (f.) colcr, .cebyllr. 
.T£R, (v.a.) colcru. 
.VE, (v. a.) deubarthu, rannu 
.au. 

T.)garr, morddwyd mochyn, 
I hwch. 

ET, (fub.) maenol, maenor, 
, o blwyf. 

ER, (f.) morthwyl. , 
iMER, (v.a.) morthwylio. 
OCK, (f.) gwely morvvr. 
ER, (f.) cawcll, bafget, bancr. 
iPER, (v.a.) aflonyddu, blino, 
o, trallodi ; dyryflu, maglu j 
, denu. 

PER, (f,) Tyllty, tryfordy. 
(f.)lla\v. 

fD, (v.a,) arwain, tywys cr- 
llaw.— eftyn a Haw. — trawf- 
ido. 

FUL, (f.) dymaid, ffun. 
[CRAFT, (fub.) crcfFt; crcfft 

CERCHIEF, (fub.) cwrfillaw, 

ain. 

DLE, (v.a.) tclmlo, cyffWrdd, 

u; trin; traethu. 

LE, (f.) cam, menybr, golyn, 

lolen. 

MAID, (f ) llawforwyn. 

sELy (fub.) honfel> calennig,- 



,., HA. 

HANDSOMi,(adj.) glan, prydwcdd- 

ol> golygus, hoyvv, pcrtus, dillyn ; 

hael. 
Handsomeness, (fub.) glcndid, tc- 

ledhvrwydd, tegwch, prydfcrth- 

wch, tlyfni. 
Handwriting, (f.) llaw-yfgrifen. 
Handy, (adj.) a wneir a Haw.-*- 

parodi dcheu, hylaw; cyfarwyddj 

cyflym, buan ; addas. 
To HANG, (v.a.) crogi.— llacfu,yni» 

ollwng, go'ftwng, Ga/. ii. 10. fe- 

fyll. Mat, X3cii. 40. . ! » 

Hanger, (f.) dageran, bidog, yC^ 

gien. 
Hanger-on, ^f.) truthiaui ymddi- 

bynwr, un yn byw ar draul arall. 
Hangings, (f.) cortynnau, Ucnni, 

Ecf, xxvii. 9. 2 Br^. xxiii. 7. 
Hangman, (f.) crogwr. 
•7(7HANKER,(v.n.)hinicthu; chwen- 

nychu. 

Hap, (f.) digwydd,.damwain, dam- 

cliwain. ^ 
Haply, (adv.) yfgatfydd, agat- 

fyddj oddam wain . 
7o Ha'ppen, (v.n.) digwyddo, dam- 

weinio. 
Happily, (adv.) yn ddedwydd. 
Happiness, (fub.) dcdwyddwch, 

gwynfy dedigrwydd,happufrwydd , 

diddanwch. 
Happy, (adj.) dcdwydd, happus, 

gwynfydedig. 
Harangue, (Q araith, ymadrodd^^ 

arawd. 

To HARANGUE, (v.n.) arcithlo* 
Harbinger, (f.) rhagredwr, blaeii 

rhed, cennad a cl o*r hlacn. — f /j-. 

arwydd. 
Harbour, (fub.) hafn, pprthladd. 

porth, porthfa.— diogclfa, amddi- 

ffynfa, llett)-. 
7i harbour, (v.a.) Ucttya, arffolli, 

dcrbyn, croefawu. — ymgelcddu, 

amddifiyn, diogelu ;' fiafro. 
Hard, (adj.) caled, durfing. 
To harden, (v.) calcdu, ymgaledu. 
Hardly, (adv.) braidd, o'r braidd, 

prin, yn brin. 
Hardness, (f.) caledrwydd,caledi. 
Hardship, (fub.) calcdi; gormes, 

gorthrymder. 

y 2^ Hardy^ 



H A 

H/itDY, (adj.) h^, calonnog, cofn, | 

dcwr, glew, cryf. 
Hare, (f.) yfgyfamog. 
Hark:, (interj.) dcbre, gwrando,ho. 
HARLEqyiM, (f.) yfgenfyn. 
Ha'rlot, (f.) p^ttain. 
Harm, (f.) niweid, argywedd, coll- 
ed, coll. 
^ HARM, (v.a.) niweidio, colledu. 
Harmful, (adj.) niweidiol, dryg- 

ionus. 
H/TRMLESS. (adj.) diniweid, di- 

ddrwg. 
Harmlessness, (Alb.) diniwcid- 

nvydd. 
HARMONiox7s,(adj.) cynghancdclol; 

gweddus, cyngweddol, cydfeiniol. 
Ha'rmony, (f.) cyttundcb,cordiad, 

cydgordiad; cy nghanedd,cytgerdd, 

puroriaeth. 
Harness, ( fub.) harnais, addurn 

nieirch,feifch; addurn, trecc, ar- 

fau. 
?"(? HARNESS, (v.a.) arfogi; gofod 
• meirch mown feirch, hameifio. 
Harp, (f.) tclyn. 
^(j HARP, (v.n.) chwarau ar y dclyn, 

canu r delyn. — Tig, Cynnal yr un 

peth, da) yr un peth. 
Harper, (f.) tclynor. 
Harpo.)n, (f.) tryfer, dart. 
Harpsichord, (f.) offeryn ccrdd. 
ITo ka''rrass, (v.a.) blino, dygnn, 

aflonycidu, gorthrymmu. 
H'''rridan, (f.) hen buttain. 
H/rrow, (i'.) ogeid. 
^0 ha'rrow, (v.a.) llyfnu. 
Harsh, (adj.^ fur, farrug, durfing; 

gar\v, gerwin, yfgethrin, creulon. 
Harshness, (fub.)gar\vedd, garw- 

der; farnigrwydd, creulonedd. 
Hart, (f.) car\^, eilon. 
Ha^rtshorn, (f.) banhydd. 
Harvest, (f.) cynhaiaf. 
^0 hash, (v.a.) difynio.'— cym- 

myfgu. 
Haslet, ^rl (fub.) ymyfgaroedd 
Harslet, 3 mochyn. 
Hasp, (f.) hefpcn. 
Ti? hasp, (v.a.) cacad a hefpcn. 
Ha^ssock, (f.) cluflog, toit, • 
Ha3te, (fub.) brys, ffrwft, ffw4an, 

pryfurdeb. 
^0 haste, 7 (v.n.) brylio, pryfuro, 
pA5TEN, J ffryflio, dyfryfio. 



H A 

Hastiness, (f.) brys, buandcr, cyf- 

lymdcr. 
Hasty, (adj.)buan,pryfur, cyflym, 

mewn brys j diyftyr, gwyllt, byr- 

bwyll. 
Hat, (f.) hctt, cwccwll, cwlen. 
T(7 hatch, (v. a.) deor.— f/^.dy.. 

feifio, dychymmygu. 
Hatch, (f.) deoriad, haid o gyw. , 

ion.— -rhagddrws, rhagddor. 
Hatchet, (f.) bwyall, bwyeltig. 
To hate, (v. a.) caflau, fficiddio. 
Hate, (f.) cafincb. 
Hateful, (adj.) cas, atgas, dygaf- 

Hatred, (f.) cas, atgafrwydd, caf- 

cdd, cafincb, dygafcdd. 
H/tter, (f.) hettwr. 
T(? h AVE, (v.a.) cael, caffael, meddu, 

mcddiannu, mwynhau. 
Haven, (f.) hafn, porthladd, mo. 

reb. — dcogelfa, amddiffynfe. 
Ha'uchtiness, (f.) balcnder, rhy^ 

fyg, cyramyrredd, traha. 
Haughty, (adj.) trahaus, balch, 

cymmyrreddus, rhodrefus. 
To HAUL, (v.a.) Edr, to hale. 
Haum, (f.^ Edr. Halm. 
Haunch, .^r<7/?. hanch^ (f.) mordd- 

wyd, yr aelod 61, cliin. 
To haunt, (v.a.) cynnitveir, cy- 

nired, mynychu.i lie, tramwy. 
Haunt, (f.) cyrchfa, cynniweirfa. 
HaVock, (fub.) hafog, anrhcithiad, 

difrod, difrodiad. 
H Av r BOY, proTt. hoboy^ (f.) pibcll, 

corfen. 
Haw, (f.) criafol, crawel. 
Hawk, (f.) hebog, ciryll.— hoch- 

iad. 
To hawk, (v.a.) hochio, carthu 

gwddf. — crlo nwyfau mcwnyft- 

rydoedd. 
Hawker, (f.) criwr nwyfati. 
Hay, (f.) gwair, dolwelk. 
Hay of the fecond mowing f adwair. 
Hazard, (f.) damwain, digwyddj 

antur ; per}^gl, enbydnvydd. 
To hazard, (v.a.) anturio, gofod 
. mown peirygl, rhedeg y pcrygL 
Hazardous, (adj.) enbyd, enbyd- 

us, peryglus, anturus ; damwcin- 

iol. 
Haze, (f.) niwl, caddug. 



\ 



H E 

., (f.) collen. 
(adj.) cymmylog, niwlotf J 

1. 

HE 
(f.) pen, fiad. 

D^(v.a.) blaenori, rhepli^heu 
5 byddm.— torri pen. 
vCH, (f.) dolur o ben. 
NESS, (fub.) ehudrwydd, an- 
th hcb yftyr.— cyndynrwydd, 
nyfigrwydd, yftyfnigrwydd. 
< AND, (f.) penarth. Edr. Cape. 
LESS, (adj.) diben. 
-,ONG, (aciv.) pendramwnwgl, 
^fg ei ben, ar ddibyn. 
PIECE, (f.) helm.— F/^g'. deall. 
5HIF, (iub,) pcnnaduriaeth, 
oriaeth, awdurdod. 
JTRONG, (adj.) gwrthnyfig, 
lig, cyndyn, pengaled. 
f, (adj.) byrbwyll, chwim- 
— pengaled, gwrthnyfig. — 
cadarn, yn codi fynu i'r jpen. 
a, (v. a.) iachau, difbwyllo, 
yginiacthu. 

VL, (v. n.) myned yn iach, 
a. 

[NC, (adj.) mcddyginiaethol, 
d1. — Ilariaidd, hcddychol. 
TH, (f.) iechyd. 
THFUL, 7 (adj.) iach, iachus, 
THY, 3 iachol. 
(fub.) cam, twrr, pentwrr, 
ir, crug, cruglwyth. 
AP, (v. a.) tyrru, pentyrru, 
ddu, fyppio, dudeirio. 
VR, (v. a.) clywed, clybod, 
V, gwrando. 
ER> (^O gwrandawr. 
iNo, (f.) clywedigaeth, dy- 
gofteg, achluft. 
HRKEN, (v.n.) gwrandaw. 
SAY, (f.) y fon, y gair. 
SE, (f.) elor fcirch. 
r, (f.) calon. 
\RTEN, (v.a.) calonnogi, cyf- 

TH, (f.) aelwyd. 

'TLBSs,{adj.) digalon. 

TY, (adj.) calonnog, cefnog, 

• 

, (fub.) gwres, poethni, ang- 

^T, (v, a.) gwrefogi, twymno. 



HE 

twjrmdwyro, cyimefiu^ pootki. 
Heath, (f.) grOg. 
H /at HEN, (1.) angnredadyn» pa-^ 

gan, ethnic, cenhedlig, ceuhedl« 

oedd, ^tf/. i» 1 6. 
H/athenish, WjO P^gansiKi4; 

cenhedlig. 

HEATHENISM, (f.) pagamacth. 
7"^ HEAVE, (v. a.) taflu, codi i fynu. 
HEAVEN, (1.) nfif, ncfoedd. 
Hjf AV ENX Y, (adj . ) nefol, nefolaidd. 
HEAVINESS, (fub.) trymder, gorth^ 

rymder, triftwch, 
H^AVY, (adj.) trwm, gorthnvm, 

pwyiig, athrwro ; trift, prtiddf ga- 

larus. 
Hebraist, (f.) uriyn deall hebraig 
Hecatomb^ (fub.) aberth o gant c 

anifeiliaid. 
H EcT I c K , ( adj . ) gwaflad'ol . 
He'ctor, from Heftor the TrojeM 

Hero^ (f ) bygythiWr, rhodrefwr. 
T(? H ECTOR, (v.a.) rhodrefu, bygwth, 

bygylu. 
Hedge, (f.) perth, bid, g^vr^dl. 
7(7 HEDGE, (v.a.) bidio. 
H/dger, (f.) bidiwr. 
Hedge -HOG, (f ) draenoe. 
TEHEED, (v.a.) gofalu,darfulw, yf- 

tyricd; gochel. 
Heed, (fub.) gofal, pryder, gochel* 

iad. 
Heedful, (adj.) gofalus, pzyderus^ 

gwyliadwrus, gochclgar. 
Heedfvlly, (adv.) ynofalus. 
Heedless, (adj.) diofal, efgeolus, 

difulw. 
Heel, (f.) fowdl. 
To HEEL, (v. n.) fowdlu.— gor- 

wedd ar y naill ochr. 
Heifer, (f.) anncr, treiiiad. 
Height, (f.) uchcfer, uchcdd, uch- 

elder. 
To HEIGHTEN, (v.a.) codi^ uchelu, 

dyrchafu. 
Heinous, (adj.) creuldn, crchyll, 

atgas, anfad, diriaid. 
Heiniousness, (fub.) crealonedd, 

drygioni, direidi, yfgelerdcr. 
Heir, (f.) etifedd. • 
Heiress, (f.) etifeddes. 
Hell, (f.) uffern. 
H L L LI s H, (adj . )• uffernoL 
Hblm^ (f.)%^* 



H E 

HELMET, (f.) lielni, penffeftin.' 
To HELP,(v.a.) helpio,cynnorthwyo, 

nerthu. 
Help, (f.) cymmorth, cynnorthwy, 

help. 
HELPLESS, (adj.) digymmorth, di- 

ryfgwydd, dinerth. 
Helve, (fub.) troed arf, coes bwy- 

all, £5fr. 
Hem, (f.) hem, taiel, tcrch, gwald, 

amacrwy. 
Ifo HEM, (v. a.) hemio, ymylu, 
Hemeroids, (f.) Edr. Emeroids. 
Hemisphere, (f.) banner y glob; 
" cyxhmaint a welir o'r wybrcn. 
Hemorrhage, (f.) difcrlif gwacd, 
' gwaedlif. 

Hemp, (f.) cywarch, cywarchcn. 
Hempen, (adj.) cywarchog, o gy- 

warch. 
Hen, (f.) iar, giar, diccen. 
J^young HEN, (f.) cywen. 
Hence, (adv.) oddi yma. 
Hence, (interj.) ymaith. 
Hence fo^'rth, 7 (adv.) rhag- 
Henceforward, 5 Haw, o hyn 

allan, weithian, bcllach. 
Hen-hearted, (adj.) Edr. Coward- 



I 



i. 



EPTACON, (adj.) faith onglog. 
H^ptarchv, (fub.) llywodracth 

faithdyblyg. 
Herald, (f.) achwr, arwyddfardd, 

cyhoeddwr, Dan. 3. 4. 
Heraldry, (f.) arwydd-farddon- 

iaeth, celfyddyd, neu fvvydd cy- 
hoeddwr. 
Herb, (f.) llyfieuyn, llys. 
Herbage, (fub.) llyfiau, glafwellt, 

porfa. 
Herbal, ( f. ) llyfr yn traethu ar 

lyfiau. 
Herbalist, (f.) llyfieuwr. 
Herd, (f.) gyrr, mintai, cenfaint. 
To herd, (v. a.) crynoi ynghyd, 

ymgynnill, ymfyddio. — bugeila. 
Herdsman, (f ) bngail. 
Here, (adv.) yma, y man. 
Hereafter, (adv.) yn ol hyn. 
Here after, (f.) amfer neu gyflwr, 

neu fyd i ddyfod. 
Hereby^, (adv.) wrth hyn. 
Hereditary, (adj.) treftadol. 
Heresy, (f.) herefi, gau-gred. 
HiRETia, (f.) heretic, Tit, iii. 10. 



H I 

Herriot, (f.) abediw. 
Heritable, (adj.) treftadol. 
Heritage, (f.) etifeddiaeth, tier. 

tadaeth. 
Herm APHR0DiTE,'(f,) R fo gyvnyw, 

a benyw, mabferch, catwrwraig. 
HiTrmit, {f.) meudwy, titriwr, di- 

dryfwr, arwr, emid. 
He'rmitage, (fub.) ogof meudwy, 

neu ddidryfwr, meudwy-fod. 
He'ro, (f.) arwr, rhyfvvr, gwawr. 
Heroic, ?(adj.) arwraidd, dy- 
Heroical, I ledog, ^rddeithog. 
Hero'ine, (f.) arwres. 
Heroism, (f.) arwredd. 
Herring, (fub.) yfgadenyn, pen- 
wag. 
71? H /sit ate, (v. n.) petrufo,am- 

mau. 
Hesitation, (fub.) petrufder, am- 

mheuaeth, ammau ; attal dyjvcd- 
^d. 
iTTERODOX, (adj.) arall-fam, 

wahanol farn. 
Heterogeneous, (adj.) arall-ryw, 

o rywogaeth aralK 
To HEW, (v. a.) naddu. 
HfxAGON, (f.) peti chwcchongl. 

Xi.EY« f /• ^ • % • • 

Heyday,;(^"'^'J-)^^'^^^- 

H I 
Hiatus, (f.) ymegoriad, agQn, a- 

geiidor. 
Hibernian, (f.) gwyddyl. 
Hickup, (f.) ig. 
Ti; hide, (v.a.)cuddio,celu,dirgelu> 

gorchuddio, murnio, achludd. 
Hide, (f) croen anifail . 
Hi^d eous, (adj .) ofnadwy, dychiyn- 

IJyd, anferth, gwrthun. 
Hierarchy, (f.) fanftaidd lywod- 

raeth, llywodraeth eglwyfig. 
Hierocly'phics, (f.) nodau, neu 

arwyddion a arferid gan yr Aipht- 

iaid, a'r Pheniliaid yn ei yfgrifcn' 

iadan cyn dyfeifio llythrennau. . 
H/ggle, (v. a.) Edr.' Haggle. 
Hi'ggler, (fub.) cdwiccwr; una 

bryno ymborth, neu luniacth, yw 

ei gwerthu drachefri. 
High, (adj.) uchel. 
H/ghly, (adv.) yn uchel, yn favvr. 
Hi'ghness, (fub.) uchder,' ufddaf^ 

rwyddj mawrhydi, mawrcdd. 

HaL> 



HI 

[{,) brynn,trum. 

CK, (f.) t\vyn, bryncyo. 

', (adj.) mynyddig, bryniog. 

(f.) Edr. haft. 

pron.) cf, cfe, cfo., • . 

LP, efe ci.hun, hunan. 

(f.) ewig. — carl ; gwas. , 

DBR, (v. a.) rhwyftfo, lludd-, 

ellair, attal, Uuddio, nadael. 

:R,(adj.)61. 

iRANCE^ (fub.) rhwyftr,lleft-^ 



olaf. 



, (f.) colyn dor, corddyn. 
T, (v,) dwyn ar gof, coffau, 
amnaid, rhoi awgrym; cy- 
lar» 

(f.) arwydd, argoel, arddan- 
nynagy awgrym. 

r.)cmn. 

ruit of the briar i mwyaren. 
E, {v. a.) cyflogi, Jlogi, hur- 

(f.) cyflog, hur. 

LING, (fub.) gwas cyflog.— — 

in gyflog. 

JTE, (adj.) garvv. 

5roij.) ei. ' 

5, (v. n.) chwithrwd, fio.— m- 

0. 

[f.) chwithrwd. — dirmyg. 
'rian, (f.) yftoriawr, ylgri- 
dd yftoriau, cofiadur. 
•RiCAL, (adj.) yftoriawl. 
RiOGRAPHBR, (f.) Edr. Hif- 

• 

)RY, (f.) yftori, hancs, brud. 



•| (v.) tafo, cyfFwrdd, cyr- 
1yd at : digwyddo. 
f.) crgyd, tarawiad, cyffyrdd- 
digwyddiad, dam wain dda. 
CH, (v.) gafaelydj bachu> bod 
aeledig 3-negis ar fach. 
rcHEL, (v.a.) heillanu. 
HEfc, (f.) hciflan. 
B, (f.) haven, porthladd. 
ER, (adv.) yma, hyd yma. 
ERMOST, (adj.) y nefaf yma. 
ERTO, (adv.) hyd yn hyn, 
lyn, hyd yn awr. ,^ 

erwaRd, (adv.) tQ ag yma.' 
. (fub.) c\Vch gwenyn, lleftr 
lyn, bydaf< 



HO 

Hoar, (adj.) 11 wyd. . j 

l!o HOARD, (v.a.) pcntyrni, rhol 

Hoard, (f.) pentwrr c\uldiedig. . • 
HoARiNE85> (fab.) llwydedd, brigT 
wynedd. . ; 

Hoarsi, (adj.) cr^g, cryglyd. 
.Ho/rseness, (fub.) crygi, crygni, 

a^rygi, ^. 
Hoary, (adj.) llwyd, .penllwyd.^ 

gwyn.. 

'T(? hobble, (v. n.) cloffi. 

rH[oBBY, (fub.) rhyw o'r hcbog.-nr 
rhygyngog.— pren a fo plant yn ci 
farchogaeth, fig, A^n dwl, hurt. 

: HoBGOBLin, (f.) cllyll, g^ll, aH- 

HocK, (fub.) cymmal coes anifailj, 

garr, pen blaen yflya o faccwn. 
HdctFs-focus, (fub.) twyll, hudol* 

iaeth. 
Hod, (f.) cafn i ddwyn morter. 
Hodge-podge, (f.) tymmyfgedd.N 
HoE, (f.)caib. 

7i hoe, (v. a.) battingo, ceibio. 
Hog, (f.) mochyn, twrch. 
Hog-cote, (f.) twlc moch. 
H(>GGisH, (adj.) mochaidd, anif-* 

ei 1 iaidd.— gwangcus . 
HoGGiSHNESS, (f.) anifcildra; ifi-f 

eidd-dra, gwangc. 
Hogshead, (f.) myddi, 1^. 
Ho GST y, (iub.) twlc moch, cwtt 

moch, 
7i HOisE, 7 (v. a.) codi i fy nu, dyr- 
Hoist, 3 chafu. 
Ti7HOLD, (v.a.) dal, dala, gafaelu, 

— cadw, cynnal. — parhSu. 
Hold, (fub.) dalfa, gafael. — attcg, 

annel. — carchar. — lloches, ogof* 

— ^ He i dderbyn pethau mewn 

Hong. 
Stron^'HOLD (fub.) amddilFynfa, di.. 

ogclfa. 
To HOLD o;ies peace, tewi, tcwi a fon, 

diftewj. 
Hold, (interj.) dal ! 
Holdfast,' (f.) gafaelfach. 
Hole, (f.) twll. 

HrfLi-NESs, (ful>.) fanfteiddrwydd, 
[ dwywolder. ^ 

Hollow, (adj.-^^cau, cciiol, rhongca, 
. Hollow, (f.) ceudwll. — ogof. 
I To HOLLOW, (y. a.) ceuo, cafnu.*--^ 

gWacddi, blosddio, dolsfain* 



H O 

HoLLOWNESSy {{.) ccudod, ceucdd^ 

pannwl. 

HdLBCAUST, (f.) poeth offrwm. 
HJlster, {(.) gwain gwn Haw. 
H0LY9 (idj.) fan^laidd; glan, piir. 
HdhY Gbofi, (f.) yfpryd glln. 
Ho MAG By (f.) gvrarogaeth, gwriog- 

acch. 
To do HOMACEy gwrhlu. 
Mo ME, (f.) cartref, trefred. 
Homeliness, (fub.) cartrefeidd- 

rwydd. 
HtfMELYi (adj.) cartrefaidd, car- 

trefo], gwladaidd. 
Homespun, (adj.) a wnair gartref, 

cartrefiddd. — fig, anghelfjdd, 

trwfgl. 
Homeward, (adv.) tu ag ardref, 

adref. 
Ho MIC 1 D E, (f. ) llofruddiaeth, Iladd- 

iad dyn, mum, murndwm. 
Homily, (f.) traethawd yn cglwys 

Loegr, a gyfanfoddwyd yn amfer 

y dywygiad. 
Homogeneous, (adj.) o'r un rhyw, 

gogydryw. 
Homogeneousness, (fub.) gogyd- 

rywiaeth. 
HoMONYMUs, (adj.) amwys. 
Homotonous, (adj.) unfain. 
Hone, (f.) agalen cUyn, macn iiogi 

ellyn. 
7o hone, (v.n.) hiraethu. 
Honest, (adj.) oneft, da, cyfiawn, 

addwyn. 
Honesty, (f.) oncftrwydd, uniawn- 

deb. 
HrfNEY, {f.)mel. 

Honey-comb, (f.) crwybr, dil'mel. 
Hc^NORARY, (adj.) anrhydeddus, 

urddafol. 
Honour, (f.) anrhydedd, urddas, 

parch, bri, cymmyrredd. 
Ttf honour, (v.a.) anrhydeddu, ur- 

ddafu, perchi. 
Honourable, (adj.) anrhydeddus, 

parchus, urddafol. 
Honourably, ( adv. ) yn anrhy- 
deddus. 
Hood, (f.) penwifc, hwf, cwccwll. 
Hoof, (f.) earn. 
Hook, (fub.) bach, bcchyn 5 crym- 

man. 
7*0 HOQK, (v.a.) bachu^ 



H O 

Hooked, (adj.) bachog. 

Hoop, (f.) cylch. 

To HOOP, (v. a.) cylchu* 

To HOOT, (v. n.) hwttio; gwaeddL 

Hop, (f.) naid, 11am, darwaio. 

To H0Py(v.n.) neidjo,llainina,lle]Q ; 

main. 

Hope, (fub.) gobaith, ymddiricd, 

goglyd. 
To HOPE, (v. n.) gobeichio. 
Ho'pEPUL, (adj.) gobeithiol. 
Hopeless, (adj.) diobaith. 
Horizon, (f.) y tcrfyn gylch.--/b- 

fible Horizon^ yw'r cylch a ^mpoL 

yr olwg; — rational^ neu, realim- 

zoHy y\w y cylch fydd yn rhaijmi'r 

Glob yn ddwy rann. 
Horizontal, (adj.) gwallad. 
Horn, (f.) com. 
Hornet, (f.) caccyncn. 
Horny, (adj.) comiog. 
Horrible, (adj.) dychrynllyd, of- 

nadwy, crchyll, aruthr. 
Horrid, (adj.) dychrynedig, hylli 

crchyll, ofnadwy. 
Horror, ( f . ) dychryn, achrcdi, 

echryn, arfwyd. 
Horse, (fub.) inarch, ccffyl, gor- 

wydd. 
Stone HORSE, (f.) march, amws. 
HoRTATiON, (f.) cynghoriad, rhy- 

budd, anghoriad. 
HORTATORY, (adj.) annogacthol, 

rhybuddiol. 
HosANNA, Heh. (fub.) achub ni yn 

awr, neu achub ni, nyni a atto^ 

lygwn i ti. 
HosE, (f.) hofan. 
Horsier, (f.) gwcrthwr hofanaa. 
Hospitable, ( adj. ) Uctteugjr, 

croefawus, Uettywraidd. 
Ho'spiTAL, (f.) yfpytty, Hetty, yf- 

pyddawd, Hetty cyffredin. 
Hospitality, (f ) llettengarwchi 

clufengarwch, tculueiddrwydd. 
Host, (f.) Hetty wr. — llu, byddin. 

— yr afrllad cyffegrcdig yn cglwys 

Rhufain. 
Hostage, (f.) gwyftl. 
Hostess, (f.) Hettywraig. 
Hostile, (adj.) gclyniaethoL 
Hosti'lit Y, (fob.) gelyniacth, p- 

lanas. 

HcfsT- 



H U 

-ER, (f.) gwaftrawd, march- 1 

LY, (f.) marchdy. 
adj.) gwrcfog, cynncs, briird, 
, tvvymn. 

lEADED, (adj.) nwydwyllt, 
laws. 

., (fub.) cyfgodty, hafodty, 
, twlc, hogldy, S, 
'^ER, (v. n.) hofio.— crwydro. 
), (f.) bythciad.* 
(f.) awr. 

LY, (adv.) bob awr. 
,, (f.) t^, cartref. 
iHOLD, (fub.) teulu, tylwyth 
uluaeth. 

•HOLDER, (f.) penteulu, g<l^r 
pennaeth ty. 

:keeper, (fub.) ccidwad ty; 
draethes tj^. 

iwiFE,proff.HuJy,{C,) gwraig 
hyfwi. 

wiFERY, fron. Hujfff/ry, (f.) 
draeth gwraig y ty. 
(adv.) pa fodd, pa fut. 
iTER, (adv.) pa fodd bynnag. 
VL, (v. n.) udo, ubain, dryg- 
; bloeddio. 

, (fub.) udfa, udlef, ubain, 
f. 

f.) llottg fecjian. 
UB, (fub.) tcrfyfg, godwrdd, 
Nik. 

JTER, (fub.) gwcrthwr man 
u. 

»DLE, (v. a. ) gwifgo mcwn 
gwneuthur ar fFrwft. 
LE, (f.) cynnwrf, annhrcfn, 

g- 

fub.) lliw. cri, gwacdd ar 

vg weithredwr. 

^F (v. a.) fardio, fennu, dwr- 

'mferthu.— bygwth. — rhod- 

yrmfFroftio. 

[SH, (adj.) rhodrefus, balch, 

IS; bygythiol. 

?, (v. a.) coflcidio, ymwafgu. 

T.) cofleidiad. 

, (adj.) mawr, dirfawr, am- 

, ({.) corph Hong, 
(fub.) plifgin, coden, mafgl.* 
r. Hulk. 
A, |v. n.) lleiiio fel gwenyn. 



H U 

canu yn ifcl. ■ twylJo* 

Hum, (fub.) llais gwenyn. -llaid 

rdiftaw. 

Human, (adj.) dynol. 

HuMAKE, (adj.) cyweithas, tirion^ 

^fmwyth, mwynaidd. 
Humanist, (f.) Edr. Grammarian. 
Huma'nity, (f.) dynoliacth, hy- 

nawfedd, mwynder, moeigarwch. 
Humankind, (f.) dynolryw. 
Humble, (adj.) ifel, go%ngcdig. 
To humble, (v. a.) daroftwng, if- 

elu. 

Humdrum, 'adj.) dWl, hurt. 
Humid, (adj.) gwl^b, llaith. 
Humi'dit Y, (fub.) lleithdra, irdcr^ 
gwlybaniaeth. 

Humiliation, (f.) daroflyngiad, 

• ifeliad. 

HuM/LiTY,(f.) goftyngeiddrwydd^ 

ifelder, goftyngiad. 
Humorist, (fub.) dyn gwammal, 

anwaftad, yn cymmcryd ei dy- 

wys gan ei anwydau. 
HuM0R0us.,(adj.) anwaftad, chwy- 

fiol. — digrif. 
HuMORsoME, (adj.) anynad, dryg- 

naws. 
Humour, (f.) filg, fudd. — tuedd, 

tyb meddwl, ampwy, mympwy. 
71? humour, (v. a.) boddhau, bodd- 

loni, boddio. 
Hump-back, (f.) cefn crwm, y{2f'' 

wydd gam. 
To hunch, (v. a.) taro a dwm. 
Hundred, (adj.) cant. 
HtJNDRiD, (f.) cantref. 
Hundredth, (adj.) canfed. 
Hunger, (fub.) newyn, chwant- 

bwyd. 
To HUNGER, (v. n.) newynu. 
Hungry, (adj.) newynog, newyn- 

11yd, gwangcus. 
Hunk3, (f.) cybydd, carl. • - , 
To hunt, (v.a.) hcla, hcly, ymlid* 
Huntsman, (f.) helwr. 
Hurdle, (f.) ciwyd. 
Td; hurl, (v.a.) bwrw, taflu, lluch- 

io, ergydio, faethu. 
Hu rly -i?^rA, (fub.) ttrfyfg, god* 

wrdd, ymftrwli* 
Hurricane, ((*) temcftl, gynvynt, 

corwynt, hyrddwynt. 
7i hurry, (v.a.) Vyilo, ffryftio^ 
Z pry. 



pryfuro, ffwdanu, ffullio, cbr- 

wyddo. 
Hurry, (fub.) fFnvft, ffull,ffWdan; 

tcrfyfg. 
Hurt, (fub.) niweid, ffra'wdd, 

-fFrawd. 
To hurt, (v. a.) niwcidio, argyw- 

cddu. 
Hi/rtful, (adj.) niweidiol, argyw- 

cddus, ffrawdus. 
Husband, (f.) gwr priod. 
To Ht/sBAND, (v. a.) diwyllio, llaf- 

urio tir. 
Husbandman, (f.}h\vrmon, llafur- 

wr. 
HifsBANDRY, (fub.) hwfmonacth, 

Jlafurwriacth, arddwriaeth. 
Hush, (interj.) uft, yftaw. 
Hush, (adj.) diflaw, tawel, tawed- 

og, llonydd. 
71? HUSH, (v.a.) diftewi, tawclu, llo- 

nyddu, hcddychu, dofi, goftegu. 
Husk, (fub.) cibyn, coden, mafgl. 



li^sf' 



tifssY, (f.) benyw aflywodraeth- 

us, bcnyw ddnvg anllad. 
ToHXJSTLz, (v.a.) yfgj'dwyd, yfgyt- 

tian, iiglo ynghyd. 
Huswife, (f.) Edr. Hcufezvife, 
Hut, (fub.) twlc, bwth, cwtt, llu- 

cft. , ^ 

Hutch, (f) cofFr yd. 
To Huzz, (v. n.) fio, fibnvd. 
To HUZZA, (v.n.) bloeddio. 
Huzza, (interj.) bloedd o lawen- 

ydd. 

H Y 
Hy'acinth, (fub.) maen gwerth- 

favvr oV enw. — rhy vv lyficuyn. 






/ J A 

Hy ADS, ?(f.) faith ftrcn filial 
Hy'adbs, J ym mhen y tafw. 
Hy'^dra, (f.) math o neidr y dwfr 

a ddychymmygir i fod ag amiyir 

bennau, y rhai a dyfant drachefii i 

pan torrir ymaith. — cydfcrdwjr- 

reiniol. 
Hy'drography, (f.) traethawd tr 

ddwfr. 
Hy^dromel, (fub.) mcdd, diodi 

wneud o ddwfr i mel. 
Hydrometer, (f.) offcryn i fefw 

pwys, fsTr. dwfr. 
Hydro MET RY, (f.) mefotiad dwfr, 
Hy^mcn, (fub.) dawpriodts. Tti^ 

priodas. 
Hymn, (f.) hymn, dnyo, cywydi 

moliant. ^?^ 

Hypi^rbole, (fub.) gormodd-indi, 
HYPERBdLiCAL,(adj.)yndyrch«fc, 

ncu ifclu uchlaw *r gwirionedd. 
Hyperborean, (adj.) goglcddol. 
Hy'phen, (fub.) ycyfryw[-] Hindi 

rhwng gciriau, megis yn uftdt 

dod. 
Hy'pochondriacal, (adj.) gor- 

phwyllus, gwallgofas. 
Hypocrisy, (f.) rhagrith, flfiatnt. 
Hy'pocrite, (f.) rhagrithiwr, ft- 

antwr. 
Hypocri'tical, (adj.) ngridiiol, 

fFuantus, ffugiol. 
Hypostasis, (f.) filwedd ncillda- 

ol.— perfondod, pcrfonoliaeth.. 
Hypost/ltical, (adj.)pcrfonQl. 
Hyp(^thesis, (fub.) dentydddidli 

tyb. 
Hysterics, (fub.) dwyf y num- 

mog. 



I 



(pron.) mi, myfi. 
i| To J a" 15 her, (v.n.) baldordd, 
^ gwagfiarad. 

Jack, (f.) olfcryn i dynu bottafau, 

i droi bcr. ^c'. 
Jackanapes, (f.) cppa, ab.— cym- 

myrrcddwr. 
J A c k p. t , ( f . ) fiacccd , h ag :; n . 

Jade, (fub.) ccfr'} 1 diog. benyw 

ddnvg ani'ad. 
• ^0 JADE, (v. a.) blino, gwncuihur 
yn lluddcdig. 



To JAGG, (v.a.) bylchio, hacdo. 

Jagg, (f.) bwlch. 

Jaggy, (adj.) bwlchog, byldaog» 

dannheddog, yfgithrog. 
Jail, (f.) carchar. 
Jai'ler, (f.) ceidwad carckar. 
Jakes, (f.) geudy. 
Jamb, (f.) yftlyftoft drifs, gorfei 

gorfing. 
Iambic, (fub.) troed mewn mydro 

filliif hir ag un fexr. 

ft 



1 
I- 



I JCH 

CLi, (v. n.) yxrfryfTon, ym- 
ymfcrthu. 

itVy (Alb.) milwr traed yng 
anaeth y Twrc. 
, (adj.) dillyn, pert, 
ly, (f.) lonawr. 
(f.) coed, &c, wcdi cu bar- 
— cnw gwlad yn Afia. 
^n, (v. a.) barneifio. 
) anghydfain, ymrafael, ym- 
cynncn.— yften bridd. 
(v. n.) anghydfeinio, ang- 
, anghyttuno, ymrafaelio;. 
ighyd. 

> (f.) gwrthuniaith, fiarad 
ladwy. 

, (f.) maen jafpis. 
*> {Q gwaywffbn, 116ft. 
CE, {u) clefyd melyn. 
T, (v. n.) cyrwydro. 
(f.) ymred, hyttyn, gwib. 
'.) afgwrn grudd, ai'gwrn 
itr gen. 

I yfgrcch y coed, 
ia, iaen. 

JN, /ir^ wtf//tf ff the Prince 
is. ' Pan ddanfonodd 

1 I. brenhin Lloegr, at 
thiaid y Cymry, i orchy- 
dynt ymoftwng iV lywod- 
r, a bod yn ddeiliaid i goron 
liwy a attebafant, nad 
aent hwy i neb, oddieithr 
jrn dywyfog o'u cenedl cu 
, ac heb fcdru fiarad gair o 
tg. - I 'Yna digwyododd 



raig y brenhin yn feichiog, 
I'i danfonoddi gaftellCacr- 
fcl yr efgorai yno. Ac ym 
xhydig amfcr ganwyd iddi 
fia'r brenhin a alwodd atto 
thiaid y Cymry, ac a ddy- 
1 yr enwai ef iddynt dy- 
o'r fath ag oeddynt yn ci 
I, OS ymrwyment i ufudd- 
do. Hwythau a gyttunaf- 
ddcrbyn ar yr ammodau a 
uchod. O'r gorcu, ebc 'r 
1, ganwyd i mi fab yng 
narfon, a hwnnvv yw eub 
n yw o'ch cenedl eich hun- 
b ddim bai ar ei fywyd, ac 
Iru fiarad gair o Saefoneg. 
iiAPHY, (f.) cynllun ad*il, 



\ (adj.) yr "un, yr 
*, 3 unrhy vv. 



iFurf a Hun yr adcilad a fo iV 
wneuthur. 
TciCLEj^ (f.) clo-ia, pibonwy. 
TcY, (adj.) llawn ia, rhewl/d. 
Idea, (f.) un peth a fo'r meddwl yn 
ei amgyiFred ynddo ci hun ; y 
ddull dan ba un yr ymddengys 
peth i'r meddwl ; — ffurf a gyfrifer 
yn y meddwl, rhith, cyfrith, medd 
Dr. Davies. 
Identic, 
Identical^ ^ 
lDE'NTiTy,(f.) unrhywdeb, hunan- " 

dcib, yr unrhy w bcth, yr un peth. 
lDES,(f.) gairyn gwahaniaethu am- 
fcr ymhlith y Rhufeiniaid, y try- 
dydd dydd ar ddcg o bob mis ; 
oddieithr Mawrth, Gorphenhaf, 
a Hydref, ym mha rai, yr ocdd 
yr unfed ar ddeg, medd Mr. Fen^ 
ving ; ond mae Mr. Ainfworth yn 
ei eir-lyfr Lladin a SaefoneZy yn dy- 
weud, mai'r pumthegfed dydd o 
Fawrth, Mai, Gorphenhaf, a Hyd- 
ref oedd yr Ides, a'r trydydd ar 
ddeg o'r mifoedd eraill. 
Tdiom, (f.) priodoldcb iaith. 
Tdiot, (f.) ynfyd, hurtyn,- huttan, 

fymlyn. * 
Fdiotism, (f.) ynfydrwydd, hurt- 

rvvydd. 
Tdlk, (adj.) fegur, fegurljyd, dic^g, 

diofal, diwaith. 
Tdly, (adv.) yn fegurllyd. 
Tdol, (f.) delw, eilun, geuddelw. 
Idolater, (f.) dclw-addolwr, ci- 

lunraddolwr, addolwr dclvyau. 
Idolatry, ( f.) delw-addoliaeth, 
ellun-addoliaeth, gaudduwiacth. 
To idolize, (v. a.) anrhydeddii ncu 
berchi yn ormodol, addoli peth 
megis Duw. 
I. E. or i. e. abbreviation for U e^, 

latin, hynny yw. 
Jealous, (adj.) eiddigus, eiddig- 

cddus. 
JtALousY, (f.) eiddigcdd. 
TV JEER, (v. n.) gwawdio, ccllwair, 
gwatwor, cydgam, chwenhin am 
ben. 

EER, (f.) cydgam, gwawd,cellwair. 
EHOVAH, (1. HeJ.J Duw, Ar- 
glwydd. 

Jejune, (adj.) gwangcus, newynog, 
Z 2 ncwyn- 



I L 

Ucwynllyd, ymprydiol,— gwag.— 
digvmmyfg. — fych, hyfp. 
J^juNENEss, (f.) llymder. tlodi. — 
llymder a nocthder ac eiddilwch 
ymlidrodd. 
Jblly, (f.) Edr. Ge/ly. 
Je''nnet, (f.) Edr. Gennet, 
Jt'oPARDY, ( f . ) pcrygl, enbyd- 

nvydd. 
Jerk, (f.) ergyd, 11am. 
"fo jerk, (v. a.) ergydiQ, taflu ; 
llammu. 

Jerkin, (f.) Edr. Jacht, 
tr^jEST, (v. n.) celhvair, cydgam, 

cymhwedd. 
Jejt, ( f. ) cellwair, cymhwedd, 

digrifair, gwavvdair. 
Jet, (f.) muchudd, maenmuchudd. 
^To JET, (v. n.) Edr. to jut. 
J^TTY, (adj.) a wnaed o'r much- 
udd, du fcl y muchudd. 
Je'wel, (f.) gemm, maen gwerth- 

fawr, tlws, tcgan. 
If, (conj.) o, os, oi,pc, ped,pcs. 

I G 
Tgneous, (ad.) tanllyd. 
Ignoble, (adj.) anfonheddig 5 an- 

yledog," aoenwog, {ahv,gwael,difas. 
Ignomi^nious, (adj.) dirmygus, cy- 

wilyddus,- goganus, enllibus. 
Tgnominy, (f.; gwarth, gwarth- 

rudd, iarhad, dirmyg, enllib, go- 

gan, hort, cy wily dd. 
Ignora'mus, ( r. ) mewn cyfraith, 

gair yn arwyddoccau nad yw y 

dvftiolaeth ddim yn amlwg, ncu 

yn ddilys. — Tig, dyn anwyboius. 
rGNORANCE, ( f . } anwybodacth, 

anwybod. 
To NO RANT, (adj.) anwybodus. 
Ignoscible, (adj.) pardynol. 
Jig, (f.) llamfach, dawns. 
*To JIG, (v. a.) llamfach, crychlam- 

mu, dawnfio. 
Jilt, (f.) benyw dwyllodrus. 
^0 JILT, (v. a.) twyllo, fiommi. 
^0 JINGLE, (v.n.) tingcio, tingcian. 
Jingle, (f.) tinge, tingcian. 
Ill, (adj.) drwg ; claf, anhwylus. 
Illaborate, (adj.) diboen,dilafur. 
Ille'gal, ( adj. ) anghyfreithlon, 

anneddfol. 
Illegality, (f.> anghyfreithlon- 

deb, anghyfiawnder, camwedd, 

^amwri. 



I M 

Illegible, (adj.) annarllenadwy^. 
, na's gcllir ei ddarllain. 
Illegi''timacy, (f.) genedigacth 

anghyfreithlon. 
Illegi'timate, (adj.) baftardd- 

aidd, a anwyd yn anghyfreithlon. 
Ill-favoured, ( adj. ) gwrthnn, 

anferth. 
Illi^beral, (adj.) anhael, anfon- 
heddig, anfybcr. 
Illiberality, ( f. ) anhacldcr, 

crintachrwydd. 
Illi'cit, ( adj. ) anghyfreithlon, 

gwaharddedig. 
Illi'teratb, (adj.) anllythrennog, 

annyfgedig, diddyfg. 
Ill-nature, (fub.) drygnawfcdd, 

nattur ddrwg. 
Tllness, (f.) drygioni. — clcfyd, 

anhwyl. 
To iLLuDE, (v.a.) twyllo ; cellwair, 

gwatwor, gwawdio, cydcam. 
7"^ ILLUME, 7 (v.a.) golctto, 
Ill-uminate, 3 egluro.— harddu, 

teghau. 
Illumination, (f.) golcuad; go- 

leuni, llewychiad, damiewychiad, 

difgleirdeb. 
Illuminative, (adj ) golenol. . 
Illusion, (f.) twyll, hfid,cyfeiliom, 

gau-ymddangoiiad, drychiolaeth. 
Illusive, 7 (adj.) twyllodrus, di- 
I L L u so R Y, 3 chellgar. 

T^O ILLUSTRATE, ( V. a.) golcUO, . 

egluro, amlygu. 
Illustration, (f.) eglurhad,am- 

lygiad, efponiad. 
Illustrious, (adj.) dyledog^bo- 

neddigaidd, enwog, hynod, 'ir- , 

dderchog, godidawg. 
Tmage, (f.) delw, llun, dclwad, 

eilun ; drych, drychiolaeth ; cy- 

ffelybiaeth. 
To i'mage, (v. a.) dychymmyguyn 

y meddwl. 
Imaginable, (adj.) dychymmyg- 

adwy, a ellir ei ddychymmyg. 
Imaginary, (adj.) dychymmygol, 

ffuantus, ffugiol. 
lMAGiNATioN,(f.) dychymmyg me- 
ddwl, tyb meddwljbwriad meddwl. 
lo imagine, (v. a.) dychymmygi 

tybio y n y meddwl, tybio, mcddyl- 

io, amcanu, bwrw amcan. 



. 1 M 

[LB, ( adj. ) gwan, eiddil, 

I. llefg. 

i'lity, [{.) gwander, gwen- 
lefgedd, eiddilwch. 
i^BE, (V. a.) yfed i mewn, 
ddo, cymmcryd i mewn. 
i^TTER, (v. a.) chwerwi. 
ODY, (v. a.) corphori, corph- 
n, crynhoi ynghyd yn un 

« 

OLDEN, (v. a.) gwneuthur 

, cefnogi, calonnogi. 

UE, (v. a.) Uiwo. athraw- 

i, meithrin, dyfgu. 

RUE, (v. a.) trochi, tochi, 

lo, gwlychu. 

\BLB, (adj.) canlynadwy. 

[TATE, {v. a.) canlyn, dilyn, 

la, cyffelybu, dynwared. 

TioN, (f.) dilyniad, canlyn- 

lynwarcdiad. 

ruLATE, (adj.) difrych, di- 
difrycheulyd, dihalog, di- 
glan, diogan, dienllib, di- 

dinam, difai, dianaf, pur. 

NENT, (adj.) tufewnol. 

iiTY, (f.) creulonder, arutbr- 

TERiAL, (adj.) anghorphorol, 

vedd. 

TERiALiTY, (fub.) anghorph- 

I. 

ruRE, (adj.) anaddfed, cyn 

ifer, annhymmhoraidd ; am- 

ffaith. 

ruRiTY, (f.) anaddfedrwydd, 

ymmhereiddrwydd ; am- 

fFeithrwydd. 

\stJRABL£, (adj.) anfefuVol, 

ir, anfeidrol. 

31 ATE, (adj.) digyfrwng, di- 

5- 

DiATELY, (adv.) yn ddigyf- 

;, yn ddiattreg, yn fuan, 

ppyn, yn ddioed, yn y man. 

Die ABLE, (adj. ) anfeddyg- 

thol. 

MORABLE, (adj.) anwiwgof, 

tial mo'i gofio. 

MORI A L, (adj.) allan o gof, 

ben cof, na's gellir ei golio. 

NSE, (adj.) anfeidrol, difefur, 

nefur, annherfynol, anniben. 

NSiTY, (f.) anfeidroldeb, an- 

older, annherfynoldeb. 



I M 

Immeasurable, (adj.) anfefuroL' 
T'l^iMMERGE, (v. a.) trochi, foddi, 

fuddo. 
Immerse, (adj.) foddedig. 
To IMMERSE, (v. a.) Edr. Jmmerge. 
Immersion, (f.) trochiad. 
Immethodical, (adj.)annhrefnus^ 

didrefn, anniben. r 
Immethodically, (adv.) yn an- 

nhrefnus. 
Tmminent, (adj.) a fo yn crogi 

uwch ben, a fo yn nibyn ; by- 

gythiol ; cyfagos. 
Immi'ssion, (f.) danfoniad i mewn. 
Immob/lity, (f.) diymmodrwydd^ 

diyfgogrwydd. 
Immoderate, (adj.) anghymmhed- 

rol, anghymmhefur, difefur; goF- 

modd. 
Immoderately, (adv.) yn ang- 

hymmhedrol. 
Immodest, (adj.) anfoefol, gwag- 

fs'u, aflednais, anv^^yl, diorchwyl- 

edd, anniwair, digywilydd. 
Immodesty, (f.) gwagfawrwydd, ' 

anfoefgarwch, afledneifrwydd, 

anwylder. 
* Immoral, (adj.) anfoefol, drwg. 
.Immorality, (f.)anfoefoldeb. 
Immortal, (adj.) anfarwol, di- 

drangc, diangau. 
Immortality, (f.) anfarwoldeb, 

tragywyddoldeb. 
To iMMORTALizE,(v.a.) tragywydd- 

oli, gwneuthur yn anfarwol. 

Immoveable, (adj.) diymmod, di- 

y%og» diiigl, fafadwy, dianwadal, 

anfymmudol. 

Immunity, (f.) rhydd-did, rhydd- 
id, rh ydd-deb, braint, trwydded^ 

To immure, (v. a.) cau tu fewn i 
fur; carcharu j cau i fynu. 

Immut abi'lity, (f.) anghyfncwid- 
iolder, dianwadahvch. 

Immxjtable, (adj.) anghyfnewid- 
iol,digyfnewid,dianwadal,fefydlog 

Imp, (f.) imp. dieflyn. 

Ti IMP, (v. a.) yftyn, hwyhaq. 

Ti? impair, (v.) lleihau, treio ; 
methu, gwaethygu, gwaethu. 

Impalpable, (adj.) na's gellir. ci 
balfalu, na's gellir ei deimlo. 

Im p a rit Y,(f.) anghyfartalwch,ang- 
hyftadledd, anghyffelybrwydd. 

To 



X M 

79 IMPART, (v. a.) cy£raimUj cy* 

frannogi. 
Impartial, (adjjdiduedd, cywir, 

uniawn, cyfiawn, diddcrbyn wy- 

neb. 
Impartiality, (f.) didueddgar- 

wch. 
Impartially, (adv.) ynddiduedd, 

yn ddiddcrbyn wyneb. 
Impassible, ( adj . ) anhyffbrdd, 

na's gellir myned trwyddo. 
Impassib/lity, (f.) annloddef- 

garwch. 
Impassible, (adj.) annioddef, an- 

nloddefadwy. 
Impatience, ( f. ) diamyneddgar- 

wchy annioddefgarwch, anniodd- 

efaint. 
Impatient, (a<ij.) anamyneddgar, 

anoddefus, annioddefus, anoddef- 

gar. 
Tc IMPAWN, (v. a.) gwyftlo. 
To IMPEACH, (v. a.) cyhaddo, ach- 

wyn. — rhwyftro. 
Impeachment, (f.) cyhydded ; — 

rhwyflr, attaliad. 
Impeccable, (adj.) dibech, anhy- 

bech, ni alio bechu. 
To impj^de, (v. a.) rhwyflro, lludd- 

las, attal, lleflair, goluddio. 
Impediment, (f.) rhwyftr, lluddias, 

attal, goludd. 
7(7 iMPfeL, (v. a.) gyrru ymmlaen, 

ymwthio, hyrddu, cyminell,annog. 
To iMPifND, (v. n.) ymddibynnu, 

bod ynghrog uwchbcn ; dynesau, 

bod yn agos. 
Imp e'n dent, (adj.) yn ymddibyn- 
nu, ynghrog. uwch ben.— agos, 

gerllaw. 
Impenetrable, (adj.) anhydraidd, 

annhrywan, na ellir ei dreiddio. 
Impenitence, (f.) anedifeirwch, 

diedifeirwch. 
Impenitent, (adj.) ancdifeiriol, 

diedifeiriol. 
Imperceptible, (adj.) anymgyff- 

red, na ellir ei ymgyfFrcd. 
Jmplrpect, (adj.) ammheriFaith, 

anorphcn, anghwbl. 
Imperfection, (f.) ammherffeith- 

rwydd, diffyg, gwall, bai. 
Impe'rial, (adj.) ymcrodraidd, ar- 

glwyddlaidd. 






t M 

Imperious, (adj.) arglwyddiaiddj,' 

trahaus, rhobrefgar. 
lMP^RiousiiBss,(r.) arg^wyddiaetE; 

traha, rhwyfg. 
lMPjfRS0NAL,(adj.) ammherfb&ol. 
Impi^rtinencb, (f.) ynfydrwyddi 

ffblineb, diflalhvydd, coegoi. 
Impertinent, (adj.) ynfyd, an- 

noetli, ammhertiiyiiaibl, anaddas; 

yn dy wedyd peth nad yw yn per- 

thyn iddo. 
Impervious, (adj.) anhyffordd.— 

anhydraidd, annhrywan. 
To i^MPETRATEr (v- a.) cad trwy 

ddymuned ; adolwyn, deifyfir. 
Impetuos iTY, (f.) aagerdd, ratk- 

cdd, grym, nerth, gwyn. 
lMPETuous,(adj.) angherddol,dar<* 

fing, grymmus, etluychwyllt. 
Impetus, (f.) rhuthr, cyrch, di- 

cbyd, hwrdd, lluchynt. 
rMPious, (adj.) annuwio], anraf- 

ol, didduw, creulon, diygioaas. 
Impi'ety, (f.) annuwioldeb, auras, 

dirafrwydd, drygioni. 
Implacabi'lity, (f.) anymhilgar- 

wch, anynadrwydd,yftyfnigrwydd 
Jmplacablb, (adj.) anymbi^, 

annyhuddol, anfoddog, anynad, 

yftyfnig^ 
7i7 implant, (v. a.) impio, plannu 

i mewn. ' 
Fmplement, (f.) pciriant* offeiyB) 

dodrefnyn, 
Impletion, (f.) cyflawniad, cwbl- 

had, gorpheniad. 
Implication, (f.) ymblcth, ym- 

^lyg- — canlyniad, cafgliad. 
Impl/cit, (adj.) yn ymoiph«7f 

ar fam, neu awdurdod un anil- 
To IMPLORE, (v. a.) ymbil, crfyn, 

adolwyn, attolwg, attolygu. 
To imply', (v. a.) cynnwys; ar- 

wyddoccau, dal allan. 
Impolitic, (adj.) annoeth, angiU) 

ynfyd. 
To IMPORT, (v. a.) dwyn i mcwn. 

— -arwyddoccau . 
Import, (f.) yftyr, arwyddoccad. 
Importable, (adj.) na ellir ci 

ddwyn, annioddcfadwy. 
Importance, (f.) pwys, canlyiuad> 

canlyniaeth. 



1 



M 

Important, (adj.) pwyfig, pwyf- 

fawr, o bwys a chanlyniad. 
Importation, (f.) dygiad i mewn 

o wlcdydd pell. 
lMPORTUNATE,(adj.)taer,haerlIiig, 
Ve IMPORT UNE> (v. a.) taer-geifiO| 

taer-erfyn. 
Importuhity, (f.) taernl, taeredd, 

haerllugrwydd, 
^0 iwf6^ti (V. a.) gofod ar, dodi 

ar.— trethu.— twyllo. 
Imposition, (f.) gofodiad, ordin- 

had. — ^trethiad. — ^twyll. 
lMP(^88iBLB9>(adj.) ammhofibl, an* 

alluog. / 

Impossibi^lity, (f.) amxnhoSbl* 

ifwy^d.^ anallu. 
Impost, (f.) toll, treth. 
Impc^stor, (f.) twyllwr. 
Imposthume, (f.) poftwm, crug, 

anafad. 
iMPosTUitBy (f.) twyll,hyd, yftryw, 

▼ftrangc, dichcll. 
Impotence, 7 {f.)anallu^gw€ndid, 
rMP0TE«CY, j annerth, anghyf- 

Bcrth, analluogrwydd. 
I'mfotent, (-adj.) analluog, gwan, 

dittcrth, cgwan. 
Impracticable, (adj.) anvvneu- 

thuradwy, na allir ci wneud. 
To i'mprecate, (v.a.) rhegu,mcll- 

dithio. 
Imprecation, (fub.) rheg, ymreg, 

melldithiad. 
Impregnable, (adj.) anqrfod, an- 

orchfygol, anorefgynnol. 
T(7 impregnate, (v. a.) beichiogi, 

gwncuthur yn fcichiog. 
To impress, (v.a.) printio, argraffu, 

felio,nodi.— s-cymmeryd trwydrais. 
Impress, (f.) print, argrafF.— cym- 

meriad trwy drais. 
ImprEsbion, (f.) printiad, argraff, 

nod, feliad. 
Impr Assure, (f.) argraff. 
So impri'nt, (v.a.) Edr. toimprefs, 
To iMPRi^soN, (v. a.) carcharu. 
Impri'sonment, (f.) ceidwadacth, 

carchariad. 
Improbabi*'lity, (fub.) anhcbygol- 

iaeth, anhebygolrwydd. 
Imp R-dB ABLE, (adj.) anhebyg, an- 

hebygol. 
Improbity, (f.) anonellrwydd. 



■I N 

lMPRopRR,(adj.) miaddas, ammhri^ 

odol, anghymmwys. 
To iMPR(ipRiATE, (v. a.) priodoli. 

Impropriation, (fub.) maenol eg' 

Iwyfig yn Haw U^g. 
Impropri^'ator, (fub.) ll^g mcwut 

meddiant o dir.eglwys. 
iMPROPRi'ETY, (f.) anaddafrwydd, 

anghymmhwyrder, angweddeidd•^ 

dra. 
To IMPROVE, (v. a.) diwygio,gwclla, 

gwellhau. 
Improveable, (adj.) a allir ei ddi- 

wygio, neu ci wella. 
Improvement, (f.) gwellhad, di- 

wygiad. 
lMPR(fviDENT, (adj.) diddarbod ; 

diofal. 
Imprudence, (f.) «nnoethder,anfi;- 

haliineb, anwy bod , diddarbodaetn^ 
Imprudent, (adj.) annoeth, anjgall, 

anfynhwyrol, ynfyd, fol. 
rMruDENCE,(fub.) haerllugrwydd, 

digywilydd-dra. 
rMPUDENT,(adj.) digywilyddjhacr- 

Uug, taerddrwg, trah'^. 
To impugn, (v.a.) gwrthwynebu, 

ymwrthladd. 
Impuissance, (f.) gwendid, llefg- 

edd. 
I^MPULSE, (f.) gwth, cymmhcUiad, 

gyrriad, dir, diriad. 
Impulsion, (f.) gythiad, gyrriad, 

diriad, cymmhelHad. 
Impxjnity, (fub.) anghcrydd, ang- 

liofp. 
Impure, (adj.) ammhur,halogedig, 

aflan, brwnt; anoneft. 
Impurity, (f.) ammhurdeb, aflen- 

did, brynti, gwagfawrwydd. 
I»4put ABLE, (adj.) cyfrifol. 
Imputation, (f.) cyfrifiad, bwriad 

ar, gofodiad yn erbyn. 
To IMPUTE, (v.a.) cyfrif i; bwrw 

ar, gofod yn erbyn. 
ImputrieIlb, (adj.) anllygradwy. 

I N 
In, (prep.) yn, mewn, o fewn. 
Inabi'lity, (f.) anallu, gwendid, 

annerth. 
lNACci4SsiBLE,(adj.) auhygyrch, ni 

ellir dyfod atto. 
Inaccuracy, (fub.) anghywrcin- 

rwydd, aufedrufrwydd. 

In* 



I ^NT 

Inaccurate, (adj.) anghpvraint, 

anghelfydd. 
Inaction, (f.) diwcithrcdiad, fc- 

guryd, mufgrelli, fyrthni. 
Inactive, (adj.) fegur, fwrth, muf- 

grcll, diog. 
Inactivity, (f.) mufgrelli, fyrth- 
ni, diogi, feguryd. 
Inadequate, (adj.) anghyfartal, 

anghymmefurol, anghyflawn, am- 

mherffaith. 
Inadvertence, (f.) anfeddylgar- 

wch, anyftyriaeth, anfulw, diofal- 

garwch. 
Inadvertent, (adj.) difeddwl, di- 

ofal, anyftyriol, difulw, efgeulus. 
Inalienable, (adj.) anaralladwy, 

na ellir ei roddi i arall. 
Inane, (adj.) gwag,gorwag, ofer. 
lNANiMATE,(adj.)difywyd,dienaid. 

Inanition,! ^j gwagder. 
Inanity, j^ ' & ^ 
Inappetency, (f.) diffygchwant. 
Inapplicable, (adj.) anaddas,am- 

mherthynafol. 
Inarti'culate, (adj.) anneilldu- 

edig, aneglur, anamlwg. 
Inattention, (f.) efgeulufdra, di- 

ofalgarwch, diffyg fulw. 
Inattentive, (adj.) difulw, ef- 
geulus, diofal. 
^0 inaugurate, (v. a.) urddo, 

graddio. 
Inaugur/tion, (fub.) urddiad, 

rhoddiad titl o anrhydedd mcgis 

brenhin, neu ymerawdwr. 
Inauspicious, (adj.) aflwyddian- 

nus, anffynnedig. 
Tnbred, (adj.) cynhcnid, a fago 

yn un, a dyfo yn un. 
Incantation. Edr. Enchantment, 
Incapable, (adj.) analluog, an- 

addas, anghymmwys. 
^0 iNCAPA^'ciTATE, (v. a.) anadd- 

afu, anghymmhwyfo. 
Incapacity, (f.) anallu, anaddaf- 

-rwydd, anghymmhwyfder. 
^0 incarcerate, (v. a.) carcharu. 
^0 INCARNATE, (v. a.) cnawdoH. 
Incarnation, (f.) cnawdoliaeth. 
Incautious, (adj.) efgeulus, diofal. 
Incendiary, (f.) ffaglawr, bon- 

ffaglawr. 
Tncense, (f.) arogldarth, myg- 

darthiadj mwgarogl. 



I N 

To ince'nse, (v. a.) cynnhyrft^ 

cyffiroi Hid, neu ddigotaint, en- 

nyn Hid. 
Incentive, (f.) annogaeth, annog' 

i^d, gyrriad. 
Imci^ntive, ( adj. ) annogaetkj, 

cynhyrfiol. 
Inc/rtitude, (fub.) aniicrwydd, 

annilyfrwydd. 
Incessant, (adj.) dibaid, didawl^ 

didor, didrai. 
Incessantly, (adv.)- yn ddibaid. 
Tncest, (f.) Uofgach, traUofgach, 

godineb o fewn cjrfagos achau. 
Incestuous, (adj.) euog o lofgach. 
Inch, (f.) modfedd. 
Tncident, (f.) digwydd, digwydd- 

iad, damwain. 
Tncident, (adj.) damweiniol,dig- 

wyddedig. 
Tncidental, (adj.) Edr. Ar/ito. 
Inci'siOn, (f.) torriad, cwt,archoH. 
To inci'te, (v.a.) annog, cynhyrfu, 

cyfFroi, dirio. 
Incitement, (f.) edr. Incentivi. 
Incivi'lity, (f.) anfoefoldeb, ang- 

hywcithafrwydd, tauogrwydd. 
Inclemency, (f.) creulonedd, an- 

nhrugaredd, afrywiogrwydd, far- 

rugrwydd. 
InclEment^ f adj. ) annhrugarog, 

afrywiog , farrug, anhynaws , 

creulon. 
Incli^nable, (adj.) tueddol, arei 

ogwydd ; parod. 
Inclination, (f.) tuedd, tucddiad, 

gogwyddiad, yftlyfiad. 
To incline, (v. a.) tudldtt, go- 

gwyddo. 
To include, (v. a.) argau, cap i 

mewn.— cynnwys, cyiinhwyfo. 
Incog, (adv. contra^ed from in- 
cognito) yn ddirgcl, yn ddiwybod. 
Incognito, (adv.) "EAvJncog, 



Incoherence, 7 (f.)anghyuylltiady 
Incoherency, 3 ~ 

hytundeb. 



anghyiFwlit, ang- 



Incoherent, (adj.) anghydlynpl» 
anghytunol, anghydfefydlog. 

lNcoMBusTiBL£,(adj.)anllof|^W7, 
anhylofg. 

Tncome, (f.) cyHid, ardreth. 

Incommensurable, (adj.)4ttifcfor- 
adwy, anfcfuredig, ' 



TirlMC(fMMO©AT*,.>'(v.a.) rhwyft- 
Incommode, • J- ro, niweid- 

io; itygiij collddu. 
Inco MM (Odious, (adj.) anghyflcus," 

atif hy mmwy s , anghy faddas ; bUn , 

collcdus. 
IwcoMMODiTY, (f.) arigHymhwyf- 

der, anghyfleufder; blinedd, ni- 

wcid-. 
Incommunicable, (adj.) anghyf- 

rannogol, anghiyfrahnadwy.-— na 

cllir ei draethu, 'ncu ei amlygu" 

tnvy eiriau. -• • ' - 

Incommutable; (adj.) anghyfnc- 

widiol. -^ . V 

Incompact, 7 (adj.) .anghyflyll- 
Incomp ACTED, J tcdig, anghtyMo. 
Incomparable, (adj.) anghyfar- 

tal,digyftal,digymmar,d!gyfelybv 
Incompatible, (adj.)^tighyfl\vUt,^ 



T-'n: 

"Incon«ola6le, (ad}:) atunidiiac, * 

na's gellir ci gyiluro. 
Inconstanc-V, (fub.> anvradalwch, 

aA\vail;^dF^vyd4. ' 
Inconstant, (adj.) anwadal, aii- 
; waftad, - anfafadWy, anfefydlogy 

gwammal. 
lNC0M.t^8TABLE, (adj.) jHvyiftddiad - - 

leuad^vy, •■ , 

IncontinincF) (f.).; ^yjhgyniiali 

anymattal, annivveirdcb, afiUaidi 

rwydd. .' •, I 

lFLcoNTiNE^T,(adj:) aiimvwtfr,ing^l 
j hynnwys, anyfbyvwdk. ■ 
aj<coNTR0VER.Ti.B^E, (adj. ) an-' 
' wrthddadleuadwy, diartiheus.- " 
Uncokve''nience, •( fub.) aiighyin- 
. hwyfdra, anghyfleufdra, anh^f- 
■ dra^,.ahfantaisi. 
ilN CONVENIENT, (adj.) anghyflcus. 



anghyttunol, na's gellii: ci" gyfTyll- ^ anghymmwys, anaddas, anghyf^ 
• tu, neu ei heddy^li^ ' ^ . addas, anfanteifioL ■ : • ,t '? 

7v-|NcrfRPORATE, (va.) corphorii 



Iscompetencv, ^(f.) anallu, ang^ 

kymhwyfder. 

Tncompetent, ( adj. ) analluog^ 
. HAghynimwys, annigOndl, anadda^^ 
iNOQrMP'LfTE, (di^j.) ammhcrfFaith, 

anghyflawn, anorphcnnedig. - 
Ih<3>mpr]2 H e'tj §iBLE', (adj.)- anyiYi- 

gyffredadwy, anym-gyfiWd, nacJiir 

«f amgyffred,anneirif,anghyrhacd'd 
Inconceiveable, (adj.) annyall- 
■ adwy, ifnamgyfffcdadwy. 
Ikcokc^ptible, (adj/) Edr* Incon- 

In CO N c l u s I V &, («d j-.-) anghloedig ; 
hfib rym rhefvvrti neu dyAi^lactH.: 
Incongealable, (adj,) anKyrew,, 
. iiScewo, niiftrto.- 3 . ! 



In ccTn oru e«c R,f (I ) raiighydgordiad; 

'lncoKORt/iTV, (f.^ anghyttandeb, 

anghydgordiad, ' anghy&ddaf', 

• li^dd, ^ghymnywyfdfer. I 
Incongruous, (ad|4 aitghyfaddas^ 

ag^ymmwys, • angKyttunol. 
Incohs/^o^rablb; (tfdj.) annheil- 
''i?tng oyftyriactb, diyftyr, gwa«l< 
Ili'G«K8i[^DiRA^^ (adj-.)anyftyriol^ 

annarbodus. 

«-I*coNsii>ERAVi^N^ (fub.) aixyftyT- 

• iaeth. 
IitcdMS^i'sTEiicR, (f.^) aiighyflbndeb^ 

anghyttttnde^ anghydgordtad. 

■lirCdKSi'sTENT, (adj.) anghyttunol; 



cydgorphori. 
Incorporation, (f.) cydgorphtad; 
Incorp&rbal, (adj.) anghorph(^' 

ol, digorph, .. . . 

JwcoitR^cT, (adj.) aughywaaiirt, 

beius, ammherfFaith. '. >" . 

Inco^RiGiBLB, (iadj.y ni'^gerllirei 
gcryddu na 'i ddiwygio, ahwell- 

TXiiog .. ;. I.:.: 

Incorrupt, T (adj,)v anllygitfd- 
lAdMaL^TBDy J: ig,. tiii\^r, : pd£ 
Jmcorruttibi'litv, (fiib,): anliyg- 

redigacth. ;::: .: v 
IiicoRjii/pTjBLjB, {adj.)>anllygrad- 

wy, anllygredig. . v.', ." 
-iNQORRVPTioNV (fiib,) anlfygredig- 

a^^ 
T^iifCR^ASE,- (v.n,.) tyfu, cyA- 
1. nyddu, angwai^ego, mwyhau. 
Increase, (fub.) cynnydd,'cyn- 
\ nyrch, vki, 

Incredibi'lity, (fttjj.) knghrcdad- 
uoiaeth, anghreduQswydd, anlu^- 
gredunrwydd. 
Incr^dibi-e, (adj.) anghrcdadwy, 
- anhygoeli anhygjed. / ' 
Incredulity, (ftib.) .aiighredun- 
iaeth. 

Incredulous, (adj ) angjiredadyii. 
rNCREMENT, (fub:) twf, cynny^d, 
tyfiad, cynnyrch, prilialit.' 
A a "h 



I N 

ft wc%v$T, (v.) crawcxmu, crcft- 
ennu. 

Incrusta'tiom, (f.) crtwenniad. 
To I'ncubatb, (v. n. ) eiftedd ar 
wyau. 

Incubation, (fab.) eifieddiad ar 
wyau. 

Tncvbus, (fub.) hunllcy hunllef. 
To iNCtjLCATE, (v. a.) argraffu ar 
y meddwl trwy fynych adrodd yr 
un peth. 

Incumbent, (adj.) yngorwedd ar. 
In c if M BENT, (f.) un memi medd- 

iant berfoniaeth. 
To iNCifiiBERy (v.a. ) rhwyilrOy 
Ueftair, attal. 

To iNcifa, (v.a.) dyfod yn ddaroft- 
yngedig i gofpedigaeth. 
Incurable, (^4j) anfeddygin- 

iaetholy na ellir ei iachau. 
Incurious, (adj.) diofal, diddar- 

bod, dit'eddwl, efgenlns. 
jNctfasioN, (f.) ymgyrch, rhyfgyr, 

rhuthr, lluchynt, ymofod. 
To i^NDAGATB, (v. a») chwilio 3nn- 

gais, olrhein, dyfal ymofyn. 
Indebted, (adj.) dyledus. 
Jndj^cency, (1.) anweddeidd-dra, 

anfoefgarweh. 
Indecent, (adj.) anweddaidd, an- 

weddtts. 
Indecorous, (adj.) anweddus, an- 

bardd, gwrthun. 
iNDEcdiRUM, (f.) anweddeidd-dra. 
Indeed, (adv.) yn wir, yn ddiau, 

mewn gwlrionedd. 
-Indepatigable, (adj.) diflin, di- 

ludded, dyfal. 
IndbpEasijile, (adj.) diadlaxn, an- 

nyfyn ; ni ellir ci dorri ymaith. 
Indefinite, (adj.) annherfynedig. 
Indelible, (adj.) niellirei ddileu, 

annileu?. 
IndEi-icacy, (f.) annclcdiwrwydd, 

anncftlufrwydd. 
Indklicate^ (adj.) annelllus, an* 

nillyn. 

Indemnification, (f.) digollediad. 
tr^ indemnify, (v.a.) digollcdu, 

cadw rhag niweid. 
Indemnity, (fub.) digoUcdrwydd, 

diadwyth. 
TiiNDifNT, (v.a.) bwlchio;*-{ncut.) 

s^nimodi^ bargenna. 



i N 

In d b NT tm zAi) cyfamaod, gweidi« 
red, yfgrifcn-rwym, 
Indep/ndance, (f.) anjrmddibyn- 

rwydd. 
Independent, ( adj. ) anymddi- 

bynol. 
Independents, (f.) fe& o grefydd- 

wyr. ' 
lNDETERM(NATE,(adj.) annheifyn- 

cdig. 
Tndbx, (fub.) mynegai» mynegydd, 

dangofeg, mynagfyi. 
To i'ndicatb, (v.a.) dangos, jrfpy- 

fu, mvnegiy cyhoeddi, aoiygo. 
Indication, (f.) dangofiad, myB- 

egiad, yfpyfiad; nod, arwydd. 
Ind/cative, (adj.) mynegawl. 
To iNDi'cT, pron. Imtito (v.a.) 

gwyiio, cwyno. 
Indi'ctmbnt, pron. h£tonunt (f.) 

gwys, cwyn. 
Indi^ction, (fub.) cyhoeddiad. 
Indi^firbnce, 7 (fub.) diragor- 
Ind^^pferency, 3 iaeth ; didumd- 

garwch; diofalwcb. 
Indifferent, (adj.) dirMir, cxyn, 

canolig; diduedd; diofal; gwre< 

ddol. 
rNDioENCE, (fub.) eifiau, angco, 

prinder, tlodl. 
rNDiGENT, (adj.)anghenQS,tlawd, 

rheidus. 
Indigl'bted, (adj.) blitb^rapUith, 

annhrefnus, heb ddofpartb. 
IndI'gn, pron. ImUne (adj.) an- 

nheilwng, anwiw. 
iNDi'cNANT, (adj.) digUon, dlgof- 

us, Uidiog. 
Indignation, (f.) digofaint, llidi 

bir, forriant, digllonedd. 
Indignity, (f.) anwiwderi fir- 
had; gwaeledd. 
iND/REct, (adj.) anunion^ anghy- 

wir, anghyfion. 
IndiscErniblb, (adj^) dianigyf- 

redadwy, anamgyffi-edadwy. 
Indiscreet, (adj.) annoeth, aogafli 

anfynhwyrol, anyftyjriol. amhwy* 

Hog. 
Indiscretion, (fub.) annoethder, 

diddarbodaeth, anyftyriaeth. 
iNDiscRi^MiNATE, (adj.) diwahaSj 

diwahanoU anseillduedig* 

I)fDisr^l(« 



iNOlSPEKSABLEy 1 (^4)0 S^hcpCOr, 

I|v oi s p jf N s I B UEy J anhepcorol, 

angenrheidiol. 
Indisposition, (f.) anhwyl, am- 

mhwynt, dcfyd.— — annhueddgar- 

wch. 
Indisputable, (adj.) diddadl, di- 

ammau, dlau, dibetrusl 
Indissolvable, (adj.) annhoddad- 

wy. 
Indissoluble, (adj.) annattod, ni 

ellir ei ddattod. 
Indistinct, (adj.) diwahan, an- 

neillduedig. 
lNDiv^DUAL,(adj.) diran, diwahan^ 

dibarth. — ncillduoL 
IndivYdval, (f.) dyn neillduol, un 

dyn. ' 
Indivisible, (adj.) anhyran, ni 

cllir ei rannu. 
Indocible, 1 (adj.) anhyddyfg, ni 
Indocile, 3 clhr ci ddyfgu. 
Indoci'lity, (f.) anhyddyfgrwydd. 
rNDOLBNCE, 7 (f.) anofid, $nolir.— 
rNDOLENcy,j diogi, fyrthni; an- 

fylw. 
Tnoolent, (adj.) diog, fwrth; di- 

fylw, efgeulus. 
Indubitable, (adj.) dibetrus, di- 

ammau, dilys, diogel, diau. 
Ta induce, (v.a.) tynnu i mewn, 

annog, denu, perfwadio. 
Inducement, (f.) annogaeth, an- 
' nogiad, deniad. 
To iNDiJCT, (v.a.) gofod mcwn 

meddiant o berfoniaeth. 
Induction, (fub.) gofodiad mewn 

meddiant o berToniaeth. 
To indulge, (v. a.) cyd-ddwyn, 

caniattau; flFafrio; porthi inwythau. 
Indulgence, (fub.) anwes, caniat- 

tad; ymoddef; maddeuanc, tru- 

garedd, ffafor. 
Indulgent, (adj.) tlrion, mwyn, 

mwynaidd, trugarog, ffafriol, hy- 

naws. 
Indult, 7 (fub.) braint, rhagor- 
Indulto, 3 fraint, rhydd-did. 
To i'nduratb, (v.n.) caledu. 
Industrious, (adj.) allud, diwyd, 

dyfal, llafurus. 
Tnoustry, (f.) dyfal wch, diwyd- 

rwydd, llafurboen. 
To inebriate', (v.) gwncuthur 

yn fcddw, meddwi, tjrwyfgo. 



1 N 

Ineffable, (adj.) ahrhaethadwy^ 

anrhaethol, anhydraeth. 
iNEFFifcTivB, 1 (adj.) aneffcith- 
Inbffi^ctual, > iol, anolo, dU 
Inbpfic/cious,J rym, gwan. 
IvEFFiCACYy (f.) ancffeithioldrf). 
Inelegant, iadj.)^nwych, annill-' 

yn, dldlws, annhaccliis. 
Iftif LoquENT, (adj.) anymadroddus, 

anffraeth. 
In/pt, ( adj. ) anaddas, anghym- 

mwys J ynfyd, ofcr.— -diddefnydd. 
Inaptitude, (f.) anaddafrwydd, 

anghymhwyfder J ffblineb. 
lNEQy/LiTY,(f.) anghyfartalrwydd) 

anwailadrwydd. 
Inerrable, (adj.) anghyfeiliorn- 

adwy, anffiieledig. 
Inert, (adj.) diog, fwrth, mufgrell^ 

dwl, hurt. 
Inestimable, (adj.) anhywcrth*- 

ydd, na ellir ei bnfio, anfeidrol. 
Inevitable, (adj.) anochel, ano- 

cheladwy. 
Ine^xcusablb, (ndj.) diefgus, an- 

efgufodol. 
lNBXHAU8TisLs,(ad}.) ansifpydd, 

diddifpyddedig, annorfodedig. 
Inexorable, (adj. ) anymbilgar, 

hwftr. 
In expedience, (f.) an^ddafrwydd, 

anghymhwyfdcr. 
Inexpedient, (adj.) anaddas, ang- 

hyfleus, anghymmwys; anfuddioL 
IubxpErience, (fub.) di£Fyrg prof- 

iad, amhrofiad. 
InexpErt, (adj.) anghelfydd, ing- 

hywraint; anghynnefin. 
Inexpiable, (adj.) ni ellir gwneu- 

thur iawn am dano. 
Inexplicable, (adj.) dyrys, anam-* 

lygadwy. 
Inexpressible, (adj.) anrhaethad*' 

wy, anrhaethol. 
Inexpugnable, (adj.) anorchfyg- 

ol, anorefgynnoL 
In extinguish ABLE, (adj.) anni- 

ffbddadwy. 
lNtXTRiCABLE,fadj,)dyry8,rhwyft- 

rus, ni elHr ei ddattod* 
Infallibi'lity, (f.) anffaeledig'' 

acth. 
Infallible, (adj.) anffaeledlgyang* 

hyfeilijorhadwy. 




IN 

7o iNFAME, (v. a.) enllibio, go- i 

ganu, anfrio. 
1'n FAMOUS, (adj.) cnllibusjgoganus. 
rNFAMY, (f.) cnllib, hart, gogan, 

anair, gwaradwydd. 
Tn FANCY, (f.) mebvd, mabolacth, 

mabocd. 
Tneant, (f.) maban, aflafar. 
Infanta, {iiib.) titl tywyfogcs yn 

Yfpacn a Phortugal. 
TtJEANTRy, (f.) milwyr traed. 
ffo INFATUATE, ( V. a.) ynfydu, 

gwncuthur yn ynfyd. 
Infatuation, (f.) ynfydhuL 
^ iNFECT,(v.a.) llygrUjlialojeijUynu 
Inflction, (fub.) haint llyn, ym- 
. jlwyf, pla. 

rNFECTious,(adj.)lIyn,gwenwynol 
Infecvndity, (f.) diiFrwythdcr, 

anffrvvythlondcr, hyfprwydd. 
tNFELi'ciTY, (f.) annedwyddwchi 

anfFawd, aflwyddiant. 
7o inf£r, (v. a.), cal'glu oddi wrth, 

tynu oddi wrth. 
I'^NF£RENC£,(£'.)cargliad,canlyniad 
Inferior, (adj.f ilclach, gvvaeJach. 
Inferiority, (fub.) cyflwr ifclach 

neu waelach. 
Infernal, (adj.) uffcrnol,ufFcmig, 
Tnferti'lity, (f.) anffrwythlon- 

■dcb/ 
jTj? iNFE'sT,(v.a.) dygni]ino,moleIlu, 

dygnu, gormefu, plau. 
rNFiDEL, (f.) anghredadyn. 
Infidelity, (f.) anghrcdiniaeth, 

anffyddlondcb. 
I'nfinite, (adj.) anfeidrol, didcr- 

fyn, aneirif, anniben. 
Infi'nity, (f.) anfcidroldeb, an- 

niwedd, anfefuri, 
Infi'rm, (adj.) gvvan, egwan, di- 

nerth, dirym, llefg. 
Inf/rmary, (f.) clafdy, clufend^ 

clcilion. 
Infi^rmity, (f.) gwendid, eiddil- 

wch, anghyfnerth. • 
In firmness, (f.) gwendid. 
*To inflame, (v. a.) ennynnu, cyn- 

.neu, lofgi, pocthi ; cyffroi. digib. 
Inflammable, ( acjj. ) hylofg , 

hawdd c! ennvnu. 
Inf L A n: m at iON,(f.)cnnynfa,llorgfa, 

poethfa, tanMc. 
In FL a' ncN, (iV) ymchv-'jdd^ dym- 

€hv/v'dd. 



r N ' 

Inflexible, (adj.) anhyblyg, U' 

yflumiol," anVftwyth. 
Inflexibleness, } (f.) anhybJyg- 
Inflexibi'lity, 3 rwydd,anyft- 

wythdra. .' • 

To infli'ct, (v.a.)cofpi. 
Tneluence, (f.) dylanwadycffaith. 
To influence, (v. a.) dyienwi, 

gogwyddo. 
Tn fluent, (adj.) dylenwadol. 
l^NFLUX, (f.) rhediad i mewn. 
To iNFC^LD, (v. a.) goblyga^ 7m- 

letha; cofleidio. 
7*10 inform, (v. a.) rhoi cc^inod, 

hyfpyfu. — dyfgu, addyfga.— cy- 

huddo. 
Information, (f.) copinod, hyf- 

pyiiad .— cyhuddad.— addyfj^d, 

I""/"*"^' i (f.v cyhnddwr. 
Informer, 3 ^ ' ^ 

Infraction, (f.) drylliad, torriid. 

lo iNFRi^NGE,(v.a.} tom, trofeddu. 

— diftrywio. 

In F R i^'n G £ M £ N t, (f. ) troicddiad. 
To iNFifsE, (v. a.) bwrw i mewn, 

tywallt yn.— rhoi arial, neu galoD, 

neu gylTur. 
Infusion, (f.) ty walltiad i mcwn. 

— calonnogiad. 
To ingeminate, (v.a.)dyblu. 
Ingemination, (f.) dybliad. 
In G E N E R A te, (adj . ) Edr. Innate. 
lNGtNious,(adj.) cy wraintjcclfydd. 
Ingenuity, (f.) cywreinrwyddr 
Ingi^nuous, (adj.) rhydd, oneft.— 

dylcdog, breiniol, bonheddig. 
Inglorious, (adj.) diglod, anhy- 

glod, anenwog. - 

Trgot, (f.) clamp o aur, arianj^f. 
To ingraff, (v. a.) impio. 
Ingrateful, (adj.) anniolchgar. 
To ingratiate, (v. a.) ymlwgoi 

fFafor un, ynnill ffiEifor un. . 
lNGRATiTUDB,(f.)anmolchgarwcli. 
Ingredient, (f.) cyffyr.'^PlM.cf' 

ffyriau. 
lNGREss,(f.) mynediadimewn^dy- 

fpdfa. 
lNGRESsiON,(f.) mynediadimcwn. 
7'<? ingulph, (v. a.) llyngcu, traf* 

lyngcu.— taflu i.agendor. 
To inha'bi t, (v.a.) prefwylio,tngo, 

cyfannedda. 
Inhabitable, (adj ..) cyfanneddolr 

fcrigianiioL I^' 



I N 

Inhabitant, (f.) trigiannydd, prc- 

fwyliwr, cyfanneddwr. 
In H E RENT, (adj . ) glyn wrth beth, 

yn bod mcv^n peth, cynhenid. 
% INHERIT, (v.a.) etifeddu, meddu, 
' meddlannu. 

Inheritable, (adj.) treftadol. 
Inheritance, (iub.) etifeddiaeth,. 

treftadaeth. i 

Inheritor^ (f.) etifcdd. 
InKesion, (f.) mewnlydiad. 
Tij inhi'bit, ( V. a. ) gwahardd, 

rhwyllro, gwarafun, attal, lluddias. 
Inhibi^tion, (fub.) gwaharddiad, 

gwarafun, lluddias. 
Inhospitable, (adj.) diletteugar, 

diletty, anghroefawus. 
Inhospitality, (f.) aflettcugar- 

wch, anyfpydwriaeth. 
Inhuman, (adj.) anfwyn, anfoef- 

gar, creulon, annhirion- 
Inhumanity, (f.) anhynawfedd, 

cfreulonder. . 
To INJECT, (v.a.) taflu, neu ergyd- 

k) i mewn. — taflu ar. 
Injection, (f.) tafliad i mewn. 
Ini'mitable, (adj.) annilynol, di- 

ganlynadwy. 
To iNjoiN, (v.a.) Edr. Enjoin, 

lNi'QuiTOus,(adj.)anghyiiawn,anr 

union. 
lNi'quiTY,(f.)anwiredd, cam, trof- 

cdd, anghyfiawnder, camwedd. 
Ini'tiaL, (adj.) dcchreuol. 
To ini'tiate, (v.a.) dechreu; egi 

wyddori, rhoi yr addyfg cyntar, 

dechreu ar, neii mewn peth. j 
Initiation, (f.) cychwynlad, del 

chreuad un mewn rhyw gclfyddi- 

yd neu radd. 
Injudi'cial, ( adj. ) anghyfreitlb- 

Ion. 
Injudi^cious, (adj.) annoeth, ang- 

all, heb farn na deall. ; 

Inj.ijnction, (fub.) gorcliymmyn, 

archiad; gwaharddiad. j 

y^i'wjURE, (v.a.) gwncuthur cad, 

camweddu, farhau, niweidio, co- 

Uedu. j 

Injurious, ( adj. ) farhaus, ang- 

hyfiawn, camweddus, niweidio). 
Tnjury, (f.) cam, camwedd, trof- 

cdd, farhad, fiiwcid, colled, —*• 

gogan, gwarthadi ! 



I N 

Injustice, (fub.) anghyfiawndcr, 

camwedd. 
Ink, (f.) du, du yfgrifennu. 
rNKHORN, (f.) com du. 
Fnkle, (f.) vfnoden, incl. 
Tnklino, {() anvyddoccad; hyC- 

pyiiadj fibrwd. 
Tnlano, (f.) canoldir. 
Tnland, (adj. ) ynghanol y tir, 

ym mhell oddi wrth y mor* 
To inlay, (v.a.) amrywio a choed 

o wahanol liwiau.— — addurno ag 

amiyw liwiau, ' i 

Tnlet, (fub.) dyfodfa i mewn, 
.fforfd. 
Tnmate, ( fub. ) cytty, llettywr, 

gweftai. 
Inmost, (adj.) pella i mewn. 
Inn, (f ) Hetty, gwcftfa. 
rNNATE, (adj.) cynhenid, cynhwy- 

nol, anianol, wedi ei eni yn un. 
Tnner, (adj.) tufewnoi.— nes i 

mewn. 
rNNBRMOST, (adj.) Edr. Inmoft, 
rNNHOLDER, > (f.) tafaifnwr, lictty- 

rNNKEEPER, 3 . Wr. 

Tnnocence, (f) diniweidrwydd, 

dieuogr\;i^ydd, gwiriondcb, digr- 

gyweddwch. 
Innocent, (adj.) diniwcid, dieu- 

og, diddrwg, gwirion. 
To i^NNOVATE, fv^.a.) ucwyddu, ad- 

newyddu. 
In NOV action, (f.) newyddiad ; cyf- 

newidiftd trtvy arferion newydd. 
Innoxious, (adj.) diddrwg,. &c. 
Innuendo, ( f. ) awgrym, copinn 

pd anunion. 
Innumerable, (adj ) ancirif, an- 

•hyrif, afrifcd. 

To inoculate, (v. a.) impio. 
Inoculation, (f.) impiad. 
Inoffensive-, (adj.) didramgwydd, 
.diniweid, gwirion. 
Inofficious, (adj.) anghymmwy- 

nafgar. 
Inopihatb, (adj.) annifgwyladwy. 
Inqrqin.a.te« ( adj. ) annhrefnus, 

afreolaidd. 
rNC^UEST, (f.) chwiliad, holiad. 
Inqi'i'btude, (fub.) aflonyddwch, 

cythrwfl' 
TV inqjji're, (v. n.) ymofyn, ym- 

orol, ymgais, gofyn, chwilio. 
Aa 3 In- 




1 N 

Inqui^ry, (f.) ymofyniad, holiad, 

chvviliad. 
Inquis/tion, (f.) chwiliad, hol- 
iad. chwil-lys yn y gwlcdydd 

pabaidd i holi, ac i gofpi herctic- 

iaid. / 
Inqu'isitive, (adj.) ymofynol. 
1n<^i'sitor, (f.) chwiliwr, holwr. 
Inroa^d, (f ) cyrch, ymgyrch. 
'lNSANABLE,(adj.)anfeddyginiaeth- 

ol. 
lNSi\'NE, (adj.) ynfyd, gorphwyll- 

us, gwallgofus. 
Insa^'tiable, (adj.) gwangcus, di- 

-^vala, anniwall. 

Insatiableness, {{.) gwangc. 
fa inscri'be, (v.a.) yfgrifcnnuarj 

argraffa. 
Inscri''ption, (fub.) yfgrifenniad, 

yfgrifen; argraff, titl. 
Ins CRUT able, (adj. )anchwiliadwy. 
I'nsect, (f.) pob math o bryf, a 

fo megis trwch yn ei ganol, me- 

■gis gwenyn, gwybed, &c. 
rN8ECURE,(adj ) aniicr, anniogel. 
Insecurity, (f.) anficnvydd, cn- 
'bydrwydd, anniogel wch. 
Insensibility, (f.) annhcimlad- 

rwydd, anfynnioldcb. 
Insensible, (fldj.) anfynniol, an- 

nhcimladwy. 
Inseparability, ( f. ) diwahan- 

rwydd. 
Inseparable, (adj.) diwahanol, 

anneillduedig, anhyran, anhyb- 

arth. 
To lusERT, (v.a.) gofod i mewn, 

neu ym myfg. 
Insertion, (f.) gofodiadymmyfg. 

— yr hyn a ofodir ym myfg pcth- 

au eraill. 
'I^nside, [{.) y tu mewn. 
Ins/dious, (adj.)dichellgar,twyll- 

odnis. 
Insi'ght, (f.) gwybodaeth o ran- 

nau tufewnolpeth, adriabyddiaeth. 
Insicni^ficance, ^(fub.) afles, an- 

fuddiolder. 

Insigni^ficant, (adj.) anolo, di- 

bwys, diganlyniacth. hebyft: 

yr iddo. 

Insince're, ( adj. ) ammhryfur, 
fFiiantus, rhagrithiol. 

iNJsj.NCERiTV,(f.) rhagiith, ffuant. 



IN 

To INSINUATE, (v.a.) gwcnhidthi 

io, ymolcithio. — gweiihio ei htin 

i ffafr un arall. dirgel ddwyn 

ar gof. 
Insinuation, (fub.) y wcithrcdo 

ynnill ferchiadau un yn ddirgd. 

•— dirgel ddygiad ar gof, cyfrwys 

grybwylliad. 
Insi'pid, (adj.) diflas, merf. 
To msisTy (v.n.) fefyll ar, parhao 

yn ddiyfgog yn ei arch. 
Insi'tion, (f.) impiad. 
To insnare, (v.a.) maglu, bydd- 

aglu, rhwydo* 
iNsd'ciABLB, (adj.) anghymdcidi- 

gar, anghyfeiJlgar. 
Insolence, (f.) balchder, tralia, 

gorhydri, rhyfyg. 
rNSOLENT, ( adj ) balch, traliaus, 

rhyfyg us. 
Insoluble, (adj.) diddattod, dioll- 

wng. 
Inso'lvent, (adj.) didal, anabl i 

dalu. (fub.) un ni ail dalu ci 

ddyled. 
Insolvency, (f.) analluogrwydd i 

dalu dyled. 
Insomuch, ( adv. ) yn gymmaiat, 

hyd oni. 
To inspect, (v.a.) golygu, cdrych 

dros, edrych i mewn. 
Inspection, (fub.)^.golygJad, ed- 

rychiad, bwriad golwg, chwiliad. 
Inspiration, (f.) a^adliad. — yf- 

prydoliaeth. 
7(?iNsp/RB,(v.a.) chwythu i mcwCL, 

anadlu ; yfprydoliaethu. 
Instability, (f.) anwaftadrwydd, 

anwadalwch. 
Inst/ble, ( adj. ) anwadal, in- 

waftad, anfefydlog, anfafadwy. 
?'0 install, (v a.) graddio, ttrado, 

dodi mewn meddiant oryw fwydd 
Installation, (f.) urddiad,gradd- 

iad< . 
Installment, (f.) graddiad. 
rssTANCE, (C) tae^ erlyn, aftudr 

rwydd. efampl, iiampl. 

To i^NsTANCE, (v.n.) Aox cfamj)!. , 
Tnstant, (adj ) taer, aftud, dynl. 

— — diattreg, buan. 
Tnstant, (fub.) munud, y fuDud 

brefennol. y mis prefennpl. 

Instantaneous, (adj.) diattrcgi 
.difymmwth. 



1 N 

iNSTANTANEOtJSLy, 7 (adv*) yn y 

FmstaNtly, j ;nan, yn 

ddiattreg, mewn munud. 
TI7 INSTATE, (v. 11.) gofod nicwn 

rhyw radd, neu gyflwr. 
IwsTAURATiON, (f.) adfcriad, ad- 

newyddiad. 
Instead, (adv.) yn He. 
Instep, (f.) mwnwgl troed. 
To i'nstigate, (v. a.) dirio, cyfF- 

roi, cynnhyrfu, annog i wneuthur 

drwg. 
Instigation, (fub.) cyffroad, an-' 

nogiad. 
To insti'll, (v. a.) bwnv i mewn 

bob yn ddeigryn, dcfnynnu i 

xnewn.— -tywallt yn ddirgel i'r 

meddwl, 
^ InstiTnct, (f.) annog, cyiFro, fym- 

byliad, rhyw allu tufewnol ag fy 

yn cymmell crcaduriaid direfwm 

i weithredu. 
Insti'nctive, (adj-) annogaethol, 

a gymmhello i weithredu, heb, 

neu o flaen terfyniad yr cwyllys. 
To Institute, (v. a.) gofod, fef- 

ydlu, ordeinio, appwyntio.— hy- 

fforddi, addyfgu. 
Institution, (f) fcfydliad, gof- 

odiad, appwyntiad, ordeiniad. 
To instruct, (v. a.) hyfForddi, 

addyfgu, athrawu, cyfarwyddo. 
Iw8TR.i^''cTioN, (f jhyfForddiadjadd- 
yfg; athrawiaethj cyfarwyddiad. 
Instructive, ( adj. ) athrawus, 

athrawiaethol, addyfgiadol. 
Tnstrument, (fub.) ofFeryn, dod- 

rcfnyn, ermyg, arf, peiriant. 
Instrumental, (adj.) ofFerynol. 
Ini uF FE R A B LE,(adj .janoddefadv^T". 
Insuffi'ciency, ( f . ) annigonol- 

rwydd, anallu. 
IhsvffI'cient, (adj.) annigonol, 

anabl, analluog. 
Tnsult, (f.) farhad, rhyfyg, gwat- 

wor rhyfygus. 
To ivsjfhT, (v. a.) farhSu, dirmy- 

gu, gwneuthur ymffroft ar un« — 

gofod ar, rhuthro, cychwyn. . 
Ins uper ABLE, (adj) anoifody an- 

orchfygol. 
JnsupportaB'Le, (adj*) anoddefol, 

na ellir ei dwyn, neu ddioddef. 
Insurance, (f.) ficrwydd i wncud 

i fynu golUd UoBgauy iaarfiando 



IN 

laeth, &c. a gollir, neu a gym^ 
merir, neu dai a gant wa]l gaif 
dan, ar gyfrif fwmm o arian a dal- 
iryn flynyddol. 

To insure, (v. a.) ymrwymo i 
wneud i fynu golledion llongau, 

.,&c. &c. « 

Insurrection, (fub.) gwrthryfel, 
terfyfg. 

Tnteger, (f.) ycyfanobcth. 
Tnteoral, (adj.) cyfa^^ cyfan- 

gwbJ, cyflawn, holW. 
iNTifoRiTY, (f.) uniondcb, oneft-r 

rwydd, anlJygrcdigaeth, purdeb. 
Tntbllect, (f.) deall, fynwyr. 
Intellective, (adj.) deallawl, 

dealladwy. 
Intellectual, (adj-) deallawl, a 

berthyn i'r deall. 
lNtLLLiGB.NCE, (f) copinod, hau-^ 

es, cyfarwyddyd. ^— dealldwr- 

iacth. 
Intelligent, (adj.) dcallus, dc- 

allgar, fynhwyrd. 
Intelligible, (adj.) dealladwy, 

hyddeall. 
Intemperance, (f) anghymmed- 

rolder, anardymmer^ stoardym- 

mherufrwydd. 
Intlmpbratb, (adjv) anghymmed- 

rol, anardymherus. 
IntEmperature, (f. ) anardyiu- 

mer.* 
Tif INTEND, ( V. a. ) bwriadu, am- 

canu. 
Intkndanti (f.) dirprwywr, go- 

lygwr. 

Intendment, (f.) aitican. 
Intense, ( adj. ) difri, ncrthol; 

pryfur, tragwrandawus. 
Intent, (adj.) difri, pryfur, dyfal. 
IntEnt, (f.) amcan. 
Intention, (fub.) bryd^ bwriad, 

amcan, meddwl, arfaeth, tuedd. 
Intentional, ( ad}.^ ) bwriadof, 

gyd a bwriad. 
In T E N T I v^,(adj • )difri,dyfal,pry fur, 
IntEntnbss, (f.) dyhlwch. 
To inter, (v.a.) claddu*. 
Intercalary, (adj.) a roir yng- 

hyfhvng. IntercaUry daysy dydd- 

iau gory md dwyn. 
Intercalation, (f.) gory»4dyg-« 

iad. 



I N 

7iiNTERCEDE,(v.n.) myncd rhwng, 

cyfryngu, ciriol. 
TV INTERCEPT, ( V' a. ) ihwyftro, 

Iluddias ; dal ar y ffordd ; rhag- 

flacQU. 
Intercession, (fub.) cyfryngiad, 

ciriplady eiriolaeth. 
Intercessor, (f.) cyfryngwr, eir- 

iohvr. 
To interch/nce, (v.a.) newidio, 

cyfnewid, arallu. 
Ihtercuance, (f.) ncwidiad, cyf- 

newidiad, aralliad. 
Interch/mceable, ( adj. ) cyfne- 

widiol, ar gylch. 
TNTkRCOURse, (f.) cwrmeriaeth, 

cywcithas, newidwriacth.— cym- 

mundeb. 
To imterdi''ct, (v. a.) gwahardd, 

gorafuh .— y fgymmunq. 
Tnterdict, (1.) gwaharddiad, yf- 

gyminunad. 
Tnterest, (f.) budd, mantais.— 

rhann.— Hog, ufuriaeth. 
TV interfere, (v. n. ) cyfiyngu, 

myned rhwng, ymyrru.— gwrth- 

ladd, gwrthwynebu. 
Interjection, (f.) taflodiad. 
Fnterim* (adv.) yn y cyfamfer. 
To interllave, (v. a.) rhwymo 

ilyfr a gofod dail gwynion rhwng 

pob dalcn. 
Interior, (adj ) ncs i mcwn; tu- 

fewnol. 
To interline, (v. a.) yfgrifcnjiu 

rhwng. 
Interlineation, (f.) dhvygiad a 
. yfgrifcnnir rhwng llinellau Uyfr. 
Interloci/tion, (f.) cydymddi- 

ddan. 
Ti? interlope, (v. n.) rhagbrynu. 
. » ' attal mafnaoh.— mafnach 

hcb dnvydded. 
JEnterlc^per, {{') marliandwr hcb 

drwydded, neu.un a bryno ac a 
. wertho heb rydd-did ganddo. 
Tnterlude, (f ) Edr. F/irce. 
To intermiTddle, (v. n.) ymyrru 

ag achoiion rhai eraill. 
•Intermediate, (adj.) cyfryngol. 
iNTiRMENT, (!".) claddiad. 
-*r*. 'wtermi^ngl^, ( v. a. ) cym- 

myfgu, cydgymmyfgu. 
'Jr.TRRMi'. 3 ION, (f.) fcibiant, ham- 

dden, yfpaid, gorph\vys,.toliad. 



in 

To iNTERM](^T, (v. n.) pcidio drot 

amfer, dyfpeidio. 
Intermi^ttivc, (adi.) yn pcidi# 

dros amfer, yn dyfod ar droeon. 
To intermix, (y.) cydgymmyfgu. 
Intermi^xture, (f.) cymmyfgcdd- 
Internal, fadj,) tufewnol. 
Interpolation, (f.) angwancgiad 

at law yfgrifen, ncu lyfr. 
To iNTEJiPosE, (v.) myned rhwngi 

cyfryngu. 
Interposition, (fub.) cyfryngiad, 

gofodiad rhwng. 
To intj^rpret, (v.a.) deongli,qrf- 

ieithu, lladmeru. 
Interpretation, (f.) deonglad,, 

lladmeriacth, cyfieithiad, dinud. 
Iiit£Kpreter> (fub.) deongliwr 

Iladmerydd, cyfieithydd. 
Interregnum, (fub.) y cyfrwng 

rhwng diwedd y naill frenhin, a 

dechreuad y Hall. 
To interrogate, (v.a.) gofjo^ 

holi. 
Interrogation, (fub.) cwcftiwn, 

gofyniad, holiad. ■ ■ y cyfryw 

nod [?] 
Inter ad^G at I VE, (f.) y rhagenw, 

pwy ? beth ? a arferir mewn 

gofyn cweftiynau. 
Interrogatory, (f.) c^cMwn. 
TViNTERRUPT, (v.a.)^torriarchwcdl 

un; rhwyflro, lluadias. 
lNTERRUPTioNj(f.) rhwyftf, attrf^ 
To INTERSECT, ( V. 3. ) tOHri ytt y 

canol. 
Interse'ction, (fub.) y pwyntllc 

bo llinellau yn croefi 'r gilydd. 
To INTERSPERSE, (v.a.) gwafgaHl 

ym myfg. 
Interval, (f.) cyfrwng. 
To INTERVENE, (v. n. ) cyfJyBgOi 

dyfod rhwng. 
Intervention, (fub.) cyfryngiidi 

dyfodiad rhwng. . 
Intervi'ew, (f.) cyfarfod, ymgy- 

farfod, golwg ar y naill y Hall. 
Ttf INTERWEAVE, (v.R.) cydwau. 
Intestate, (adj.) a fo farw yn 

ddilythyr cymmun. 
Inte'stine, (adj.) tufewnol^ a fo 

o fe wn .— — — cartrcfol . 
Intestines, (fub.) ymyfgarocdd, 
-.pcrfcdd. 

Ti 



I N 

iT!; INTHRAL9 (v.a.) Edr. Enthral, 
^0 IN THRONE, (v.a.) Edr. Enthrone, 
Tntimacy, (fub.) cyfcillgarwCh, 

cydnabod, cyfelllach. 
rNTiMATB, (adj.) agpsj cuycuaf, 
' carediccaf. 
r«TiMATE, (f.) car, cyfaill^cyd- 

ymaith. 
To i'nti mate, ( v. a. ) crybwyll, 

mynegi, arwyddoccau. 
Intimation, (f.) crybwylliad, ar- 

wyddoccad. 
7o iNTi'MiDATE,(V'.a.) ofhi, brjiw- 

ychu, peri ofn j digsdonni. " In- 

Jimidates the brave.'* Irene ^ 
Intire, (adj.) Edr. E/^/w. 
Fnto, (prep.) i. 
Intolerable, ( adj. ) annioddefol, 

annioddefadwy. 
f(? INTOMB, (v.a.) E4r. Entomb, 
to INTOXICATE, (v. a.) meddwi, 

brwyfgo. 
Intractable, (adj.)afreolus, an- 

hydyn, anhydrin, anhywedd, 

gwrthnyiig. 
iNTR/cTABLENEse, (f.) gwrthny- 

figrwydd, anhydynrwydd. 
7i INTRENCH, (v. n.) Cyiiimeryd 

tnds-feddiant. amgylchu lie 1 

chlawdd, neu gwtter. 
tNTRENCUMENT, ( f . ) amgylchiad 

lie a chlawdd. 
Intrepid^ (adj.) diofn, diarfwyd, 

diddvchryn. 
Intrepidity, (f.) eofnder, eondei', 

liyder, glewdcr. 
Tntricacy, (f. ) aflniii, dyryfni, 

anhawTdef. 
Tntricate, (adj.) aftrus, dyrys, 

dyryfedig.— tywyll ; anhawdd. 
Intri^gue, (f.) cynllwyn; dichell, 

yftryw. 

To imtri^gub, (v. n.) cynllwyn. 
Jntr/nsic, } (adj.) tufewnol; 
Intr^ KSiCAL, 3 ynadoei hun, yn 
, ei nattur ei hun, naturiol. 
7ViNTR0DucE,(v.a.) dwyni mewn, 
. dwyn i ynjarreriad ; dechreu. 
Introduction, (f.) dygiadimewn 

-— rhagymadrodd . 
tNTRODUCTORY, (adj .) rhagflacnol, 

blaenorol. 

ri i-ntrude, (v.n.) gwthio i mcwnj, 
. dyfod i mewn heb wahoddiad^ neu I ymgais, yrilofyniad, 

gennadti-cyxTxmerydrtrais-fcddiant 



IN 

IntrtTsIon, (f.) gwthiad i mcwir 

heb g6nnad. — gormes, trais-fedd- 

iant. 
% iNTRifsT, (v.a.) ymddiricd, hy- 

deru, rhoi ymdcKried* 
INti/i'tioH, (C) gOlyjgijfd, gweled- 
' iad. 
liituifivE, (adj«) a ellif ei ganfod, 

gweladwy. 
iNTUMifscEifcE, (f.) dvwydd, ym- 

chwydd. 
To INVADE, (v.a.) cyrchtl, rhuthro, 

gofbd ar, <^yinmeryd gafael ar. 
Invalid, (adj.) gwan, egwan, di- 

rym, dirierth. 
Inval/d, pton. hf^aleedf (f.) Mtt 

filwr, neu un a ddibrbjmio ryW ni- 

weid a^ gwnel yn aftghymmwys i 

ryfel. 
To iNVALiDATB, (v. a.) gWRtthau^ 

gwahhychu, eiddilo. 
Invali'dity, (f.) gwendid, gWan- 

der. 
Invaluable, (adj.) rii*s gellir ci 

brifio. 
Invariable, (adj.) fafadwy, diyf- 

gcJg, anghyfnewidiol. 
Invasion, (f. ) cyrch, ytnofodiad. 

— gormes, trais. 
Invective, (fub.) dychan, gogan- 

air, enllib, fenn. 
Inve'ctivb, (adj.) fengar, goganus, 

cableddus. 
To INVEIGH, (v. a.) fannu, cablu, 

goganu, dychanu. 
To INVEIGLE, pron. Inveegley{v,z,) 

twyllo, hudo, dcnu, cildwyfo. 
To INVENT, (v.a.) dyfeiiio, dych- 

ymmyg, ffugio. 
Invention, ( f. ) dyfais, dychym- 

myg, ffug. 
Feventory, (fub.) theftroddod- 

refn. 
Inve'rse, (adj.) gwrthwyneb. 
Inve'rsion, (f.) gwrthdroadjgWrth- 

dro, ymdro. 
To invert, (v.a.) gWrthdrbi, ynli^ 

droi, troi yn y gwrthwyneb. 
To invest, (v.a.) gwifgo. — donio; 

urddo,' graddio. — -gwarchau. 
To investigate, (v. a.) "olrhain, 

chwilio allan. 
Investigation, (fub.)' chwiliad^ 



Jn« 



XwvnTERACT, (fub.) hir barhad o 

ryw bctb drwg. gwTthnyfig- 

rwydd.— -hir barhad clefyd. 
Inveterate, (adj.) hen, arferol; 

gwrthnyflg, cyndyn. 
Invidious, ( adj. i) cenfigennus, 

cynghorfynnus, maleifus. 
T# iNVi^coRATE, (v. a.) ciyf hau ; 

calonnogi ; rhoi arial. 
Invi^NCIble, (adj.) anorfod, an- 

orchfygol, anorefgynnol. 
Imvi'^olable, ( adj. ) dihalog, di- 

Iwgr. — annhorradwy, ni's dylid 

ci dorri. 
Invi'sible, (adj.) anweledig. 
Invitation, (f.) gwahodd, gwa- 

hoddiad, galwad. 
To. iNVi'^TE, (v.a.) gwahodd j denu. 
Inundation, (f.) Ilifddwfr, llifeir- 

iant, rhyferthwy, morgymlawdd. 
To i'nvocate, (v. a.) galw ar. 
Invoca'tion, (f.) ymalwad mewn 

gweddi, ymoralwad, ymgyfarch, 

galwad am borth. 
Invoice, (f.)cofreftrol\vythllong. 
To INVOKE, (v.a.) gweddioar, galw 

ar, ymbil ar. 
To INVOLVE, (v.a.) goblygu; mag- 

lu, dyryfu; cymmyfgu. 
Involuntary, (adj.) anfoddlon, 

anewyllyfgar; angenrhcidiol. 
To INURE, (v.a.) cynnefino, arfcru. 
Inutility, (f.) afles, anfuddiolder. 
Invulnerable, (adj.) anhyfriw, 

diarcholladwy. 
Tnw ard, (adj.) tufewnol,oddifewn. 
Tnwards, (f.) perfedd. 
To in WRAP, (v. a.) ymdroi, plygi i 

mewri, troi mewn, rhwymo mewn; 

dyryfu. 
Job, (f.) gorchwyl. 
Jockey, (1.) marchogw/. 
To jrfcKEY, (v.a) twyllo. 
Jocose, (adj.) llawen, digrif, di- 

fyrr, cellweirgar, arab. 
Jocular, (adj.) cell weirus- 
To jog, (v. a.) yfgydwyd, yfgyttio, 

iiglo. 
Joe, (f.) yfgyttiad, yfgytfa. 
To jOGGtfE, (v.n.) figlo, yfgydwyd, 

honcian* 
TV JOIN, (v.a.) cyflylltu, cwpplyflu, 

cvdio, uno. 
Joiner, (i.) facr coed^ 



I R 

Joinery, (f.) y gelfyddyd o gydig 

- coed. 

Joint, (f) cymmal. — cydia"d. 

Joint, (adj.) cyd. 

Joi'nture, (f.) agweddi, ctifcdd- 

iaeth a fcfydlir ar wraig. 
Joist, (f.) dift, trawft. 
Joke, (f.) digrif air, cellwair, cyt- 

gam, cymhwedd. 
To JOKE, (v. n.) cellwair, cytgam. 
Jole, (f.) pen pyfgodyn. 
Jollity, ? ( f • ) llawenydd, di- 
JoLLiNEss, 5 grifwch,difyrnvch; 

dillynrwydd. 
Jolly, ( adj. ) tacclus, trwfiadus, 

hoyw.— llawen, difyrr, gwych; 

hocnus. 
TijoLT, (v.n.) figlo, yfgyttiaw,yf. 

gyttian, honcian. 
Jolt, (f.) yfgyttiad, huppynt. 
Jolthead, (f.) hurthgcn, hurQm, 

dyn dwl. 
To JOSTLE, (v. a.) ymhyrddo, taro 

yn erbyn. 
Jot, (f.) mymryn,tippyn,iot,iliirf| 

V. 1 8. 

ovial, (adj.) llawen, difyrr. 
Journal, (f.) dydd lyfr, rhyfbdr. 
Journey, (f.) taith, hynt, hclpt, 

treigl, ymdaith, fiwmai. 

ourij'evman, (f.) gwcithiwr hur, 
Journey WORK, (f.) gwaith hiir. 
Joy, (fub.) llawenydd, gorfoledd, 

difyrrwch, diddanwch. 
J o' Y F u L , ( adj . ) llawen, gorfolcddus. 
Joyous, (adj.) Uawcn, difyrr, dig* 

rif, hocnus. 

I R 
Ir/scible, (adj.) digllon,'£fromiB| 

drygnawfus, fiomgar. 
Ire, (fub.) dig, digter, digllpncdd, 

Hid, bar* 
Tris, (f.) yr enfys, bw:a gwltw. 
Ir'ksome, (adj.) dygn, blin, pocn- 

us, llafurus. 
Tron, (f.) haiarn. 
To i'ron^ (v. a.) caboli, gwaftatw 

a haiarn. 
lROMiCAL,(adj.) gwawdaidd,gw{tt- 

worllvd. 



Iron y, (f. ) gwawdiaith, gwawdair. 
To i'r radiate, (v. a.) difglcirioj 
gwneuxhur yn ddifglair, goleuo. . 
Irrational, (adj.) afrefymmol. 

&.1 






I § 

Irreconcx'leable^ (adj.) ang- 

hymmodol. 
In RECOVERABLE, (adj.) amr/goll, 

anefgor, anefgorol, anniwygiol, 
. anfeddyginkethol. 
Irrefragable, (adj.) diwrthladd, 

didorr, diymwad. 
Irrefutable, ,(adj.) dilyfiant, di- 
ymwad. 
Irregular, (adj.) afreolaidd, af- 

reolus. 
Irregularity, (fub.) afreol, an- 

nhrefn. 

Irreli^gion, (f.) ax^hrefydd. 
Irreli^gious, (adj.) anghrefydd- 

ol, anfucheddol, annuwiol. 
Irremediable, (adj) difcddyg, di- 

ymwared. , 

Irreparable, (adj.) amrygoU, 

anefgoroU 
Irreproachable, ( adj. ) digatl, 

diwradwydd* 

Irre PROVE able, (adj.) difai. 
Irresi^stible, (adj.) anwrthwy- 

nebol, anorchfygol, anocheladwy. 
Irri^solute, (adj.) anwadal, an- 

waftad, anfeFydlog. 
Irresolution, (f) anwadalwch, 

anwaftadrwydd. 
Irretrievable, (adj.) Edr. Irre- 

C6verable. 
Irri^verence, (fub.) ammharch, 

dianrhydcdd, anfoefgarwch* 
Irreverent, (adj.) dibarch, ain- 

xnharchus. 
Irreversible, (adj ) anghyfnew- 

idiol, diadlam. 
Irrevocable, (adj.) diadlam, an- 

nyfyn, ni ellir ei alw yn ol. - 
T0 i'rritate, (v.a.) cyftroi, cyn- 

nhyrfu, cynneu Hid, ennyn llid, 

aijnog. 

Irruption, (f.) rhuthr, cyrch. - 
Is, ie, yw, ydy w, do. 
Tsicle, (f.) pibonwy. 
Island, prgn. Hand, (f.) ynys. 
Islander, pron. liander^ (f.) trig- 

iannydd ynys. 
Isle, pron. lie, (f.) ynys. 
I'ssuE, (f.) diwedd, canlyniad.— — 

mynediad allan.- rllynnor, di- 

fcrlif. hil, hiliogaeth, eppil. 

To issue, (v. n. ) deillio, ffxydio, 

mtyned allan. — : danfon allan 

trwy awdurdod. 



jIsth'mus, (f) gwddf dir He bo 

I deufqr yn dyfod yp agos ynghyd. 

Itch, (1.) y qrafu. — Fig, tacrddy- 

muniad. 
7i itch, (v.n j cofi, yfu Fig* 

hiraethu ar ol rhyw beth. 
Item, (adv.) hefyd, felly, a hcfyd. 
Item, (f.) Edr. Hint. 
Itinerant, ( adj.) teithiol, yra- 

dcithiol. 
Iti'nerarv, (f.) teithlyfr. * 
Jubilee, .(f.) gwledd gvhoeddus ; 

amfer o orfoledd,jubiTi,Z^.25.9. 
Jucundity, (f.) hyfrydwch, di- 

fyrrwch, digrifwch. 
Judge, (f.) barnwr, batnydd, yn- 

ad, braWdwr. ^ 

To JUDGE, (v.) barnu. 
JtjDGEMENT, (f.) barn, barnedig- 

acth, brawd, dedfryd. 
Judicatory, (f.) llys cyfiawnder. 
Ji/dicature, (f.) y gallu o roddi 

barn. 

Judicial, (adj.) barnol, brawdol. 
ud/cious, (adj.) fynhwyrol, call, 

doeth. 
Jug, (f.) yft^n. 
7(7 JUGGLE, (v.n.) Uedrithio. 

uggle, (f.) hfid, twyll. ^ 

UGULAR, (adj.) gwddfol. 

uiCE, (f.) fug, fudd, nodd. 
Juice LESS, (adj.) difddd, dinod: 
JuiCY,(adj.)llawnfLidd;llawnnodd. 
July', (f) gorphenhaf. 
To JUMBLE, ( V. a. ) cydgymmyfg, 

dyfyfgu, annrhefnu. 
Jumble, (f.) cymmyfg. 
To JUMP, (v. n.) llammu, neidio, 

trychneidio. 
Jump, (f.) naid, llamm, darwen. 
Jx/ncture, (f.) cyfTwUt, cyd, cym- 

mal. amfer barn, 

UNE, (f ). mehefin. 

uNipR, (adj.) ieuach, ieuangach. 

UN RET, (f.) ammheuthun. 
^ UNTO, (f ) Edr. Cabalf. 
TvoRY, (f.) dant yr eldphant,ifori. 
Jurat, (f.) feneddwr. 
Juridical, (adj.) a bcrttyn i l^s. 

cyfiawnder, 
JuRisDi'cTiON, (f ) rhaglawiacth^ 

yngneidiaeth. 
Jurisprudence, (f.) ^wybodacth 

o'r gyfraith. 

JuROR> 



J u 



J1/&0R, (f ) rhcithwr. 

'uRY, {(.) rheithwyr. 
URYMAN, (f.) rhcithwr. 
VST, (adj.) iawD, uniawn, cyf- 
iawn; cywir, manol. 

Justice, (f.) cyfiawndcr, union- 
debt barn. 

Justice 0/tbefiace, uftus ohcdd- 
wch. 

Justipi'able, (adj.) acllireigyf- 

iawnhau. 



J u 

JusTiFiCATiONy (f.) cyfitwnhad* 
To JUSTIFY, (v.t.) cyfitwnhati^ain- 

ddifiyn. 
Justly, { adv. ) yn gyfiawn, yn 

uniawn. 
Justness, (f.) iawnder, uniondeb, 

cywirdcb. 
To JUT, (v.n.) faethn allan. 
Juvenile, (adj.) ienangc. 
Juveni'lity, (fub.) ieaangceidd- 

rwydd* 



Kalekper, (f.) calendar. j 

To RAW, (v.Ti.) cogor fcl cog. 

fran. 
To keck, (v. n.) hachio, bod 5m 

barod i chwydu. 
Keel, (f.) gwaelod llong. 
Keen, (adj.) Uym, awchus; yft- 

rywus, fFraeth, ffalfl. 
Xesnmess, (f.) llymder; awch- 

lymrwydd; fFracthder; awydd. 
To keep, (v. a.) cadw. 
Keeper, (f.) ceidwad. 
Keg, {[') baril fechan. 
To KEN, (v.a.) gwcled, canfod, fe- 

lu; gwybod. 
Ken, (f.) golwg, gwclcdiad. 
KENNEL, (f.) cynhordy, t^c^nj 

rhawd o g^n.— canolffob hcol. 
Kernel, (f.) cncwyllyn. 
Kersey, (f.) brethyn garw. 
Ketch, (f.) llong fechan, c^ch. 
Kettle, (f.) callor, pair, efyddyn. 
KETTLEDRUi4,(f.) tabwrdd efvdd 
Key, (f) allwydd,allwcdd,.agonad. 
Kibe, (f.) gibws, gibi, malerth. 
To KICK, (v»a.) troedio, gwingo. 
KidK, (f.) troediad. 
Kid, (f.) mynn« 

T'tf kidnap, (v. n*) lladratta plant, 
Ki'dney, (f.) aren. 
Ki'ldbrkin, (f.) baril fechan. 
To KILL, (v.a.) lladd, dihenyddu. 
Kiln, (f.) odyn. 

Ki'mbo, (adj.) cam, crwm, crwcca. 
Kin, (f.) car, pcrthynas, cyfathrach. 
KiND,(adj.) cymmwynafgar, mwyn, 

cyweithas, tirion. 
KiND,(f.) rhyw,gradd,niath,nattur. 
To ki'ndle, (v.a.) ennyn, cynncu. 



K N 

Ki'ndness, (f.) cymmDvynts, cym- 

mwynafgarwch, cariao, car^- 

rwydd, cyweithafrwydd* 
Ki'ndred, (f.) carenydd, perdijn- 

as, cyfathrach. 
Kine, plur. ofcow^ (f-) gwartheg. 
King, (f.) brenhin. 
Ki^kcdom, (fub.) teymas,brenluii- 

iaeth. 
KINGLY, (adj.) brenlunol. 
Kings-evil, (f) manwyni^i. 
Kt^HSMAN, (f.) car. 
Ki^NS woman, (f ) cares. 
KiRK,(f.) e^wysj cglwysyr Alban, 
Kiss, (f.) cufan. 
To KISS, (v.a.) cufanu- • 
Kit, (f.) cj^h fechan.^ — yftwcc. 
Ki'tchen, (f) cegin. 
Ki T e ,(f.) cut,barcut,bod,byTy,bci7. 
Ki'tten, (f.) ceneu cSth. 
T^ki'tten, (v.n.) dyfbd i chathau. 
Knack, (f) dichell, cel^dyd; 

c)rwrein rwydd. 
Knap, (f.) cnap, talp, telpyn. 
Knapsack, (f.) cod inilwr 
Knave, (f.) dihiryn,' dyn dickell- 

gar anoneil. 
Knavery, (f.) dihirwch, asoneft* 

rwydd. 
Kn aVish, (adj.) drygionuf,tDOi^ 
To knead, (v.a.) tylino. 
Knee, (f.) glln. 
Ttf kneel, (v.a.) penlinio. 
Knell, (f.) clul, cnul, cnill. 
Knife, (f.) cyllcll. 
Knight, (f) marchoe. 
KNt^GHTH00D,(f.)arada8 maiclut' 
To KNIT, (v.a.) gwatt. 
T$ KNIT, /!>, cylymmii. 



K. N 

(f.) cnap, cwgn. | 

ly, (adj.) cygnog. ^ 1 

CK,(v.a.) curo,pwyo,cnocciQ. 
, ({.) cnocc, ergyd, dyrniod. 
:e R, (f.) cnoccwr, mor'ttwyl 



* . 



{{,) cwlwm; cwgn, cnap. . 
rv,(ad]») cygnog,cyly!ranpg. 



« N 
Tq icNOW,^{v.a.)/^w^bodj adnabod;» 
* adwaen.* * . 

Knowledge, (f.) gwvbodaeth^ ad-- 
nabyddiaeth^ ae^ll; aealldwriaetb, 
fynwyr. • * ", . - 

byfedd. ■ ■ . . ,.'" 






■ < <k ^. 



I I >i 



• I 



L A 

! fintcrj.) wele. 

Label, {£') Ikbed. ; • " 

L, (adj.) gwefufol. " 1 

lAToav; (f.) ^weiiSidjr. '■ ' 

nous, (adj.) Jlafurus, -pocn- 

iddedig, traflfeJrthus. 

JR, (f.) \M\XT^ pocn,traflfeith,- 

ed, trcs,. g^vaith, gOrchwyl;- 

^eWyr cfgor. 

JOUR, (v.n.) Uafurio, pocni, 

neryd pocn, ymdtafferthu. — 

lewn blinder neu wewyr efgor 

JRER, (fab:) gweithiwr, gor- 

ihvr, crefFtwr. 

iiNTH, (fub.) lie a Uawer o 

roiau y nddo ^nnodd dyfbd 

hono. Fig, aftrufi, dy- 

(f.) yfnoden, llain, eirionyn, 
rvvy. 

E,(v.a.)cylymmu ag yfnoden; 
lurno ag amaerwy o aur, ar- 
[*fr. — euro. 

1 ABLE, (adj.) rhwygiadwy, 
idwy. 

:erate, (v.a.) rhwgio, dryll- 
irnio, carpio, difynnio. 
RYMAL, (adj.) dagreuoK 
:k, (v. n.) bod mewn eifiau, 
leb. 

(f.) eifiau, diflpyg. 
ER, (f.) barnais felen. 
EY, (f.) troediog, gwas troed. 
?4ic, (adj.) byrr. 
^ixisM, 7 {{.) byrriaeth, byrr 
NisM, J ymadrodd. » 

AKY, (adj.) lloethog. 

(f.) llangc, bachgen, ' 
'r LAD, bachgenyn. 



1 ■ — 

L/ddeb, (fjib.) y%ol; •ifcttting, 

'■ unn^a'. * , 

TixA^w, (v:a.)'l]tvytfco;^yWttio. 

LAnirc, (f.) llv^yth. 

.Ladl^, (f,) lled^d, Hefed. 

Lady, (f.) arghvvddcs. 

Lag, (adj.) pciljit, oW, iSweddaf; 

yn dyfbd ar ol." 
Laical, (adj.) IJ^, Uygol. 
Lair, (f.) gwal. 
Laity, (f.) gwyrHygol. 
Lake, (fub.) llyiin, pwU, liwch, 

merllyn. 
Lamb, (f.) oen. 
Lambkin (f.) oen bach. 
Lame, («dj.) cloff, cfrydd. 
La'mely, (adj.) yn gloff- 
Lameness, (f.) doffni. 
To lam Ait, (adj.) galarn, alaethu, 

cwynfan. 
Lamentable, (adj.) galanis, al-^ 

acthus. 
Lament/tion, (f.) galar, galar- 

nad, alaeth, oernad. 
L/mina, (f.) Uefnyn, Uafn o fettcl. 
Lammas, (iub.) y dydd cyntaf o 

Awft. 

Lamp, (f.) lamp, Mu'gDrn. 
Lampoon, (f.) fenn, gogangctdd, 

duchatigerdd. 
Lamprey, (fub.) llamprai, llofen, 

llyfowen bendoll. 
Lance, (f:.) gwayw, gwaywffon, 

lloft, yftang, faffwy. 
To lance, (v.a.) yfgrafEnio, fleim- 

io. 

Lancet, (f) fflaim. 
Land, (f.) daear, daearen, tir. 
To land, (v.^.) tirio. 

La's DING, (fub,) pen grifiau.-: — 

porthladd. 



L A 

L/«0tA0T, (C) meiibers Hetty; 

tafamwraig. 
L/liDLoaDy (f.) meiftr dr. 

tafamwr. 
LAHOMAaK* (f.) ffin. 
LAifDscAPB, (fob.) golwg ar dir- 

oedd; llan tiroedd, (jTr. 
Lahd-taz, (f.) trcth ar dai a thir- 

oedd. 
liAViy (f.) heol. Ion. 
L/iiGUAGB^ (f.) iaichy tafbd-iaith. 
LifvGuiD, (adj.) Udfg. mcthedig, 

nychlyd, egwan. 
ITf L/NGuisHy (v.n.) nydm, gwan- 

lub, UeTghaiif mediUy cariaw. 
Ii/aGuisHMKNTy (f.) nfch, njch- 

dod, mechiant, 
LANGuoAy (f.) nychdod, Uefmair. 
Lahigeaous (adj!) a ddygo wlan. 
Lank, ( adj. ) lleipr, Uippa, llacc, 

llaes ; eiddil, cAl, tenea. 
Lankmbss, (f.) colnty ciddilwch, 

teneuder; Uipeiddrwydd. 
Lanthorn, (i.) llttferDy llugom. 
Lap, (f.) arflfed. 
^9 LAP, (v. a.) troi mewn peth. 

— — lleppian, lleibio. 
Lapidary, (f.) gemydd, maen- 

ydd. 
Lappet, (f.) ymmyl gwifg. 
T§ lapse, ( v. n. ) llithro, vmlith- 

ro.— cyfeiliorni, amryfufeddQ. 
Lapwing, (fub.) comlcciU, com- 

chwigl. 
Larceny, (fub.) anrhaith, yfpail, 

lladrad, chwiwladrad. 
Lard, ( f. ) bloneg, mehin moch. 
7o LARD, (v.a.) blonhegu. 
Larder, (f.) pantri. 
Large, (adj.) ehelaeth, ehang, 

rhvrth, mawr. 
Largess, (f.) rhodd, anrhcg ; hael- 

edd. 
Lark, (f.) uchedydd, melierydd. 
Larum, (f.) larwm. 
Lascivious, (adj.) anllad, nwyf- 

us, trythyll, anniwair. 
To lash, (v.a.) euro, pwyo, ffon- 

nodio, gwialennodio, fflangellu, 

ffrewyllio. 
Lass, (f.) llances. 
L/ssitude, (f.) lludded, blinder. 
Last, (adj.) olaf, diweddaf, eithaf. 
La«t, (i\) pren trocd ciydd. | 



L A 

Tt LAST, (v. n.) pftfhau, paw.' ' 
Lasting, (adj.) parliaus. 
Lastly, fadv.) yn ddiweddaf. 
Latch, (I.) cUcced drwt. 
L/tcrbt, (f.) carru. 
Latb, (adj.) diwcddtr, kivyr, 

hwyifrydig. 
Lately, (adj.) yn ddiweddar. 
Latent, (adj.) dirgel, cuddidE^ 
L/tbraL, (adj.) yftlyfol, ocb^. 
Lath, (f,) deUten, afech, dfai. 
Lathe, (f.) tarn, trodl. 
7*11 L^THBB, (v.n.) waUiBgo, 
Lather, (f.) wabliog. 
Latin, (f.) lladin. 
LatihisT, (f.) Uadinwr, nadm- 

ydd< 

Latish, (adj.) hwml, Ilcdhiyr. 
L/tituoe, (fab.) lied, Uedader, 

ehangder. 
L/ttbr, (adj.) ohch, ^weddandb, 

olaf. 

Latticp, (f.) dcUt.* 
Laud, (fub.) mollant, clod, on- 

moliaedi, mawl. 
Laudable, (adj.) cimnoladwj, 

clodforus, byfawL 
T0 LAVE, (v.a.) golclii.*-^ta8Di 

fynu. 
To LAUGH, (v.n.) chwertbin. 
Laughing-stock, (fab.) peth i 

chwerthin am ei ben, gwatwor- 

gerdd arabedd. 
Laughter, ( fab. ) chwdtfaiBad, 

gwatwor, chwertbin. 
L/visH, (adj.) afradlon, treoUiirr, 

rhyhael ; anlly wodraedini. 
7(9 LAVISH, (v.a.) afradloni. 
To LAUNCH, (v.n.) gwthio i'r aor* 
Laundress, (f.) goTchyddes. 
Laundry, (f) gc^chdy. 
Laureat, (adj.) wedi ei ganut 

llawrwydd. 

Laxjrel, (f.) llawryf, ilawrwyUen. 
Law, (f.) c^fraith, deddf, ordia* 

had, goibdiad. 
Lawful, ( adj. ) cjrfteidiitNit 

deddfol. 
Lawless, (adj.) digyfnuth. 
Lawn, (f.) lliain main. — ^gwibi; 

edd. 
Lawyer, (f.) cyfreithiwr. 
Lax, (adj.) llacc, yfkcc, rhydd. 
LaX; (f.) daijmitd. 



tiZ~ 






L E 

r, (v. a.) dodi i Uwr» gofod i 

I 

r wageTf dal cyngwyftl. 
^ ffgs* dodwy. . . 

((V) can. 

(adj.) llygol. 
'AM, (f.) gwr llyg. 
TALL, (f.) tommen. 
I ESS, (f.) diogi» fyrtlmis muf. 
I. 

, (adj.) diog, fwrch, mufgreU. 
, (f.) pltvm. 

<iD, (v. a.) arwain, tywys, ty- 
».»->blaeiiori. 

ER, (f.) tywyfwr, arweinydd. 
-— blaenoTj capten. 
, (f.) deilen, dalcn. 
VE^ (f.) ammody cyfammod, 
;rair, cyfundeb. milldir 

uBa, (fab.) Edr. ^/<^^. •— an 

'n cyngrair. 

f (Q flgcn, hollt. 

AK, (v. a.) darwaitt* 

, (adj.) c(U, teneu^ traan. 

AN, (v.n.) pwyfo ar, gorph- 

ar, gorwedd ar.— F/]^ . tueddu 

»ogwyddo. 

AP, (v.) neidio, llammu, ho- 

• 

, (f.) naid, Uamm. 

ARN, (v.) dyiga, addyfga. 

.NINO, (f.) dyigeidiaeth, dyfg, 

rairwydd. 

B, (f.) cyngrair amfcrol ar dai 

Iroedd. 

ASB, (v. a.) rhentu tai, nen 

edd dros ryw amfer pennodol. 

iAIB, (v. a.) llo^. 

B, (f.) tri creaduro'i un rhyw. 

-carrai. 

T, (adj.) lleiaf. 

*HBa,(r.)lledr. 

E, (fub.) cennad, trwyddcd, 

uatad« 

AVE, (v.^.) gadad, gadaw, 

JO. 

'EN, (f.) lefaln, furdoes. 

;aven, (v. a.) lefeinio. 

riNG, (f.) gweddill, 

[BR, (f.) putteiniwr. 

iBROus, (adj.) anlladj try« 

1, nvvyfus, anniwair. 

iBRY, (f.) anlladrwyddi tiy- 

Iwch. 



L E 

LECTURE, (fubO fwers, Uith, dar^ 

llcad. 

Lbdge, (f.) corbeU . . 
Lbk, (f.) ochr gyfcrbyn ar gwjmtil 
L^ECH, (f.) gel, gclc,. 
Leek, (f.) cenhinen. 
Leer, (f.) traws. edrychiad. 
Lees, (Aib.) gwaddod, gwaelodion. 
Lfet, (f.) 11^. 
LhBWARD, (adj.) gyferbyn a'r ' 

gwynt. 

Left, (adj.) affwyychwith, chwitk- 

. • 

Leg, (fub.) coes. 

LioKCYf (fab.) cymmyn, rhodd ft- 
gymmynir. 

Legal, (adj.) cyfreithlon. 

LEGATE, (f.) dirprwywr, rhagjaw;; 
cennad. 

Legatee, (fab.) a gaffb beth trwy, 
lythyr cymmun. 

Legation, (f.) cenaadwri; anfon* 
iad; dirprwyad. 

Legator, (f.) cjrmmunwr. 

Legend, (lab.) yn ei yftyr dedt'>' 
reaol, llyfr yn egtwvs Rhafain, yn 
cynnwys llithiau i w darllain .yn 
eu ha.ddpliadau; gwedi hyn fe'a- 
harferid i arwyddoccau hanefibii 
bttcheddao'r Seintiaa, o herwydd 
ea bod yn ea darllain y n eo Matins • 
Qnd fel ag oedd y GoUiM Legend^ 
a gyfanfoddwyd gan Janus de Var^ 
ajty yn C3mnwys Uawer o yftoriait 
ffugiol a gwaradwyddas ; fd'liar' 
ferir gan Broteftaniaid i arwydd- 
occan rhyw bancs anghredadwy. 

Legend if a <nn^ zrmS. 

L^GER, (f.) llyfr cyfrifoo. 

LtfGBRDEMAiNj'(fab.) hQdj hadol- 
iaeth. 

LAGGED, (adj.) cocfog* 

LbGiBLB, ( adj. ) darllenadwy^ 
hawdd ei ddarllaln. 

LECisLATivE,(adj.) ynrhoddinctt 
wneuthur cyfreithiav. 

LBGiSL/TOR,^f.) Rofodwr cyfralth, 
gwneathorwr cyfraith. 

LecisLi^TURE, (f.) yr twdardod i 
wneachar cyfreithiaa. 

Leg^tiiiacY) (f.) genedigaeth^. 
frcithlon. 

LegI'tiiiatb^ (adj.) a aned i ricQi 
pnod. 



L B 

Liitv%tf (f.) lnoidden|Odfe)feib* 
itnt, gorphwyfdra. 

LiisuRE^^Y, (adv.) yn Uonydd, yn 
efmwydr. 

T0 LEND, (v. a.) benthygio, rhoi 
benthyg, 

Length, (f-) h:^d, hirder. 

To LENGTHEN, (v.a.) hwyhau,yftyii. 

LENITIVE, (adj.) a cfmwytho Hin- 
der. 

Lent, (f.) crawvs. 

LENTIL, {U) ytbys, pys y llygodv 

LEOPARD, (f.) llewpart. 

L/PER, (f.) dyn gwahanglwyfuj. . 

ifisPROSY, (f.) gwahanglwyf. 

Leprous, (adj.) gwahanglwyfiifl. 

a> L|^S3EN, (v.) lleih^u, toll, treio. 
LESSON, (f.) llith, gwcrs. 
Lest, (conj.) rhag, fel na. 
To let, (v. a.) gfidacl, gpllwhg. 
rhwyftro, attal.— hurio. 
Let, (fuB.) rhwyftr, lluddias, attal-. 
LIBTHARGI c, (adj.) clefyd cyfglyd. 
LrfTRAROY, (fubi) yr hun glwyf, 

yr hun haint. 
Letter, (f.) Uythyr.— — Uyth- 
•yren. 

LjfTTERs patent, infiiil agored.. 
L/vel, (adj.) gwaftad. 
To LEVEL, (v*a.) gjval^dhau,— an- 

nehi. 
Lf 7£ff, (f.) fufdoos. 
WvER, (fuh.) trofol. 
LifvERET, (f.) glaftorch, yfgyfar- 

nog ieuaogc. 
To LEVIGATE, (v; a.) malu ynfSn. 
LifviTY, (f.) yfgafnder. anwad- 

alwch. 
To LEVYf (v.a.) codi, neu gafglu 

byddin ynghyd.— — !-ardrcthji. 
^ L^VY fne, ffixiio. 
Lew.o, (adj.) drwg, ferth; anllad, 

drythyll. 
LEWDNESS, ( f. ) drygioni, arllad- 

rwydd, trythyllwch, fcrthcdd. 
L^xjcoN, (f.) gcirlyfr. 
L/able, (adj.) diroftyngedig !• 
Li'ar, (f.) cclwyddwr. 
Libation, (f.) offrwm o win, 
jLi^BE.L, (f.) dycbao. 
if BELL0U8, ( adj. ) dyclyinllyd, 

fcnnllyd. 



L I 

Li'^BBRAL, (adj\)-hael, rhwydd,hy« 

ged. 
Liberality^ (f.) hadioni, hael- 

der. 
Ll^BERTiNE, (fub.) dyn rhydd,.di« 

frodus, afreolvis^ 
Li'berty, (f.) xhyddid, rhydd-didy 

golly ngdod, trwydded. 
LiBrDiNOus, (adj^) anUad, Hydn' 
. yll, anniwair. 

LibrXrian^ (fO Uyfrwri ceidwaci' 
' llyfrau. 

Li'brary^ (A)^tyfr-gcll* llyWy. 
LICENCE, (f.) cennad, trwydded. 
Lig^NTiovs, (acy.) ehud» pen* 
. rhydd, afrcolus, a gymmeio or- 
j modd rhydd id. 

:LlcfNTI0.USNES9, (fub^ gORBOdd- 

I rhyddid, rhyddkl anllywodtaetb^ 
j ol. 

\To lick, (v.a.) IkppMtt^ llyfiT, Iki-^ 
4 bio. 1 . . •"■ 

ILick, jf.) ergyd-. 
7Li^ckerish, 7'( adj. ) daiataidd, 
. L/ckERous, y'- dftinteitbioj. 
:LiPi (Q clawr. 
! Lib-,' (f.) celwydd.- • . 
LipGE, (f.) pennaetlh 
; Lieu, pron. luu (f.) Hi. 
h LiEv 0/ a thing, yn lie peth* 
Li EUT£NANCT,pron.-i^^2Ai0;vr)^ (^.) 

rhaglawiaeth. 
Lieutenant, (f) liiagkw. 
LiEUT^NANTSHiP, (fttSl) rhagkif- 

iaeth. 
Life, (f.) bywyd, eiaioes, bach- 

edd, hoedl. 
LtF^GUARD, (f.) goigerdd, ceid- 

wadaeth. 
LiP^LEssy (adj.) dify\yyd, maiw. 
To LIFT, (v.a.) cpdi, dyrchafiL 
Lift, (f) codiad^ dytcKafiad. 
Li^GAMENT, (f.) • rhsvymyn. 
'Ligation, (f.) rhwyimadl' 
LIGATURE, (f.) rhwymitd, tidiftd. 
— ^ printing, llythyrcnnau wedi 
eu cyflylltu ynghyd, megis, ffj ft 
ft, &c. 
Light, (f.)golftu, galeuni, llewydi} 

leuer. 
Light, (adj.) goleu, difglair.— yf- 

gafn. 

To lighti (v.a.) golcao.^— tyn afl." 
• . difgyn. • ■ I '. 

1$ 



L I 

HTEN, (v.) goleuo. mcllt- 

— difgyn. — yfgafnhau. 

:er, (f.) bad mavvr i Iwytho, 

Iwytho llongau. 

'FOOT, (adj.) yfgafn-droed, 

i, buan. 

NESS, (f.) yfgafnder. 

NiNc, (f.) mellt, lluched. 

s* (^.) yfgy faint. 

*S0ME, (adj.) goleu, gloyw. 

(adj.) tebyg, cyffclyb, cyn- 

adv.).yn debyg, yn gyflFelyb. 
E, (v.) caru, bod yn foddlon 

• 

[HOOD, (f.) tebygoliaeth. 

y, (adj.) tcbygol. glan, 

reddol. 

EN,fv.a.)cyflFelybu, cymharu 

sss, (f.) tebygoliaeth, cyffel- 

^dd, cynnhebygrwydd, 

isE, (adv.) yn yr an modd, 

fFelyb. 

(f.) aelod. 

B, (v. a.) diaelodi. 

CK, (f.) diftell. 

R, (adj.) llibin, yflwyth, 

RNESs, (f.) yftwythdra, yft- 

.er. 

(f.) calch. — glud. 

iLN, (f.) odyn galch. 

, (f.) terfyn, cyffin, diben. 

IT, (v. a.) tcrfynu, gofod 

• 

kTioN, (f.) terfyniad. 
«, (v. a.) paentio. 
R, (f.) paentiwr. 
[adj.) egwan, Ueipr, llippa. 
D, (adj.) daer, gloyw, e^ur, 
r. 

iGLY, (adv.) yn gloff. 
T.) IHn, Hindi, llinyn. , 
, (v. a.) llinellu, dyblu, 
;e, (f.) hil, hiirogacth,eppil. 
., (adj.) lin olin, linlin. 
lENT, (f.) dull, llfin, gwedd, 
vyneb. 

., (adj.) linlin. 
(f.) lliain. 

.)grug. — math ar byfgodyn. 
ER, (v. n.) ocdi, llerdan, 
.n, godrigo. 
iSTy [(.) icithydd. " 



^ t 

L/niment, (f.) eli, ennaintl 

Li'NiNC, (f.) dwbl. 

Link, (f.) modrwy, neu dorch ca- 
dwyn. — canwyll o byg a charth. 

To LINK, (v. a.) cwpplyfu, cyd*' 
gylymmu. 

Li^NNET, (f.) llinoa. 

LiKT, (f.) nadd lliain. 

LINTEL, (f.) cappan drws, rhiii- 
log uchaf drws. 

L/oN, (f.) Hew. 

Li^'oNEss, (f.) Uewes. 

^1^9 (Q gwefus, gwefl, mm. -"— ^ 

Fig 4 ymyl. 

Lic^efaction, (f.) toddiad. 

1 1 QUE FINABLE, (adji) toddadv^T". 
7> li'qu iPY, (v. a ) toddi, dadmer^ 

dadleithio, meirioli. 

Li'quid, (adj.) gwlyb, IWth, todd- 

cdig.— *i7 Grammar, the Qopjhfmis^ 

I, m, n, r, s. 
Li^QuiD, (f.) gwlybdcr, llynn. 
To li'quidate, (v.a.) t^u neu Ici- 

hau dyled. 

Li'qyoR, (f.) llynn, gwlybwr. 
To LISP, (v.) bloefgi, balddrdd. 
TV LIST, (v. n.) ewyllyfio, chwen- 

nychu. 
To LI5T, rr, enliji onis felf to he a 

Soldiery rhoi ci enw i mcwn i fod 

yn filwr. 
To Li'sTEN, (v. n.) gwrando, ym- 

gluftfeino. 
Li'sTLESS, (adj.) dichwennychiad, 

cfgeulus. 
Li'tai4y, (f.) erfyn, eidduned. 
Jjci'^TERAL, (adj.) llythyrennbl. 
Literati, (f.) y dyfgcdi^ion. 
Li^'tbrature, (f.) dyfgeidiaeth. . 
Lithe, (adj.) meddal, yllwyth. 
Li'tioant, (f.) un mcwn cyfraith. 
To li'tigate, (y. a.) cyfreithio. 
Litigation, (f.) ymgyfrdthiad.- 
L I T I'd ou s , ( adj . ) y mryfongaf, 

cynhennus, ymwfaelus. 
LiTi^GJOusNBss, (f) ymryfongar- 

wch. 
Li'tter, (f.) farn, llaefodd, llaeT- 

odr.' — elor-feircJK — torhv}'th q 

foch, c\Vn, {fff. 
To l/tter, (v. a) dyfod a^ pher- 

chyll farnu. 

Li'ttle, ( adj. ) bach, bydian., 

ychydigyn, 

Bb Li'ttt.k 



L O 

Li^TTLENEiS, (1.) bychandcr. 
LITURGY, from Gr, Xuro<r, public ^ 
andi^ovyworkfor office^ (f.) gwaf- 
anaeth cyfFrcdin cghvys Loegr. 
^0 LIVE, (v. n.) byw, buchcddu. 
Live, (adj.) byw, bywiol. 
Livelihood, (f.) bywioliaeth,cyn- 

haliacth. 
Liveliness, (fub.) bywiogrwydd, 

cyflymder, gwrygiant. 
LiVely, (adj.) bywiog ; hoyw ; 

heinyf ; nerthol ; gwifgi. 
LiVer, (f.) afu. 

LiVery, (f.) rhoddiad, neu gym- 
meriad meddiant.— dillad gweifion 
boneddigion. 

LiVbryman, (f.) un a fo'n gwifgo 
dillad o liw ncilltuol. — yn Llun- 
dain, dinafydd a fo'n gwifgo g^n, 
ag awdurdod ganddo i ddewis 
celod Barlament, &c. 
LiViD, (adj.) dulas. 
LiViNG, (f.) bywioliacth. 
LixiViuM, (f.) lleifw. 
Li^ZARD, (f.) bydrychwilcn. 

L O. 
Lo, (interj.) wcle, llyma, llyna. 
Load, (f.) llwyth, baich, pwnn. 
7o LOAD, (v. a.) llwytho, pwnno. 
LoAD-sTONE, (f.) ehedfaen, maen 

tynnu. 
Loaf, (f.) torth. 
Loam, (f.) pridd, tomm,lIaid. 
Loamy, (adj.) lleidiog, cleiog. 
Loan, (f.) benthyg, echwyn. 
Loath, (adj.) anewyllyfgar; o'i an- 

fodd. 
^0 loathe, (v. a.) casau, ffieiddio, 

alaru, laru. 
Loathsome, (adj.) alarllyd, cas, 

atgas, ffiaidd. 
Loaves, (f.) torthau. 
Lob, (f.) hurtyn* 
Lobby, (f.) porth, neu agorijfd o 

flaen yftafeJl. 
Lobster, (f.) llamhidydd. 
Local, (adj.) llcawl, fefydlog. 
Location, (f.) fefydliad. 
Loch, (f.) llynn. 

Lock, (f.) clo — cydyn o wallt, &c. 
^0 LOCK, (v. a.) cloi. 
Locker, (f) un pcth a gloer. 
Locust, (f.) lindys. 
Lodge, (f ) Hetty, ty mewn macs, 



L O 

/tf LODGE, (v.) llcttya. 
Lc)DCiNG, (fub.) Hetty, gwcft, 

gweftfa* 

Loft, (f) llofFt, hurtr. 
Loftiness, (f.)uchdcr, uchafiaeth; 

balchder. 

Lofty, (adj-) uchcl— balch. 
Log, (f) boncyff. — - log, Uf, 

xiv. io« 



Loggerhead, (f ) Edr. BUclhtai, 
Logic, (f ) dilechdid, rhefymmeg, 

dadlyddiacth* 
Logical, (f.) yn pcrthyn i ddi- 

lechdid. 

Logi^cian, (f.) rhefymmydd. 
Loin, (f) Iwyn. 
^0 loiter, (v. n.) fcfyllian, ocdi, 

aros. 
To LOLL, (v* n«) gorweddar.— — 

yftyn tafod* • 

Lone, (adj) unig« 
Lonely, (adv-) yn unig. 
Lon/some, (adj*) unig. 
Long, (adj>) hir, maith^ parhaus. 
7*0 LONG, (v-n*) hiraethu, chwantu. 

Longani'mity, ^f.) amynedd, di- 

oddefgarwch, hirymaros. 
Longevity, (f.) hir hoedl, Mr cin- 

ioes. 

L(^nging, (f.) hiraeth, blys,neiicd. 

Longitude, (f.) hirdcr. - iir ii^r»- 

nom^y pellder feren oddi with v 

pwynt Aries,ncu anvydd yr hwrdi 

In Geography^ pellder He tu a*r 

dwyrain neu*r gorllewin oddiwrfi 
rhyw Feridian, 

LoNcsifpFERiNc, (f.) hir-ymaTOS, 
hir-amynedd. 

Looby, (f.) lleban. 

To LOOK, (v.) edrychy difgwyl. . 

Look, (f.) edrychiad, PO^^* wynd- 
pryd. 

Loom, (f.) gw^dd. 

Loon, (f.) Edr. ScomidreL 

Loop, (f.) carrai, dolcn. Ecf, 26. {• 

Loose, (adj.) rhydd. 

To loose, (v. a.) rhyddhau, dattod. 

To LOOSEN, (v.) dattod. 

Looseness, (f.) darymred.— Uacc- 
rwydd. — dirywiaeth, llygrcigv 
aeth. 

To LOP, (v. a.) yfgythru. 

ILoQu/cious, t^dj.) fiaradus^ dy- 
wedgar^ 



L U 

ifciTY, (fub.) dywedgarwch, 

der. 

, (f.) Arglwydd, meiftr, llyw, 

fdd.— Naf, ner, peryf. Ion, 

por, rhi, rhiawdr, rhwyf, 
lar, gwaladr, gwledig.— pcr- 

, perchennog. gwr gwraig 

•• 

iiD, (v. n.) argUvyddiaethu. 

LiNEss, (f.) urddafrwydd, dyr- 

acth. — Fig, balchder, rhyfyg. 

LY, (adj.) arglwyddiaethol.— 

1. 

SH IP, (f.) arglwyddiacth. 

5B, (v. n.) colli. 

(f.) colled, farhad, afles. 
, (pan.) colledig, wedi ei 

• 

(fub.) coelbren ; dam wain, 
hedten. 

ERY,(f.) bwriad coclbrennau. 
, (adj.) hyfain, uchel, croch- 

• 

NESS, (f.) nchder llais. 
, (f.) cariad, hofFdcr, ferch. 
vE, (v. a.) caru, hoffi, ferchu. 
L Y, (adj .) hawddgar, caruaidd, 
r, carcdigol. 

LINESS, (f.) hawddgarwch, 
siddwch. 
H, (f.) llyn. 

UNGE, (v. n.) Edr. TV Iviter. 
E, (f.) lleuen. 
Y, (adj.) lleuog. 
', (f.) Edr. Clown, 
(adj.) ifel, fal, gwael, gof- 
edig. 

V, (v. n.) Edr. Bellow, 
WER, (v. a.) daroftwng, ifelu. 
eut.) cwympoj lleihau; bod 
ymmylog. 
• RMOST, (rupei;lat. of low) ifaf^ 

r. 

,iNESs, (f.) goftyngeiddrwydd, 

er. 

-Y, (adj.) ifel, goftyngcdig. 

lEss, (f.) ifelder, gwaeledd. 

X, (adj.) ffyddlon. 

^LTY, (f.) fFyddlondcb. 

L U. 
lARD, (f.) diogyn. 
uBRicATE, (v. a.) Uithrigo, 
euthur yn Uithrig. 
i/ciTY, (f.) llithrigrwydd. 



L U 

Lubricous, (adj.) Uithrig, llitlir- 

edig, llyfn. 
Lucid, (adj.) goleu,gloy\v, difglair. 
Luck, (f.) ffawd, damwain, dig 

wvdd. ♦ 

LuckV, 7 (adj.) dedwydd, ffyn- 
Lu c K I L Y, 3 nedig. 
Lucrative, (adj.) ennillfawr. 
Lucre, (f.) dw, ynnill, mael, 

elwant. 
To lucubrate, (v. n*) gwilio, 

gweithio wcdi'r ndb, 
LucuLENT, (adj.) eglur, amlwg, 

difglair. 
LuDiQRous, (adj.) gwatworgar ; 

digrif. 
To LUG, (v»a.) llufgo. 
Luggage, (f») baich, beichlwyth 

anniben ahhawdd ei ddwyn. 
Lug uB ROUS, (adj.) galarus, alaeth- 

us, trill. 
Lukewarm, (adj.) claear, mwll. 
LuKEWARMKEss, (f.) claearlneb* 
To LULL, ^v. a.) fuo. 
Lumber, ^ (f.) hen ddodrefn di- 

ddefnydd. 
Luminary, (f.) goleuad. 
Lump, (fub*) talp, telpyn, darn, 

clamp. 
Lumpish, (adj.) trwm, mawr; 

pwl, hurt. 
Lumpy, (adj.) talpog. 
Lunacy, (f.) gorphwyll^ cynddar- 

edd. 
Lunar, J (adj.) lloerig, yn per- 
LuNARY, 3 thyn i'r lleuad. 
Lunatic, (adj.) gorphwyllog." 
Lunatic, (f.) lloerig. 
Lunation, (fub.) cylch-droad y 

Ileuad. 
LxfNCHEON,(f.)llloneidllaw o fwyd. 
Lungs, (f.) yfgy faint. 
Lure, (f.) h&d, twyll. 
To LURE, (v. a.) hudo, denu. 
7i LURK, (v. n.) cynllwyn, ilechu, 

godechu. 
Lijscious,' (adji) mclus, moethus. 
Lu^t, (f.) chwant, nwyf, trythyll- 

wch. 
To lust, (v. n.) chwantu. 
Lus TFUL,(adj , j chwantu?, trythyll, 

nwyfus, anllad. 
Lustfulness, (f.) trythyllwcli, 

chwant, nwyfiant. 

B b 2 LrfsTi- 



( . 



L u 

Lustiness, (f.) gwrolder. 
Lustre, (f.) llewyrch, difgleirdeb, 

gloywder. 
Lusty, (adj.) gwrol, hcinyf, cryf, 

cadarn, bywiog ; iach. 
Lute, (f.) ofFeryn cerdd a thannau 

iddo. 
LuTULENT,(adj.)lleidlyd,priddlyd. 
Luxation, (f.) datgymmaliad. 
Luxi/riance, I (f.) rhyfedd, gor- 
LuxuRiANCY, J modd, llioiog- 

rwydd. 
Luxuriant, (adj.) tragormodd. 



L Y 

TV luxuriate, (v. n*) tyfu, neu 

gynhyddu gormodd. 
Luxurious, (adj.) gloddeftgar; 

trythyll, rhy nwyfas. 
Luxury, (fub.) gloddeft, wttrcs, 

rhyfedd, gormodedd. 
Lye, (f.) tnvyth, lludrod, lleifnr, 

tZZ'J ^^-^ '-'^- 

Lynx, (f.) anifail brith tcbyg i 
flaldd,a'i olwg yn llym ac yn gniC 
Lyre, (f.) telyn. 
Ly'ri«t, (f.) tdynor. 



M A 

MAC, /r(/&, (f.) mab. 
Mace, (f.) tcyrnwialcn, 

bryfgyll. 
To macerate, (v. a.) culhau, 

gwneuthur yn gul, ac yn dencu. 

— mwydo, meddalhau trwy 

fwydo. 
Maceration, (fub.) teneuhad, 

mwydiad 
To machinate, (v. a.) dychym- 

niygu, dyfcifio. 
Machination, ( f. ) dyfais, dy- 

chymmygiad yftrywgar. 
Machi^ne, (f. ) magnel, ermyg, 

peiriant. 
Mackarel, (f.) macrell, maran. 
Macrocosm, (fub.) yr holl fyd 

gwcledig. 
Macula, (f.) mann, brych, magi. 
Mad, (adj.) ynfyd, cynddeiriog, 

gwallgofus. 
Madam, (f.) meiftres, arglwyddcs. 
Madef action, (fub!) gwlychiad, 

mwydiad. 
Madman, (f.) dyn" ynfyd, gor- 

phwyllus, macs o*i gof. 
Madness, (f.) ynfydnvydd, cyn- 

ddaredd, cynddeiriogrwydd, gor- 

phwyll, iledfrydcdd. 
Ma'^drigal, (f.) can bugail, can. 
MAGAZi^NE, (f.) arfdy ; yfiordy, 

tryforh. ■ llyfran yn cynnwys 

amryw ymrcfymmiadau. 
Ma'ggot, (f ) cynrhonyn. 
Maggotty, (adj.) llawn cynrhon. 
Magic, 7 (adj.) fwynol, cy- 
M'A G i c a L , j fareddol , 



M A 

Magic, (f.) fwyn, cyfarcda, fwp- 

gyfaredd, dewindabeth. 
Magi'^cian, (f.) fwynwr, dewin. 
Magisterial, (adj.) arglwydd- 

iaidd.— uchel, balcn, rhyfygus. 
Magistrate, ff.) fwyddwr, pen- 

fwyddwr, pcnllywydd gwlad. 
Magnanimity, (f.) mawrfrydig- 

rwydd, mawredigrwydd, mawN 

fryd. 
Magn/nimous, (adj.) mawrfryd- 

ig, mawrfrydus. 
Magnet, (fub.) ehcdfacn, xnacn 

tynnu. 
Ma'gnetism, (f.) tynnedigaeth. 
Magni'fic, J { adj. ) mawr, 
Magn^fical, 3 xnawryddi^ 

urddcdig, urddafol. 
Magni:^ficence, (f.) mawryddig- 

rwydd, mawrwriaeth, ardderdi- 

awgrwydd. 
Magn/ficent, (adj.) mawr, ar. 

dderchog, mawryddig, urddafol. 
Magnifier, (f.) mawrygwr, clod- 

forwr. Gwydr a wnel i bcth 

ymddangos yn fwy nag y w. 
T^MAGViFY, (v.a.) mawrygUjclod- 

fori, mawrhau, dyrchafu. 
Magnitude, (f.) mawrcdd, maint, 

maintioli, maintiolaeth. 
Magpie, (f.) pioden. 
Maid, > (f.) gwyryfi morwyn, 
Maiden, J rhiain, gcneth. 
Maiden, (adj.) gwyryfawl; di- 
wair, pfir. 
Maidenhead, (fub.) luorwyndod, 
gw^'ryfdod. 

Ma- 



1 



Ri A 

STIC, 7 (adj.ydyledog^bon- 
sTiCAL, 3 heddig, brenhinol, 
jrdeddus, mawryddig, uchel^ 
2rchog. 

STY, ( f. ) mawredd, mawr- 
, ardderchowgrwydd, uchel- 
t. 
» (Alb.) llurig — bylgan, bwl- 

[, (f.) anaf; archoll. 

UM, ( V. a.) anafu, torri yni- 

clwyfo. 
, (adj.) prif, pennaf; mawr. 
, (f.) fwmm; y rhan fwyaf. 
grym, gallu. — y dyfnfor, y 
or. — y tir cydiol. 
LY, (adv.) yn bennaf. 
PRIZE, (f.) mechniacth. 
IN PRIZE, (v, a.) derbyn un i 
vadaeth, trwy roddi licrwydd 
mddangoliad ar ddydd pwynt- 

iNTAiN, (v. al) amddiffyn, 

, cynnal. 

TENANCE, (f. ) cynhaliacth, 

raeth, porthiant. 

I, (adj.) mwy, hyn. 

R, (f.) pennaeth llu. 

RiTY, (f.) mwy rhan. 

KE, (v. a.) gwneuthur; crcu, 

, (fu.b.) gwncuthuriadj dull, 
foddiad, gwedd. 
DY, (f.) Edr. Difeafe. 
PERT, (adj.) farrug, difcrch. 
(f.) gwrryw. 

-ADMINISTRATION, ( fub. ) 

lywod raeth. 

-CONTENT, (adj.) anfoddlon, 

dog. 

pi'cTioN, (f.) melldith, rheg, 

FACTOR, (f.) drwg weithred- 

Fic, '{ adj. ) dr\Vg, niweid- 

pr/ctice, (f. ) drwgweith- 

i. 

voLENCE, (f.) drwg cwyllys, 

, malls. 

VOLE NT, (adj.) drwg ewyll- 

maleifius. 
CE, (f.) mails. Hid, cynfigcn, 
Irygedd. 

:ious, (adj.) maleifus, cyn5- 
18, drwg cwyllylioJ. 



, M A 

Mali'cious»E8s, (f.) drwg ewyll* 

yfgarwch, dryganiaeth. 
Mali'gn, (adj.) drygronus, d'rwg, 

yfgrfer, maleifus. 
To MALi^GN, (v. a.) aaleiEo ; ni- 

weidioj ymddid. 
Maxi'gnancy, (fub.) malisj drwg 

ewyllys. 
Mali^gnant, (adj.) maleifus, cyn- 

figennus, llidus. 
Mali'gnity, (f.) mails, cynffgen^ 

drygioni. 

Mall, (f.) gord4,, morthwyL— ;*- 

rhodfa. 
Mallard, (f.) maillart. 
Malleable, (adj.) a ellir ei forth- 

wylio. 
Mallet, (f.) gordd, morthwyl. 
to MALLET, ( V." a, ) moith- 

•wylio. 

Mal'msey, (f.) gwin melus. 
Malt, (fulj.) brag. 
To malt, (v.) brago. 
Malster, (f.) bragwr. 

Mam, I ,r\ ^ 

M* > (1.) mam. 
AMMA, 3 ^ ' 

Mammock, (f.) dam, dryll. 
Mammon, (fub.) duw golud. Fig. 

golud. 
Man, (f.) dyn, gwr. 
Manacles, (fub.) cadwynau dw^'w 

law. 
To manacle, (v. a.) rhwymo dwyw 

law a chadwynau. ^ 

To UAH AGE, (Vv^O Uywodraethu, 

trin, rheoli. 
Manage, (f.) rheolaeth. . 
Manageable^' (adj.), a dlir ei re- 

oli, neu lywodraethu. 
Management, (f.) rheolaeth, Uy- 

wodraeth. 
Manchbt, (f.) torth fechan o fara 

cann. 
To mancipate, ( v. a. ) cacthiwo; 

rhwymo, cylyxnmu. 
Manciple, (f.) parottowr bwyd. 
Mandate, (fub.) gorchymmyn. 
Mandatory, ( adj. ) gorchymyn- 

ol. 
Mandrake, (f.) mandrag. 
Mane, (f.) mwng, 
Ma'nes, (f.) yfpryd. 
Manful, (f.) hy, calonnog, dewr. 
Mange, (f.) clefri. 

Manger, 



M A 

Manger, (f.) rhaftal, prefeb.' 

To MANGLE, (v. a.) rhwygo, dryll- 

io, darnio, difynnio. 
Mamgy, (adj.) clafrllyd, crachlyd. 
Manhood, (i.) dyndodj gwroldeb, 

gwrolaeth. 
Manifest, (adj.) eglur, amlwg, 

goleu. 
^9 MANIFEST, ( V. a. ) cgluro, am- 

lygu» yfpyfu. 
Manifestation, (f. ) amlygiad, 

cyhoeddiad. 
Manifold, (adj.) Uiofog, amryw, 

axnrywblyg. 
Maniple, (f.) dyrnaid. — figh^dA- 

in fechan o wyr. 
Mankind, (f.) dynolryw. 
Manliness, (f.) gwrolder, gwrol- j 

aeth. 
Manly, { adj. ) dynol ; gwrol, 

g^raidd, dewr. 
Manna, (f.) manna. 
Manner; (fub.) arfer, dull, modd, 

gwcdd, moes; ffordd. 
Mannerly, (adj.) moefgar. 
Mannish, (adj.) gwrol. 
Manor, (f.) arglwyddiaeth, macn- 

or, maenol. 
Mansion, (fub.) trigfa, triglc, car- 

tref, trigias, prefwylfa. 
Manslaughter, (f.) lladdiad dyn 

heb falls. 
Mantle, (f.) mantell. 
To mantle, (v.) ewynnu. 
To MANTLE as aHatok^ lledanu ad- 

cnvdd. 
Mantua, (f.) gwn benyw. 
Manual, (adj.) a wheur I Haw, a 

ddyccir mewn Haw. 
Manufacture, (f.) gwaith Haw. 
To MANUMisE, (v. a.) brcinio, di- 

gacthiwo, rhyddhau, caeth. 
MANUMi^ssiON, (f.) rhyddhad gwr 

caeth, gollyngiad o gacthiwed. 
Ma.nurable, (adj.) gwrteithiad- 

wy, a cHir ci wrteithio, ncu la- 

furio. 
To MANijRE, (v.a.) teilio, gwrtcith- 

30, diwyliio tir, llafurio. 
Manure, (f.) tail, gwrtaith. 
Manuscript, (f.) Haw yfgrifcn. 
M/ny, (adj.) llawer, ami, Hiofog. 
Many-ti'^mes, (adj.) yn fynych, 

Uawer gwaith. 
Map, (f.) map, darluniad. 



M A 

Maple -TREE, (f.) prcn nafam.' 
To MAR, (v. a.) niwcidio, llygni, 

gwrthuno. 
M/rble, (f.) maen mynor, maen 

clais. • 
March, (f.) Mawrth.— taith, ym- 

daith, hynt, helynt. 
To MARCH, ( V. n. ) rhodio, cerdded, 

teithio. 
Marches, (f.) mars, ardal, terfyn- 

iau, neu gyffiniaa gwlad. 
Marchioness, (f.) ardalwraig. 
Marc id, (adj.) cul, tenea; gwyw- 

cdig. 

M/rcour, (f.) culnij gwywdcr. 
Mare, (f.) cafTeg. 
Marge, *| 

Mar GENT, > {f) ymyl, cwrr,or. 
Margin, J 
Margrave, (lub.) titl pennaediys 

German! . 
Ti; MARINATE, (v.R.) hallta pyfg- 

od, a'u cadw mewn olew i gwin- 

egr. 
Ma'^rine, (adj.) morawl. 
M/rine, pron.Mareent (fub.) faw- 

diwr a gymmcrir mewn Uong.— 

Hynges. 
Mariner, (f.) morwr, moidwy- 

wr, merinwr. 
Maritime, (adj.) morawl, yn pcr- 

thyn i*r mor, agos i*r mor. 
Mariner's Compafs^ (f.) compod. 
Mark, (fub.) nod, marc, ar^Tdd, 

mann. 

Mark, piece of money t morc,nK»cli. 
To MARK, (v.a.) nodi. 
Market, (fub.) marchnad, nurdi- 

nadfa. 
To MARKET, (v.n.) marchnatta. 
Marl, (f.) marl, pridd bras i deifio 

tir. 
To MARL, (v. a.) marlu. 
Mari/ine, (f.) cordyn pyglyd. 
Marmoset, (f.) ab bychan. 

Marc^is, (f.) ardal wr. 

Marquis ATE, (f.) ardal. 

Ma'^rriagb, (f.) priodas, neithior. 

Marriageable, (adj.) mewnoed- 

ran priodi. 

Marrow, (f.) mSr, mcrion, madi 

ruddy n. 
To MARRY, (v. a.) priodi, gwra, 

gwreicca. 

MaR9H> 



MA 

(f.) morfa, cors. 
kL, (f.) penfwyddog budd- 
i a ofodo bethau, ncu ddyn- 
ewn iawn drcfn, mewn 
, neu gymmanfa.— cennad 
aen Tywyfog i roi rhybudd 
^fodiad, ac i barattoi der- 
iddo. 

SHAL, (v. a.) gofod mewn 
rhellru. 

r (adj.) corfog. 
;fub.) marchnad.— F/g-. bar- 

VL, (adj.) rhyfelgar, milwr- 

MMAS, (f.) gwledd St. Mar- 

•R, (f.) merthyr ; tyft. 

RDOM, (fub.) mcrthyrdod, 

rriolaeth. 

•ROLOGY,(f.) cofreftr y mcr- 

. ; hanes y merthyr on. 

L, (f.) rhyfeddod. 

VEL, (v. n.) rhyfeddu. 

LLOus, ( adj. ) rhyfcddol, 

d. 

L IN E,(adj .) gwrryw,gwrawl. 

LIN EN ESS, (f.) gwrolder. 

(f.) cymmyfgedd; brann a 

I'r cyfryw bethau wedi eu 

ynghyd i geffyl. 

H, (v. a) cymmyfgu dwfr a 

L facfu. 

f.)llcnn gel,gwyddfod, mif- 

^fgod, mwgwd. Fig. iFug, 

r, f.) mafiwn, faer maen. 
[RY, (f.) mafiwnaeth. 
jERADE,(f.) cymmanfa llenn 

id. 

(f.) clamp, talp, pentwr 
fn.— ofFeren. 

CRE, (f.) lladdfa, galanafba. 
JSACRE, (v. a.) lladd, gwneu- 
galanailra. 
NESS, (f.) trymder. 
VE, 7 (adj.) trwm, pwyfig ; 
f, 3 mawrjcadarn, didorr. 
[VENESS, (f.) trymder, ffurf- 



, (f.) hwylbren.llong,, gwern- 

>ng. 

ER, (f.) mciftr, arglwydd, 

7dd, dyfgawdwr, athnaw. 



M A 

To MASTER, (v. a.) meiHroli, rhe- 

oli, arglwyddiaethu. 
Mastership, (f.) meiftrolacth. 
Masterpiece, (f.) pengorchwyl, 

rhagorol waith. 
Mastery, (fub.) meiftrolacth, ar- 

glwyddiaeth, rheolacth. 
Mastification, (f.) cnoad. 
Mastiff,, ( f, ) coftog, coftowgf, 

gwaedgi. 
Mat, (f.) rhcftog, banas, U, pleth 

fr^yn. 
Match, (f.) priodas ; cymmar f 

cymhariad ; cyftadliad, cyfartal- 

iad.— pabwyryn a wncler o frwm- 

ftan. 
To match, (v.) cyftadlu, cymharu, 

cyfartalu ; priodi. 
Match ABLE, (adj.) addas, cy^Jiutalj. 
' gogyftal. / 

Matchless, (adj.) anghWartal, 

anghymmariaethol, digyffi^yb. 
Mate, (f.) jcyfaill, cyaymmaith, 

cymmar. 
^0 MATE, (v. a.) cymharu ; priodi. 
Material, (adj.) defnyddiolj a 

wnelir o-ddefnydd, corphorol. — 

pwysfawr, hanfodol, o fawr gan- 

lyniad. 
Materials, (fub.) moddion, def- 

nydd. 
Materialist, (f.) un ni chred fod 

yfprydion. 
Maternal, (adj.) mammawl. 
Mathematical, (adj.) ynol rhe- 

olau celfyddyd rhif a mefur. '^ 

Mathemati'cian, (f.) un cyfar- 

wydd yn y |elfyddyd rhif a mefur. 

Mathem/tics, (f.) celfyddyd rhif 

a mefur. 

MathEsis, (f.) athrawiaeth y cyf- 
ryw gelfyddyd. 

Matin, (adj.) boreuol. 

Matins, (f ) gweddiau boteuol. 

Matras, (f.) lleftr gwy'dr a arferir 

mewn diftilliadau. 

Matrice, (f.) croth, bhi.-mold. 

Matricide, (f.) mamladdiad. 

Matrimonial, (adj.) si berthyn i 
briodas. 

Ma'trimony, (f.) priodas, dywc- 
ddi, clwm priodas. 

Matron, (f.) gwraig, gwraig fod- 
rybaidd, hen wraig. 

Matter, 



k 



M E 

Ma'ttex, (f.) defnydd, dcunydd; 
matter, y pcth.— crawn. 

Mattery, (adj.) crawnllyd. 

Mattock, (f.) caib. 

Mattress, (f.) mattras. 

Maturation, (f.) addfediad. 

Mature, (adj.) addfed. 

Maturity, (f.) addfcdrwydd, am- 
fcr cyfaddas, llawn bryd. 

Maudlinc, (f.) meddw. 

Maugre, (adv.) o anfodd, cr 
gwaethaf. 

Maukiv, (f.) moppa. 

To maul, (v. a.) euro, maeddu ; 
malurio. 

To MAUNDER, (v. n.) grwgnach. 

yiAVfiDY 'Tbur/Jay^ (f.) dydd lou 
cablyd. 

Mausoleum, (f.) gwyddfa, neu 
bcdd facn 35 cufydd o uchder, a 
44 trocdfcdd o gwmpas, yn fefyll 
ar 36 colofn, a adeiladodd bren- 
hines Artemilia mewn anrhydedd 
i'w gwr Maufolus, brenhin Caria, 
yr hwn oeddid yn ei gyfrif yn un 
o faith rhyfeddodau'r bydj yr hon 
frenhiries a garodd ei gwr mor 
anwyl, fcl ag yr hyfodd ci ludw 
gyd a 'i diod. 

Maw, (f.) cylla ; crombil. 

Maw'kish, (adj.) alariis, atgas. 

Mawks ( f . ) bachgcnnes, Jlangces 
fachgennaidd, fawled. 

MAXi'LLARY,(adj.}yn perthyn i'r en 

Maxim, (f.) gofodedigaeth, prif- 
refwm, diwrthebair. 

Ma Y,(r.)mis mai.-'?/|g'.blodau amfer 

May, (an auxiliary verb) dichon, 
dichyn, gallu, bydded. 

May Se^ (ufed adverbially) mae'n 
bolibl, fe all fod. . 

May-day, (fab.) calan mai.— c'/^^. I 
clammai. 

MAY-flower^ (fub.) blodau drain 
gwynion. 

MAY-foUf (f.) bed wen Fai. 

Ma^'yor, (f.) macr. 

May'orality, (f.) maeronaeth. 

May'oress, (f.) maeres. 

Mazard, (f.) Edr. yato. 

Maze, (f.) trofa, ymwead, bachdro 
anhawdd dyfod o hono.— jP/jg-. an- 
hawilra, dyryfni, allrufi. 

Ma'zy, (adj.) dyrus, ailrus, cyug- J 



M E 

Me, (pron.) myfi, mi. 
Mead, (f.) medd. 
Mead, I (fub.) gwaun, gw'cir- 
Mfc^ADow, J glodd. 
Meagbr, (adj.) cul, tenen, troaa. 
Meagernbss, f.) colni, traander. 
Meal, (f) blawd. — ^pryd o fwyd. 
Mealy, (adj.) blawdog. 
Mean, (adj.) ifcl, falw, gwad, SI. 

canolig, rhwng y ddau. 

Mean, (f.) cyfrwng, canolnvydd. 
To MEAN, (v.) meddwl, bwriada, 

tybio, amcanu. 
Means, (f.) moddion, ofieiynau. 
Meanness, (f.) falwedd,gwieledd| 

ifeldcr. 
By aU MEANS, ym mhob modd, ys 

ddilai. 
By no means, neb rhyw fodd, sid 

ar un cyfrif. 
Meander, (f.) afbn yn Phj^M p 

llawn troeon. — trofa ; anliaw£ra, 

dyryfni, aftrufi. 
Measles, (f.) brech goch. 
Measure, (f ) mefur, medr. 
To measure, (v. a.) mefuro. 
Measurement, (f.) mefuriaethi 

mefur ad. 
Meat, (f.) bwyd, ymborth, Uun- 

iaeth. 
Mechanic, 7 (adj.) gwacl, ifcl. 
Mechanical, 3 — yn ol rhcoliu 

celfyddyd^ galluoedd mudol. 
Megh/nic, (f.) crcfFtwr, gwcith- 

iwr Haw, dibanan. 
Mechanics, (fub.) gwybodaetb, 

neu gelfyddyd yn dongos effeidi- 

iau gdluoedd mudol, mewn mig- 

nel, neu ermyg, ac yn amlygu cy- 

freithiau fymmudiad neu gynroid. 
MfcHANisM, (f.) gofodiad rhaoBSU 

ermyg. 
Medal, (f.) hen bath.— dam fct- 

tel wedi ei bathu er anrhydedd i 

ryw ddyn neu weithred hynod. 
To MEDDLE,(v.n) vmymi, cyfwrdd. 
Meddlesome, (adj.) ymyrrus. 
3tf MEDIATE, (v. n,)' cyfiyngtt; 

heddychu. 
Me'diate, (adj.) cyfryngol. 
Mediation, (fub.) cyfryngdod, 

cyfryngiad, eiriolaeth. 
Mediator, (f.) cyfryngwr. 
M2D:.\TdRiAL, (adj.) cyfryngol. 



M E 

tATRix, (f.) cy fry nges. 
iCAL, (adj.) meddyginiaethol.. 
[CAME NT, (f.) meddyginiaeth, 

i''ciNAL,(adj.)meddyginiaethol 

iciNE, (fub.) phyiygwriaeth, 

dyginiacth. 

o c R I T Y, (f. ) cy mmefurvvydd, 

medrolder, c^noJrwydd. 

Tditate, (v. a.) dyfeilio, af- 

3. (neut.) myfyrio. 

[TAT I ON, (f.) myfyrdod, bwr- 

yn y meddwl, yftyriaeth. 

TERjtX'NEAN, (adj.) canoldlr. 

[UM, (f.) cyfrwng, y canol, y 

?dd. 

J^' f (^•) cymmyfgedd. 
LJLLAR, (adj.) yn pcrthyn i'r 

:, (adj.) addfwyn, llariaidd, 
n, gwar, cyweithas, hynaws, 

lEEKEN, ' ( V. a. ) Uarieiddio, 

suthur yn addfwyn. 

:n£sS, (fub.) llarieiddrwydd, 

ivynder, arafwch, tiriondeb, 

•edd. 

., (adj.) Edr. Mere. 

L, (f.) Edr. Mere. 

', (adj.) addas, gweddus, cym- 

SET, (v.) cyfarfod, dyfod yn 
n. 

r I N G , ( f. ) cy far fod , c wrdd, y m- 
h, cymmanfa, cynnulleidfa. 
riNG-HousB, (f.) t^-cwrdd. 
MM, (f.) y bendro,ymmcnydd- 
madrondod. 

r N E s s, (f. ) addafrwydd, gwedd- 
-dra, cymmwyfder. 
\NCHOLY,'(adj.) y colcrdu.— 
vch, trymdcr. 

kNCHOLY, (adj.) trift, trwm, 
■ft. 

xioRATE, (v. a.) gwellhau, 
euthur yn well, diwygio. 
^i'ferous, (adj.) mel-ddwyn. 
LOW, (^dj.) meddal, addfed, 
v.— ^F/^. meddw. 
-OWN ESS, (f.) addfedrwydd. 
)Dious, (adj.) cynghaneddol, 
)'diousness, (f.) peroriaeth. 
>DY, (f.) cynghanedd, peror- 
i^ pereiddgan, mclufgcrdd* 



ME 

Melon, (f.) pompion, Num, xi. 5* 
To MELT, (v. a.) toddi, dadmer. 
Member, (f.) aelod. 
Me'mbrane, (fub.) pilionen, glafg- 

roen, mcmrwn. 
Memento, (f.) arwydd, awgrym jt 

ddwyn peth ar gof. 
Memoir, (f.) cof-lyfr, hancs. 
Memorable, (adj.) gwiwgof, hyg^ 

of. 
Memorandum, (fub.) rhyftair, cof? 

lyfr, nod llyfr. ' 
Memc^rial, (f.) cofFadwriacth. 
Memory, (f.) cof, colFa, coiBfadwr* 

iaeth. 

Meii, pin. of Man, (f.) dynion. 
To menace, (v. a.) bygwth, byg^ 

ylu. 
Menace, (f.) bygwth, bygwl. 
M£N/GE,'(fub.) llu, neu gaigliad o 

anifeiliaid. 
To MEND, (v.a.) gwellhau, diwygio^ 

difcio, cyweirio, adgyweirio. 
Mendable, (adj.) a cllir ei ddi« 

wygio, nen wellhau. 
Mendacity, (f.) celwydd, anwir- 

edd, iFug. 
Mendicant, (adj.) yn cardotta^ 

cardottaidd. 
Mendicant, (fub.) carddttyn, car-' 

dottai. 
Mend /city, (f.) cardottiaeth, cyf- 

Iwr cardottyn. 
Menial, (adj.) teuluaidd, cartr^fol. 
Menses, (f.) mifglwyf, mif-lif. 

Me'nSTRUAL, 7 / j- \ 'r 1 

iv/ru',«« ..^ r (adj.) milawl. 
Menstruous, 3 ^ •' ' 

Mensurable, (adj ) mcfurol, xne* 

furadwy. 
Mensuration, (f.) mcfuriad. 
Mental, (adj.). yu perthyn Vr 

meddwl; tufevflnol. 
Mention, (f.) crybwyll, fon. 
To MENTION, (v.a.) crybwyll, ad- 

rodd, dywcdyd, fonio. 
MERCANTILE, (adj.) yn pertKyn | 

farfiandiaeth. 
Mercenary, (adj.) cyfiogaidd,hur-* 

iol, a WTiel beth am arian^ 
Mercenary, (f.) cyflogddyn, gwr 

hQr.* . 
Mercer, (f.) marfiandwr a wertho 

lidan a^r cyfryw bethau., 
Merchandise, (f.) marfiandaeth^ 
C c jnad- 



ME 

r.iideriatih, laarchr.iijdiiacth.-- 

MiKC!MNT, '.{.) niarfiandv.T, macl- 

ier, ir.arehnatuvr. 
Me'kcifi-l, Jadj.i truearog, tofljr- 

iol. 
MEtciLESS, faij.jGidrugiredd, an- 

rhugarog j cteulon. 
Mebcurv, (r.)emvunoadtt-.viau 

y ccnhcdloedd. — /« iijfniiiaiy, y 

bUned mcrcticr, — arian b3'\'.-, 

■dygawdivr papyrau rsvvyddion. 
MiKCT, {fub.) trujaredd, tDlluri, 

creffiant. 
Mere, (adj.] unig, fym!, p&r, di 

gyminyf|. 
Meue, (r) Uyn. pwlJ. 
Meretri'ciovs, ( adj. ) putteir 

iaidd. 
M^aiDiAN, (fub.) canol dydd.— /» 

Gtegraphy, j llin o'r gogledd I'r de- 

hau mac 'r haul yn et groeli g:ino! 

dydd. 
Mekidional, (adj.) deheuol. 
Mbiit, (f.) haeddianCt haeddedig' 

aeth, rhyglyddiant. 
Tv M^KiT, (v. a.) haeddu, rhygl- 

yddu. 
MERiTrfftious, (adj.) haeddiannol, 

rhyglyddus, gwobrwyo!. 
Mekmaid, (f.) morforwyn. 

MfcRRIMAKE, (r.) gwledd. 

MininMENT, (r.) llawenydd, gor- 

foledd, difyrrwch, digriiwch, 
M^KKV, (adj. J Uawen, digrjf, di- 

fyr, hoenus, gorawenus. 
Mb'usioM, (f.) trochiad. 
Mesentery, (f.) lliein-glg. 
^ESH^ (fub.) y cyfrwng rhwng yr 

edaii luewn rhwyd. 
tAimt, (adj.) Thwydog, 
MUSLIN, (f.) cymmyfg-Jd.brithyd. 
Mess, (f.) faig o fwyd. 
Te MESS, (v.a.) bwyita. 
MESSAGE, (f.) cennadwri, cennad 

wriaeth. 
Me'ssehcer, (f.) cennad. 
Mbssi'ah, (f.) Enneiniog, 
W/saiEURs, (f.) meiftri, gwyr bon- 






IglQIl. 



■MESSMATE, (f.) cydfwytcawr. 
M.:siuAGE, (f.) tyannedd. 
M^TAL, (f.) mettel. 
Metallic, (adj.) mcttehidd. 



M E 

METAi.iisT,(f.) mcttelwr, gweith- 
ijvr mcllel. 

Ts UETAMORPHOSE, (v. 1.) gnrCtld- 

r.ev.idio, duHnewidio. 
METAMoRPiiosis, {Tub.) gwedd- 

nc'.vidiad, dul!ne»tuiad. 
Metaphor, (f.) trawfyinlycimnd' 

iad, triwsfvd, irawfddwyn, 
Metafiiorcial, (adj.) ffigonudd. 
ME'TAPHKAaE, (f.} cyfieiduad Uy- 

ihrenno!: 
M^TApHRAST, (fub.) cyfieidiwT 

!!);thrennol 
Me'tapUvsics, (f.) goruchMCuroI- 

ion bechau, 
Metathe'sis, (f.) llythyrgyfiieiT- 

■1, ira-.vfciftniad. 
To METE, (v. a.) mefaro. 
Metempsycuo'sis, (fub.) trawfa- 

eidiad, tramwy yj caald o'r uull 

gorph i'r Hail. 
METEORS, (f.) gomchion, gorich- 

clion. 
M^TER, [f.jmefurwr. 
Meth^ohs, (f.) medd. 
Methinks, [v. imp.) midyb^wD. 
Me'thod, (f.) trefn. 
Methodical, (adj.) trefnns.theoi- 

aidd. 
T» METKooi'zE, (v.a.)trefnu, go- 

fod mewQ trefn. 
Meto'nomy, (f.) trawfenwad. 
Me'tre, (f.) mydr, mcfur. 
Mi'TRiCAL, (adj.) mcfuroL 
Metro'polis, (f.) prif ddinas, prif 

gaer. 
Meteopo'litah, (f.) arcbcfgob. 
Mettle, (fub.) meltclj dewrdtr, 

gwychdcr. 
Me^ttled, } (adj.) meKdai, 
Mettlemme,-j cilonnog, dewr, 

gwych. 
Mew, (f.) adardy, cat adar. 
To MEW, (v.a.) caead— -mewian. 

M I 
MicE.plur. QlMoufe, (f.) llygod. 
Ml'cHAELMAs, (fub.) dydd gn^ 

Mihangcl. 
Mi'cKLE adj.) llawcf, jnawr. 
Microcosm, (f.) y byd bychan.— 

dya. 
MtcHosco'pE, (f.) offeryn i wnw- 

thurgwrthddrycliau bychaia i ym- 

ddango! ya fawiioa. 

MWj. 



MI 

(adj.) canoJ, hanner. 

)LEy (adj.) canol, canollg, han- 

)LiNG, (adj.) canolig. 
;e, (f.) gwybedyn, ednogyn. 
LiFF, (fub.) llen-gigj, llicin- 
T, (f.) y canol. 

UMMER, (fub.) canol haf, hir 
d haf. 

riFE, (C) bydwraig, colwyn- 
5, efgorwraig. 

HFERY, (f.) fwydd bydwraig. 
, (fub.) pryd, gwedd, agwedd, 
:hiad. 

T, (fub.) gallu, nerth, gryni, 
mid. 

iTiNEss, (fub.) galluogrwydd. 
[TY, (adj.) galluog, nerthol, 
Linus. 

H, (adj.) blith, llaethog. 
GRATE, (v.) fymmudo trigias, 
lo, mudo, fymmud o'i le. 
f ( adj. ) tirion, llariaidd, 
n, addfwyn, tawel, hynaws. 
EW,(f.) melwlith, melgawad. 
NESS, (fub,) tiriondcb, tyn- 
h, addfwynder, mwynder. 
, (f.) milldir. 

TANT, (adj.) milwrus, mil- 
;thus. 

I'ARV, (adj.) rhyfelgar, rhy- 
, milwraidd. 

riA, (fub.) milwyr fcfydledig 
d ; trigolion gwlad, neu ar- 
vvedi eu dyfgu i ryfel. 
, (f.) llacth, llefrith. 
.K, (v a.) godro. 
MAID, (f.) llacth wraig. 
PAIL, (f.) yftwcc godro. 
PAN, (f.) padell llaeth. 
:p6ttage, (f.) cawl llaeth. 
r, (adj.) llaethog. 
Y-WAY, (f.) fFordd llaethog, 
th, caergwdion. 

(f.) inclin, breuan. 
LL, (v. a.) malu, melino. 
e'^nnium, (f.) y mil o flynydd- 
, y bydd i'r cyfiawn, yn ol 
rhai, deyrnafu gyd a Chriil 
ddaear, yn ol ei ail ddyfcd- 

e'nnial, (adj.) yn perthyn ir 
>Iynyddoedd, 



MI 

Mi^LLER, (f.) melinydd. 

Millet, (f.) miled. 

M/lliner, (f.) un yn gwneuthur 

neu yn gwerthu capau, a gwifg- 

oedd eraill bcnywod. 
Mi^'llion, (f.) miliwri, buna, rhif , 

o gan myrddiwn, neu ddeg can 

mil. 
Milt, (f.) dueg. 
Milt of a fijhy grawn pyfgod. 
M/mic, (f.) dynwaredwr, amred- 

wr. 
Ttf mi'mic, (v.a.) dynwared, elfyddu, 

cyfFelybu. 
M/micry, (f.) dynwared. 
Mi'natory, (adj.) bygy thiol. 
To MINCE, (v.a.) briwio yn ddarnau 

man. 
Mind, (f.) meddwl, bwriad, amcan, 

bryd. 
To MIND, (v.a.) meddylied, gofalu, 

cofio, yftyried, bwriadu, amcanu. 
Mi'ndpul, :(adj.) gofalus, meddyK 

gar, yftyriol. 
Mine, (pron.) iy^ eiddof, mau ein- 

of, y maufi. 
Mine, (f.) mwyn glawdd. 
7(? mine, (v.) mwyngloddio. 
Mi'neral, (f.) mwyn, mwn. 
To mI'ngle, (v.a.) cymmyfgiL, 
Mi''niature, (f.) llun, delw. 
Mi'nim, (f) nar, corr, Ilcgyrn. 
Mi^NiON, (f.) anwylyd. 
Tl? mi'nish, (v. a.) lleihau. 
Mi'nister, (f.) gwas, gwcinidog, 

gweinydd» 
To mi'nis.ter, (v.a.) gweini, gwci- 

nyddu . 
Ministerial, (adj.) gwcinidog- .• 

aethol. 
Ministration, (fob.) gwrinidog- 

aeth, fwydd, gwafanaeth. 
Mi'nistry, (fub.) gweinidogaexh, 

gwafanaeth, fwydd — goruchwil- 
iwyr achofion tcyrnas. 
Mi'nor, (adj.) Uai. 
Mi^nor, (f.) un tan oedran. 
Miko'rity, (f.) cyflwr un tan oed- 

ran. — Uai nifcr.' 
Mi'nstbr, (f.) mynachlog. 
Mi'nstrel, (fub.) un a chwario ar 

ofFer cerdd. 
Mint, (f.) ba^-dy, gweith-dy ar- 

ian. • ■ ' 

C c 2 Ta 



M I 

Vo MiKT, (v. a.) bathu. 
MINTAGE, (f.) yr hyna fathir.— 

treth a dalir am fathu* 
Mi'ntman, (f.) bathwr. 
Mi'nuet, (f.) dawns. 
Mi'nute, (f.) munud. 
^iwuTE, (adj.) bach, bychan, 

man. 
^0 mi'nute, (v.a.) yfgrifennu i lawr 

yn fyrr. 
Minutely, (adv.) yn fanol. 
Minuteness, (f.) bychandcr. * 
Minx, (f.) llangces ieuangc anllad. 
Mi^RACLB, (f.) gwyrth, gwyrthiau, 

rhyfeddod. 
Miraculous, (adj.) gwyrthiol, rhy- 

fcddol. 
Mire, (f.) torn, baw, llaid, mygn. 
Mi'rroir, 1 
Mi'rror, >(f.) drych. 
Mi'rrouRjJ 
Mirth, (f.) llawenydd, difyrrwch, 

digrifwch. 
Mi'ry, (adj.) lleidog, tomlyd. 
Misacceptation, (Alb.) camgym- 

mcriad. 
Misadventure, (f.) anfFawd, af- 

Iwydd, drwg ddamwain.— lleidd- 

iad dyn. 
Misapplication, (f.) camddef- 

nyddiad, camarferiad 
^0 misapply', (v.a.) camddef- 

nyddio, camarferyd. 
^0 MisAPPREHi^ND, (v.a.) camddy- 

all, camddirnad, camamgyiFred. 
Misapprehension, (Aib.) camam- 

gyffrediad, cainfyuniad, camddy.^ 

all. ^ 

7o misbecome, (v. a.) camweddu, 

anweddu. 
Ti? misbehave, (v. n.) ymddwyn yp 

anweddaidd. 
Misbehaviour, (f.) ymarweddiad 

drwg, ymddygiad anweddaidd. 
Misbelief, (f.) cam grediniacth. 
*Io miscalculate, (v. a.) camgyf- 

rif, camfwrw. 
^0 miscall, (v.a.) camcnwi, di 

fcnwi. 

Miscarriage, (f.) erthyl, crthyl- 
iad.— aflwyddiant, anffawd, meth- 
iant. 

7i? miscarry, (v. n.) erthylii. 
mctjiu, ffaelu, aflwyddo. 



M I 

Miscellaneous, (adj.) cymmyfg, 

blith draphlith. 
Mi's cell ANY, (fub.) llyfr yn cjm- 

nwys cafgliad o amryw lly^-anau. 
Mischance, (f.) anhap, anfl^wd, 

afl wydd, dryglamjdrwg-ddamwain, 

tramgwydd. 
Mi'schief, (fub.) drygioni, drwg, 

nivveid. 
Mischi'evous, (adj. ) drygionas, 

^rwg, niweidiol. 
Mischi'evousness, (f.) drygioni, 

afpri. 

Misclaim, (f.) camhawl. 
M I sc o N D u c T , (fu b . ) dr wg-ymddyg- 

iad, ymarweddiad drwg. 
MiscoNSTRTJCTioN, ( fub. ) cJim- 

ddeongliad, camfamiad. 
To MISCONSTRUE, (v. a.) camddc- 

ongli. 
Mi'scREANT, (fub.) camgrediniwr. 

' adyn. 

Misde'ed, (f.) drwgweithred. 
Misdemeanor, (f.) bai, drwg ym- 
ddygiad. 
Mi'ser, (f.) cybydd. 
M/serable, (adj.) trucnus, truan, 

grefynol, toilurus, gofidus. 
Mi'sery, (fub.) trueni, grefyndod, 

adfyd, gofid, aflwydd. 
To MI SF ash ion, (v. a.) camffurfio, 

anffurfio, anharddu. 
Misfortune, (f.) anhap, aflwydd, 

anffawd, annawn, trueni, gofid, 

drwg ddamwain. 
To misgi've, ( v. a. ) gwangrcdu, 

gwanffyddio, drwg dybio. 
MisgoVernment, (fub.) drvvgly- 

wodraeth. 
To misgui'd^, (v.a.) camdywys. 
Misha'p, (f.) Edr. Misfortune- 
To misinform, (v.a.) rhoicarago- 

pinod. 
Misinform ATiON,{f.) camgopinod. 
To misinterpret, (v.a.) camdde- 

ongli. 

Misinterpretation, (fub.) cam- 

ddeongliad. 
To misjudge, (v.a.) cam famu. 
To MISLAY, (V.a.) gofodpcth mcwn 

lie na's gcUir cael gafael arno. 
M Alike, (f.) Edr. Dijlih- 
To MISMANAGE, (v. a.) cam lywod- 

racthu, aflywodraethu. 

M/smaK' 



M 1 

^1I''SMANAGEMENT, (f.) aflyWod- 

raeth, camtriniaeth. 
To MISMATCH, (v. a.) drwg-gym- 

mharu, cyflylltu yn anaddas. 
To misna'mb, (v. a.) cam-enwi. 
To Mi'soRDER, (v a.) caiTi drcfnu. 
To MisPEND, (v.a.) camdreulio, of- 

crdreulio, gwaftraffu. 
To Mi'spLACE, (v. a.) Edr. MiJIay. 
MispRi'soN, (fub.) dirmyg, diyftyr- 

wch . — efgeulufdod. 
To Ml SR ELATE, (v. a.) camadrodd. 
MxsREPORT, (f.) cam-son. 
To Mi'sREPRESEKT, (v» a.) camddar- 

lunio. 
Misrepresentation, (fub.) cam- 

ddarluniad. 
Misrule, (f.) annhrefn, anllywod- 
"raeth, afreolaeth, annibendod, ter- 

fyfg, cynnwrf. 
Miss, (fub.) titl merch ieuangc heb 

briodi. Fig. puttain. 

To MISS, (v.a) colli, iFaelu, methu, 

myned heibio, camfynnied. 
Missal, (f ) llyfr yr offercn. 
Mi'ssioN, (fub ) anfoniad, danfon- 

iad* 
Mi^ssiONARY, (fub-) un^anfoniri 

blannu crefydd mewn gwledydd 

paganaidd. 
Mi'ssiVE, (adj) ergydiol, a ellir ei 

daflu. 
Mist, (f«) niwl, caddug. 
7o MISTAKE, (v.a.) camgymmeryd, 

<:anifynnied, cyfeiliorni. ^ 
Mistake, (fub) camfynniad, cam- 

gymmeriad, amryfufedd, 
MAtress, (f.) meiftres. 
Mistrust, (f.) Edr. Diffidence. 
To Mi'sTRusT, (v.a.) gwangredu, 

drwgdybio. 
Mistrustful, (adj.) drwgdybus- 
M/sTY, (adj.) niwlog, cymmylog.' 
To MISUNDERSTAND, (v- a-) cam- 

ddeall, camfynnied. 
Mi'suNDERSTANDiNG, (f.) anghyt- 

tundeb, amrafael ; anxryfufedd, 

camfynniad. 
MisusAGE, (fub-) cam-arfer, am- 

mharch. 
To Mi'susE, ( V. a. ) cam-arferyd, 

cam-arfer, ammharchu. 
Misuse, (f.) Edr. Mifufage. 
Mite, (f.) gwyfyn, Uwyg, gwydd- 



M 

•mymryn. 



o 



-hading. Mart 



on.- 

xii. 42. 
To mi'tigate, (v. a.) lliniaru, llo- 

nyddu, efmwythau. 
Mitigation, (f.) efmwythad, llo- 

nyddiad. 
Mi'tre, (f.) cap efgob, penguwch 

oflFeiriad, cappan. 
Mittens, (f.) dyrnfol, dyrnfolau, 

nienyg benywod heb fyfedd idd- 

ynt. 
Mi'ttimous, (f.) gwarant. 
To MIX, (v.a.). cymmyfgu, dyfyfgu. 
Mi'xTURE, (fub.) cymmyfg, cym- 

myfgedd. , 

Mi''z-maze, (f.) Edr. Ma%e* 
Mi'zzen, (f.) hwylbren ar ben 6\ 

Hong. 

MO 
To moan, (v.) galaru, alaethu, cwy- 

no, tolach. 
Moan, (f.) galar, cwynfan, alaeth. 
Mob,, (fub ) y werin, y cyffredijn 

bobl.— — cap benyw. 
Mobbish, (adj.) gwael, ifel. 
Mobility, (i.) fcrfyllrwydd, an- 

waftadrwydd, anwadalwch. 
To MOCK, (v.a.) gwatwor, gwawdio, 

cytgam, twyllo, Barn,xm, 13,15. 
Mock, (f.) gwatwor, gwawd. 
Mock, (adj.) ffugiol, twyllodrus. 
Mockery, (f.) gwatwor, gwawd- 

iaeth; fiommiant. 
Mode, (f.) modd, gwcdd, dull, fut, 

ffunud. 
Model, (fub.) fiampl, copi; mold; 

darluniad, Hun. 
To MODEL, ( V. a. ) darlunio, ffupf- 

io, llunio, moldio. 
Moderate, ( adj. ) cymmhedrol^ 

cymmhefurol, rheolus. • 
To moderate, (v.a.) llywodraethn, 

rheoli, cymmhcdroli, cymmhcf- 

uro, tymmheru. 
Moderation, (fub.) arafwch, cym- 

mhefurwydd, cymmhedrolder. 
Moderator, (f.) llywodraethwr, 

rheolwr. 
Modern, (adj.) diweddar, newydd. 
Modest, (adj.), moddus, mcdrus, 

cymmhedrol, diwagfaw. diynxfFroft, 

mul, cjwilyddgarj diwair. 
Modesty, (fub.) cymmhedrolder, 

moddufrwydd, gorchwyledd, di- 

wagfawr- 



MO 

wagfawrwydd, goftyngelddrwydd, 

mulder; diweirdeb, cyrchwyledd. 
M(^DicuM,(f.)ychydig,tippynbach. 
Modification, (f.) ffurfiad, llun- 

iad. 
^0 MODIFY, (v.a.) ffurfio, cyfnewid 

diill peth. 
Modish, (adj.) ffurfiol. 
MoDiSHNEss, (f.) ffurfioldcb. 
^0 MODULATE, ill muJtCy (v.a.) newid 

allwedd, peroriaethu. 
Modulation, (fub.) cynghanedd, 

cytgerdd. 
Modus, in law, (f.) rhoddiad arian 

yn lledegwm. 
Moha'ir, (fub.) edau o flew camel, 

neu greadur arall. 
MoiDORE, (f.) dryll o arian bath 

Portugal, o werth faith fwllt ar 

hugain. 
Mo'iety, (f.) hanner, rhann. 
TV MOIL, (v.) trafFerthu. 
Moist, ( adj. ) llaith, ynwft, an- 

wyftyn. 
To MrfisTEN, (v.a.) mwydo, gwneu- 

thur yn llaith. 
Moisture, (fub.) lleithder, irder, 

fadd. 

MoLE, (fub.) man geni, fiamp.— 

gwadd. 
Mole- HILL, (f.) pridd y wadd. 
To MOLEST, (v.a.) blino, aflonyddu, 
- trallodi, poeni, dygnu, goiidio, 

farhau. 
Molestation, (f.) aflonyddwch, 

trabludd, blinder, gofid, ancf- 

mwythder, trailed. 
MrfLLiENT, (adj.) yn meddalhau, 

a feddalha. 

To MOLLIFY, (v.n.)meddalu, medd- 

alhaui yllwytho, tyneru. 
Mollification, (f.) meddalhad. 

— dylofiad. 

Molasses, 7 ( fub. ) gwaclodion 
MoLossES, 3 fuwgr. 
MdLTEN, (adj.) tawdd. 
Moment, (fub.) moment, munud, 

meittyn. — pwys, cyfrif, canlyniad. 
MoiiiENTANEOus, 7 (adj.) trangccd- 
Momentary, 3 ig, ni phcri ond 

ychydig. 
Momentous, (adj.) pwyfig, pwys- 

fawr. 
Monachal, (adj.) Edr. Monrfftic. 



MO 

Monarch, (f.) archdeyrn, mych- 

deyrn, pennadur, unben. 
Mo''NARCHY,(f ) unbennaeth,arch- 

deyrnaeth, pcnnaduriaeth. 
Mona'stery, (f.) mynachlog, my- 

nachdy, mynachlys, abbadty, pri- 

ordy. 
Mo N A s Ti c, \ (adj .)mynachaidd, 
MoN a's T I c A L, 3 yn pcrthyn i fy- 

nach. 
Monday, (f.) dydd ilun. 
Money, (f.) arian, mwnai. 
Moneyed, (adj.)- ariannog. 
Money 'Scrivener^ (fu b . ) un a godo 

arian dros arall. 
Monger, (f.) mafnachwr, gwerth- 

wr. 
Mongrel, (adj.) cymmyfgryw. 
M on i't I o N, (f ) rhybudd, cyngor, 

cyfarwyddyd. 
Monitor, (f.) rhybuddiwr, cyng- 

horwr. 
Mo'^nitory, (adj.) a rybuddio, a 

gynghoro. 
Monk, (f ) mynach. 
Monkey, (f.) ab, eppa. 
Monocular, (adj.) anllygeidiog. 
Monody, (fub.) cy wydd tofturiol, 

marwnad, cerdd a gano un wrtho 

ei hun. 
MoNOMACjiY, (f.) orncft, ymladd 

rhwng dau. 
Monopolist, (f ) un a fo a*r unig 

awdurdod ganddo i werthu pcth. 
To monopoli'ze, (v.a.) cael yr aw- 
durdod i werthu yn ei allu ci hun 

yn unig. 
MoNOs y'llable, (f ) gair un filial. 
Monotony, (f ) un ton. 
Monster, (f) anghenfil; pethaf- 

luniaidd, anferth, drygionus. 
Monstrous, (adj.) anghenfilaidd ; 

aruthr; creulon. 
Month, (f) mis. 
Monthly, (adj-) mifol. 
Monument, (f.) cof amrywbcth, 

megis maen bedd. 
Monume^ntal, (adj-) coffaol. 
Mood, (f ) tymmer, hwyl. 
Moon, (f ) lleuad, Uoer. 
Moonshine, (f ) goleu-leuad. 
Moor, (f.) morfa— dyn du, blo- 

mon. 
To MOOR, (v. a ) augori* 

Moor- 



J 



M O 

(NGs, (f) angorfa* 
y"*|(^<1J) corfog, 

>T, (v. a.) dadleu, arferyd i 

iadleu. 

[f.) moppa. 

l(fub.) begegyr; diog- 
s,J yn. 

?E, (v.n.) bod yn ddiogj nexx 
lifywyd. 

L, (adj.) moefol. 
L, (f.) addyfg, cafgliad oddi 
chwedl. 

f^iTY, (f.) moefoldeb. 
Ls, (f.) moefau; ymarwedd- 
inddugiadj dylcdfwyddau. 
ss, (f.) cors. 
iDy (adj.) clwyfus, heinus, 

>SE, (adjO afiach. 
ACious, ( adj. ) a frath6 a 
;dd, neu a cholyn. 
(adj.; mwy, ychwancg. 
DVER, (adv.) ym mhellach, 
iw hyn. 

ING, } (^^^-J ^^^^"• 

'E» (^^j-) gwrthnyfig, farrug, 
id, anhynaws, drygnawfus. 
I EN ESS, (f.) dry gnaws, anyn- 
irdd, drwg naturiaeth, gwrth- 
rwydd. 

jiTY, (f.) Edr. Moro/ene/s. 
3w, (f.) y foru. 
{L, (fub.) tammaidy fafnaid, 
lid. 

AL, (adj.) marwol, trangc- 
angeuol. 
AL, (f.) dyn. 

ALiTY, (lub.) marwofder.— 
ddynol, ** Mortality cannot 
r it,'* Dryden. 

AR, (f.) morter, fimmant.-— 
i guro peth ynddo. 
GAGE, (f.) gwyftl. 
LTGAGE, (v. a.) gwyftlo. 
IFICATION, (f.) marwhad.-^ 

dolur, poen. 
tiTiFY, (v.) marwhau.' 
o. 

i8E/(f.) rhwyll, mortals. 
MAIN, (fub.) tir anaralladwy, 
la eliir ei werthu, 
VARY, (f.) rhgddatcglwys. 



M O 

Mosque, (f.) teml Mahomet. 
Moss, (f.) mofogl, migwyn,callodr. 
McfssY, (adj.) mwyfoglyd. 
AfosT, (adj.) mwyaf. 
Mote, (f.) bryckeuyn. 
Moth, (f.) gwyfyn. , 
Mo^'ther, (f.) mam. 
Motherless, (adj.) difam,ymddi- 
fad. 

Motherly, (adj.) mamol. 
MoTHERY, (adj.) gwaddodlyd. 
Motioi^, (f.) fymmudiad, yfgyd- 

wad, cynnwrf, cyffro. 
Motive, (fub.) achos, achlyfur, an- 

nogiad, egvirvddor. 
Motley, (adj.) brychlyd, mwtlai. 
Motto, ( fub. ) arwydd yfgrifen, 

arwydd j ymadrodd a yfgrifcnnir 

ar beth. 
To MOVE, (v.) ymmod, cynhyrfu, 

cyffroi, fymmud, mudo. 
Moveable, (adj.) fymmudoJ. 
Moveables, (1.) dodrefn, modd- 

ion. 
Movement, (fub.) fymmudiad.— 

rhannau cloc, neu orlais. 
MOVING, (adj.) tofturiol, galarus. 
Mould, (f.) mold. — daear. 
To MOULD, (v. a.) fFurfio, llunio, 

moldlo. 
To moulder, (v.) darfod, troi yn 

bridd. 
Mo UL din ESS, (fub.) llwydni,. eg- 

rwydd. 
Moulding, (fub.) ceudod mewn 

carreg, neu bren. 
Mo^uldy, (adj.) llwyd. 
To moult, (v.n.) colli pluf. 
To mounch, (v. a.) cnoi, bwytta. 
Mound, (fub.) clawdd, gwarch- 

glawdd. 
Mount, 1 (f.) mynydcj, brynn, 
MOUNTAIN, J brc, moel. 
To mount, (v.) dyrchafu, myned 

ar gcffyl. • . 
MouNTANEER, (f.) jnynyddwf. 
Mountainous, (adj.) mynyddig. 
To mourn, (v.) galaru, arwylo. 
Mournful, (adj.) galarus, trift. 
Mourning, (fub.) galar, triftwch, 

— — dillad galar, galarwifg, gwr- 

wmdy, V. 
Mouse, (f.) llygodeh, ' 
Mqvth, \fub,) gcnau, fafn; 

MrfVTH' 



M U 

Mouthful, (fubj tammaid, fafn- 

aid. 
MouTHLEss, (adj.) dicnau. 
7o MOW, (V,) lladd gwair neu yd a 

phladur. 
Mow, (!'.) das. 
Mower, (f.) pladurwr. 

M U 
Much, (adj.) llawcr, mawr, ami, 

lliofog. 
Mucilage, (f.) Hyfnafedd. 
Muck, (f.) tail, torn. 
MtJCKENDER, (fub.) ILds. Handkcr- 

chief. 
MuCKHiLL, (f.) tommen. 

MUCKISHNESS, ) ^ ' 

MucKLE, (adj.) llawer. 
MucK-swEAT, (f.) mawr chwys. 
MucK-woRM, (f.) pryf y dommen. 

— Fig. cybydd. 
Mucky, (adj.) aflan, atgas, ffiaidd. 

M?cr;»T,}(^<'i-)"xfnafeddog. 

Mud, (f.) llaid. 

7q muddle, (v a.) diwyno~F/*g^.. 

gwneuthur yn banner meddw. 
Muddy, (adj.) lleidiog, tomlyd— 

niwIog,.tywyll. 
Muff, (f.) pcth i gadw dwylaw yn 

wrefog yn y gaiaf. 
Muffin, (f) teifen. 
T'o MUFFLE, (v.a.) pennori ; molcdu, 

mwfflo.— -i^f^. cuddio, celu. 
Til? MUFFLE, (v. n.) baldordd. 
Mufti, (f-) arch-oiFeiriad yMaho- 

metaniaid. 
Mug, {(*) cwppan. 
Muggy, (adj.) llaith. 
Mulatto, (f.) dyn y bo ei dad al 

fam o wahanol liw, fcf un yn ddu 

a*r Hall yn wynn. 
Mulberry, (C) morwydden. 
7i? mulct, (v.a) ffinio, flfbrffettu, 

dirwyo. 
Mulct, (f.) ffin, ffbriFed, dirwy. 
Mule, (f.) mQl- 
Mulie'brity, ( fub- ) gwrcigdra, 

gwrcigeidd-dra. 
7(7 mull, (v. a.) clairu gwin, neu 

ryw lynn arall. 
MuLLAR, (f.) carrcg falw 
Mulloch, (f.) ^dix. Rubbijb' 

MuLSE,(f,) bragawd, mcddyglyn, 
joicl^viu. 



M U 

MuLTANGULAR,(adj ) sunlgonglog^, 
M u LT 1 for M ,(adj Oamryddull, aml- 

ddull, amrylun. 
Multilateral, (adj«) amlochrog 
Multipartite, (adj.) lliawlhn- 

nog. 
Multipli^able, (adj.) a ellir ei 

amlhau, a'i chwanegu. 
Multiplicand, (fub.) yniferiV 

liofogL 
Multiplication, (f.) lliofogiad, 

anghwanegiad, mwyedigaeth. 
Multiplicator, (f.) lliofogwr. 
Multipli'city, (f.) lliofogi^?ydd, 

amlder. 
Multipli'er, (f.) lliofogwr. 
To multiply, (v.) lliofogi, aml- 
hau, mwyhau. 
MuLTiPOTENT, (adj.) mawr alla- 

Multitude, ( lub.) lliaws, llios, 

11 u, tyrfa, rhawd, lliofogrwydd, 

amlder. 
Mum, (f.) llynn gwenith. 
To MUMBLE, (v. n.) dywcdyd dan 

ddannedd, fibrwd, grydian. 
Tt? MUMP, (v. a.) cnoi; caidotta. 
Mumper, (f.) cardottyn. 
Mumps, (f.) digofaint, llidiowg- 

ruydd dirgel. 
To MUNCH, (v.a.) Edr- Mountb* 
Mundane, (adj) bydol. 
Mxjndatory, (adj*) a lanhao. 
MuNGREL, (f.) Ear. Mongrel* 
MuNi'ciPAL, (adj.) breiniol. 
Muni'ficence, (f) haeledd, had- 

ioni, haelder. 
MuNf^Fic£NT,(adj*) had, liaelibs- 

us, hj^ed. 
Muniment, (f) amddifiynfaydio- 

gelfa. 

MyNi^TioN, (f*) £dr« Amptumtim* 
Mural, {xd\*) a berthyn i fiir. 
Murder, (f) Ilofruddiaeth, Uadd' 

iad dyn, mwrn,murnd wrn^vrrdd- 

dra. 
To MURDER, (v.a.) llofruddio,liid4 

dih eny ddio— diftry wio. 
Murderer^ (f.) llofrudd, mwrdd- 

wr. 
Murderous^ (&4i*) Hofruddaidd* 
MuRMURj (f.) murmur, grwgnacH, 

manfoiu 






M U 

TRMUR, (v.n.) murmur, grwg- 

., manfon, grydian. 

viuR£R, (f.) grwgnachwr. 

IAIN, (f.) chwarren, cornwyd, 

I ar anifeiiiaid. 

LEY, (adj.) rhyddgoch, coch- 

11. 

LION, (f.) helm, penwifg. 

A DEL, 7 grawn neu win mc- 

ADiNE, 3 Jus. 

LE, (fub.) cyhyTf gwythi.— 

len. 

:uLous, (adj.) cyhyrog. 

, (f) dwysfyfyrdod.— cerdd". 

SE, (v. n ) myfyrio, yftyricd, 

lyliaid. 

8, ( fub. ) duwiefau barddon- 

« 

UM, (Alb.) tryforfa cywrein- 

d^ ^ 

ROOM, (f.) madarch, bwyd y 

int. 

3, (f.) mufic, ccrdd, cywydd- 

:h, peroriaeth. . 

:al, (adj) cynghaneddol. 

:iAN, (f.) cerddor, clerwr. 

, (f.) mule. 

ET, (f.) gwnn Haw. 

ETOON, (f.) gwnn byrr lly- 

y, (adj.) peraroglaidd. 

IN, (fub.) dcfnydd teg o got- 

jlman, (f) crediniwr Ma- 

itanaidd. 

, (v. impcr.) dir yw, mac 'n 

• 

, (f.) newydd win, diod nc- 

l, il. 

ACHES, (fub.) Edr. H^bi^^ 

ARD, (f.) mwftard. 

fsTER, (v.) golygu byddinj 

)i ynghyd ; mwftrio. 

ER, (f.) difg^vyliad dros fydd- 

:ofreftr o fyddinoedd a ed- 

vyd troftynt. 

ER-BOOK, (f.) llyfr ym mha 

dodir i lawr cnwau milwyr. 

ER-ROLL, (f.) rhifrcftr bydd- 

d. 

iNEss, (fub.) llwydni, dryg- 

v'ydd, m\V&, 



M U 

Musty, (adj.) llwyd, drygfawrus> 

drewllyd. 

Mutability, (fub.) newidiolder, 

anwadalwch, anwaftadrWydd. 

Mutable, (adj ) ncwidioj, cyfhe*- 

widiol, anwadal, anwaftad, tro- 

faus. 
Mutation, (f.) cyfnewidiad, nc- 

widiad. 
Mutb, (adj.) mdd, aflafar. 
To MXJTILATJE, (v.a.) anafu, torrl 

ymaith. 
Mutilation, (f.) anafiad, torriad 

ymaith. 
Mutineer, (f.) cynnhyrfwr tcrfyfg 
, ac anghydfod. 
MxfTiNous, (adj ) terfyfgus, ymry- 

fongar, gwrthryfelgar. 
Mutiny, (f ) terfyfg, gwrthryfel^ 

ymryfon. 
To Mxj Tin Yy (v-n. ) gwrthryfcky 

cpdi yn crbyn gwyr mcwn awdur- 

dod, codi terfyfg. 
To MUTTER, (v.n.) murmur, grwg- 

nach. 
MuTTERER, (f.) grwgnachwr. 
Mutton, (f.) ciggwcdSer, cigma- 

haren.— manllwdn. 
Mutual, ( adj. ) cyfnewidiol^ ar 

gyfnewid. 
Mutually, (adv.) ir gylch, or 

gyfnewid. 
To MUZZLE, (v.a.) pcnnori, rhwymo 

trwyn. 
Muzzle, (f ) genau peth.— pennor^ 

penwar. 
MyJ (pron.) mau, fy, eiddof. 
My'riad, (f.) myrddj myrddiwn. 
Myrrh, (C) myrr. 
My'rtle, (f.) myrtwyddcn- 
Myself, (pron.) mifyhun. 
Mysterious, (iadj.) dirgel, tyw- 

yll. 
My'stery, (f.J dirgclwch, dirgcl'- 

edd. creflFt, galwad. 

My's tic, J (adj . ) ty wyll, dirgcl> 
MY^STicjsh, J cuddiedig, 
Mythologist, ( fub. ) deonglwr 

chwedlau yr hen baganiaid. 
Mythology, (f.) yfpyfiad chwed- 
lau, deongliad dammhegion* 



Dd 



No. 



N A 



N A 



NO. contr. for Kurnhefy (lub.) 
rhif. 
^0 NAB, (v. a.) dal heb wybod. 
Nadir, (f) y p'.vynt fydd yn un- 

iawn gyfcrbyn a'n tracd. 
Nag, (I'O ccffyl. 
Nail, (f.) hocl. c\vin> 

^0 NAIL, (v.a.) hoclio' 
Nail, meafure, (f.) yr unfed ran ar 

bymtheg o lathed. 
Naked, ^adj.) noeth, llwm, llymfi. 
Nakedness, (f.) noethni, noeth- 

der, llymdcr. 
Name, (f) cnw. 
Nameless, (adj.) dienw, ancnw- 

og. 
Namely, (adv.) yn emvedigol, 

wrth ei cnw. 
Namesake, (f.) un o'r un enw. 

^ Nap, (f.) hun. ceden. 

To NAP, (v.n.) cvfgu, bod yn gyfg- 

1yd. 
Nap«, (f.) gwcgil. 
Napkin, (f.) napcin^ loan xx. 8. 

Uiain. 
Napless, (adj.) digeden. 
Nappy, (f.) cwrw cryf. 
Narcotic, (adj.) yr hyn a wna i 

un gyfgu. 
Narrable^ (Jidj.) traethadwy, hyd- 

raeth. 
Narration, (f.) traethiad, traeth- 

awd, mynag, mynegiad, adrodd- 

iad; hanes. 
Na'rrative, (fub.) hanes, adrodd- 

iad, copinod. 
Narrow, (adj.) c(il, cyfyng. 
^0 NARROW,(v.a.) culhau, cyfyngu. 
Narrowness, (f.) cyfyngder. 
Nasty, (adj.) cas, ffiaidd, budr, 

brwnt, aflan. 
N AST I NESS, (f.) budreddi, brynti, 

aflendid. 
Natal, (adj.) genedigol, anianol. 
Natation, (f.) nawf, nofiad. 
Nation, (f.) cenhedl, cenhedlacth, 

gwlad. 
Nation a L, (adj. )cenhedlavvl, teyr- 

nafol, ccnhedlactlx)!. 
NxTiVE, (adj.) genedigol; natur- 

iol, cynhcnid. 
NAriVE, (f.) priodor, ciwdawdwr. 
NatA'Ity, (f.) gencdigaeth. 



Na'^tural, (adj.) naturiol, anianol, 

v.rt^ naturiacth, cynhenid. 
lo naturalize, (v. a.) brcinio, 

rhoddi braint brodolion i ddieithr- 

ed. — gwneuthur yn naturiol. 
Na^'turally, (adv.) yn naturiol. 
Nature, (fub.) nattur, naturiacth, 

anian. 
Naval, (adj.) llyngefol, a berthya 

i longau. 
Nave, (f.) both, bwl rhod.— canol 

cglvv-ys. 
Navel, (f.) bogail. 
Naught, (adj.) drwg, drygionus. 
Naughtiness, (f.) drygioni. 
Naughty, (adj.) drygionus. 
Navigable, (adj.) hylong, mor- 

dwyol. 
To navigate, ( v. ) hwylio, mor- 

dwvo. 
NAVic/rTioN, (f.) mordwyad, mor- 

dwyaeth, llongwriaeth. 
Navigator, (f.) mordwywr, mor- 

wr. ^ 

Tg nauseate, (v.) Edr. Loath.' 
Na'useous, (adj.) Edr. Loatbfome. 
Nauseousness, (fub.) Edr. Loatb- 

fomencjs. 
Nautical, (adj.) a bcrthyn i long, 

neu forwyr. 
Navy, (f.) llynges, llu mor. 
Nay, (^adv.) nage. 

N E 
To NEAL, (v.a.) tymmheru trwf 

wres. 
Neap, (adj.) ifel ; trai. 
Near, ( prep . & adj . ) agos, cyfagos, 

gerllaw. 
Nearness, (f.) nefder. — cybydd- 

dra. 
Neat, (f.) eidion. 
Neat, (adj.) dillyn, glan, hardd, 

teg, tlws. 
Neatness, (f.) tegwch^ hoywder, 

tlyfni. 
Neb, (f.) pi^. 

Necessaries, (f.) angenrheidiau. 
NtxEssAR.Y, (adj.) angcnrheidiol, 

rheidiol, anhepgor. 
Necessitous, (adj.) apghcnus, 

tlawd. 
Neclssity,. (fub.) angenrheid- 
I r'.vydd. 



^ N E 

id, anghenrhaid, rhaid, angcn, 

m. 

^f iQ gwddf, gwddwg, rawn- 

• 

iccLOTH, (f.) gwddf-wifg, clwt- 

gwddf. 

fCLACE, (fub.) torch- mwnwgl, 
xlf-gadwyn. 

lOMANCER, (fub.) dcwin. 
lOMANcy, (f.) dewiniaeth, de- 
dabeth trwy ymddiddan a'r 
rw. 
PAR, (Alb.) diodyduwiau, yr 

pwy bynnag a'i hyfai, fydd- 
ifarwol. 

PARiNE, (adj.) melus. 
), (f.) angenrhcidrwydd, ang- 

iED, (v.) bod mewn eifiau, 
ag eifiau. 

)FUL, (adj.) angenrheidiol. 
)iNEss, {{.) eifiau, rhaid, ang- 
tlodi. 

>LE, (f.) nodwydd. 
►LE-woRK, '(fub.) gvvaith nod- 
d. 

LESS, (adj.) afrcidiol. 
Y, (adj.) rhcidus, tlawdjang- 
ESE, (v. n.) Edr. To fxee/e, 
'rious, (adj.) drygionus, an- 
cchryflon, melldigedig. 
'tion, (f.) nag, naghad, pall, 
i, negyddiaeth. 
.TivE, (adj.) naccaol; (fub.) 
dd. 

.T IV ELY, (adv.) yn naccaol. 
csle'ct, (v. a.)'cfgeulufo, di- 
)• 

EOT, (f.) cfgeulufdra, diofal- 
gwall, gwallufdra. 
ECTFUL, ( adj. ) efgeulus, 
lus, diofal. 

iGENCE, (f.) gwalluf^Jra, cf- 
ifdra, diofal wch, 
I GENT, (adj.) .efgeulus, gwall- 

• I 

I 

; GOT I ATE, (v. a.) ncgcfcua, 

ach, marfianda.. 

TiATioN, (f.) inaTnach, mar* 

aeth, negefwriaeth* 

o, (f.) dyndu. 

[CH, (v. n*) gweryru. • • '-■. 

^i {^') gweryriad. 



■N E 

Ne^ighbour, (f.) cymmydog. 

Neiohbourhood, (f.) cyxnmydog- 
aeth. 

Neither, (conj.) na, nac. 

Neoteric, (adj.) newydd,diwcdd- 

ar. 

Nejhew, (f.) nai. 

Nerve, (f) gewyn. 

Nerveless, (adj.) gwan, egwan. 
NifRvous,(adj.) gewynnog, giculyd; 

cefnog, cryf, nerthog. 
Ness, (f.) penrhyn, penfix). 
Nest, (f.) nyth. 
To NEST, (v.a.) nythu. 
To NESTLE, ( V. n. ) nythu; trigo, 

cyfaneddu ; ymgeleddu. . 
Net, (fub.) rhwyd, balleg, balleg- 

Twydd. 

Neither, (adj.) is, ifelach. 
Ne'thermost, (adj.) ifelaf. 
NETTLB,(f.)dynadlen,(plu.)dynadL 
7o n/ttle, (v.a.) fwrnbylio, pigo, 

annog, cymmell, cynhyrfu. 
Network, (f.) gwaith rhwyd. 
Never, (adv.) eirioed, byth. 
Nevertheless, (adv.) er hyn, ct- 

to, eithr, anllai. 
HeutevR, 7 (adj.) na'r naill naV 
Neutral, J Hall, nid yr un o*r 

ddau. 
Neutralitv, (fab.) Edr, Indiffer- 
ence, 
New, (adj.) newydd, diwcddar, ir, 

gwyryf. 
Newly, (adv.) yn newydd. 
Newness, (fub.) ncwydd-dcr, ne- 

wydd-deb. 
News, (f.) newyddion. 
Newsmonger, (f.) dygwrnewydd- 

ionr— — gwcrthwr papurau ne- 
wyddion. 
Newy5ar's-gift, (fub.) calcnnJg. 
NEit, (adj.) agofaf, nefaf. 

N I 
Nib, (fub.) pig. 
To nibble, (v.ycnoiyn efmwyth; 

bwytta yn Uonydd.— -Fi|^. beio, 

cablu 

Nice, (adj.) cywraint, manol.— — 

jnwythui, deftl,.deftlu«. 
Ni'cENESs, (f ) c3Wreittrwydd, ma- 

nyjrvyy dd^rrr-deftlttfrvrydd . 
Ni'cETY, (fiibi) manylnvydd. 
Ni^c£TiBSy:(i*^) '-alnbul«uthanion* 
. ' Dia,:^ '. ■ *. '. . NiCHi, 



N I 

Is I CUE, (f.) ccudod i ofod dclw 

yntho. 
Nick, (f.) rhigol, bwlch. 
^£o NICK, (v. a.) bylchu. Edr. to 

hit. 

Ni^cKNAME, (f.) llyfenw. 
^(7 Ni'cKNAME, (v.a.) llyfcnwi. 
Niece, (f.) nith. 
NIGGARD, (f.) cybydd. 
Ni'gcardliness, (fub.) cybydd- 

dod. 
Ni'cgardly, fa^j.) cybyddlyd. 
Nigh, (adj.) agos, cyfagos. 
Nigh, (prep.) yn agos, yn ymyl, 
. gerllaw. 
N/ghness, (fub.) nefder, agof- 

rwydd. 
Night, (f.) nos. 
^tf-NiGHT, (adv.) heno. 

Ni^GHTINGALE, (f ) COS. 

N/ghtly, (adv.) o hyd nSs; bcu- 

nos. 
Ni'cHTLY, (adj.) nofol. 
N/ghtman, (f.) carthwr gaudai. 
Ni'cHTWALKER, (f.) puttain. 
Ni'ghtward, (adv.) yn tynnu tu 

a*r nos. 
Ni'grescent, {adj.) yn tywyllu. 
^0 NiLL, (v.a.) ancwyllyfio, pallu, 

gwrthod. 
N/mblb, (adj ) buan, cyflym, clau, 

gwifgi, bywiog. 
I^i^mbl&kess, (fub.) buanrwydd, 

cyflymder, bywiogrwydd. 
Ni'ncompoop, (f.) Edr. fod. 
Nine, (adj.) naw. 
Ni'nefold, (adj.) nawdyblyg. 
Nineteen, (adj») pedwarar bym- 

theg. 

J^/nety, (adj.) pcdwar ugain a 
dag. 

SISyh/mmer, \ (^') E<^- ^-^- 
y<? NIP, (v.a ) tymmhigoj torri ym- 

aith ag ewinedd, neu ddannedd. 

deifio, poethi. 

Ni'ppers, (f) gefail. . 

Ni'ppLE, (f.) broD, teth. 

Nit, (f.) ncdden.' 

Ni'tid, (adj.) gloyw, difglair. 

Ni'tre, (f.) nitr. . 

x\\ trous 7 ■ ■ 

Nitry, J (adj •) llaWn nitr. 

Ni^tty, (^4iJ,;Reddog.. 
J^iVbous, (adj.) eiryog, Jkivn eira. 



N O 

Ni'zy, (f.) Edr. Dunce. 

N O 
No, (adv.) na, nac, nad, nid, nage, 

naddo. 
Nobility, (f.) boncdd, bonedd- 

igciddrv<rydd, dyledowgrwydd ; 

boneddigion, dyledogion. 
Noble, (adj.) bonheddig, dylcd- 

og, cynhwynol ; rhagorol, ardd- 

erchog ; hael. 
Noble, (fub.) pe;ndefig, gwr bon- 
heddig. — j^—fHwring, neu 6 fwllt 
ac wyth cciniog. 
Nobleman, (fub.) pendefig, gwr 

bonheddig. 
Nobleness, (fub.) Hynodrwydd, 

ardderchawgrwydd, rhagoriaeth. 
No BLESS, (f.) Edr. Nobility- 
Nobly, (adv.) yn rhagorol, ynar-^ 

dderchog. 
Nobody, (fub.) neb, nebun, neb 

dyn. 
NdcENT, (adj.) niwcidiol, dryg- 

ionus, argyweddus, euog. 
Nocturn, (f.) g\veddi nofawl. 
Nocturnal, (adj.) nofol, a ber- 

thyn i*r nos. 
Nod, (f.) amnaid, awgrym. 
To NOD, (v.) amneidio, awgrymmu. 

bod yn gyfglyd. 
No'ddle, (f ) pen. 
NrfDDY, (f.) Edr. Fool. 
Node, (f.) cwlwm, clwm; cwgn.. 

In Aftrommyy y pwynt He 

mac cylch y lleuad yn croefi cylch 

blynyddol yr haul. 
Noggin, (f.) piccyn. 
Noise, ( f. ) trwft, fwn, dwndwr, 

nad, rhuad, ynglef, twrwf, acdd, 

pawns. 
To noise, (v. n.) tryflio, darftain, 

dadfcinio- 
Noisiness, (f.) trwft, cri, diafpad. 
Noisome, (adj.) niweidiol, afiach. 
Noisomeness, ( f . ) brynti, aflcn- 

idid, budreddi. 
Nc^isy, (adj.) trwftfawr, gwaedd- 

gar, bloeddfawr. 
Nombles, (f.) perfedd carw. 
Nomenclature, (f;) y weithrcd 

o ddywedyd cnwau dynion neu 

bethau. geir-lyfr. . 

Nominal, (adj.) enwol, yn unig 

mewn cnw. 



N O 

WiNATE, (V. a.) cnwi ; ap- 

itio 

HATioN, (fub. ) cnwad, ap- 

itiad. 

CB, (f) ieuengdlid; yr axn- 

yd yr oedran pwyntcdig trwy 

^fraith i un weithredu drofto 

in. 

E, (f-) diben. 

ONFORMisTy (f.) un ni chyd- 

a'rdrcfn fefydlcdig o addol- 

)NFORMiTy, (Alb.) anghyd- 
ad. 

, (adj.) neb, nebun, dim. 
NTiTYj 7 (f ) dihanfod- 
xi'sTENCE, j cdigaeth. 
UROR, (f.) yr hwn ni thwng 
llondcb i'r brenhin. 
Lvs, (fub.) aftrufi, neu an- 
Ura trvvy ba un mae dyn yn 
ei ddwyir fel na's gall na dy- 
'd, na gwneuthur mwy. 
s'PLus, (v. a.) dyryfu un fel 
jail ddywedyd mwy. 
£siD£NCB,(fub.) abfennoldeb 
iriolaeth cglwys. 
E^siDEHT, (f.)/ un nl thrigo 
plwyf He bo ei fywiolaeth. 
^siSTANCE, {(.) anwrthwy- 
id. 
ENCE, (fub.) afrefymmoldeb, 

• 

£NSiCAL,(adj.)dwI, afrefym- 

uiT, (f.) gwrthodiad cyng- 
edd. 

LE, (f.) Edr. FooL . 
, (f.) cornel, ongl. 
, (fub.) hanner dydd^ canol 
1. 

DAY, (f.) banner dydd. 
E, (f.) byddag, cwlm rhed- 
; magi. , 

3SE, (v. a.) byddaglu, maglu. 
(conj.) na, nac. 
•H, (f.) gogledd. 
•HERN, (adj.) gogleddol. 
•HWARD, (adv.) tu a'r gogl- 

, (f.) trwyn. 
CAY, {{.) Edr. Pojy. 
RiL, (f.) ffroen. 
(adv.) na, nac, n?, nid^ nis. 



NO 

Notable, (adj.) hynod, nodol, 

nodedig. 

NoTABLENBss, (f.) hynodrwydd. 
Notary, (f.) yfgrifennydd. 
Notch, (f.) bwlch, rhygyn, rkint. 
NJoTE, (fub.) arwydd, marc. 

byrhad,— -eglurhad, efponiad. 

— gvfleithred neu rwymedigacth 

tan law un. 
To note, (v. a.) nodi, arwyddo, 

dal fylw.— ^— gofod i lawr. 
Noted, (adj.) nodedig, hynod* 
Nothing, (f.) dim. 
Notice, (fub.) fylw.-— -rhybudd, 

copinod,) hyfpyliad, hyfpyfrwydd. 
NoTiFiCAT,ioN, (fub.) hyfpyfiad, 

rhoddiad gwybodaeth. 
To NOTIFY, (v. a. ) peri gwybod,. 

hyfpyfu, mynegi; cyhoeddi. . 
No'tion, (f.) tyb, meddwl; barn, 

opiniwn, 
NdTi0NAL9 (adj.) dychymmygoly 

tybiol, fFugioI. 
Notorious, (adj. ) adnabyddus, 

hyfpvs, amlwg, hynod, cam. 
Notoriousness,^ (fub.) hyn9d- 
Notori''ety, J rwydd. 
No^'twithstandinc, (conj.) cr 

hyn, ctto, er, hagen. 
Novel, (f.) hanes ddycbymmyg- 

ol. 
Novel, (adj.) newydd, diweddar. 
Novelty, (f.) newydd-der, 
November, (f.) mis tachwedd. 
Nought, (fub.) dim. * 
NoVice, (f.) newyddian, dyn an- 

nyfgedig, dechrcuwr celfyddyd. 
Novi'tiatb, (f.) cyflwr newj'dd- 

ian. 
Noun, (f.) cnw. 
To NOURISH, (v.a.) meithrin, ma- 

gu, maethu, achlefu, porthi. 
Noi/rishment, (f.) maeth, mag- 

wfiaeth, meithrin, lluniacth, ym- 

borth, cynhaliaeth. 
Now, (adv.) yr awr hon, yn a>vr^ 

yr wan, bellach, weithian. 
Noxious, (adj.) niweidiol, adgy-: 

weddusj euog; afiach. 
NozEL, (f.) trwyn. 

N U . 
To NUBBLE, (v. a.) maethu, ffufto, 
Nuci'kerous, (adj.) a ddygo gnau. 
NiTdity, (f.) nocthni, noethder- 

NUCACITY, 



N U 

NucACiTY, (f. ) gwag chwedlau, 

of'cr chwcdl. 
NucATORV, (adj.) ofcr, gwag, a- 

rabaidd* 
Nuisance, (f) niweid, un pcth a 

fo yn gwneuthur niweid. 
TanvLLf (v. a«) diddymmu. 
Null, (adj.) dirym, gwag, ofer. 
Nullity, (Tub.) diddimrwydd, 

gwendid, diryiixrwydd. 
Numb, (adj ) marvvaidd,fynn,hurt. 
Number, (f.) nifer, rhif, rhifcdi, 

cyfrif. 
TV number, (v. a.) rhifo, cyfrif. 
Numberless, (adj ) aneirif* 
Numbness, (f.) hurtrwydd, myd- 

ryndod, irdang, fynndod, marw- 

eidd-dra. 
Numeral, (adj ) rhifol, cyfrifol. 
Numeration, (f.) rhifiad, cyfrif- 

iad. 
Numera'^tor, (f) rhifwr, cyfrif- 

ydd. 
Numerical, (adj) cyfrifol, o'r 

un rhif. 
Numerous, (adjO ami, lliofog. 
Nxjmskull, (f.) Edr. Blockhead* 
Nun, (f.) lleian. 
Nunciature, (f.) fwydd cennad 

y Pab. 



N U 

Nuncio, (f ) cennad y Pab» 
Nuncupative, 1 (adj.) cyhocdci. 
Nuncupatorv, J tts, wedicify- 

negi yn cglur ac ar gyhoedd* 
NiJNNERY, (1.) ilefandy- 
Nuptial, (adj.) a berthyn i bri- 

odas 
Nuptials, (f) priodas, ncithor. 
Nurse, (fub.) mammaeth, mcrol- 

aeth, magai, magwraig. 
Nursery, (fub.Jmanunaethiad.— 

mammaethdy.— — lit planir coed 

ieuaingc. 
Nurture, (fub.) ymbortfa, ilan- 

iaeth. — dygiad i fynu, 
7o NURTURE, (v.a) Edt, to ediuate. 
To NusTLE, (v.a.) maldodi, ymgc- 

leddu, coHeidio. 
Nut, (f.) cneuen. 
Nutriment, (f.) ymborth, llnn- 

iaeth. 
Nutri mental, ( adj. ) maethol, 

meithrinol. 
N u t R i't I ON, ( f . ) maethi ad, mcith- 

rinad. 
Nutritive, (adj.) macthol. 
Nymph, (fub.) duwies y coedydd, 

gwaun^^dd a'r dyfrocdd.— -merch 

ieuangc dlws. 



O A 

OAF, (f.) hurtyn, huttan- fyml- 
yn, cadafel. 
Oafish, (adj.) dwl, hurt, angall. 
Oak, (f.) derwen, dar. 
Oaken, (adj.) o ddcrw. 
Oakum, (f.) earth. 
Oar, (f.) rhwyf. 
To OAR, {v. ri.) rhwyfo. 
Oaten, (adj,) o geirch. 
Oath, (f.) llw, twng, rhaith. 
Oiv,TMEAL, (f.) blawd ccirch. 
Oats, (f.) ceirch. 
O'bduracy, (f.) caledrwydd, cyn- 

dynrwydd) yftyfnigrvvydd. 
O'bduratb, (adj.) caled, cyndyn, 

yflyfnig, anedifeiriol. 
Obedience, (f.) ufudd-dod, gof- 

tyngeiddrwydd. . • 

Obedient, (adj.) ufudd, goftyng^ 

5djg. 



f , OB 

' Obei'sance, (fub.) ymgrymmiad, 

cyfarchiad. 
O'belisk, (f.) y cyfryw nod t. 

Edr. Pyramid. 
Obese, (adj.) tew, bras. 

^"''^^'"'{(fOtewdcr.brafder. 
Obesity, j 

To obe'y, (v. a.) ufuddhau, yi9- 

ddaroftwng. 
O'bject, (f ) gwrthddrych, gwrth- 

ddrychiad. 
To OBJ EXT, (v, a.) gwrthddadla, 

gofod yn erbyn, ammau. 
Objection, (fut>, ) gwrthrcf^in, 

gwrthddadl ; bai. 
Oblation, (f.) ofFrwra, 
To OBLIGATE, (v. a.) rhwjiino, go- 

fod dan rwymau.. , \) 
Obligation, (f.)jthTvym,rhwy»- 

cdigacth, 

Obli- 



O B 

JATORY, (adj.) ymrwymol. 
-I'cE, (v. a.) rhwymo, cym- 

dirio, peri. — boddhau, 
GiNG, (adj.) cymmwynafgar, 
ithas, hynaws. 
<^B, (adj.) giVyr, gwyrdraws, 
». 
c^iTYj (f.) gwyredd, gwyr- 

.i^TERATE, (v. a.) dilcu, cra- 

naith. 

/ion, (f.) angof, ebargofiad. 

NG, (adj.) hirgul. 

<^Y, (f.) enllib, gogan, hort, 

gwaradwydd. 
Kiou$, (adj.) cuog, beiiis, 
kyngedig. 

Tne, (adj.) budr,brwnt,aflanj 
d, trythyll, aniwair. 
Tne^ess, 7 (f.) anlladrwydd, 
•NiTY, 3 trythyllwch, 

did. 

J RE, (adj.) tywyll, dyrus. 
scuRE, (v. a.) tywyllu ; 
uthur yn fWy annealladwy. 
JRITY, (f.) tywyll wch, ty- 
ii, caddug- 

^lES, (f.) arlwy angladd. 
^lous, (adj.) ufudd, ufudd- 
cymmwynafgar. 
^lousNESs, (f.) ufudd-dod, 
maethgarwch. 

LVAELE, (adj.) fuladwy, hy- 
hybarch. 

LVANCE, (f.) fulw, daliad fu- 
parch. 

LVANT, (adj.) gofalus. 
lyation, (f.) fulwiad, daliad 

cyfarchv/yliad. 
SERVE, (v. a.) difgwyl ar, 
ilw, cyfarchwylio, yftyried ; 

• 

siON, (f.) amgylchiadtref neu 

I, cynllwyniad. 

ETE, (adj.) hen, anghynne- 

redi myned allan o arfer. 

^c LE, (f.j rhwyftr, attal, llef- 

lluddias. 

:nacy, (f.) cyndynrwydd, yf- 

jrwydd, gwrthnyfigrwydd . 

:NATE,(adj.) cyndyri, gwrth- 

, anhydyn, yftyfnig. 

EPERouS, (adj.) Edr. Noify, 

pRucT, (v. a.) atul, rhvvj'ftro; 

igau. 



o c 

Obstruction, (f.) attal; rhwyftr, 

gwrthgae. . . 

T"*? OBTAIN, (v.a.) cael, caffaei, yn- 

nill, cyrhaeddyd. 
fo obtri/db, (v. a.) gwthio i 
•mewn. n 

Obtuse, (adj.) pwl, heb flaen. — 

Fig. hurt; cfwl. 
Obtuseniss, (fub.) pylni, hurtt- 

rwydd. 
To obviate, (v. a.) myned yn cr- 

byn, cyfarfod ; rhagflaenu. 
O'bvious, (adj.) amlwg, agored, 

hawdd ei ddyall. 
Occasion, (f.) achlyfur, achos^ 

angenrheidrwydd. 
To occasion, (v. a.) achlyfuru, 

peri. 
Occasional, (adj.) achlyfuroL 
Occidental, (adj.) gorllewinol. 
Occult, (adj.) cuddicdig, dirgel,. 

celadwy. 
Occupation, (f.) crefFt, fwydd, 

gwaith, gorchwyl. — cymmeriad 

meddiant. 
Occupi'er, ( fub.) meddiannwr, 

crciFtwr. 
To occupy, (v. a.) meddiannu ; 

dal mewn gwaith ; gweithio, Ecf. 

xxxviii. 24. Barn. XVI, 11, 
To OCCUR, (v..n.) ymgyfarfod, cy- 
farfod, ymgaiFael ; dyfod mewn 

cof; gwrthladd. 
Occurrence, (f.) digwydd, dig- 

wyddiad ; ymgyfarfod. 
Occurrent, (fub.) ymgyferfod, 

I Bren. v. 4. 
O'cean, (f.) y nior, yr eigiawn, y 

cefnfor. 
O^ctagon, (f.) wyth-pngl. 
OcTA''NGULAR,(ad}.) wyth-onglog, 

wyth-ochrog. 
Octave, (f.) yr wythfed dydd ; . 

wythfed. - 
Octavo, (f.) llyfr wyth plyg- 
October, (f.) mis hydref. 
O^cu^AR, (adj.) yn ymddibynnu 

ar y llygad, a welir a*r llygad. 
O^culist, (f.) meddygwr llygaid. 
Odd, (adj.) anghynnifcr, amynifer; 

d'ros ben, yn ychwaneg, Num. iii, 

48. — od, rfiyfedd, anghyffredin. 
O^'ddness, (fub.) amniferwch; od- 

rwydd, anghyffredinolrwydd. 

OODSf . 



% 



O F 

0»DS, {Q gwahaniacfh — ^ymryfon, 

anghjdfod. 
CXdoitt, (f.) Edr. Od/ne/j, 
Ode, {(.) caniad, awdl, owdl. 
(yoiovs» (adj.) cas,atgas, djrgafog. 
iJniVHy (f.) cas, atgal'rwydd, dial, 

bai. 
ODORiVeitous, I ( adj. ) pcraidd, 
CXdoiious, I aroglbcr. 
CyDOUR, (f.) arogl,aroglcdd,faw7r. 
OfiCONOMY, (f.) rhcolacih t^, Uy- 
wodraeth ceulu, teuluwriaeth. 
Oecokomist, (f.) rhcolwr ty. — on 
a l)'Wodraecho bethau yn ddocth. 
Obcum^nical, (adj.) hollo), cy- 
ffredinol. 

Of, (prep.) o, henvydd, am, yng- 
hylcn. 
Off, (intcij.) ymaith, i bant. 
Off, (adv.) oddi yma, oddi with, 
ym mhell. 
(Xffal, (f.) carthion, gvvcddillion. 
Offlnce, (f.) tramgwydd, farhad, 
cawdd, coddiant. 
Offenceless, (adj.) diniwcid. 
7o offe'nd, (v. a.) farhau, anfodd- 
hau, coddi, gwneuthur ar fai, 
tramgw}'ddo. 
Offensive, ( adj. ) nhveidiol ; 

tramgwyddus. 
Jo o'ffer, (v.) cynnyg ; cyflv\7no ; 

offrymmu. 
O'ffer, (f.) cynnyg. 
O'fkerinc, (f.) offnvm, aberth. 
O'ffertory, (f.) y peth a offrym- 
mir ; offrymmiad ; y lie yr off- 
rymmir. 
Office, (f.) fwydd, gwafanaeth, 

gal wad, gwaith. — gweithdy. 
O'fficer, (f.) fwyddog, fwyddwr. 
Offi'cial, (fub.) fwyddog mcwn 

llys eglwyfig. 
To OFFi'ciATE, (v. n.) dirprwyo, 

gwafanacthu dros arall. 
Off/cious, (adj.) parod i ymyr- 

red ag achofion rhai eraill. 
Off fciousN Ess, (f.) gormod pa- 

rodnvydd i foddhau eraill. 
OFFscd^URiNG, (f.) vfgarth. 
O'ffspring, (f.) hiJ, hiliogaeth, 

eppil, filltydd, addon. 
Oft, (adv.) yn fynych. 
O'ften, (adj.) mynych. 
O'ftentimes, (adv.) yn fynych, 
llawcr gwaith.. 



O M 

Ts OGLE, ( V. a. ) edrych a llygad- 
wyr, cynuneryd cip olwg. 
O H 

Oh! (intcij.) oh! och! 
Oil, (f.) olcw. 

Tg OIL, (v. a.) ennetnnio ag olenr. 
O/liness, (f.) brafder, irder. 
OrtY, (adj.) oiewog, faiiiilyd,ir- 

eiddlyd. 

r# oiNT, (v.a.) enneinio. 
Oi'ntment, (f.) eniuunt, eli, 

O L 
Old, (adj.) hen, henaidd, oednn-* 

nus, oediog. 
Oldkess, (i.) heneidd-dn. 
Oleaginous,! , ,. . •,. ^., 
Ole'ose, } (^>> ^- °^- 

O'ligarchy, (f.) gwladorria^y 

bo yr awdurdod a'r lljrwodmth 

ar ddwylo ychydig wyr. 
O^lio, (f.) faig gyminmyrgedig o 

fwyd. 
O'litory, (adj.) yn perthyniardd 

llyliau. 
O'live, (fub.) olcw-wyddcn.— 

grawn yr olew-wydd. 
Oly'mpiad, (fub.) 3rfpaid pcdair 

blynedd. 
Om^ga, (fub.) y lljthyrcn ddi- 

weddaf yn y groeg. Fig. diwcdd. 
O'melet, (f ) cramwyUien. 
O^MEN, ( fub. ) arwydd, darogaa, 

rhammant. 
O'mer, (f.) omcr, £c/. xvi. i6. 
O'minous, (adj.) arwyddol,arwydd- 

occaol. 
OMf&>ioN, (f ) efgeuloiiad, gom- 

meddlad. 
To OMIT, (v.a.) gadael helbio, cf- 

geulufo. 
Omnifarious, (adj.) amryWySm- 

rafael. 
Omni^'gbnous, (adj.) obobrhjfw, 

o bob rhywogaeth. 
Omn IMPOTENCE, 1 (f.) hoHalluog- 
O M N I'poT E N c Y, J rwydda ' 
Omni^potent, (adj.) oUtllaog, 

hoUalluog. 
Omnipresence, (f.) hoUbitfen- 

noldcb. 
Omnipresent, (adj.) hoUbrefen; 

nol. 
Omni'sqience, (fub.) hpllwybod- 

acth. 



Op 

jpiENT, (adj.) hollwybodol. 

O N 
trep.) ar, ar uchaf. 
(adv.) un waith. 
adj.) un- 
RATE> (v.a*) llwytho, pjm* 

aus, (adj.) Uwythog, pwyf- 

[, (f.) wynwyn. 

» (adj.) unig, ei hun. 

, (adv.). yn unig. 

^' \ (f.) Edr. Attach 

VUGHT, J ^ ' 

ROy (adv.) ym mlaen. . 
, (fub.) rhyw fiicn gwcrth- 

E, (v.n.) dylifoyn efmwyth, 
(f.) llaid. [ 
» (adj.) lleldiog. 

O P 
tTY, (f.) tywyllwch. 
us, (adj.) tywyll, caddug. 
i/E, (adj.) tywyll; na'sgcU- 
eled trwyddo* 

N, 7 (v.) egoryd, agor, dat- 
y 3 guddioy annirgelu, dat- 
amlygu. 
, (adj.) agored, amlwg, eg- 

• 4. 

iNG, (f.) agoriad, torriad. 

LY, (adv.) yn agored, yn gy- 

ius. 

NESS, (f.) amlygdef, diddith- 

ydd. 

k-houfe^ (f.) chwareu^d^. 

JRATE, (v.a.) gwcithio. 

<(tion, (f.) gwaith, gwcith* 

d. 

ATiVE, (adj.) gweithredol. 

ifroR, (f.) gweilhiwr, crcfFt- 

(>SE, (adj.) Ilafuru9, traSer- 
pocnus. 

ALMic, (adj.) yn pcrthjm fr 
;d. 

.TE, (£) meddyginiaeth a ba- 
^fgu. 

I ATIVE, ( adj. } oplniynus, 
[yn yn ci farn. 

ION, (f.) tyb, godyb, bam, 
dwl, opiniwn. 
TM, (f.) fttdd y pabi. 

'nent, (f. ) gwrth\vyuebWr,LO'RAroRY, {fub.) areidiyddiaetfi 
dlddadl(^^wr, ^ %% - ' OR|i> 



O R 

Oi»p'oj(TUNfi,(adj.) cyfaddas, pryd- ' 

lawn, cymmwys 
Opportunity, (f.) cyfle, amfcr 

cyfaddas, odfa, arfod, cymmwyf- 

dcf. 
Tl? OPPdsE, (V. a.) gofod yn erbyn^ 

gwrthwynebu, gwrtheb, gwrt)i-^ 

ddadleu. 
(XpposiTC, (adj.) gwrthwynd?! 

gyferbyn. 
Opposi'tiom, (f.) gwrthwynebiad^ 

gwrthofody gwrthofodiady cyfer- 

byniad, 
?> oppRifsSy (ra.) gormefu, goN 

thryxnmu, treifio. 
OPfRitssioH, (fttb.) gormesy trais, 

gorthrymmiad, g()rthrech4 
QppR]r9siv«, (adj.) gormefol, gor- 

thrynunus. 
Oppressor, (fub.) gormefwi*, gor* 

tl^rymmwf, gorthtechwr. 
OppRcfBRious, (adj.) gwarthus^ 

gwaradwyddus, enllibtiS' 
Jo oppifoN, (v. a.) gwrthwynebu^ 

yiHofod yn erbyn. 
O'prATfvE, (adj.) dymnnol, cidd* 

unol. . . 

O'PTfcs, (f.) celfyddyd ynghylck 

ygolwg. 
O'PTIMACY, (f ) gretigwyf, dyled- 

ogion, bonheddigion^ pendefigron. 
O'PTXON, (f.) dcwis, dewlfiad. 
O'pulence, 1 (f.) gofud, cyfocth^ 
O'puLBNCY, 3 cyfoethogrwydd. 
O'pvLENT, (adj.) goludog,cyfocth- 

OR 

Or, (conj.) ntu. 

Or, in beraUM^ aur. 

O^raCls, (fub.) atteb Duw, y Ua? 

ym. mha un, neu *f dyn trwy ba 

un 7 mae terfyniadau'r itefoedd y n 

cael eu hamgykbu i ddynion. — •> 

ymadrodd doeth. 
C/RAlson, (f/fgwcddf. 
O^RAL, (adj) i^eneuol, a drisddodi* 

wyd trwy c^ftsttt. 
O'ftANGS, (f#) afa> <QTaadd, oroydi^ 

S. 
OK^ttoft, (fu6.) mici/traethiwd/ 

ymsttitrodd. 
I O^RATOR, ( f. ) amthydd^ it^xh^ 
I iwr. 



OR 

Orb, (f.) cylch, modrwy; fidell, 

rhod. 
OnsfcuLAR, (:idj.) cylchaidd, 
Crbit, (f.) cylcli-droad y plan- 

edau. 
O'r CHARD, (f.) perllan. 
O^RCH?5TR£, (f.) chwarcu-dy lie 

bo'r gwyr wrth gcrdd yn dangos 

cu cyfanvyddyd. 
^0 OR DAiN, (v. a } ordciniQ, urddo;. 

appwyntio. 
O'rde^l, (f.) profiaddieuogrw,ydd 
%un trwy dan, a dwfr. 
GIRDER, ( f. ) gorchymmyn, trefn, 

rhes; rheol ; gradd; urdd, 
TV.oRPiiRf {v. a.) trefhu, gorctym- 

Toyrif cyfarwyddo. 
CfRDERLY, ( adv. ) yn drefous, 

mcwn trefn* 
Q^RDERS, (f.) urddau. 
d'RD!NAL, (f.) Edr. Ritual, 



Or.dinanc£) (r.) cyfraith, ,rhepl| • nyddiaeth.-.—- argraiF adeiladacdi. 



gorchymmyxijOrdinhadj appwynt- 

lad. 
CyRPiNARY, (adj.) cyffredin, arfer- 

ol, cynnhcfinol; gvvael, ifel.— 

anferth. 
Q^RDiNARY, (f.) ynad cglwyfig. — 

caplan carchar. — bwydty.— pris 

fctydledig pryd o fyd. 
CJ'rdinate, (adj.) rhcolaidd, tref- 

nus. 
% Ordinate, (v.a.) appwyntio. 
Ordination, (f.) ordinhad^urdd- 

iad. 
Crdnance, (f.) gwnnau mawrion. 
O^rdure, (f.) tom> tail; aflendid. 
Ore, (f.) mwyn. 
Q'roal, (f.) gwaddod gwin. 
O'rgan, (fub.) organ, offeiyn, er- 

»yg, peiriant. 
Organic, 7 (adj.) offcrynol; a 
O r G A iN I c A L, 3 wnacd i atteb rhy w 

ddiben neillduol. 
Organist, (f.) cantwr organ. 
Organization, (Tub.) goibdiad 

xhannau yn y fath drefn agy bont 

yn cyd-weitliio, ac yn nerthu 'r 
' naill y 11 all. 
7o Organize, ^v* a.) cyfanfoddi 

rhannau corph fel ag y bont yn 

c^dweithlo. 
i/RiENT, (adj.) dwyrelnol; yn co- 
lli i dl4^f« gloyvv. 



O T 

O'r IE NT, (f.) y dwyrain. 
Ori'entaI', (adj.) dwyreinol. 
O'rifice, (f) agoriad a wneir i 

blaen peth. 
p''rviGiN, 1 (f.) dechreuad, cych. 
Or loi N A L, J wy niad j ffynhon- 

ell. 
Ori'ginal, (adj.) dechrcuol, an- 

ianol, gwreiddiol. 
0'RNAMENT,(f.) addum, hedd\vch, 

prydfcrthwch ; anrhydedd. 
Orname^ntal, (adj.) addumol. 
O^RPHAN, (f-). amddifad, plcntyn 

ymddifad. 
Orrery, (fub.) offeryn yn dangor 

troadau y cyrph wybrol. 
O^RTHODOX, (adj.) iavvn-gred, iawft 

fFyddiog., 
O'rthodoxy, (fiib. ) iawn-grc^ 

uniondeb ffydd. 
O'rthography, (f.) iawn 'fgrifcn- 



Orts, (f.) gweddillion. 

OS 
Oscillation, (f.) fymmudiad yn 

61 ac ym mhen- 
O'sciTANCY., (f.,) dylyfiad gen.-- - 

efgeulufdra, diogi, diofalvvch. 
O'scitant, (adj.) yn dylyfu gen. 

■ cyfglyd, diog, cfgeulus. 
OsciTATioN, tfub.) dylyfiad gcn». 

Fig- efgeulufdra. 
Osculation, (f:)'cyfaniad. 
O'ssiFRACE, (f.) rhyw eryxa dyrr 

efgyrn a'i big. 
To OSSIFY, (v.a.) troi yn afgwrn., 
Ostent/tioii^ ('f.) ffiroft, ymffino^ 

gwag£>la(;h| balchdcr. .. , 
Ostentatious, ( adj. j fxqftus, 

balch, rhyfygus.. 
OsTfitfLocY, (fub.) dirgxifia4 cf« 

gym. 

O'sTLER, (f.) Edr Vaftler. 
O^sTRACisM, (f.) deol, ncu^Iicf' 

wriaetk ym mhlith yr AthemaU^ 
O'sTRiCH, (f.) eflrj's, ofboitK*- , 

- O T 
O'ther, (pron.) all, arall. 
O^THERWise, (adv.) yn 4Q]ge% 

mewn modd arall. 
O^TTER, (f.) .dyfrgi. 
O'vAL, (adj.) hirgul megis wy. 
Ovation, (f) llawenydd mn 0^ 
I fodaeth, .' 



O V 

OVen, (f.) fFwrn. 

OVer, ijprep. &adv. ) uch law, 

uch, uwch, uwch ben, dros ben, 

dros. 
Ta rfvERACT, (v.a.) gwneuthur mwy 

na digon. 
Ttf dvERAWE, (v.,a.) cadw mcwn 

ofn, neu ddychryn. 
Ta OVERBALANCE, (v.a.) rhagbwy- 

fo, pwyfo mwy. 
Ttf OVERBEAR, (v. a.) daroftwHg. 
T"*? OVERBID, (v.a.) cynnygmwy. 
CvERBOARp, (adv.) maes o long, 

allan o long. 
^0 (Overcast, (v.) cymmylu, tyv/- 

yllu; -cuddio, toi. 

Ti? OVERCHARGE, (v. a.) gofmeru, 

liwytho yn ormodol, trymhau, Luc 

xxi. 34. pwyfo ar, zCorAi. 5.— - 

llanw yn rhy lawn. prilio jri 

rhy uchel. 
yi? OVERCOME, (v.Jt.) gorfod, gorcJh'- 

fygu, gorefgvn. ' ■' ^ - • •.' 
^0 OVERDRESS, (v. a.) addumo yp 

ormodol. - 

OVerfal, (f.) Edt.'Cafaraill. ' 
To oVerflow, (v.) Uiteino drof- 

odd, gorllifo-;- llifeirioj bod yri 

ormodd. 
OVERFLOW, ■} { ^ub. ) gorllif; 
Overflowing, J gormodd, rhy- 
-fcdd. 

CvERGRowN, (adj..) gordyfu, 
^<? ovERHATE, (v.a.) ail holj. 
To OVERHANG, (v.n.) cr6gi tchbe^. 
C/verhead, (adj.) uch ben. "^ 
To OVERHEAR, { V.a.) crglywcd. 
O'vERjOY, (f.) gormod gorfoledd. 
TV OVERLAY, (v.a.) llethu; mogi. 
T9 ovERLo AD;-(v.a'.) Uwytho yn CF- 

modol. 
OVerlong, (adj.) rhy hir. 
T^ OVERLOOK, (V. a.) paffio hcibio ; 

edrych dros ; efgculufo. *- '' . 
Tff^ovERMiiTCH, Iv.') bod yn drcch 

ntg un, gorchfygu. 
Overmuch, (adj.) gonhod, rhy.- 
Ov-erni'cht', *(f.) y nos o*i- blaeh'. 
ir# ovBRPASs, (v*". a.) pafiio heibio i 

efgeulnia^ myne4" trofodcf. 
To 0VERPAY5 (v.a.)'t»lu gofmodd: 
CvERPLus, (f.) gwargrcd,"*-gwedd- 
' ill» rheliw. ^ - " 

To oyERprfwER, (v. a.)' gofcKfy;^ 

trwy- nerth. 



o u 

7i OVERRATE, (v.a.) priiio yn rhy 

ucheJ . 
To OVERREACH, (v.a.) twyllo, my- 

ncd tn hwnt. 
7<? OVERRULE, (v.a.) goiuchrcoli, 

goruchly wodracthu . 
To OVERRUN, (v. a.) rhedeg dros $ 

anrhcithio ; gorefg}'n ; rhedeg o 

Haen. 
7c? OVERS tE, (v.a.) edrych dros, go- 

lygu. 
Overseer, (f.) golygwr, ymgel- 

cddwr. 
To overset, (v.) dymchwelyd. 
To OVERSHADOW, (v. a.) cyfgodi, ' 
To OVERSHOOT, ( V. ) tfaws nod, 

colli'r nod. 
OVERSIGHT, (f.) gwall, camfyn- 

nied.. 
OvERSooN, (adv.) rhy gynnar. 
7"(70VFk8P-R^AD, (v.a.) gorchuddio. 
To OVER SWAY, (v. a.) goruchreoli. 
OVert, (adj.) agored, cyhoeddus, 

amlwg. 
To OVERT AKEr (v. a.) gorddiwcs, 

eorddiweddyd, dal. 
!?^bvERTHRdw, (v.a.) taflu i lawr, 

dymchwelyd; dinyflrio. 
Overthrow, (f.) dymchweliad; 

dinyftr. ^ " 

tivER thwart, (adv.) ar draws. 
OvERTHWARTNEss, (f.) Edr./(?r- 

t^rfin^.-' *^ 

To ovERTOF, (v- a \ rhagoH. 
OVERttTR'E, (f^) cynnyg, cynnyg- 

iadj agorijUi> - " 
f(^'*ofvEte'rftflrN,'(^; a:) gwrthdroi, 

dymchwelyd.— —gorchfygu j di- 

nj^ftrio, 
"Ti? OVERVALUE, (v.a.) prilio yn rhy 

uchel. . 
To overwke'lm, ( V, .^. ) llethii ; 

.rhxrfhro, JoB vi. 27.r^gorchgudd- 
. 10, Sal. lv.5 . Uefmeirid, SalAxi . 2. 
'Ovi'p AROUs,(adj.) pob mil a ddod- 

wa.vvyau,. a phob pyfgod a fago 

tawn. 

Ought;. (f) rhywbeth. . 
OufJcE, {{.) wns. 
Our, (pron.) eiii, eidddm. 
Ot^iCS^LVES, (pron.) ein hunain, ni 

ein hunain* / . 
To 6'X73T,'(v- a.*) cji^inmefyd ymaith, 
■ diftaJdiannuJ . .' 

E c 2 "'"Out, 



o u 

/iuT, (adv.) allan, i macs. 
JV OUT, (v. a.) danfon ymaith, di- 
/cddiannu. 

OifxCASTS, (f.) gwyrdcol, gwafg- 
jircdtgion, Salm cxivii. 2» 
7o OUTDO, (v.a.) rhagori. 
CyurER, (adj.) t^cfaf allan, cithaf. 

Mat. viii. ^2. 
O'uTERMOsT, (adj.) pcUaf. 
JTj outgo, (v.a,) rhagori. 
Outlandish, (adj.) alltud, di- 

eithr, o wlad arall . 
Outlaw, (fub.) hcrwr, gwr dcol. 
yi?ox/TLAW,(v.aOdcol,difroi,alltudo 
Ox/tlawry, (f.) barn a roir ar un 

iV dynnu oddi tan nawdd y gyf- 

raith. 
Oirrittt, (f.) ffordd i fyncd allan, 

mvnediad allan. 
Outline, (f.) llinell allanol. 
TtfOUTLi'vE, (v»a.) Edi.t$/urmc;e' 
To ouTNifMBERy ( V. a. ) rhagori 

tnewn rhif. 

Outmost, (adj.) pell af allan. 
OuTFARisH, (I.) plwyf tu allan Vx 

tnurian. 
OuTRAGK, (f.) crculoncdd; cyn- 

nwrf. 
' , OuTRA^'cEous, (adj.) creulon, di- 

wal, crchyll. 
OuTRAGEousNEss, (Alb.) cxculon* 

cdd, ffyrnigrwydd. 
90Outre'ach, (v. a«) cyrbaeddyd 

uchlaw. 
7ti outrxTn, ( v. a. ) rhcdeg o*r 

l)laen, rhedeg yn gynt. 
Ji outshi'nb, (v,a.y ^hagori mewn 
' difgleirdqb. 



25 

OutsTde, iC) tu allan. 

To ouTSPRLAD, (v. a.) timnu ar i 

lied. 
T© ouTSTAND, (v.a.) gwrthwjT- 
nebu ; cynnal ; aros yn hwy naV 
amfer priodol. 
To ouTSTRj^TCH, (v.a.) llcda, tail* 
nu ar led. 

Outstretched, (adj.) eftyncdig. 
To ouTSTRi'p, (v a.) myned yugjrnt 
nag arall. 

To OvTv I Ef (v.a.) rhagori. 
To OUTWALK, (v. a.) ccrdded yn 
gynt. 
OuTWALL, (fub.) y mur ndaf i 

niaes. 
Outward, (adj.) allai>ol. 
To outwe'igh, (v.a.) rhagori xnewn 
pwys. 
Ttf outwi't, (v.a.) twyllo trwy 

gyfrwyfdra. 
Outwork, (f.) y rhan nefafi'rgc^ 
lynion o amddiiFynfa, 
O W 
Owl, (f.) dylluan. 
Own, (f.) eiddo. 
To OWN, (v.a.) cyfaddcf, cyffefu. 
Owner, (f.) pcrchen, pcrchennog, 
meddiannydd. 

OX 

Ox, (f.) ych. 

O'xYMEL, (f.) gwincgr a md cym- 
myfgedig. 

o y 

7# OY^ER, (v.) clywcd. 
Oy'stsr, (f.) llenmarch. 

o z 

Ozier, (f.) helygcn. 



PA 

Pabulqus, (f.) a ddug borft. 
^ Pace, (f.) cam, camre 5 cerdd- 
* cdiad.—f mefur o ddwy drocdfedd 
a haiiner. 
To PACE, (v.n.) ccrdded yn y blacn 

yn efmwyth.— rhygyngu. 
Pacific, (adj.) heddychol, llon- 

ydd, tangnefeddus. 
Pacification, (fub.) heddvchiaA 



PA 
T§ PACIFY, (v.a.) heddychu, ting- 

nefeddu, dyhuddo. 
Pack, (f.) fyppyn, foppens biicbt 

pwnn : pace j grc, gyrr, Wd, 

rhawd, torf. 
To PACK, (V.a.) rhwymoifynu. 
Packet, ,(f.) pcccyn; bwlgan.— • 

y Hong a ddugo yr bulaaod* 
Packsaddle, (f.) yfiam, ,yilrodyr, 

pvnnoreg. 
Packthread, (f.) edau i rwyno 



;oNj ({•) cyttundeb, ammod, 

imod. 

f.) pad.— ftordd,troedffordd, 

fFyl cfmwyth rhygyngog.— 

liwr traed. — cluftog « wifg 

)n crwcca. . , 

!R, (f. hyfpeiliwr tracd. 

DOLE, (v.) rhwyfo; chwaratl 

tt dwfr. 

LE, ((.) rhwyf, rhaill, rhaw- 

Deut, xxili. 13. 
>cK, (f) llyffant mawr.-*— 

)CK» (fub.) clo yn crogi wrth 

., neu yftapl drws. 

«, (f.) can o fuddugoliaeth. 

.coGUE,(r.) yfgol-feiftr, athro^ 

:ddwr plant. 

N, (adj.) paganaiddy eilun- 

Igar. 

N, (f.) pagan, eilun-addolwr. 

NiSMy (f.) paganiaejth^ 

, (f.) tu dalen Uyfr,-— bach- 

yn yn heilio ar wr mawr* 

<VNT, (f.) peth i edrych arno. 

ANTRY^ (f.) rhwyfg, rhodres, 

iangofiad. 

D, (f.) eilun, teml ellun« 

(f.) yftwcc. 
?UL, (f.) yftwcced. 

(f.) pocn.gofid, dolurj cofp. 
IN9 (v.) poeni, ymboeni* 
?VL, (adj.) poenus, gofidas, 
rus, cyiluddioL 
rvtNBss, (f.) poen, cylludd* 
LESSy (adj.) dU)oen. 
I, (f.) Uamr; gofal. 
\e PAufs, cymmeryd gofal. 
INT, (v. a.) paentio, britho a 
aa^* 
r, (fub.) eiliw, Uiw y paent- 

TER, (f.) T>acntwr. 

riNo, (f.) y gclfyddyd o bam- 

— pafintiad. 

(f.) pir, cwpl. 
JR, (v.n.) paro, cwplu, cym- 
ru. 
CE^'tfub.) palas, ll:^s brenhiny 

TABLQ, (adj.) blafus. 
TE, (fub.) taflod y genau, y 
tu^orchfanad, gOrchyfaA. 
waeth. 



P A 

J^Xlatine, (f*) an yn meddianntl 

breintiau brcnhinol 
Pale, (adj.) glafwyn, gwynlas^ 

gwelw, g\vynwelw. 
P'ALEy (f ) paul, cledrcn, buddcL 

pali8,£fr/.xxii.x8.— rhaglawiaethl 
Paleness, (f.) glafni, ^afwynni, 

gwclwdcr. 
Pallete, (f.) aftcU pacAtwr, 
Palfrey, { fub. ) palfrai, cefiyl 

by than. 
Palinode, 7 (f.) gwrthgan, dad- 
Palinody, J ddywcdiad yr hyn 

a ddywcdpwyd, neu a yfgrifcn- 

wyd. 

Palis/de, } (fub.) rheftrobolion 
Palis/do, 3 wedi eu gofod yn 

gae neu amddiffynfa. 
Pall, (f ) mantell, cocbl— — llenn 

elor 
T0 PALL, (v. n.) diflafu, mynedya 

ddiflas. ■ digoni. 
Pallet, (f.) gwely bach 
To p/lliate, (v. a.) cuddio, ctA 

lu, lleihau bai trwy efgufodion. 
Pallid, (adj ) Edr. Pa/e, 
Palm, (f) palmwydden, palwyf. 

— cledr llaw, pawen, palf.— mc- 

fur o dair modfedd* 
To palm, Xv. a) twyllo.— — palfu, 

palfalu* . 
Palmer, (f ) Edr Pilgrim- 
Palmerworm, (f) macciaid, mag- 

iod, y pT^f cadachog, y pr^f mel- 

fedog. 
Palm I'^E ROUS, ( adj. ) yn dwyn 

palmwydd 
Palmipede, (f ) a fo a'i draed fel 

palf g^ydd 
Palmistry, (fub.) Uaw-ddcwin- 

iaeth* 
Palmy, (adj ) llawn palmwydd. 
Palpability, { fub. ) tcimlad- 

rwydd. 
Palpable,' ( adj. ) teimladwy, a 

ellir ei balfalu, hawdd ei ganfod. 
7tf palpitate, (v.) dyheu. 
Palpitation, ( f . ) dyhead, dar- 

wain. 
P/lsy, (f.) palfi, parlys, haint 7 

giau. 
Paltry, (adj.) gwacl, ifel, fal, di- 

Ibris. 
To PAMPBR,(v*a)pefgf,9orl]enwi. 
Pa'm- 



i 



^ 



P A 

Pam PHLIT, (fub.) Ilypan, ffiracth* 

oncg. 
Pampklet£ek> (f.) yfgrifcnnydd 

llyfrannaa. 
Pan, (f.) padcll. 
Pahcac£> (f.) cramwyth, cram- 

wythen, crempog, crcmpogcn. 
Pa ma DO, (f.) bara a dwfr wcdi cu 

bcrwi. 
Pahcr/tical, (adj.) cryf, ncrth- 

ol . hollalluog. 

Pancreas, (f.) Edr. Stotetbread. 
Pandect, (f.) llyfr yn cynnwyj y 

cyfan o gclfyddyd.-— llyfr o'r gyf- 

raith cjfil. 
Pander, (f.) llattai. 
Pane, (f.) cwarcl ffcneftr, pen- 

nill. 
Paneg^'ric, (f.) ccrdd o foliant, 

anvyrain. 
Panecy'rist, ( f. ) yfgrifcnnydd 

ccrddi moliant. 
Panel, (fub.) pcnnill, pcdrogledd, 

pcdrwran. . 
Pang, (f.) gloes, ing, pocn, dygn- 

edd, cyni. 
P/nic, (adj.) ofnus, diachos. 
Pannel, (f.) panel. — penoreg, fa- 
dell. — rheftr o enwau cvyeft. 

crombil cirvll. 

Pannier, (C) cawell, banar. 
Panoply, (f.) holl arfogaeth. 
^0 PANT, (v. n.) dyhcu, danvain. 

- > hiraethu, dymuno. 
Pa'ntheon, (fub.) teml yr holl 

dduwiau yn Rhufain. 
Panther, (f.) anifail llawn man- 

nau. 
Pantile, (f.) cafn-beithyncn. 
Pa^'ntler, (fub.) pobydd, ceidwad 

bara. 
PANTrfpLE, (f.) gwadn efgyd. 
Pantry, ^fub.) pantri, bwyd-ty. 
Pap, (fub.) bron, diden. — mwyd- 

ionyn. — uwd. 
Papa, (f.) tad. 
Papacy, (fub.) pabacth, pabydd- 

iacth. > 
Pa'pal, (adj.) pabaidd. 
Paper, (f.) papur. 
Pa'pkr, (adj.) tenaui megis papur. 
, 7$ p/pER, (v.a.) papurio. 
Pa'permill, (f.) melin bapur. 
Papi^lio, (f.) Edr. Butterfy. 



P A 

Papist, (f.) pabydd, un o'r greS* 

ydd babaidd. 
PapAtxcal, (adj.) pabeidd. 
Papistry, (f) pabyddiaeth. 
Pappy, (adj.) tyner; iraidd, llawn 

fudd. 
Par, (fub.) par, cyfartalwch, go- 

gyftadledd. 
Parable, (f.) damxneg, dihaicb, 

cyffclybiacth. 

Parabolic, 1 (adj.) dambegol, 
Parabolical, 3 diarhebol* ' 
Paraclete, (fub.) dadleuwr,di- 

ddanwr. 
Parade, (f-) rhwyfg, rhodits— 

trefn filwraidd. — He y cafg) fflU- 

wyr i rcftru. — amddiffynfa. 
Paradisiacal, ( adj* ) paradwjrf- 

aidd. 
Paradise, (fub.) paradwysj He 

blefcr a dedwyddwch- 
Paradox, (f.) amrydyb; pcdidi- 

cithrol yn erbyn tyb cyffircdin 

dynion. 
Paragon, (f») efainpl berfliudi.— 

rhyw beth rhagorbl dda. 
Paragraph, (fub.) penned, rhan 

wahanol o ymadrodd. — j cyfryw 

nod f . 
Parallax, (f) y pelldcr rhwng 

yr iawn le^ a lie ymddafigoiiadol 

yr haul, ncu ryw fercn a wdir 0- 

ddi ar y ddaeat- 
Parallel, (adj.) gogyfkrtal, yn 

cadw vr un belldcr oddi wrdicu 

gilydd. - ■ ' 

To parallel; (v.) cadw yr nn 

bellder oddi wrth cu gilydd.— bod 

yn gyfartal; cymmharu^—- bod yi 

dcbyg i. •- ■ 

Paralogi^sm, (f.) rhefwrngao*. 
Paralogy, (fub.) gau ymrcfym- 

miad. • • 

Paraly'tic, 1 (adj.)clafoV 
Paraly'tical, 3 parlyl 
Paramount, (adj. pennaf. 
Paramount, ( f*).. y pdnnaf, pen* 

naeth. 
Paramour, ( fab, J 4Bariad; gor- 

ddcrchwr, Exec, xxiii. 20- 
Paranymph, (f:) cyfaiU /'priod* 

fab i • .-• '^• 

Parapet, (f.) rhagfiir fel cfflilhs' 

ar yml caer, • --» *..■■•■»* 

Para- 



[> '' 



P A, 

ARAPKRASEy (f.) dcongllad. 
r<? PARAPHRASE, (v. a.) dconglu^ 
PaRaphrast, (f.) deongiwr. • 
? AH AS IT E, (f.) gw^nhieithiwr gvtyr i 

mawr. 
Parasitical, (adj.) gwenhioitli- 

us. 

Fo PARBOIL, (v,a.) hamper btrwi. 
Parcel, (f,) fyppyn. Edr, Psci, 
To pa'rcel, (y. a.) rhannu, dofpar- 

thu. .,;.::.. 

Parcener, (f.) cyd -ddeiliad, :ne^ 

cydrctifedd. . . ; . 

r? parch, (v.) fychu, crafu. . . \- i 
Parchment, (u) mcmrwn. ' ' 
P*RD, (f.) Jlewpard. ^ . r\\i 
P/rdon, (f.) maddeuant, tnssar* 

cdd. : . . \ 
Tff PARDON, (vta.) i^addeu, jhydd^ 

liau. ^ . ' ; 

PjiROONAB,bB, (adj.) efgufod^; 

maddeuol. j^ 

r? PARE, {v. a.) rbattio, batting6. . 

treuUOy torri ymaith 

Parent, (fub. ) rhieni, tad neu 

fam. 
Parentage,. (f.\ tadwys^ tadog- 

acth, rhyw, cencdl, ach. 
Parental, (adj.) tadol, yn per- 

idbyn i rieni. 

Parenthesis, (f.) ymfang .a roir 
jnewn rhefwih, dieithrfang.. -. . 
Parget, (f.) plalir. .:• 

Parju^lion, (f.) gwawdhaul. •/ 
Paring, (f.) yr hyn a dorri.yin- 
.«itkt o bcth.. V! 

Parish,^ .(f.) plwy, plwyf. 

PAftltUIDNBR, (f.) plwyiFogWT. 

Parity, (f.) cyfartalwch, gogymf- 

mhwyfder, cyflFclybiafith^ tebyg- 

oUnetE. . 'i 

Park. .(!,) cae, pare, pal. . ■ .' 
Parley, (f.) ymddiddan. 
7§ parley^ (v. a.) ymddiddan. ' 
PAftttAMBNT, (fub.) fenedd, cym- 

manfa dadleuaetih. 
Parlour^ (f.) parlwr. 
Parochial, (adj.) plwyfol. 
Pa&ody^ (f.) cyfrnewidiad geiriau 
. tui «raU. 

Parole, (f.) geiriau a roddic me- 
. gis ficnvydd. 

Paroxv'^m, (f.) c^ch y ctyd. 
Parricide, (f.) lloftudd rhieni.-^ | PA8(^7itf ade 

Fig. gwrthxyfehvr^ teymfradwr* 



P A . 

Parrot:, (£);pai[et. 
Parsimo'nious, (adj.) cynnil, af# 

bedus.. ^ :. 
Parsimsdny,, (Alb.) cynnildeb, ar. 
; bed, oriniachovydd. 
pARsoii, (L\ ^periglor, perfoiu 
Par80nac£, (£) perfoniaeth. 
Part^ ( fub. ) rhan, darn, dryli^ 
. parth, plaid. 

To PART, (v.) parthu, rhannu,. 
: gwahanu, neillduo, dofparthu.-— 
' ymadael. 

Pa^rxage, ;(ii^ xKanniad, rhan. 
{T? PARTAEE,;(v.) cyfrannogi, bod 

yn gyfrannog^ 
P ART AKBB, ; (U) cyfrannogwr. 
Partial, ,(adj.) plcidgar, pleid^ 
, iol, partiol. ...," ..-• ; 
jpATiLTi ALiTT, \ (fob.^ pleidgafwch, 

* anuniondeb, tueddgiarwch. at. an 
blaid yn {yfy na-r llall heb un a« 

* chos. 

^1^ PARTING! PATE, (V. U.) bod yO 

gyfrannog, cyfrannogi. 
Parxicipatioh, (fob.) cyfraiinog- 

iad. 
•.pARTiciPUE,(f.) rhan-gymmeriad, 

parth-gymmeriad. 
Particle, (f.) rhan fechan, der- 

nyn, . dryllyn.**— gorair. 
Parti'cuIar, (adj.) neillduol, . 
/i? particularize, (v. a.) ncill- 

duoli, enwi yn neillduol. 
^Particularly, (adv.) yn neili- 

duel, yn.enjwedigol. i 

* P A R T I s AN, (f . ) plcidl wr.»--gwaywiii 
J ffbn, (zff^., 
'Partition, (fub.) rhanniad> dof- 

parthiad.— ?canolfur. 
P/rtly, (adv^) mewn rhan. 
; PartNhER, (f.)^yfa]il, cydymmaith, 

cydwr, cyfrannog. 
Partneashib,. (f) cyfrannog^ethy 

cymdeithas, cyweithas. 
Partook, (preter. oitopmrtakt) 
Pa'rtridge, (f.) petris, coriar. 
Party, (fub.) plaid, ymbleidiad^ 

ymranniad.-»i.Ear. Detacbment^ 
Party-wall, (f.) canolfur. 
Pas, (f ) hawl bhenoriaeth, 
P/scHAL,(adj«) ynpcrthyni'rpafg^ 
Pasquil, 
Pasquin, ^(f.) Edr» tampoon* 



, 



.?:« 



P A 

T§ PASS, (r.) paffio ; myocd hdbio ; 

rhagori. 
Pass, (f) ffordd g{il ^ rhydd^d 

i fyned a dyfod, crwydded,-— ^ 

gorchymmyn i rymmttd crwydr- 

aid i'w plwyiau.—cyflwr^ ylUd. 
Passage, ((bb) fbrdd ; mynediad 

trofodd.'-taidi.— ymadrodd mewn 

llvfr. 
Passbnckr^ (f.) ymdeithwr, ym- 

deithydd, tramwy wr, Exe. zzziz. 

Passing, (part* Sc adj.) rhagorol, 
ynrha^^^ ucbUw eraill- 
Passing-bill, (f.) cniU 
P/ssioNy (fub.)anwyd; digofaint; 

zel) cariad; ckwant; dioddef- 

aint, goddcfaint. 
Passionate, (adj.) nwydwyllt; 

hawdd ei ddigio. 
Passive, (adj.) goddefol,dioddefoK 
Passiveness, (f.) dioddefgarwch ; 

ymoftyngeiddrwydd. 
P/ssovER, (f.) y pafg. 
P/sspORT, (f.) cennad i bafio. 
Past, (part.) wedi myned heibio, a 

aeth heibio, a baffiodd. 
Paste, (fj giad. 
^0 PASTE, (v.a.) gludo. 
Pasteboard, (f.) papur tew. 
Pastime, (f.) ylblcddach, difyrr- 

wch. 
Pastor, (Aib.) bugail, ceidwad— 

gweinidog. 
Pastoral, (adj.) bugeiliaidd. 
Pastoral, (f.) cin bugail. 
Pa's try, (f.) popdy, lie y ^wneir 

pafteiod. 
Pastrycook, (fub.) un fydd yn 

gwneuthur pafteiod. 
Pasturage, (f.) ymbawr anifciU 

iaid ; tir porfa. 
PifsTURE, (f.) porfa, pawr, ym- 
bawr; tir porfa. 
Pat, (adj.) addas, cyfaddas, cym- 

mwys, cywir, perthynafol, 
P/sTY, (f.) pallai. 
Pat, (f.) ergyd, ffatt. 
ifo PAT, (v. a.) taro yn dirion. 
Patac^on, (fub.) diyll o arianYf- 
. paen o werthpedwar fwllt ac wyth 

ceihiog. 
Patch, (f,) clwtt, clwttyn. 
Patchwork^ (f.) g^waiUi dwttied- 



P A 

Pate, (f.) pen. 
Patbpaction,' (f.) egoriad. 
Paten, (f.) dwblcr. 
P/tbkt, (adj.) agored, cyhoedd- 

os. 
P^TCKT, (f.) yTgrifen yn cynnwys 

rhyw ragoifraint neilldaol i on. 
LettiTs patent, infel agored. 
Patbnti^e, (f.) un ag infel agoied 

gantho. 
PATEtL-mfler, (f) ein tad, gweddi 

yr Arglwydd. 
Paternal, (adj.) udol, tadaiddi 

tadog. 

Paternity, (f.) tadaeth. 
Path, (f^ llwybr, fibrdd, Uwybr 

treed. 
Pathetic, 7 (adj.) cyfiroui,! 
PATuf tical, J gynnbyrfo yrtn- 

wydau. 

P/tulbss, (f.) dUwybr, difibidd, 
P/thway, (f) troedffordd. 
Patience, (f.) amynedd, ymmyn* 

edd, dioddefgarwch, goddefcod, 

yroaros. 
Patient, (adj.) amyneddgar, di- , 

oddefgar, ymarhoos. 
Patient, (fub.) dyndafd^law 

meddygwr. 
Patly, (adv.) yn addas, yn gym* 

mwys. 

Pa'triarch, (f.) ucheldad, patri^ 

arch. 
Patriarchal* (adj.) patmrcbv 

aidd. 
Patriarchate, 1(C) patrivdu 
Patri/rchship, J aeth. 
Patr/cian, (adj.) bonheddig,dj« 

kdog. 
Patr/cian, (f.) Edr. NokkuM. 
Patrimc^nial, (adj.) treftadd. 
Patrimony, (f.) treftad, treftid* 

aeth, etifeddiaeth. 
P/triot, (f.) gwladwr. 
Pi^T RIOT ISM, (fub.) gwladwiiaetli/ 

cariad at ei wlad. 
Patrol, (f.) rhai i lodio ycyWi* 

oedd mewn gwerfyll. 
To PATRX>L, (v. n.) myned o am* 

gylch y cylchoedd mewn gwer- 

fyU. 
Patron, (f.) tadog, arnddiffynwr- 
Patronage, (f), nawdd^ floddedf 

rhwyfgwyddr 



lONEss, (f.) toodd.wraig* 

Ctrowwe, (v. ff.) noddi, am- 

Fyn. 

•EN, (f.) fail colofn.— — -peth 

fgo da^ efgydiau. 

'jRN, (fub.) cynllun, patrwn, 

pi, portreiad, cynddclw. 

ITY, (f.) anamjder. 

v£, (v. a.) pafio, llorio, pal- 

tii. 

MENT, (f.) palmant, farn. 

5UR, (f,),palnientwr. 

LION, (f.j gwcrfyll, pabell. 

rcH, (f.) rhummen, cell, bola. 

EA, (f.) dyn tlawd. 

I, (fub.) gorphwyfiad, attal, 

hwys. 

u^jB, (v. a.) gorphwys, attalj 

led. 

(f.) crafangc, paweij. 

w, (v.n.) crafangcu.—- — trin 

rwigj. — gwcnhieithio. 

, {Q gwyiU. 
WN, (v.a.) gwyftlo. 
BROKER, ( fub. .) derby niwr 
Hon. 

Y, ( V. a.) talu. -^ Fig. .euro, 
), taro. 

(f.) tal, hur, cyflog. 
B L E , ( adj . j t aladwy, dy Icdus . 
[ENT, (C) tftledigaeth. 

P E 
(f.) pyfen. 

J, (f.) heddwch, Ixedd, tang- 
Id, tangnef, llonyddwch, tC- 
thdra. 

EABLE, (adj.) heddychol, 
ychlon. 

EABLE NESS, (f.) llotiyddwch, 
Iwch, arafwch. 
2 - M A K B R , (Q tangnefeddwr ^ 
E-rfpf ERi^N.c, (iub.) offrwxn 



H, (C) afal peatus. 

ACH, (v.n.) Edr. Impeach* 

:ocK, (f.) paian^ pawyn. 

I E N , ( f . ) pawen , paunes . 

, (fub.) pen bryn.— ^un peth 

1 Uym. 

AK, (v.n.) edrych yn glaf- 

, ( f. ) {yfiL uchcl, megis fftm 

lau. 

^ (f.) pereS), peraneiu 



M Pearl, (fub ) perl, gem, glaiA^ 
maen gwertbfawr, gabys. 

Pe^ar-tree, (f.) pren per. 

P^ASANTj (f.) hwfmon,^gwrgwJad* 
aidd. 

Peasantry, (f) pobl wledig. 
Pease-cod, (f.) mafgl pys. 
Peat, {f.) tywarch, tywarchen. 
Pi^bble, (f.j marian, cerrig man* 
PifccABLE, (adj.) daroftyngedig i 

bechod. 
Peccadi^llo, (f.) bai bychan. 
Peccancy, (f.) pechaduru(rwydd, 

drygioni. 
PjfccANT, (adji) cuog, drygiopus, 

niweidiol. 
Peck, (f.) pKiol bedwarydd, y ped- 

warydd ran o yllacca, wyth cwart. 
7o pfeCK, (v. a.) pigo; taro ag o»- 

fferyn blacn Uym. 
Pectoral, (adj.) yn pcrthyn iV 

fron. 
PECTORAL, (f.) dwyfronneg, bron* 

ddor. 
P|tcuLATiON, (f.) yfpeiliad y tryr 

for cyflFredin* 
Pecula'tor, (f.) yfpeiliwry try- 

for cyffredin. 
Peculiar, (a^JO neiUduol, yfpyC^ 

ol, perttiynol i un. 
Peculiarity, ( fub. ) neillduol* 
'l^ydd. 
Peculiarly, (adv.) yn neillduol, 

yn enwedigol. 
Pecuniary, (adj.) pcrthyni aria^^ 

bat^ol. 
P^D4GQGUE, (f.) yfgol-feiftr. ^ 
Pepals, (f.) pibau organ. 
Pt'oANT, (adj.) yfgol-feiftr,-—- * 

rhodrpfwr. 
Pedantic, i(adj. ) rhodrefus^ 
Peda'ntical, J ymffroftus, balchj^ 

chwannog i ddan^os ei ddyfgcid- 

iaeth. 
Pedantry, (f.) rhodrcs. 
7i PEDDLE, (v.n.) bod yn draffcr* 

thusynghylch teganaul 
P*DERe\o, J ^^j , 

Petteri-ro,- 3 ^ ' ^ 
Pedlso-al, (f.) bon colofn, gwadir 

colofn. 
Pediclb, (fub.) cocs.dajen, neit 

ffrwyth pren. 

F f ]P£;>icu- 



P E 

Pedicular, I (adj.) lleuog, yn^ 
pEDi'cuLOus, 3 pcrthyn i'r clefyd 

lleuog. 
Pedigree, (f.) ach, achau, llin, 

gwclygordd. ' 

PicLER, (f.) un yn gwerthu nwyf- 

au man ar hyd y wlad. 
Pedlery, (f.) nwyi pedler. 
■Pedobaptism, (f.) bedydd plant. 
^0 peel, (v. a.) pilio, diryigo, di- 

rifglo, digroeni.— ^yfpeilio. 
Peel, (f.) pil,rhirgl, croen,plirg. — 

aftcU i ddodi bara mcwn fFwrn. 
Peep, (f) golvvg. 
P«ep of day j torriad y dydd, rhag- 

ad y wawr. Hug y dydd. 
^<?peep, (v.n.) dechrcu ymddang- 

os. edrych trvvy ridwU. 

Peep-hole, (f.) rhidwll. 

Peer, (f.) un cydradd. — pendefig, 

ardelydd. 
Pe'erace, (f.) pcndefigacth.— pen- 

defigion. 

Peeress, (f.) pendefiges. 
Peerless, (adj.) digyffelyb, digyf- 

artal. 
Pe'^evxsh, (adj.) gvvrthnylig, anhy- 

dyn, anynad, anhynaws. 
Peevishness, (Tub.) gwrthnylig- 

rvvydd, anynadrwydd, drygnaws, 

anhynawfcdd. 
Peg, (f.) hoel, hoclcn bren. 
^0 peg, (v.a.) taro hocl brenmewn 

pcth, hoelio a hocl bren. 
Pelf, (f.) cyfoeth, arian. 
Pellet, (f.) pelen. 
Pellicle, (f.) croen tencu. 
Pell-mell, (adv.) blith drapblith, 

yn gymmyfgedig. 
Pellucid, (adj.) tryloyw, eglur, 

gloyw. 
^ellucidness, ( f . ) tryloywder, 

difgleirdeb. 
Pelt, (f.) crocn. 
To PELT, (v.a.) taflu at. 
Pen, ( f . ) pin, grafol, grafFol. — 

cut. 
To PFN, (v. a.) cacad mewn cut.— 

ylgrifennu. 
Penal, (adj.) cpfpawl. 
PtNALTY, 1 (f.) cofp, cofpedig- 

Penality, } aeth. -fforffcd, 

ffin, dirwy. 
Fenakce, (f.) penyd, p«nydiaeth. 



p E 

Pekce, (f.) ceiniogaa. 
Pi^NciL, (f.) puntr, puntnrJ 
To PENCIL, (v.a.) paentio. 
Pendant, (f.) Edr. Ear-rifjg. 
Pendent, (adj.) yn crogi i hwr, 

ynghrog. 
PcNDULUM, (fub.) pwys ynghrog 

wrth beth fcl ag y chwario'n hawdd 

yn ol ac ym miaen ; megis y pctk' 

fydd mewn clocc yn chwarae yn 

ol ag ym mlaen. 
Penetrable, (adj.) hydraidd. 
Penetrabi'lity, (f.) hydrcidd- 

rwydd. 
Pe^netrant, (adj.) trciddiol. 
To penetrate, (v.a.) treiddio,try- 

wanu. 
I-ENET ration, (f.) traidd, trddd- 

iad; dealldwriaeth. 
Penetrative, (adj.) trciddiol; 

doeth, call, c)^wraint. 
Peni^nsula, (f.) lie a fo agos wcdi 

ei amgyl'chu a mor oni bo agos y» 

ynys. 

Penitence, (f.) cdifeirwch. 

Penitent, 7 / j* \ jt • • i 
Pir^,-r.»« ., 5- (adj.) editeinol. 

rENlTENTIAL, j ^ •' ' 

Penitentiary, (fub.) un yn gor- 

chymmyn rheolau a mefur pcnyd. 

— un yn dwyn ei benyd.— y He y 

dygo un ci benyd. ^ 

P^KKNiFE, (fub.) cyllcll i wncud 

pinnau yfgrifennu. 
Penman, (f.) yfgrifennwr. 
Pennance, (f.) Edr. Penance. 
Penniless, (adj.) diarian, tlawd. 
Penny, (f.) cciniog. 
Pennyweight, (fub.) pwys 024 

gronyn. 
Pe'nny-wise, (adj.) yn gofodlltw- 

er mewn pryder, iynnill ychydig. 
PjTnny worth, (f.) ceiniogwcrth, 

gwerth ceiniog. 
Pension, (f.) Iwfiedigaeth.blynydd- 

ol. 
Pe^nsioner, (f.) un yn dcrbyn til, 

neu Iwfiedigaeth • , 

Pe^nsive, (adj.) prudd,trift; xncddk 

ylgar. . ^ 

P^NsivENEss, (f.) prudd-dcr,ti7!n- 

der. 
pENTACHORD,(f.) offcryn pumtant 
Pe'ntagon, (f.) pum ongl. 
Pent A GONIAL, (adj.) pqm onglog. 

PentateucHi 



P E 

•ATEUCH,(f.) pumllyfrMofes. 

'ECosT, (f.) pentccoft; y ful- 

n. 

-HOUSE, (f.) penty. 

mbra, (f.) cyfgodamherffaith- 

'rious, (adj.) prin, cynnil, 

el, cybyddlyd. 

RiousNEss, ({\xh.yEdf, Nig- 

Unejs. 

RY, (f.) prinder, tlodi, cifiau, 

n. 

LE, (f.) pobl; cenedl. 

OPLE, (v.a.) llanw a thrigol- 

ER, (f.) pupur. 
[•PER, (v.a.) papuro. 
DviiNTVRE, (adv.) yfgatfydd, 
ydd, o bolibl 

MBULATiON, (fub.) rhodiad 
amgylch. 
EiVABLE, (adj.) amgyffred- 

I 

r. 

rce'ive, ( V- a. ) amgyffred, 
)d, deally gweled, 
EPTABLE, (adj.) amgyffred- 

fpTiON, (fub.) amgyffrediad, 

)odaeth, deall. 

I, (f.) math ar byfgodyn.— 

ddcn, tudlath, gwialen. — 

i adar i gyfgu arno. 

lANCB, (adv.) yfgatfydd, ag- 

d. 

iicoLATE, (v. a«) hidlo. 

iLATiON, (f.) hidlad. 

jssion, (f.) tarawiad, ergyd. 

Ttion, (f.) dinyftr, eolledig- 

diftryw; colJ. 

lEGRiNATE, (v ) ymdaith i 
ydd pell, percrindotta. 
jRiNATiON, (f.) mynediad i 

ddieithr ; pererindod. 
GRiNE, (adj.) alltudaidd, di- 

• 

OPTION, law Urm^ (f.) difeth- 

4PT0RY, (adj.) pendant, dilai. 

iNiAL, (adj-.) parhaus* 

[NJTY, (f.) parhad, gwaftad- 

rdd. 

;cT, (adj.) pcrffaith, cyfan, 

-gwbl; difai, pur. 

iFECT, ( V. a. ) perffeithio, 

lau, cyflawni, gorphcn. 



P E 

IPbrfiTction, (f.) perffeithrwydd. 
Perfectly, (adv.) yn beriFaith- 
gwbl. 

Perfectness, (f.) perffeithrwydd. 

Perfidious, (adj. ) anffyddlon, 

bradwraidd, t^vyllodrus, bradus; 

Perfi'dioushess, (fub.) bradwr- 

iaeth. 

Pkrfidy, (f ) anffyddlondeb, bred- 

ych, bradwriaeth, twyll trwy 

ymddiried. 

To PERFORATE, (V. 3.) tyllu. 

pERFOR-iCTiON, (f.) tylHad. 
Perforce, (adv.) trwy drais. 
To perform, ( V. a. ) gwneuthur, 

cyflawni, cadw. 
Performance, (f.) cwblhad, cyf- 

lawniad, gwneuthuriad. 
Perfume, (f.) per arogl. 
To perfume, (v.a.) per arogli. 
Perfunctorily, (sidv.) ynefgeu- 

lus. 
Perfunctory, (adj.)efgculus, di- 

ofal. 
Pbrha'ps, (adv.) yfgatfydd, o bof- 

ibl, o ddamwain. 
Pericardium, (f.) pilen y galon. 
Pe'^ril, (f.) Edr. Danger, 
Perilous, (adj.) Edr. Dangerous, 
Period, (fub.) amgylchedd, di- 

wedd, terfyn. diweddnodl 

Periodical, (adj.) cylchynaidd ; 

rheolaidd. 

P E R i^p H E R Y,(C) Edr. Grcumference, 
To PERISH, (v.) marw, darfod am 

dano, colli, mynedarfcth. - 
Pe'^rishable, (adj.) darfodedig, a 

ddarfyddant. 
Perishableness, (f.) darfodedig-. 

rwydd. " 
Ttf PERJURE, (v.n.) tyngu anudon. 
Perjury, ^f.) anudon, anudonedd, 

twyll-dwng. 
Periwig, (fub.) penwifg gwallt, 

penguwch gwallt. 
Periwi^nkle, (f) gwichiad.— 

math ar blanhigyn. 
71? PE RK, (v.) codi pen, neu ^drych yn 

fywiog. 
Pe'rmanence, (f.) parhad. 
Permanent, (adj.) parhaus, fefyd- 

log. 

Permissible, (adj.) goddefadwy, a 
elUr ei ganiattau, ncu oddef. 

F f z PiTit- 



P E 

FERr.tx^ssro», (f.) ccnnad, ccnniat- 

tad. 
Ttf Fii3i\fi'T, (v.a.' goddef, canni- 

arcau, rnoi ccnnad. 
Perm i't, (f ) ylgrifen o tan law ar- 

dre:hwr, v n canniartau en x dd^iyn 

pcrhau ardrcthol o nn lie i'r llalL 
P'ermctvtio*, (If.) qrfnewidiad, 

cy fncw id- 
PFRsfcr^tTs, (adj.) dinyftriol, ni- 

wcidiol, adwythig, rcr/glui. 
Perni'ciousness, (rub.) adwyrh, 

difrawd- 
Peroration, (fub ) diweddglo ar- 

aith, 
PERPENDICULAR, (adj.) unionfvth. 
7o PERPETRATE, (v.a.) gwncuthur 

dnvgvvcithrcd- 
pERpEi RATioH, (f.) drwg-wcith- 

rcdiad. 
Perpetual, (adj.) ocftadol, par- 

hau8, didrangc. 
Perpetually, (adv.) yn ocftad- 
ol. 
7o PERPETUATE, (v. 3.) Edr. to E- 

termzr. 
Perpet lTity, (f.) para, anniben- 

rwydd, tragywyddoldcb. 
% PERPLEX, (v. a.) petrufu. 

gwncuthur yn ddyrys.— — aflon- 

yddu, cythruddo. 
Perplexed, (adj.) dy rys. 
Perplexity, (f.) dyryfni, pctruf- 

dcr; ing, cyni, cyfyng-gyngor. 
Pe'r<^18ite, (f.) rhodd, anrheg. 
Percvuisi'tion, (f) chwiliad ma- 

noi. 

To persecute, (v. a.) ymlid, cr- 

lyn, criid, canJyn ar ol. 
Persecution, (f) erledigaeth. 
PERSEcuTOR,(f.jerlynwf,erlidiwr. 
Perseverance, (f.) parhad, diyf- 

gogrwydd. 
7o PERSEVERE, (v.r^.) parhau* 
To PERsi'sT^ (v.n-) aros, parhau. 
Plrson, (f.) pcrfon, dyn. 
Personable, ( adj. ) glan, pryd- 

weddol. 

Plrsonagb, (f.) gvirr enwog. 
Personal, (adj.) perfonol. 
Personality, (f.) perfonoliacth* 
T'tJ pErsonate, (v. a.) lledri.thio, 

dwyn Hun un arall, dynwared, 

rllydda; fFugio* 



p E 

Perspective, {adj.) yn perthjn i 

gclfyddyd j golwg. 
PerjpEctive, (f) yrpien-ddryck. 

— — cdfyddyd y golwg.-- ^— » 

golwg. 
Perspicacious, (adj.) cnSdd* 

wg. 
PERSPiCACiorsNESs,. (f.) ciaffilef 

Perspicuity, (C) gloywdcr, cgn 

lurder, amlygrwydd. 

Perspi'cuous, (adj.) cglur, try- 
lev w. 

Perspi'cuousness, (fub.) tr)'loyw- 
der 

Perspiration, ({•) chv^ryfiai 

ftf perspire, (v.) chwyfu. 

To persuade, ( v. a. ) cynghori, 
pcrfwadio, 2 Ccr. v. 1 1 . 

Persua'sion, (fub.) cyngor; bam, 
tyb. 

Persuasive, (adj.)- a berfwadio. 
PERT,1(adj.) pert, tacclus.— faiaig. 
To pertain, (v.n.) perthynn. 
Pertinacious, (adj.) cyndyn, yf- 

tyfnig, anhydyn, anynad. 
Pertinacious NESS, (f.) cyndyn* 

rwydd, yftyfnigrwydd. 
PErtinent, (adj.) pcrthynol, add- 
as, cyfaddas. 
Perturba''tion, (f.) terfyfg, cyth- 

rwfl, cy thrudd, cynnwrf miiiwL 
Perverse, ( adj . ) trofaus, cyndyn, 

gwrthnylig. 
Perverseness, (fub.) gwtthnyfig- 

rwydd, cyndynrwydd. 
Perversion, (fub.) traws-wyrkd, 

gwyrdroad, llygriad. 
To PERVERT, (v.a.) gwyrdroi, tfawP 

wyro, llygru. 
Pervicacious, ( adj. ) cyndfR, 

gwrthnylig, yftyfnig, pengalci 
Pervicacy, i (fub.) cyndyn* 
Pervicacity, 3 rwydd. 
PErvious, (adj-) hyf&rdd. 
Peruke, (f.) Edr. Periwigs 
Perus-al, (f.) darlleniad. 
ToFEKTJSE, (v.a.) darllain. -^JRjf* 

holi. 
Pest, (f.) pla.— echrys,' adwytb. 
^i^pEstbr, (v.a.) afionyddu, gor- 

thrymmu.— goluddio, llwydio. 
PestEferous, ( tdj. ) adwythig, 

gwenwynllyd. 

PEsT* 



P H 

PESTILENCE, (f.) pla, haint y nod- 

au, y cornwyd, y cowyn. 
Pe'stilent, 1 (adj.) adwythig. 
Pestilential, 3 tiiweidiol. 
Pestle, (f.) peftel. 
Pet, (f.) dig, digofaint, cawdd. 
Petit, (adj.) bychan.*<-:pingc. 
Pbti'tiok, (fub.) goffyniad, arch, 

erfyniad, deifyfiid. 
TifPBTfTioN, (v.a.) deify fu, atto, 

lygu, erfynu, ymbil. 
Peti'tioner, (f.) eirchiad, gofyn- 

wr, erfyniwr. 
Petrification, (fub.) troad yn 

garreg. 
To PETKiFYy (v.a.) troi'n garreg. 

(neut.) cyfnewid ncu fyned yn 

garreg. 
Pe'tticoat, (f.) pais. 
Pettifogger, (fub.) cyfreithiwr 

dibarch. 
Pettish, (adj.) Edr. ?eevijb' 
Pettishness, (f.) Edr. Peevtjh- 

nejs. 
Pettitoes, (fub.) traed pcrchyll.' 
"Petto, (f.) bron. Fig. dirgel- 

wch. 
Pj?tty, (adj.) bychan. 
Petulance, (fub.) farrugrwydd; 

gwrthnyfigrvvydd, cyndynrwydd; 

trythyllwch, nwyjiant, gwrhydri. 
PiffcrLANT, (adj.) farrug; trofaus, 

cyAdyn ; dry thy 11, anilad. 
Pew, (fub.) gorfaingc, cadair cg- 

Iwys. 
Pewter, (f.) yftaen. 
Phalanx, (fub.) }lu o wythmil o 

wyr traed. 
Pman/tiq^ (fub.) un a welo wag- 

ddrychiolaethau. 
Phantasm, (fub.) taruudan, gwag 

cilun, gwag yfpryd, gwag dyb. 
Phantom, ( fub. ) drychiolaeth ; 

gweledigaeth ddychymmygol. 
Pharmacopeia, (f.) Edr. Difpen* 
Jittory* 
Ph/rmacy, (fub.) y gelfyddyd o 

barottoi meddyginiaeth. 
Pharos, (f.) t^r goleuad. 
Pheasant, (f.) ceiliog ycoed. 
PhEnix, (f.) aderyn ni bydd ond 

un o'i rywogacth, o ludw pa un 

yr ydys yn dywedyd fod un arall 

yn delllio. 



P H 

Phenomenon, (f.) ymddangofiad 
dieithr. 

'hi'al, (f.) phiol. 
'hil/ppic, (f ) fenn, dychan. 
'hiloloobr, (f.) carwjr dyfgcid* 
iaeth, gramadegwr. 
Philological, ( adj. ) gramadeg^ 
aidd- 

Philologv, (f.) dyfgeidiaeth gra- 
madegaidd. 

PhI^'lOMBL, (C) COS. 

Philosopher, (f.) philofophydd. 
pHiLas(^PHiCAL, (adj.) philofoph- 

aidd. 
pHiLosoprtY, (f..) philofophydd* 

iaeth, athronddyfg, barddas. S.- 
Phi'lter, (f.) fwyn fcrch- 
Phiz, (f.) wyneb. 
Phlegm, (f.) fflem. 
Phle'gmatic, (adj.) llawn ffiem. 

oer. 
Phleme,' (f.) fflaim. 
Phosphorus, (fub.) feren forau* 
Phrase, (f ) ymadrodd, dywed- 

iad. 
Phraseology, (f.) adroddiad. 
Phrenetic, (adj.) gorphwyllus. 
Phthi'sical, (adj.) Edr. Conjuvtp^ 

tive- 
PhthI'sic, > (fub.) Edr. Confumf- 
Phthi'sis, 5 tion* 
Phylacter^y, (f.) darn o femrwn 

a rhyw ymadrodd o'r hen defta- 

ment wedi ei yfgrifennti arno, a 

wifgai 'r luddewon ar eu talcen- 

nau neu oddiamgykh eu arddym- 

au* 
Phy'sic, ( fub. ) phyfygwriaeth, 

meddyginiaeth. 
Phy'sical, (adj.) naturio), yn per-* 

thyn i philofophyddiaeth nattur. 

— phyfygwriaethol. 
PHYSi'ciAN, (f.) mcddyg, phyfyg- 

wr. 
Physics, (fub.) philofophyddiaeth 

nattur* 
Physiognomist, (f.) dcwin wy- 
neb. 
Physiognomy, (fub.) dcwiniaeth 

wrth wynebau dynion.^ 
Physiologist, (f.) chwiliwr pe- 

thau naturiol. 
Physiology, (f ) gwybodacth am 

bethau naturiol* 

Pi^ 



p I 

Pf ACULAR, (adj.) dihcurol. 

P/a Mater, (f.) pilen yr ymmcn- 
nydd. 

Piazza, (f.) rhodfa dan fwaau. 

Pi''cA, (f.) llythyren argraphu. 

Picaroon, (f.) yfpciliwr. 

Tovicviy (v^a.) devvis, pigo. 

Pi^CK-AXE, (f.) bwyall flaenllym. 

Pickle, (f) heli. un peth a 

■ gedwir mewn heli. cyflvvr. 

7^0 Pi'cKLE, (v.a.) cadw mcwn he- 
li, halltu. 

Pi'cKLOCK, (f.) offeryni agor cloc- 
on. 

Pi^CKTHANK, (f.) Edr Flatterer. 

Pi'cTURE, (f.) llun, delw, darlun- 
iad, paentiad. 

5"i? Pi'cTURE, (v.a.) paentio, dar- 
lunio. 

7o p INDOLE, (v-n.) Edr. to trifle. 

Pie, (f.) paftai. 

Pi^EBALD, (adj.) brith- 

Piece, (f.) darn, dryll, difyn. 

PiL^CE-MEAL, (adv.) yn ddamau. 

Pi'ed, (adj.) brith. 

Pi'tR, (f.) colofn bwa. 

To pierce, (v.a.) Edr. to penetrate, 

Pi'ety, (f.) duwioldeb. 

Pig, (fub.) mochyn. 

Pig, 0/ iron or leady hv^ch . 

Pi^GEON, (f.) colommen. 

Pi'gmy, (f.) dyn bychan. 

Pike, (£) gwaywfFon ; pig. 

'fiK^.yJiJh, penhwyad. 

Pi'kestaff, (f ) coefpig. 

Pila'ster, (fub.) colofn bedwar 
onglog. 

Pi^lchard, (f.) math ar byfgodyn 
bychan. 

Pile, (f.) cludair, twrr, pcntwr. 

Pile, poj/f, attegboft. 

Pile, building, adeilad. 

Pile, coin^ y gwrthwyneb i*rcroes. 

To pile, (v. a.) pcntyrru. 

To pi'lfbr, ( v. a. ) chwilenna, 
chwilotta. 

Pi'lferer, (f.) chwilennwr. 

Pi^LGRiM, (fub,) pererin, ymdcith- 
iwr. 

Pi^LGRiMAGE, (f.) pcrcrindod* 
•Pill, (f.) pelennig phyfygwriaeth. 
To pill, (v. a.) yrpcilio.— — pilio. 
T^ pi'llage, (v.) Edr. to fknder. 
Pi^LLAGE, [C) yfpail. 



p I 

Pi'llar, (f.) colofn, pilar. 
P/llion, (f.) cyfrwy benjrw i £ir- 

chogaeth wrth yfgil. 
Pi^LLORf, (f.) rhigod. 
Pi'llow, (f.) cluftog. 
P/lot, (fub.) Cyfarwyddwr Hong, 

llywydd. 
To pi'lot, (v.a) llywio llong. 
Pimp, (f ) llatui. 
Pi'mple, (fub.) crugyn, llinoryu, 

pi lory n. 
Pin, (fub ) pin. 
To PIN, (v- a.) pino. 
Pi'ncbrs, (f.) gefail. 
To PIN CH, (v.a.-) tymmhigo, gwafgn. 
fo PINCH, (V.n.) bod yli gynnil. 
Pinch, (f.) tynfa, gwafgfa; ang- 

enrhcidrwydd, angen. 
PiNCH-PENNY, (f.) cybydd. • 
Pincushion, (f.) pincas. 
Pine, (f.) pinwydden. . • 

7<7 pine, (v.n.) nychu, darfod, cd- 

wi. f. 
Pl^NFOLD, (f.) ffald. 
Pi'nguid, (adj*) tew, bras. 
Pi^NHOLE, (f) twll pin. 
Pinion, (f.) aden.— danncdd rhod. . . 
- llyfethr. . ; 

PiKK, (f.) math ar flodeuyn.-*-*'.', 

lliw rhyddgoch. *• "v 

Pi'nnace, (fub.) bad llong. '/^ 
Pi'nnacle, (f.) pinacl, twr.f||: »^ 
PiNT,^ (f.) pint. \;V 

Pioneer, (fj. milwr yn gWA|i«l-i .1 

hau fiyrdd. .•*<.i ' ■] 

Pi'ous, (adj.) -duwiol. '■',•■•' 

Pip5 (f.) pig, neuglefydajrtd«r,^>': 

nod ar gardau. ' -> - 

Pipe, (fub.) pibcll, pib^ ch^ito* 

ogl. ■ ^ ,' 

Ttf PIPE, (v.a.) pibellu.. -. "»' •* 
Pi'per, (f) pibydd. 
Pi'pKiN, (f.) crochenyn priddL 
Pi'ppin, (f.) math ar afal. 
Pi'quANT, (adj.) pigog. 
To PiqvE, (v.a.) digio, cynfi^V 

gennu. 
Pique, ( f . ) digofaint, cynfigcn, 

malis. 
Pi^RACY, (f.) mor yfpail.. 
Pi'ratb, (fub.) herwf.mor, i]ior- 

leidr, 'morwylliad 
Pish, (interj.) pifli, tiih. 
Pi's mi re, (f.) morgrugyn. 



I 



p I 

Piss, (f.) Edr. Urine. 

7o PISS, (v.n) pifo, troethi, gwneu- 

thur dwfr. 
Pi^sTOL, (f.) gwnn Haw bychan. 
Pistole, (f.) arian bath Yfpaen, 

ac Itali, o werth un fwUt ar bym- 

theg a chwe' cheiniog. 
Pit; (f.) pwll, , pydew, ffos. 
Pitch, (f.) p:?g. — uchder, maint ; 

gradd. 
Ti? PITCH, (v. a.) dcwis— taflu; 

gofod i lawr. — 'pigo. 
To PITCH a tent, gwerfyllu. 
P/tcher, (f.) yften. . 
Pi^TCHFORK, (f.) pigfforch. 
Pi^TCHY, (adj.) pyglyd. 
Pi'tcoal, (f.) glo pwir. 
Pi'teous, (adj.) triienus. 
• Pith, (f.) mwydion, mwydionyn, 

calon pren, mer, bywin, in\vyd- 
. ion bara.— grym, nerth. 
PiVhy, (adj.) mwydionllyd'— *- 

nerthol, grymmus, - 
Pi^tiable, (adj.) truenus, tcilwng 

6 drueni, a ihofturi. 
Pi'tiful^ (adj.) truenus, tofturus ; 
^ gwael, ifel. 
P/ti FULNESS, (f.) trueni, tofturi. 
• -f— gwaeledd. 
P/T'Ilbss, (adj.) didrueni, didru- 

Pi|HANC£, (fub.) dogn, Iwiiedig- 

JPlvHiTOVs, (adj.) fflemllyd. 
Pi'w, (f.) trueni, tofturi, trugar- 

:^<>PtJrT,- (v. a.) tofturio, cymmer- 
V- y^ ttueni ar, trugarhau. . 
"Jt^roiL (fub.) pin ar yr hwn y tro 

JiXj.'^fi) blwch, gohvrch. 
Pl>Ccable, (adjO hynaws, rhyw- 
•• log, heddychol. 
Placableness, (f.) hynawfedd. 

■Jl/card,) (Q Edv. ManifeJIo, 
,'Placart, 3 ■ "^ 

Place, (f.) man, lie, fwydd, cyf- 

Iwr, cyfleu. 
7i place, (v. a.) cyfleu, llehau, 
" fefydlu, gofod. 
•Pt/CciD, (adj.) heddychol, llonydd, 

efmwyth, araf. 
Plac/dity, (f.) llonyddwch, araf- 
wch. 



PL 

Placit, (f.) ordi^had, arfaeth/ ' 
Plagiarism, ( f . ) lladrad gwaith^' 

geiriau, refymmiadau eraill. 
Plague, (f.) pla, comwyd, nod, 

cowyn.— blinder, gofid. 
To PLAGUE, (v. a.) blino, go£dio, 

dygnu. 
Plaguy, (adj.) gofidus, bltnderus. 
Plain, (adj.) llyfn, gwaftad ; am- 

Iwg, cglur,didwyll, fyml ; agored. 
Plain, (f.) gwaftadedd* 
To plain, (v. a.) llyfnhau, gwall- 

adhau. 
Plainneiss, (fub.) gwaftadrwydd; 

amlygrwydd ; oneftrwydd- 
Plaint, (fub.) achwyniad; galar* 

nadr 
Pla''intiff, (f.) hawlwr. 
Plaintive, (adj.) galarus. 
pLAisTER, (f.) plaftr, eli. 
Plait, (f.) plyg, dull, rhych. 
To Th AIT, ( V. a. ) plygu, pldthu, 

duUio. 
Plan, (fub.) trefn, cynllun, cyn- 

ddelw. 
Plane, (f.) plan canwyr. 
Pla'net, (f.) planed, feren wib. 
Planetary, (adj.) yn perthyn i*r 

planedau. 
Plank, (f.) plangc. 
To PLANK, (v. a.) plangcio. 
Plant, (f.) planhigyn. 
To PLANT, <v.a.) plannu. 
Plantation, (f.) plann, planniad, 

gofodiad. Edr. Colony. 
Planter, (f.) plann wr. 
Plash, (fub.) pwll, llynn, fefyd- 

lyfi. 
To PLASH, (v. a.) cyd-blethu cang- 

hennau.— taflu dwfr. 
Plaster, (f.) plaftr. 
To PLASTER, (v.a.) plaftfo. 
Plat, (f ) maefan, niaes bychan. 
Plate, (f.) talaeth, neu ddalen o 

fettel, Ecf. xxviii. 36. Lef, viii. 

9. llafn o fettel. 
Platter, (f.) difgl, dwbler. 
Plaudable, (adj.) caiTinoladwy. 
Plaudit, (f) Edr ^fflaufe* 
Plausibi'liiy, (f.) ymddangofiad 

uniondeb. 
Plausible, (adj.) cymmeradwy, 

a ymddangolb yn union, 

9"» 



i 



P L 

Ta Ft AY, (v»n.) chwarau j ccUwair, 
. ^dgam; difyrhau* 
Play, 'f.) chwarac, gwarwyf, F. 
pLAY-PELLOw, (fub) c/d-cliwarc- 

ydd« i 

Play-house^ (f.) ch^vBrae-dy. 
Plea, (f.) cwyn, dadl; cfgus. 
5& PLEAD, (v.) dadlea. 
Pliader, (f.) daJdleuwr. 
FhiiADivff, (f.) dadl, dadleu. 
Pleasant, (adj.) hyfryd, diddan, 

lion, difyr. 

Pleasantry, (f.) Edr. Gaiity, . 
^0PL£aSe, (v.) boddloni, boddhau, 

Hiynga bodd* 
Pleasure, (f.) liyfrydwch, plcf- 

fer; mcddwl, Deut, xxiii. 24. 

boddlonrwydd, dcwifiad, cwyllys. 
Plebei^an, (fub.) un o'r cy ffredim 

bobl. 
PLEBEi^AV, fadj.) cyffredin, gwael, 

ifel. 
Pledge, ( f. ) gwylU, cyngwyftl, 

attafael. 
^0 pledge, (v. a.) gwyftlo. 
Pleiades, (f.) y faith feren gogl- 

eddol. 
Plenary, (adj.) llawn, cyfiawn, 

perfiaith. 
Plenipotentiary, (fub.) cennad 

wedi ei gyfiawn awdurdodi i drcf- 

nu achofion ei dywyfog. 
Plenitude, (f. ) llawnder, cyf- 

lawnder. 
Plenteous, (adj.) llawn, helaeth- 

lawn, digonoU ffrtvythlawn. 
PlEnteovsness, ( fub. ) digonol- 

rwydd, helaethrwydd, amlder'. 
Plentiful, ( adj.) helaethlawn, 

digonol, goludog ; ffrwythlawn. 
Plfnty, (f.) Edr. Abundance. 
Pli^thory, (f.) cyflawnder corph. 
Pleurisy, (f.) eifglwyf. 
Pl/able, (adj ) Edr. flexible. 
Pli'ablenjjss, (f.) Edr. Flexibility. 
Pli'ant, (adj.) Edr. Limber. 
Plight, (fub.) cyflwr, hwyl. - ■ ■ 

gwyftl. 
iTij? PLIGHT, (v. a.) gwyftlo. 
Plinth, (f.) rhan o golofn. 
To plod, (v.n ) llafurio yn galed, 

— ^dyfn feddylio, aftudio. 
Plot, (f.) yftryw, yllrangc, dich- 

ell. Edir Conjpirarj. 



p L 

Plover, (f.) rhoHog* 

Plough, (f ) aradr. 

To plough, (v.a.) aredig* aaiuthi| 

arddu. 
Ploughman, (fub.) arddwx, tai- 

aethwr. 
Ploughshare, (f^ (Wch. 
To PLUCK, (v.a.) tynnaytynnu (A* 
' gwraidd. 
Pluck, (f.) tynn, tynfa.— yjny^ir'' 

oedd, My galon, yr aftt»&c. 
Plug, (f.) Edr: St^fk, 
Plum,, (f.) eirinen 
Plumage, (f ) manblu, meddalUa 

adar, pluen, plu)rn, plufyn* 
Plumb, (f.) Edr. Plummet. 
To PLUMB, (v. a.) plymmlo. 
Plumb, (adj.) Edr. Perpemtiakr, 
Plume, ( fub.) plu, pluf. *— fig* 

balchder. 
To PLUME, ( V. a. ) diblufio.--*^ 

addurno a phluf. 
Plummer, (f.) plyjDunwr, gwdth- 

iwr-plwm. 
Plummet, (f.) plymmen- 
Plump, (adj.) tew, bras. 
7i plump, (v.) tewhau.^owympo 

yn fwrth. 
.Plumpness, (f) tewder. 
Plumy, (adj.) plufog. 
To plunder, (v. a.) yfpeiliiu an« 

rheithio, yfglyfaethu* 9 

Plunder, (f.) yfpail. 
To plunge, (v«) plwngcio, foddo, . 

foddi. 
Plural, (adj.) lliofog. 
Plurality, (f.) lliofogrwydd. 
Pluvi40us, (adj.) gwlawiog. 
To ply, (v.) gweitjiio yn ddyfii 

bod yn ddiwyd. plygu. 

Pneumatic, 1 (sdj.) ewyotDg* 
Pneum/tical, 3 yiprydol. 
Pneumatics, (f.) atkrawiaeth yr 

awyr. athrawiaeth yfprydiofi. 

To poach, (v.) berwi yn arat 

berwi mewn plifg. ■ lladd, 

trywanu. trofeddu cyfodtik 

helwriaeth. 
Poachy, (adj ) Edr. Damp* 
Pock, (f.) Edr. PstfttOe. 
Pocket, (f.) cod, coden, llogell. 
To po'cket, (v.a.) codennu. 
Pockhole, j[f.) craith y frech wen. 
Pod, (f.) cod,^ mafgl. 



P o 

Pod AG RIAL, (adj.) Edr. Gouty* 
Poem, (f.) can, cathl, barddoneg. 
Poesy, (f.) Edr. Poetry, 
Poet, (f.) bardd, prydydd- 
yrfe TASTER, (f.) bardd anneallus. 
PoETiCAL,(adj jprydyddioljbardd- 
oniaidd. . 
Poetess, (f.) prydyddes, barddes. 
PrfETRY, (f.) prydyddiaeth, bardd- 

pniaeth, cerddoriaetli. 
Poi'gnancy, (f.) Edr. Sbarpnefs. 
Poi'gnant, (adj ) llym. — fenllyd. 
Point, (f) pwynt ; pwngc. • 

blaen.™ cyflwr. 
Ti? POINT, (v.) pwyntio. llym- 

hau, hogi. 
Poi'sON, (f.) gwenwyn. 
T^ poAoN, (v. a.) gwenwnyo. 
Poi^soNous, ( adj. ) gwenwynig, 

gwenwynllyd. 
To POIZE, (v. a.) pwyfo, tafoli. 
Poize, (f.) Edr. Balance, 
Poke, (f.) c6d,cwd. — Fig. tarawiad. 
7(? POKE, (v.) chwilio mewn tywyll- 
.wch. — Fig, tarw. 
Poker, (f.) bar haiarn i r^^o tan. 
Polar, (adj.) pegynaidd, yn pcr- 

thyn i'r pegynau- 
Polarity, (f.) tucddrwydd tu a'r 

pegwn. . 
Pole, (f.) pawl, cledren, paftvvn; 

gwialen. — pegwn. 
To pole (v. a.) polioni. 
Po'lecat, (C) cath y coed. 
Pole'mical, (adj.) Edr. Controver- 

fiaL 
Pole-star, (f.) feren y gogledd. 

^•^Fig* cyfarwyddyd, 
.PrfLiCE, .(f.) rheolaeth lie. 
Policy, (f.) llywodraeth, dinaf- 

yddiaeth — cyfrwyfdra, yftrangc. 
j0v6hiatH, (v.a.) llyftihau, cabo- 

li, tacclu, addurno. 
Pj(wsH, (f.) Edr. G/oJs* 
l^ihUH, applied to manners, Edr. £- 

Ugance. 
PoLiTB» (adj.) Edr. Elegant. 
Pou'teness, (f.) Edr- Gentility. 
PtftiTjc, 1 (^dj.) dinafaidd, di- 
Pp^l/'tical, J ncfig.— — cyfrwys, 

S9\St^ call. 
Pol IT i' CI AN, { fub» ) un celfydd, 

4ieu \yybodus mewn dinafydd- 

iaeth. . 



P o 

I POLITICS, (f. ) celfyddyd dinaf^ 

yddiaeth, neu lywodra^th gwlad. 
Polity, (f.) llywodraeth. 
Poll, (f ) pen ; gwegU.— rheftr en-. 

v^au. 
Ttf POLL, (v. a) cneifio, toccio— - 

yfgythru. — rhoi gair ac ewyllys 

gyd ag un wrth ddewis fwydd- 

ogion — yfpeilio. 
, Poll-money, (f.) arian pen, treth 

ben, taliad pen, dofreth. 
Pollard, (fub.) pren wedi ei y^-* 

gythru ; penci. — brann man, 
lo pollu TK, (v. a.) halogi, Hygru, 
Pollution, (f ) halogiad,. halog-. 

rwydd, halogedigaeth. 
Poltron, (f.) Edi:. Coward. 
PoLYGAMiST, (f.) un a fo a mwjT 

nag un wraig ganddo ar yr un-» 

waith. 
Polygamy, (f.) amryw wragedd 

gan yr un gwr ar yr un waith. 
Po'^lyglot, { adj. ) amryw ieith- 

oedd. 
Polygon, (f») amryongl- 
Polygonal, (adj.) amryonglog- 
Polypus, (f.) math ar byfgodyn 

amldroed. — •— rhyw glefyd yn j 

trwyn. 
Polythe^ist, (fub.),un yn dal fod 

lliofogrwydd duwiau. 
Pomegranate, (f.) pomgranad. 
To POMMEL, (v. a.) pwyo, malurio. 
Pomp, (f ) rhwyfg, rhodres, rhwyf. 
Pd'MPous, (adj.) Edr- Grand. 
Pond, (f.) llynn, merllyn." 
FiJh'POUD, ({.) pyfgodlynn. 
To ponder, (v.) yflyried, myfyr* 

io, meddylied. 

Ponderosity, (f.) pwys, trymdcr. 
Ponde ROUS, (adj. )pwysfawr,trwm» 
Pomiard, (f.) Edr. Dagger. 
Pontage, (f.) treth. pynt. 
Pontiff, (f.) archoffeiriad, pab. 
PoNTii'/cAL, (adj.) efgobaidd. 
Pontifical, (f) llyfrau yn cyn- 

nwys defodau efgobaidd. 
Ponti'ficate, (f.) Edr. Fopedorn^ 
Pc^NY, (f.) ceffy 1 by chan. 
Pool, (f.) llynn, pwU* 
Poop, (f.) llyw llong. 
Poor, ( adj. ) tlawd, anghcnus^ 

adfydig, rheidus, 
Pop^ . (f.J f'w^n difymmwtl^* . 



\ 



P 

#i POP, (v.) fonio j ncidio *n 4di- 

fymmwth. 
Pope, (f.) pSb. 
Popedom, (f.) pabaeth. 
Popery, (f.J pabyddiaeth. 
Popes EYE, (fub.) rhan o'r mordd- 

wyd. 
Pi^pouN, {{.) gwn pren. 
Popish, (adj.) pabaidd. 
P(^PULACE, (ij y werif), y cyff- 

redin bobl. 
Popular, (adj.) a ryago bodd y 

bobl, poblo^aidd. 
Popularity, (f:) fFafor, neu gar- 

iad y bobl ncu 'r werin. 
To Po'puLATE, (v.n.) poblogi. 
Populous, (adj.) poblog. 
Pc^PULousNEss, (C) poblognvydd, 

Imldcr pobl. 
Porch, (f.) porth, cyntcdd. 
Porcupine, (Alb.) porcupln, rhyw 

fath ar ddraei|og. 
Pore, (f.) chwyidwlJ. 
7i? pore, (v. a.) craffii ncu cdrych 

yn dra agos. 

PoREBLiND, (adj.) yn gwdcd yn 

ag03. 
Po^K, (f.) cig moch. 
Porket, (f.) mochyn ieuangc. 
Porous, (adj.) tyllog. 
Po'rphyry, (r.)maen mynorlliw- 

goch. 
PoRPois?, 7 (f.) moelrhon, mor- 
PoRPus, 3 hwch. 
Porridge, (f.) cawl, pottes. 
Porringer, (f.) cwppan, difglan. 
Port, (f.) ymddygiad. 
Port, (!'.) Edr. Harbour. 
Portable, (adj.) dygadwy. 
Po'rtal, (f.) Edr. Gate* 
Port cull ice, (f.) porthcwlis. 
To PORTEND, (v. a) rhagddyvYcd- 

yd, darogan. 
Porte'b, (f.) porthwr.-^cludwr, 

dygwr llwythau.-rHjath ar ddiod. 
P-ORTicQ, (f.) Edr. ^iaxxa. 
Po'rtion, (i*.) rJian, cyfran, tvvyfg ; 

gwaddol. 
Portly, (adj.) prydwcddol. 
Portma'nteau, (f.) c^d i gludo 

diljad. 
Portrait 1 

Portra'.ture.} ^^-^ Portreiad. 
To PORTRAY, (v.a.) portreiadu. 



P or 

Port, (adj.) tyllog. 

To POSE, (v.n.) Edr. to fuzzk, 

Posi^TiON, (f) goibdiad, fefydliadi 

cyflead. 
Positive, (adj.) ficr; pendant^ 

gofodedig. 
PobiTivENEss, (f.) cyndynrwyd^. 
To p<^ssfiS8, (v.a.) medd\},'pcrclieii- 

nogi, meddiannu, inwyakau. 
PossLS3ioN, (fub.) ineddUn(, ad- 

ncu, mwyniant, ptiodoldcb, per- 

chennogaeth. 

Possessive, (adj.) meddianol-. 
Possessor, (f.) meddianydd^ per- 

c hen nog. 
Posset, (f.) poilel* 
Possibi'lity, (f.) pofliblrwydd. 
Possible, ( adj. } po^bi, a alW 

fod. 
Post, (fub.) poll, yftlyfboft.— ccij- 

nad.— lie, fwydd, galwad. 
To POST, (v.) pryfuro, myned p 

fuan .-r-^^fefy dl u . 
POSTAGE, (fub.) arian a dalir am 

gludo llythyrau neu un pcth andl 

a ddygir ean gennad. 
Postdiluvian, (adj.) ai ol y di- 

luw. 
Posterior, (adj.) ol, yncaDlyn. 
Posterity, (f.; hil, heppil, Ml- 

iogaeth. 
Postern, (f.) drws bychan. ^ 
Posthaste, (f.) brys. 
Post house, (f.) t^ He dierbyxur 

llythyrau. 
Posthumous, ( adj. ) a anwyd, 

neu a gyhoeddwyd wedi jnanvol- 

aeth un. 
Postillion, (f.) maxcho^c o ii«& 

cerbyd. 
Postmaster, (f;) iin y» derbjri 

llythyrau, a'u danfon gyd a ehctt- 

hadau* 
POSTOFFICE, (f.) ISAr. Po3b9ufk 
To POSTPONE, (v.a.) oedi^ goTod jn 

ol. 
Postscript, (£) <^ yfgrifen, tdyf- 

grifen, tan yfgrifeo. 
;Postulation, (fub.) cy^untfiiad 
.megis gwirionedd heb Ub ppawf. 
iPosTULATORY, (adj.) 2 gymttcf- 
'■ wyd heb brawf. 
T-ostulatum, (fub,) tellyii hob 

brawf. 

Prfs- 



P o 

.PrfsTURfc, {{,) lie, fefydlitdj ag- 

iirtdd, dull ; cyflwr. 
PrfsY, (f ) Edr. Nojegay, 
Posy, tJhe motto of a riHg, (f.) ar- 

wydd yfgrifen ar fodrwy. 
Pot, (f.) crochoB. 
Potable, ^adj.) yfadwy, 

POTAGE, (f.) cawl, pOttCS. 

PoTATOE, (f.) byttaten. 
. PoT-coMPANiON, (f.) cydyfwf. 
PrfTBNCT, (f.) gillu,galluedd,nerth, 

llywodraeth ac awdurdod. 
PoTB NT,(adj . ) nerthol,cryf,galluog. 
Potentate, (f.) pcnnacth. 
Potential, (adj.) galluog. 
PrfTHEK, (f.) Edr Bsfth, 
P(^T-«ooK, (f.) bachaa crochon. 
P(^TiON, (f.) diod fcddygmiaeth; 
P<^TLii>, (f.) clawr crochon. 
PoTSHERD,(f.)darno grochonpridd. 
PrfTTBR, (f.) crochennydd. 
Pottle, (fub.) mefur yn cynnwys 

dim cWarti 
Po TV A LI a NT, (adj.) hy trwy yfed. 
PoftJCH,-(f.) cod, codeu.-i-F/j-.'boIa, 
Poverty, (f.) tlodi, angen, angeh- 

oftid^. eifiau. 
Poulterer, (f.) gwerthwr adar 

do£on. 
PduLTiCE, (f.) plaftr cfmwyth. i 

Oft^ng chWydd, &c. 
PrfuLTRY, (fub.) pob math o adar 

dbfion. 
PbvNGfc^(f) ewin aderyn.-^powdr 

gum Sandarach. 
* TiVthj^CEt (v.a.) tyllu, trywatiu. — 

gafaelu ag ewinedd. 
Pouf»D} (f.) pwys. — punt.-^ffald. 
TV j^otrHD, (v. a.) pwyo, maeddti^ 

msdurio, euro, briwo.— ffaldo- 
PoiJNDEJi, (f.) Edr. Peftle. 
To POVfL, (v.) arllwys, tyvvallt, dy- 

wailaw^ arloes. 
Pd<jT^ (iub.) mathar byfgodyn. — 

math ar aderyn. — Edr. Pet, 
ScfWDEA^ (f.) powdr, pluor, llwch, 

dwfl. 
To PovrtfBR,(v.a.) powdro.-^haflltti. 
PdWDBRrNG-TUB,(f.) llcftr htHtu. 
Power, (f.) gallu, nerth, cad«rn- 

id, awdurdod, argtwydcMaeth, 

rheoiieth. 
Powerful, (adj.) gallao|, nerth- 

•l, grymmiisj avvdttrdoool,^ 



P R 

Pox, (f.) yfrech. 
French' pox, y frech fawr. 
Small'Jso^y y frech wen. 

P R^ 
Pr/cticabi E, ( adj. ) ymarferad- 

wy ; mordwyadwy. 
Practical, (adj.) ymarferol. 
Practice, (f.) arfer, ymarfcriad^ 

cynnefindra; gweithrediad,gwneu- 

thuriad.. 
To practice, (v ) ymarfcryd, ym- 

arfer; gwneuthur. 
Pragmatic, 7 (adj.) rhodrefus. 
Pragmatical. 3 rhodrefgar,ym*' 

yrrus. 
PlLAisE, (f.) moliant, inawl, clod, 
. clodforedd, canmoliacth. 
Ti? praise, (v.a.) moli, raoliannu^ 

clodfori^ canmol. 
Prame, (f.) bad gwaclod lydan. 
7tfPRANCE,(v.n.)golemmain,crych- 

neidio, golarafach* 
Prank, (fub.) cellwair, chwarae, 

arabedd, camp, camp ddrwg, 

gweithrcd ddrwg. 
To PRATE, 1 (vn.) baldordd, fi^ 
To PRATTLE, 3 aradofercdd, gwag- 

fiarad. 
Prattler, (f.) gwagfiaradwr. 
PrXvity, (f.) gwyredd, trawfwy- 

redd , , tlygred igaeth ; drygioni . 
Prawn, (1.) math ar byfgodyn. 
TipRAY, (v. ff. ) gweddio, erfyn, 

attolygtt, ymbil, dymuno, ym- 

hwedd". 
PRi^YER, (f,) gweddi, erfyn, dy- 

muftiad, ymbil, deifyfiad. 
PRAYER-360K, (f.) llyfr gwcddi. 
To PREACH, (v. ft ) pregethu, trae- 
, tho. 
Preacher, (f) pregethwr, traeth- 

wr. 
PREAMetB, ( f. ) prol, rhagymad- 

rodd. 
Prebend, (f.) bywioJaeth eglv<'ys 

gadeiriol; peryglor eglwys gadeir- 

iol. 
PreSenuary, (f.) pfi^glor eghvys 

gadeiriol. 
Pr"ecaRious, (adj.) anficf; ym- 

ddibynol. 
•pRBCARiousNE^s, (f.) aiillcrwydd^ 

ymddibynrwydd. 

G g 2 Pre- 



P R 

Precaution, (fub.) rhagrybudd, 

rhybudd blaenllaw, cyfarchwyl. 
^tf PRECAUTION, (v. a« ) fhagry- 

buddio. 
Precedaneous, (adj.) blaenllaw. 
^0 preclude, (v.a.) blaenori, rhag- 

flaenu, myncd o*r blaen, rhagori. 
Precedence, (fub ) blacnoriaeth ; 

rhagoriaeth. 
Precedent, (adj ) blacnorol, yn 

mynedo'r blaen. 
PrjTcedent, (f.) cfampl; gweith- 

rcd flaenorol o*r an natur 
Precs'ntor, (fub.) blaen-geiniad, 

rhag-ceiniad. 
Precept, (f.) gorchymyn, rheol. 
Preceptive, (adj.) yn cynnwys 

rheolau. 
Preclptor, (fub ) inciflr, athraw, 

dyfgawdr. 
Prece's^ion, (f.) rhagflaeniad. 
Preci'nct, (f) Edr. Boundary 
Precious, (adj.) gwerthtawr, pris- 

fawr, drud, cu. 
Pr LCI PICE, (f) diph^vys, dibyn* 
Preci'pitance, (f ) ffrwft, fFwdan, 

chudrwydd, brys, byrrbwylldra. 
Preci'pitant, (adj.) byrrbwyll, 

chud, rhyflaengar. 
^0 preci'pitate, (v. a.) bwrw 

bendramwnwgl, torrfynyglu. — 

bryfio* 
Preci'pitate, (adj.) bendramwn- 

wgl; chwimvvth; byrrbwylJ. 
PRECiriTATiON,(f.) tofrfynygliad. 

— iFrwil, iFwdan ; byrrbwylldra. 
Preci'se, (adj.) manol, cywraint, 

cyfrgwbl, union, cymm wys, cywir, 

pendant, ficr. — ffurfiol. 
PRECi'sELy,(adj.) yn union, yn ficr, 

yn bendant. 
pREci'sENESs, (f-) manylrwydd. 
Preci'sion, (f.) cywreinrwyddjter- 

fyniad manol. 
Precognition, (f.)rag\\7bodaeth. 
Preconce'^ption, (fub.) rhagdyb, 

rhagfarniad. 
Precontract, (fub.) cyttundeb 

bUenllaw. 
Precursor, (f.) Edr. Forerunner' 
Predatory, (adj.) yfglyfaethus. 
Predecessor, (f.) blaenor..— Edr. 

Ancejlcr. 

Prelestinarian, ff.) un yn dal j 
rhagarfaeth. 



PR 

Ti^ predlstinate, (v a ) rhagar* 

faethu,rhagordeinio,rhagluDiaetha 
PREDESTiNA''TiOH,(f.) rhagacfacth, 

rhagarfaeth'*ad, rhagordinhad. 
To PREDLSTiNE,(v.a.) rhagarfacthu. 
Predetermination, (f.) rhagfwr- 

iad. 
lo PREDBTirRMiKB,(v a.) rhagfWr- 

iadu, rhagderfynu. 
Pr^dicable, (a.) a ellir ci haeni. 
Pr 'dicament, (f.) rhcs, doiportli; 

gradd. 
-Pre'dicate, (f.) yr adroddtwl. 
To PR edi'ct, (v. a.) rhagddywedyd. 
Predilection, (f.) rhagddywcdiad. 
Predominance, 1 (f.) rhagoriietk^ 
Predominancy, 3 goruchafiacd^ 

arglwyddiaeth, dy Ian wad pennaf. 
Predominant, (adj.) pennaf, iV 

dylanwad pennaf. 
Pre-eminence, (fub. ) rhagoriaediy 

rhagorgamp. 
P R E - E M I N E N T, (adj . ) rhagorol, uck- 

law eraill. 
Pr^-emption, (f.) iawn i brynno 

flaen eraill. 
Pre-encagement, (fub ) rhagym- 

rwymiad. 

7<? PRE-ESTABLISH, (v.a-) tJugfe- 

fydlu. 

PRE-ESTABLISHMENT, (f.) rhlg- 

fefy dli ad. 
Pre-exAtence, (f.) rhaghanfbd. 
Pre- Exi's TENT, (adj.) rhagbanfbd- 

ol, yn bod o'r blaen. 
Preface, (f.) rhagymadroddpiiag- 

draethawd, prol. 
To PR^FAC£,(v.n.)rhag7inadroddi. 
Prefatory, (adj.) rhagdraethol. 
Prefect, (f.) llywodraethwr, riie- 

ol wr. 
Prefecture, (fub.) llywodraetk 
To PREFER, (v.a ) cyfri*n well,per« 

chi, rhoi'r rhagoriaeth.-^yrchtfa 

mewn anrhydedd. 
Preferable, ( adj. ) gwell, mwy 

rhagorol. 
Preference, (f.) rhagoriaeth. 
Preferment, (f.) dyrchafiad, cod- 

iad. 
To prbfi^gure, (v.) rhagddangos, 

rhagddelwi, dangos o*r blaen trwy 

ryw arwydd. 
7*1? p r e f I'x ( v. a. ) rhagofod, rhag- 

appwyntio. Prsg- 



PR 

WAWCY, ^f.) beichiogrwydd, 

•grvvydd; fFrwythlondeb. 

NABT, (adjiybcichiog, torrpg, 

jrthlon ; llawn, cyflawn, cglur. 

IE JUDGE, (v. a.) rhagfkrnu, 

derfynu. 

Ejui>iCATE, (v-a.) rhagfarnu, 

u hcb dyftiolaeth. 

J DICE, (f) rhagfam.— niweid. 

BjuDiCE,.(.v.a.) peri rhagfarn. 

weidio. 

jDi'ciAL, (adj.) niwcidiol, yn 

niweid, gwrthwyneb. 

ACY, (f.) preladiaeth, teilyng- 

prclad. 

ATE, (f ) prela<f. 

[Eu^Tion, (f.) rhagarchwaeth, 

bro^d. 

I'MiNAar, (adj ) Edn Intro- 

ry. ' 

I MiNARY, (f.) rhagymadrodd, 

wynfa -tract hawd. . 

UDE, (fub,) rhyw bcth rhag- 

ol yn dangos beth fydd i gan- 

ATURE, ( adj. ) rhagaddfcd, 

»d cyn yr amfer; a ddel yn 

"uan. — rhy fyrrbwyll. 

AT u R E N B s s , (f. ) gormod bry s. 

;M^DiTATE,(v.a.)rhagfyfyrio, 

feddylicd; dyfeiiio. 

lER, (adj.) pennaf, blaenaf. 

EMi'sE, (v.a.) egluro, neu ofod 

T ymlaenllaw. 

iSEs, (f.) teftynau a ofodwyd 

T neu a brofwyd o*r blaen.— 

sp, tai, tiroedd, neu leoedd a 

^d o'r blaen. 

lUM, (f.) gwobr, gwobrwy. 

tMONisH,(v.a.) rhagrybuddio. 

ONi^TiON, (fub.) rhagrybudd, 

odd blacnllaw. 

ON I TO iiY,(adj . ) rhagrybuddiol 

UNi^RE, (f.) yrgrifen; cofp. 

hawfdra. 

ncE, (f.) Edr. Apprentice. 

:cuPANCY, (f.) rhagfeddian«{ 

neriad meddiant o fiaen arall. 

kRATiON,(r.) parottoad, arlwy, 

erth, darpar. 

Trative, (adj.) a barotto,neu 

fo. 

Cratory, (adj.) parottawl- 

bpXrb, (v.a.) parottoiy dar* 



p H 

■para, rhagbarottoi, arlwyo; cym* 

hwyfo, addafu. 
^0 preponderate, (v.a.) rhag- 

bwyfo. — Edr. to outweigh, 
Prefosi^tioh, (fub.) rhagofodydd, 

rhagofodiad. 
^0 PREPOssjfss, (v.a.)- Edr- to pre- 
judice. 
Prbpossi^ssion> (f.) meddiant cyn- 

taf. rhagfam. 

Preposterous, (adj.) yr hyn ddy- 

lai fod yn ddiwcddaf yn gyntaf ; 

afrcfymmol, gwrthwyneb. 
Prepuce, (f.) blacngrocn. 
pRBRkQuisiTE, (adj.) rhag-ang- 

enrheidiol, angenrheidiol ymlaen 

Haw. 
Prerc)gativb, ( f. ) rhagorfraint, 

braint neillduoL 
Presage, (fub-) darogan, armes, 

dewiniaeth. 
To presage, (v.) darogan, brutio, 

rhag-ddewinio. 
Presbyter, }(^) ofFerriad — 
Presbyterian, j ymneillduwT 

oddi wrth eglwys Loegr. 
pRiTsciENCB, (fub.) rhag-wybod- 

aeth. 
To prescrI'be, (Va.) pcnnodi, ap- 

pwyntio, dangos pa fodd a pha 

beth a wneir. < addyfgu. 
PRESCRiPT,(fO gorchymmyn, dull 

terfynedig, ordinhad, gofod, h6n 

feddiant, canon. — ^cyfarwyddyd. 
Prescri^ption, (f.) rheol.--^^y- 

farwyddyd mcwn meddyginiaeth. 
Presence, (fub.) prefennoldeb, 
•prefen, gwydd, cynnyrcholdcb.— 

parodrwydd. 
Present, (adj.) prefennol, cyn- 

nyrchol. 
Present, (f) rhodd, anrheg. 
To present, (v. a.) 'cyndrychioli, 

prefeptio, cyflwyno; anrhegu. 
Presentation, (fub.) rhoddiad; 

rhoddiad bywiolaeth eglwys. 
pRESENTtE, (fub.) un a roddwyd 

iddo fywiolaeth eglwys. 
Pr^'sently, (adv.) yn brefennol ; 

yn y man, yn fuan. 
Preservation, (f.) cadwriaeth, 

ceidwadaeth. 
Preservative, (f.) yr hyn a gad- 

wo rhag niweid^ cyi'aredd. 

To 



\ 



P R 

faPRBSERVE^ (v.a.) cadw, achixby 

amddiffyn, diogelu, noddi. 
^^pRBSi^DB, (v.n ) bodmewnaw- 

durdod dros* 
Presidency, (f.) £dr. Superintsn- 

dence. 
President j (f.) rhagltw, .rhag- 

lywiawdr, penllywydd. 
T(; PRESS, (v.a.) gwafgu ; dirio, 

cymmell, gwthio.— — cymmeryd 

trwry drais i wafanaeth y brenhin. 
Press, (fub.) gwafg ; argraffwafg, 

gwafgbrcn; gwryf, gwinwryf.— 

tyrfa.— -pcth i gadw dillad, neu 

lyfrau.T- awdiirdod i gymmcryd 

pobl trwy drais i wafanaeth y 

Brenhin. 
Pressure, (fub.) gwafg, ymwafg, 

gwafgfa 5 trais $ cyftudd. 
T$ presume, (v.a.) tybiaid, credu 

— rhyfygu, anturio. 
Presumption, (f.) rhyfyg, cofn- 

dcr. 
Presumptuous, (adj ) rhyfygus. 
^0 presuppose, (v.a.) rhagfcddyl- 

iaid, rhagdybio. 
Pretence, (fub.) ffuant, efgus; 

hawl. 
^0 prete'nd, (v.) cymmcryd arno, 

gwneuthur lliw o bcth, llcdrith- 

io, Fuantu, ffugk>. 
Preterit, (adj.) a aeth hcibio, 

gwedi pafio. 
PRBTBRMi'ssioN,(f.) gommeddlad, 

gadawiad heibio. 
7o pRBTBRMi'T,(v.a.) niyncd heib- 
. io, cerdded heibic 
Preternatural, (adj.) annatar- 

iol; afreolaidd. 
Prbterperfect, (f.) amfer wc- 

di myned yn bcrffaith heibio. 
Preterpluperfect, (f.) amfer 

wedi-mwy na phcrfFaith baiio. 
Prete'xt, (f) rhith, efgas,. ffug, 

ffuanc. 
Pre TOR, (f.) brawdwr rhufeinaidd; 

maer. 
Pretorian, (adj.) brawdol. 
Prettiness, (f.) pertxwydd, deft. 

lufrwydd. 
Pre'ttt, (adj.) pert, hoyw^tlws, 

prydferth. 
Ho PREVAIL, (v. n.): tyccio, ^n- 

nu ; .gorchfygu.. 



P R 

pR/vALEMCE,(f.) fhagortaetk, <^.r 

lanwad. 
Prbvalbnt, ( adj* ) ^orckfygo!^ 

mwya i effaith neu ddylanwid. 

7o PRBTARICATB, ( V, i, ) twwf- 

ddadleu, cellweirio, ccllw^air. 
Prevarication, (f.) cdlweiriad. 
7'^pREVENT,(vji.)rkagfl8eBu,bl8eti- 

ori; achub; rhwyl&o. 
Pretention, (fub.) rhagitebiad, 

achubiad, rhyvyftr. 
Preventive, (f.) Edr.jft/^//. 
Previous, (adj.) blaebond. 
P R BV 10 u s L Y, ( adv* ) yrm snhentkF^. 
Prey, (f.) yfglyfaeth,. praidd, yf- 

glyf. 

Td PREY, (v. n.) prdddio, yl|ff- 

lu, yfglyfaethu, anrheitbio. ■ 
Price, (f.) pris, gwcrth. 
To prick, (v-a.) pigo, brathii> fWtt- 

bylio, tymmhigo. ^ 
Prick, (f.) fwmbvyl; pigad**-*- 

cnofa cydwybod ; afieOnwytli^ 
- meddwl .——nod . 
pRi^'cKET, (f) iwrch dwy flwydd, 
Fri^'ckle, (fub.) dravB^n; 
Pride, (f.) balchder, traka, ndi- 

der, rhyfyg. 
Priest, (f*) offeirkd. 
Priestcraft, (fab.) dkhellioii yr 

offeiriaid i gadw UygWyr asetifn 

daroftyngiad ac i gyfoetkogi tM 

hunain. 
Pr /est hood, (fub.) offokivdatdi. 
Pri^bstly, (adj*) offeiriadol. 

PRlEST-Ri'DDEN,(adj.) dlB IfN^od- 

raeth yr offeinatd megis oier^ 

yn eu Haw. 
Prig, (f.) rhyfygwrf, dyn difertk 

rhyfygus. 
Prim, (adj.) manol; ffiirfiol, 
Pri'macy, (f.) J fcfyllf»»chrfyB 

yr cglwys. 
Primage,, (f.) Mwyth IfoBf 
Pr/mary, (adj) prif, cyntauv pea- 

naf, dechreuo), gwrekktioL 
Pri'mate, (f.) y penaaf o'r dftk- 

iaid. 
Prime, (adj) cyntaf, gonm, petf- 

naf,prif,blae^af,rhagoraff boraiol. 
Primb, ( fub. ) y rhan gymaf aea 

orau. — gwawr y dydd.— itfttflBgc- 

tid.— yr awr ganonaidd gyttta^ 
7*0 primb, (v.a.) dodi pofi^rise^ffi 

padell 



11 drjrll.— ~-/» paintin^t go- 
iit^ry lliiwriau cyntaf. 
EN ESS, (f.) rhagoriaecH. 
ifvAt, (adj.). cynuf, dcchreu- 
gwvdddiol. 

iTiVE, ( adj. ) prif, cj^ntJif, 
suidiol I hen. , 
ocrfNiAi., ( adj. )' cytih^aidj 
afanadig ; dechreiiol. 
oaiNiTVREy (f.) cyutrfaned- 
th. 

diiDt AL> (adf ,) d^cjireub), yn 
o'f dechKQt^. 
[ROSBy*(f4) briallu. 
QE, (f.)tyw>^g. 
CELY, (adj.) tywyfogaidd* 
cjsss, (f.) tywyfoges. 
ciPALy ( A<^i ) V'^^U pennaf. 
ciBAL, (f.) pen-meiftri lly- 
racthwr, rheolwr. -^-^ fwrn- 
ian ar ufuriaeth. 
GiPALiTY, (f,) tywyfogaeth, 
lefigaetky arglwvddiaeth. 
c IP ALLY, (adv.) yn bennaf. 
ciFLB, ({*.) cgwyddor. 
/nciple, (T.a,) cgwyddori. 
INT, (v.a.) argraffe, printio. 
r, (f.) areraff, Hun, ol. 
TBR, (f.y argrafydd, print- 

f, (adj.) Gynt, o fteen. 

R, (f.) prior,' abad. 

RBSS, (f.) priores> abadee. 

RiTY, (f.) biaenoriaetb, 

RY, (f.) prkM«dy. 

OK) (f.) carckai". 

rsoN, (v.a.) carcharu. 

t^ftBR, (f.) ,€?archarwr. 

TINE, (adj.) hen, heoaid.d) 

raf, dechreuoL 

HBE, Ahkr. fdr I pfay the&^ irt- 

^Oy, ffub^) diirgclwch, rhin ;• 
inach. ' 

ATE, (adj.) dipgel, dirgekkld, 
liedig-, cyfrinachol ;, unig. 
\TEER, (f.) herwlong, 
ATELY, (aav.) yn ddirgd. 
A<T»0N, (1.) difuddkd, difudd- 
, diddymiaiad. '*■ 

AiPiVB, (adj.) a beirddifudd- 

lEEDOE, (fub.) braint, rhagor- 



Tr/vily, (adv.) yn ddirgcl. ^ 

Pr/vity, (f.) cymmundeb dirgef; 

gwybodaeth. 
P R i'v Y , (adj . ) cy frin, dirgd, 
pRi'vY, ^.) gaudy. 
PRf^B, (f.) camp, campdlws-} yf- 
bail, anrhaith. 
71?^ FRI2B, (v.a.) t>Hfio. 
PRizE-piQHTBR,(f.) ymladdwp ain 

wobrwy. 
PaoBABi'*LiTY, (f.) tebjfgclii/»yd^» - 
pRC^BABLB, {adjO tebygok 
: Pro BAT, (f.) profiad ewyllys, ncu 
lythyr cymmyn. 
Probation, (f.) prawf, profiad. 
Probationary, (adj, ) at brolly 

proiiadol. 
Probe, (fub.) offcryn meddyg i 
chwilio dyfnder archoll. 
71? probe, (v. a.) chwilio archoll. - 
Pr<^bity, (f.) oneftrwydd. 
Problem, (f.) cwcftiwn wcdi ei 

ofod i lawr. 
jProblbmatical, (adj.) anficr, 

dadleuol. 
I Proboscis, (fub.) trwyn; duryn 

elephant. 
PROCATious,(adj.) haerllug, drwg 
• fpefol. 

'ProcaCity, (f.) Edr. Pttuhnct. 
; Procedure, (f) trefn o fynediad; 
\ mynediad. 

■To p ROC BID, (v. n. ) myned ym 
mlaen, myned allan, myned 
[ rhagddo, deilliaw. 
IProce'eding, (fub.) mynediad y«ft 
I mla6n,'^cychwyniad, cynnydd. 
; Process, (f.) mynediad, mynediad 
; fhagddo ; cwrs, yftod, talm.- ■ ■■■ 
I hawl, cynghawfedd, 
Prqc^swon, (f.) tyria yn rhodio 

mewn trefn. 
To PROCLAIM, (v. a.) cyhoeddi. 
.P^oclam/tion, (f.) cyhocddiad. 
Procli'vity, (f.) gogwyddiad at 

beth, tueddiad.-^parodrwydd, 
,PR.oc€XN*iti., (f ) rhaglaw. 
Proco'nsulship, (f.) rhaglawiaeth. 
7> pRoc>ti^9TiNATE, (v. a.) ocdi, 
' gohirio. 

pROCRASTtNATIOK, (f.) Ocdiad. 

Procrbant, (adj.) edr. Froduffive, 
To procrbate, (v. a.) cenhedta, 
hilio, eppiUo, 

Pro- 



P R 

Procre/tio^, (f.) cenbedliad,hii' 

lady eppfliad. 
PtocvK/Tive, (adj.) cenhedllog, a 

genhedlio, 
Pkocreator, (f.y ceahedliwr. 
Proctor, (f.) parwr, dlrprwywr. 

— dad!cuwr. 
PRC^CTORSHir, (C) fwydd Pre39r. 
pRoevMBRiiTy ,adj.) yn gonvedd i 

lawr. 
Procurable, (adj.) ^rAcquinAk. 
PROCVRATiONf (f.) ynnilJiad, cjt- 

baeddiad. 
Procur/tor^ ( Tub. ) dirprwywr, 

rhagltw. 
7# PROCURE, (v. a.) dirprwyo* — 

caffacl, ynnill, cyrhacddyd. — 

perTwadiO' — llattaia. 
Procurer, (f.; llattai. 
Procuress, (f.) llattai. 
pRO^DicAL, (adj.) afradlon, treulgar. 
Prodigality, (f.) afradlondcb. 
ProdI'gious, (adj.) aruthrol, ang- 

hcnfilaidd, annaturiol, rhyfeddol. 
pRC^DiCY, (fub.) aruthrcdd, pcth 

aruthrol ncu ryfcddoK 
Prodi'tion, (f.) brad, bradwriacth, 

brcdych. 
pRODiTOR, (f.) bradwr. 
pRODiTC^Rious, (adj.) bradwrus, 

bradus, bredychus, bradog. 
To produce, (v. a ) dwyn allan, 

dwyn ar gyhocdd. — cenbedlu.— 

hwyhau. 
Produce, (fub.) ffrwyth.— fwm.— 

budd, ynnill. 
Product, (f.) ffrwyth.— gwaith-- 

effaith. — fwni. 
Production, (f.) dygiad ; gwneu- 

thuriad ; cyfanfoddiad. 
Productive, (adj.) cenhedliog, a 

genhedlio, a effeithio. 
Prc^bm, (f.) rhagymadrodd. 
Profanation, (f.) halogiad, ang- 

hyiTegriad, anfandeiddiad. 
7'^profane,(v a.) halogijdigyflegru. 
Profane, (adj.) halogi, halogcdig; 

Jlygol. 
Profanbness, (fub.) halogrwydd, 

ammarch pethau cyflegredig. 
^ipROPEss, (v. a.) addaw ar gy- 
.jiocdd, cyfaddef, proffefu, 
P.ROFissioN, (f) galwad ;— projffts, 

cyfaddcjfiad. 




P R 

pROPiTssoR, (f.) prG^fwr. 
To PROFFER, (v- a.) cyxmjg. 
Proffer, ((] c)nnyg. 
Prop/cience, I (fub.) budd.— — 
Prof/ciemcy, 3 gweilhad, cyn- 

nydd. 
Prof^cieut, (f. > on wcdi cyn- 

nyddu mewn d^fgeidiaeth. 
Profile, ^f.) oebr wyneb. 
Profit, (f.) budd, lies, elw, ynnill, 

Uesad. 
^<y PROF I t, (v.) boddio, Uefajlesao, 
Profitable, (adj.) buddiolyliefQl. 
Pr({fitableM£S9, (f.) boddioldeb. 
Profligate, (adj.) anfad, dytras, 

drygionus. 
Profound, (adj.) dwfiL 
Profound, (f.) dyfnfor, anoddyn. 
Profoundness, (f.) dyfnder. 
Profundity, (f.) dyftider. 
P Ro f u s E , ( adj . ) a&adlon, treulfawr. 
pROFusENEss, 7 (f.) afrad,afradlon- 
Profusion, 3 rwydd, gwafinff, 

difrod. 
To PROG, (v. n.) chwiiienna bwyd« 
Prog, (f.) bwyd, ymborth. 
Progenitor, (f.) taid, hendaid. 
Progeny, (f.) hil,iiiliogaetb, eppiL 
To prognosticate, (v.a.)darogan, 

rhagddywedyd. 
Prognostication, (f.) rhagddy- 

wediad. 
Progress, (f.) cynnydd, C3mnyrcliy 

tycciant,cwrs. 
Progression, (fub ) mynediad yn 

raddol, mynediad ym mlaen ; 

cwrs ; cynnydd. 
Progressive, ( adj. ) cynnydddi 

cynnyrchiol. 
To prohi'bit, (v.a.) gwanifuQ,gwt- 

hardd, attal, rhwyflro. 
PROHiBi^fiON, (f ) gwaharddiad. 
Prohibitory, \ adj.) gvvari^ol, 

a waharddo, 
To project, (v.a.) dyfeifio, dy- 

chymmygu.— taflii allan — (neut*') 

faethu allan. 
Project, (f.) dyfais, dychymxnyg. 
Proje'cti'on, (f.) tafliad allan.—- 

dyfais, dychymroyg. , 

Prolegomena, (f.) rhagfulyiriadan. 
Prolific, 7 (adj.) ffrwythlon. 
Prol/ficaL, 3 -— cenhcdliog. 
Prol I'^x, (adj . ) helacth, hir, hirfaidi. 

PRa* 



,^ } (f.) hH 



maithdcr. 



p R 

Froli'xity, 

pROLl'xNESS _ 

Prolocutor, (f.) traethwr, ad- 

roddwr. 
Prologue, (f.) prol, pry log, rhag- 

ymadrodd. 
Ti^ prolong, (v.a.) eftyn, hwyhau ; 

oedi. 
Prolongation, (f.) hwyhad, ef- 

tyniad. 
Prc^minent, (adj.) yn fefyll allan, 

yn pwyfo allan, yn ymddangos, 

yn pwyfo ymmlaen, yngogwyddo 

ym mlaen, yn fargod. 
pRC^MiNBNCE, (f.) gogwyddiad peth 

dros y Hall, faethiad allan, penty, 

barged. 
pROMi'scuous,(adj.) a fo blith.dra- 

phlith, a fo blith drachymmyfg, 

cymmyfgedig, cyffrcdin i lawer, 

didrefn, diwahan. 
Promise, (f.) addcwid, addaw. 
To promise, (v.a.) addaw, gogyf- 

addaw. 
Promissory, (adj.) yn cynnwys 

addewi J . 
Promontory, (f') penrhyn, mor- 

ben, pennarth, penfro, penmaen, 

bryn a fo yn ymyftyn i'r mor. 
TV PROMOTE, (v. a.) f. mmud ym 

mlaen, myned ym mlaen. — dyr- 

chafu, codi i oruchafiaeth. — hel- 

aethu, yftyn o hyd. 
Promotion, (f.) dyrchafiad, cod- 

isid, goruchafiaeth. 
To PROMPT, (v.a.) cynnorthwyo ; 

annog. coffhau, dwyn ar 

Prompt, (adj.) parodj buau. 

PRC^MPTER, (f.) Cofiwr. 

Promptness, (fub.) parodrwydd, 

.;hyfedre4d. 

Promptuary, (f.) yftordy. 

^e promulgate, (v.a.) cyhoeddi. 

Promulgation, (f.) cyhoeddiad. 

To promulge, (v.a.) cyhoeddi. 

Prone, (adj. > gogwyddedig, ar ei 

ogwydd, yn pwyfo i lawr, tu- 

eddol. 
. Prone NESS, (fub.) gogwydd, gog- 

"wy ddiad, tuedd.— llethr,gori waer- 
* cd. 

Prong, • (f.) fforch. 
Pr(^noun, {{,) rhag enw. 



PR 

To pronounce, (v.a ) parablu, \lc^ 

faru, mynegi, datgan. 

pRONOUNCiAnoN, (f.) adroddiad, 

traethiad, llafariad, dywediad. 
Proof, (f.) prawf, profiad. — tyft-. 

iolaeth. 
Proof, (adj.)> anhydraidd. 
Proofless, (adj.) dibrawf, didyft. 
Prop, (f.) atteg, annel, attegbawl, 

cynnalbren. 
To prop, (v.a ) cynnal, attegu. 
Propagable, (adj.) a ellir ei ym- 

dannu. 
To propagate, (v.a.)cenhedlu.— . 

lledu, ymledu, ymwafgaru, hel-- 

aethu. 
Propagation, (f.) cenhedliad.— 

ymdanniad, ymhelaethiad. 
To PROPEL, (v. a.) gyrru ymlaen^ 

dirio. 
Propendency, (f.) gogwydd, tu- 

edd. 
Propense, ( adj. ) tueddol, gog- 

-wyddedig. 

Propension, ) (fub.) tuedd, gog- 

Propensity, 3 wyddiad meddwl, 

tueddiad ewyllys. 
Proper, ( adj. ) addas, neillduol^ 

priodol, cymmwys; perthynol. — 

-uchel. 

Properness, (f.) uchder. 
Property, (f.) priodoldeb, priod* 

oledd, priodolder; meddiant. 
Prophecy, (f.) prbphwydoliaeth. 
To prophesy, (v. a.) prpphwydo^ 

darogan. 
. PrcJphet, .(fub.) prophwyd, pro- 

phwydwr. 
Prophetess, (f ) prophwydes. 
Prophe'tic, . 7 (a(Jj.)prpphwyd- 
PROPHfTICAL, j oliaethol. 
PrOipi'nquity, (fub.) cymmydog- 

aeth, nefder ; carennydd, cyfath- 

rach. 
Propi'tiable, (adj.) hawdd ei he- 

ddychu. 
To propi't^ate, (v. a.) boddloni 

Duw ag aberth, gwneuthur iawn 

i Dduw am bechod, lionyddu,tllin- 

iaru, heddychu, dyhuddo. 
Propitiation, (f^) aberth a Ion- 

yddo ddigofaint Duw, iawn anv 
. bechod. . 



PR 

PftOPiTiATORY, (adj.) abliwncud 

iawn. 
Fropitiatory, (f) lie yr hedd- 

ychid Duw, trugareddfa. 
Pro.pi''tious, ( adj. ) dianfoddog, 

hynavvs, trugarog, ffafrol. 
Propi'tiousness, (Alb.) tiriondeb, 

cymmwynafganvch. 
pROPLASM,(f.) mold, cynllun, cyn- 

ddehv pcth. 
Proponent, (f.) gofodwr gerbron. 
Proportion, (f.) cymmcdrolder, 

cymmefurvvydd y naill beth i'r 

Hall, cyfladdrwydd, cyfartalwch, 

cyfattebiad y naill beth i'r Hall. — 

maint, gradd. 
^0 propo'^rtion, (v. a.) cymmed- 

roHji cymmefuro. 
Proportionable, (adj.) cyfatteb- 

ol J cymmwys, add as. 
Proportionate, (adj.) cyfattebol. 
^^0 proportionate, (v. a.) cym- 
mefuro, cymmedroli, cyfattcboli. 
Proposal, ( f . ) cynnyg, cynnyg- 

iadj amcan. 
T^ propose, (v.a.) gofod ger bron, 

gofod at yllyriaeth, cynnyg j am- 

canii, arfacthu, bwriadu. 
pROPosi^TiON, (C) gofodiad, teftyn 

neu ymadrodd i'w yftyried ; cyn- 

Vi? PROPOUND, (v.a.), gofod ger bron; 

cynnyg at yilyriacth. 
pROPRi^ETOR, (f.) priodawl, medd- 

iannydd. 
Propri'ety, (f.) 'priodolder, pri- 

odoldeb. — cymmwyfder, addaf- 

rwydd. 
^0 PROPUGN^ (v.a.) amddifFyn. 
Prorogation, (fub.) oediad, go- 

hiriad. 
% PROROGUE, (v.a.) oedi, gohir- 
, io, gadael heibio hyd amfer aralL 
^0 proscri'be, (v. a.) difroi, deol, 

tarry rni. 
Proscri'ption, (f.) deoliadjbwriad 
'ar herw^ fforlFettiad mcddiannau. 
Prose, (f.) rhyddiaith, traethawd 

heb ei gynghancddu. 
To PROSECutfe, (v.a.) erlyn, can- 

Jyn, dylud, erlid, ymlid j gwylio, 

cwyno. 
Prosecution, (fub. } cahlyniad; 

hawl, cynghawfedd, cwyn. 



PR 

Proselyte, (f.) un wedi newid 
ei farn grefyddol, profelyt. Mat 

xxiii. 15. 
Prosody, (f.) celfyddyd accenu ac 

iawn adrodd geiriau. 
PRosopoPEiA,(f.) dull o ymadn)dd 

ymha un y mac pethau yn cacl 

eu perfonoli, a'u gofod allan mc- 

gis yn llafaru. 
Prospect, (f.) golwg, golygiad, 

tremmy n ,godremmy dd,edry chiad.' 
Prospective, (adj.) treminiol. 
To prosper, (v.) llwyddo, tyccip, 

fFynnu. 
Prosperity, (f.) llwyddiant, tyc-. 
. ciant, ffynmiant. 
■pRcispEROus, (adj.) llv^ryddiajinui, 
■ ffynnadwy, tycciannus, hylwydi 
\To PROSTITUTE, (v.R.) ymroi p 

b attain, llogi yn butbiin. 
Prostitute, (f*) puttain. 
Prostitution, (fub.) gofodiad ar. 

werth.' — putteindra. 
To prostrate, (v. a.) ymgrymmu, 

cwympo i lawr, fyrthio 1 lawr; 

ymddaroftwng. 
Prostrate, (adj.) yngorweddar 

y llawr. 
Prostration, (f.) ymgrymmiad. 
To PROTECT, (f.) amddiffyn, am- 

wyn, noddi, achlefu ; gorthoi. 
■Protection, (f) nawd2, nodded, 

amc^dilFyn, achlcs, ymgeledd. 
Protector, (f.) navv:ddwr, nodd- 

wr, difFyniawdr, achlefwr, ymgc- 

leddWr. 
To prote'st, (v.n.) tyftiaynerbyn 

peth, rhoi rhefymmau yn erbjtn 

petb. 
Protest, (f.) cyhoedd ddaqiaa* 

lad meddwl yn erbyn peth 
Protestant, (adj.) prodeftanaidd, 
Protestant, (i.) prodeftant. 
Pr o T E s T A T ION, ( f. ) gwlrlad, fifcr- 

had, haeriad; cyhoedd ddatgan 

meddwl. 
P^othoncJtory, (f.) p^n, yfgri* 

fenny dd. 
Protoma^'rtyr, (fub.) y mcrtlg^r 

cyntaf. 

Prototype, (fub,) cynllun, cyn- 

ddehv. 

y^^ protr/ct, (v.a.) tynnu allanj 
hwyhau, yfty;i, oedi, 

Pno- 



. 



PR 

Frotraci^ive, (adj.) cyngydiol. 
f ROT R ACTION, (f.) cyng/d, gohir- 

iant, godrig. 
7i PROTRUDE, (v.a.) gwthio yrn- 

laen. 
Protuberance, (fub.) ch^ydd, 

dymehwydd. 
Protu''berant, (adj.) yn chwyddo 

alJan. 
PKoud, (adj.) balch, rhyfygus, tra- 

haus. — cynhaig. 
?(7 PROVE, (v. a.) prbfi. tyccio, 

cynhyddu. 
Proveabl'e, (adj.) profadwy. 
I^Rov'ENDER, (f.) ebran, porthiant 
• anifeiliaid. 
Proverb, (f.) dihareb, ymadrodd 

cyffredin. 
Proverbial, (adj.) diarhebol. 
ir(7PROwiDE,(v.a.) parottoi, darbod, 

darparUj arlwyo. 
Providence, (fub.) rhagluniaeth, 

rhagddarbod, rhagddarbo'daeth. 
Provident, (adj.) darbodus,goch- 

elgar, pwyllog, gofalus. 
PROviDENTiAL,(adj.) rhagluiiiacth- 

ol.^ 
Providently, (adv.) yn ochelgaf, 

ynofalus, yn ddoeth. 
Province, (f.) ardal, rh^glawiaeth, 

prew, fvvydd, gorchwyl. 
PRoyi'NCiAL,(adj.) rhaglawiacthol. 
Provi'ncial, (f.) llywodraethwf 

cglwyfig. 
Piovi^sioN, (f.) rhagddarbod, dar- 

.merth, darpar,parottoad, arlwy.— 

yniborth, bwyd, porthiant. 
pROvi'sioNAL, (adj.) at achoiion 

prefennol. • 
pRovl^so, (f.) ammod; eithrad, llyf- 

iant. 
Provocation, (f.) annog, annog- 

iad, annogaeth.— /;!/ laWy appeliad 

at farnwr. 
T^o PROVOKE, (v. a.) annog, cyfFroi, 

hyrrio, cynnhyrfu.— denu, hudo. 
Provost, (f.) rhaglaw, pennaeth, 

maer. 
Prow, (f.) prim, fflurreg. , 
Prowess, (f.) glewder, dewrder, 

pybyrwch. 
7(? PROWL, (v.) crwydro. 
pRC)XiMATE, (adj.) nefaf, agos. 
Prox/mity, (f.) neiidcr, cyfnelTaf- 

rv^'ydd. 



Proxy,, (f.) dirprwywr. 

Prude, (f.) murfen. 

Prudence, (f.) prudd-deb, docthi-i 

^neb, fyiiwyr, pwyllcdd, callineb- 
PRUDENT,(adj.) doeth, call, prudd, 

.fynhwyfol. 

Prudery, (f.) murfendod. 
Prune, (f.) eirinen, pereirinen» 
To PAUNE,(v.) tofriymaith,trychu> 

amdorri, amdrychu; amyfgythru, 

yfgythru'r hyn a fb gbrlnodd. 
Pruner (f.) yfgythrwr. 

PRURIEilCE, J c » JJ T. • ^ 

Pruriency; F^f^'^^y'^"^''''^'''"*- 

Prurient, (adj.) yn yfu. 

To PRY, (v.) chwilib, holi, edrych 

yn fanol i beth. 
Psalm, (f.) falm, cerdd neu gan- 

iad i Dduw. 
Psalmist, ^f.) falmydd. . 
Psa'^lmody, (f.) cydganfalmau- 
PsALTER, (f.) fallwyr, llyfr falmau. 
Psaltery, (f.) offeryn cerdd tc- 

byi^ i dclyn. 
PsE'tJDO, (adj.) gau, fFugiol. 

P U 
Puberty, (f.) addfedrwydd oed- 

ran; Icf 14 blwydd mewn mab, 
' a 12 mewn merch. 
Publican, (fub.) tollwr.— tafarnwr; 
Publication, (fub.) cyhoeddiad. 
Public, ( adj. ) cyhoeddus, cy- 

hoedd, cyffredin. 
Publickly, (adj.) ar gyhoedd, yn 

gyhoeddus. 
To piffiusH, (v.a.) cyhoeddi, dat- 

gan ar gyhoedd. 
Pucelage, (f.) morwyndod. 
To pucker, (V.a.) crychu, gwncu- 

thur yn grychiadau. 
Pudder, (f.) Edr. Tamtllt, 
7<? PUDDER, (v.a.) Edr. to pother, 
I Pudding, (fub.) potten, pwding, 

gwaedogcn, fclfigcn. 
PifDDLE,(f..) llacca,dwfrfefydlcdig. 
PuDi'ciTY, (f.) diweirdeb. 
Puerile, ( adj. ) bachgennaidd^' 

mabaidd. 
PuERi^LiTY, (fub.) bachgenneidd- 

rwydd, maboed. 
Puff, (f) chwa, awel, pwff. 
To PUFF, ( V. ) chwythu, awelu ; 

chwyddo, ymchwyddo 5 ymfalch- 

io 5 canmoi yn ormodol. 

H h i Puffy, 



P u 

Fi;rFY,(aclj ) gwyntog, awclog. 
Puisne, (adj.) ieuangc; bychan; 

pen. 
Ptfi'ssANCE, (Alb.) gallu, ncrth, 

grvm. 
Pui'ssAST, (adj.)galluog, ncrthol. 
Puke, (f.) Edr. V^mit. 
7tf PUKE, v.a) Edr. to comit, 
^0 PULE, (v.n.) lleifio fcl cyw. 
Tfi PULL, (v. a.) tynnu. 
Pullet, (f.) cywcn. 
Pl'^lley, (f.) chwcrfan dro. 
To pi/llulate, ( V. a. ) blaguro, 

blaendarddu ; tyfu. • 
Pulmonary, 7 (adj.) yn pcrthyn 
Pulmonic, J i'r yfgyfaint. 
Pulp, (f.) mwydionyn. 
Pulpit, (f.) pulpid, areithfa, ca- 

dair ymadrodd. 

Pu^LPOus,} (adj.)tyncr,mcddal. 

FULPY, J V J ' / 

Pulsation, (f.) maeddiad, pwyad, 

curad. 
Pulse, ((ub.) curad y rhedweliau, 

pys, 2 Sam. xvii. 23. ffa, Dan- 

i. 12. 
Pulsion, (f.) gwthiad ym mlaeu. 
Pulverable, (adj.) aellir ei bow- 

dro. 
Pulverization, (f.) llychwinad. 
Ti^ PULVERISE, (v.a.) povvdro, lly- 

chu, llychwino. 
Pumice, (f.) carregyfgafn dyllog. 
Pump, (Aib.) fugnydydd, offcryn i 

dynnu dwfr. — math ar cfgyd. 
To PUMP, (v. a.! gweithio fugn- 
ydydd ; codi dwfr a'r cyfiy w off- 
cryn. 
Pun, (f.) Edr. ^iSBle. 
Ttf PUN, (v. n.) Edr. to quibhU. 
Punch,, (f.) tyllwr. — llyn a wneir 

o rum neu frandy^ iemoiiy dwfr, a 

fugr. dyn byrr. 

Puncheon, (fub.) tyllwr.— mcfur 

gwlyb yn cy nnwys pedwar ugain a 

phcdwar o alwyni. 
Punct/lio, (f.) pwynt bychan o 

fanylrwydd, neu gywrcinrwydd. 
PuiicTUAL,(adj.) manol, cy wraint, 

cywir. 
Punctu/tion, (f.) pwyntiad. 
Puncture, (f.) pigad, brath. 
Pungency, (f.) llymder. - 

PuNGtMT, (adj.) fur, egr, llym. I 



P u 

PuNiKESs, (f.) bychander. 
lo PUNISH, (v.a ) coipi, cerydifniJ 
Punishable, (adj.) cofpacwy. 
Punishment, (f.) cofp, cofpedig. 

aeth, poen. 
PuNx, (f.) puttain. 
Puny, (adj.) gwan, egwan ; icu- 

angc; bychan: 
7i PUP, (v.n.) dyfod a chwn. 
Pupil, (f.) canwyll y ilygad.-y{it 

golhaig. 
Pupilage, (f ) cyflwr yfgolhaig. 
PI^PlLLARY, (adj ) yfgolhaigaidd. 
Puppet, (f ) delw fechan yn dcbyg 

i herlottyn vn dynwared munudao. 
Puppy, (f) Edr. ITi^^i^. 
Purblind, (adj.) cibddall, coeg- 

ddall 
Jo PURCHASE, (v.a.) pwrcafu, pry- 

nu. 
Purchase, (f.) pwrcas. 
Pure, ( adj. ) pur, glan, purlan, 

cocth, difrycheulyd. 
PuRENESs, Jlub.) puredd, purdeb, 

glendid. 
Purgation, ( fub. ) ptuxdigaeth, 

carthiad, glanhad, arloeiiad. , 
Purgative, (adj.) a gartho, a lan- 

hao. 
Pii^RGATORY, (f.) purdan. 
To PURGE, (v. a.) puro, glanhau, 

carthu, arloefi. 
Purge, (f.) phyfygwriacth i gar-" 

thu 'r corph. 
Purification, (f.) puredigaetlT. 
Ttf purify, (v.a.) puro, glanhau. 
PuRiT Y, (f) purdeb, puredd, glen- 
did. 
Purl, (f.) diod a chwcrwlys wedi 

eu berwi ynddi. 
To PURL, (v. n.) ffrydio allan gyd 

a fwn araf. 
Purlieu, (f.) cyffin. 
Purlins, (f.) tylathau. 
To purlo/n, (v. a.) lledratta yn 

ddirgel, darnguddio. 
Purple, (adj.) porphor. 
Purples, (f.) mannau*n toni all- 
an pan bo un mewri twymyn. 
Purplish, (f) porphoraidd. 
Purport, (f.) amcan, diben, yf- 

tyr, mcddwl. 

Purpose, (f.) amcan, diben, pcr- 
wyl; arfteth, bryd, bwriad. 

7i 



■ P IT ' 

fi PURPOSE, (v.a.) amcanu, bwr- 

iadu. 
Purposely, (adv.) yn bwrpafol, 

yn fwriadol. 
7"^ PURR, (v. n.) canu fel cath. 
Purse, (fub.) pwrs, amncr, cod, 

llogell, alwar. 
PuRJEPROUD, (adj.) balch ar ei 

gyfoeth. 
PuRSiNESs, (f.) byrrdra anadl. 
PvRSu\BLB, (adj.) canlynadwy. 
Pursuance, (fub.) canlyniad, di- 

Jyniad. 

Pursuant, (adj.) canlynol. 

Tc PURSUE, (v. a.) erlyn, canlyn, 

dilyn, erlid, ymlid. 
Pur- u IT, (f.) canlyniad, erlyniad, 

ymlidiad. 
Pursuivant, (f ) cennad gwlad, 
s gweinydd, arwyddfardd. 
Pursy, (adj-) tew a byrr ei anadl. 
To PURVEY, (v a.) parottoi.ym- 

borth, parottoi cymmhwyliadau* 
PyRVBYANCE, (f.) aHwyad, parot- 

toad ymborth. 
PuRULENCE, 7 (f.) magiad crawn 
PuRULENCY, 3 mewn clwyf. 
Purulent, (adj.) crawnllyd. 
Pus, (f.) crawn, gor. 
To PUSH, (v. a.) gwthio, hyrddio, 

dirio, gyrru. 
Push, (f.) gwth, dir, hwrdd. 
Pushing, (adj.) anturus, ym>ous• 
P^sILLAN^MITY,(^'.)llefgedd,llyfr- 
'<ira, annewredd, gwangalondid. 
Pusillanimous, (adj.) gwangalon, 

Uvyfr, llefg, annewr. 



P t 

Puss, (f.) ckh. 

Pustule, (f.) pendduyn, HinoryH^ 

crugdardd. 
To PUT, (v.a.) gofod, dodi, cyflcu,* 

rhoi. 
Puta'ge, (f.) putteindra. 
Putative, (adj.) tybiedig, cyf- 

rifol. 
PuTiD, (adj.) gwael, ifel, dibris. ^ 
Putrefaction, (f.) pydriad. 
7o PUTRiFY, (v.) llygru, pydru^ 

gwneuthur yn bwdr, braenu. 
Putrescence, (f.) pydrni, pyd- 

redd, 
Putrl'scent, (adj.) pwdr, braeni 

braenllyd. 
Putrid, (adj.) pwdr. 
Puiridness, (f.) pydredd, pydrni* 
Puttock, (f) Edr. Bittern, 
To PUZZLE, (v. a.) Edr, toperfkxT 
Puzzle, (f-) Edr. Perplexity. 

p y 

Py'gmy, (f.) corr, nar.— pobl ddy- 
chymmygol tri rhychwant o uch- 
der. , 

Pyrami'j), (f.) adail frigfain fon- 
braff J peth a. fo bonfras a blaen- ' 
fain. 

P\RE, (f.) cludair o gynnyd. 

Pyri'tes, (f.) carregdan, calleflr. 

Py^romancy, (fub.) dewindabaeth 
trwy dan. 

Pyrotechnics, (fub.) celfyddyd 
gweithiau tan. 

P Y R RHON ism, (f. ) Edr. Sceptifm. 

Pyx, (f.) blwch, golwrch. 



Q u 

C^Uack, (f.) meddyg annj'allus. 
W 7*1? QUACK, (v. n.) lleifio fcl 
hwyad. 
Quadrangle, (f.) 'E^v. Square. 
Quadrangular, ( adj. ) pedwar 

<^nglog, pedrongl. 
Quadrant, (fub') pedwareddran, 
pedwaran — ofFeryn at fefur uch- 
der, yn cynnwys y bcdwaredd r^n 
o gylch. 

Quadr ATI, (adj.) pedwar bannog, 
pedwar ochrog. 



To quadrate, (v.) addafTu, cym- 

mhwyfo. 
Quadratic, (adj.) pedwar on glog. 
Quadrature, (f.)pcdwarongledd, 

yfgwar. 
Quadrennial, (adj.) yn digwydd 

bob pedair blynedd. 
Quadruped, ( f . ) anifail podwar 

troediog, pedwar carnol. 
Qu A d R u p l E , (adj . ) pedwar dy blyg. 
To QUAFF, (v. a.) traflyngcu. 
Quaggy, (adj.) Edr, Boggy. 

QUAQ^ 



Q^ U 

Quagmire, (f.) figlctt. 
Q^TAiL, (f.) foil iar. 
Quaint, adj.) Edr Nict. 
QuAiNTNESs, (f.) Edr. Nicety, 
To c^AKE, (v. n.) crynu. 
QiJALiFicATiON, (f.) cynnyfgacdd, 
£ynnyigaeddiad; cymmwyfder, 

addalrwydd. 
To QUALIFY, (v. a.) addafu, cyf- 

addal'u, cymhwyfo. tymheru, 

jneddalhau. 
Quality, (f.) cynneddf, nattur, 

j)riodolder ; tymmer ; gradd, fe- 

fydliad, anfawdd.— pendefigion. 
Q^ALM, (f.) pwl difyramwth o 

glefyd. 
Quandary, (f.) Edr. Doubt, 
Quantity, ( f. ) amledd, maint, 

maintioli, dognedd, mefur. 
QjJAHTUM, (f.) cymmaint a, digon- 

olrwydd. 
QuARANTi^NE, (f.) dcugain diwr- 

nod y mae gwyr Hong, a fu mewn 

He y bo 'r pla, yn rhwym i'w 

dreulio cyn gwneathur un math 

a ymgyfcillach ag eraill. 
Quarrel, (f. ) cweryl, cynncn, 

ymryfTon, ymgipprys. 
^0 QUARREL, (v. n.) cynnhcnnu, 

ymryfTon, ymrafaclu, ymgintach. 
QuARRELLER, (f.) ymrylTonwr. 
Quarrelsome, (adj.) cynnhennus, 
^ ymryflbngar. 
Quarrelsome NESS, (f.)ymryfron- 

garwch. 
Qua'rry, (f.) cwarcl, cleddiwig. 
Quart, (f.) chwart, y bedwarydd 

ran o alwyn, rhennaid. 
Quarter, ( f . ) chwarthor, ped- 

waredd ran, pedwar^n. — parth, 

parthed. — maddeuanr, trugaredd. 
?> quarter, (v. a.) chwarteru.— 

llettyu, llcttya. 
Quartern, (f.) y bedwaredd ran 

o bint. 
Quarto, (f.) llyfr pedwarplyg. 
la QUASH, (v. a.) goftegu, darof- 

twng.-~ ddiddymmu, fcithugio. 
QyATE''RNARY, 7 (f) J nifcf pcd- 
Quaternion, 3 war. 
jT^ quaVer, (v. n.), dolyfteinio, 

chwarae llais. 
QuaVer, (f.) nod mewn miwiic. 
Quay, (f.) He i dirio moddion o 

longau. 



0^ u 

Quean, (f, ) puttain, bcnyw ddix 

ffrwyth. 
QuEASiNBss, (f.) troad ncu wafg- 

iad ar y cyHa. 
Queasy, (adj.) Edf- Squeamijb, 
Queen, (f ) brenhines. 
Queer, (adj.) digrif, od, rKyfcdd. 
Queer NESS, (f.) odrwyddj ncill- 

tuolrwydd. 
To quell, (v. a.) Hethu ; gorch- 

fygu ; diftewi, goftegu. 
QuELQUECHOSE, (f.) Edr Tf^. 
To quench, (v ) diffodd, difioddl; 

llonyddu, difteWi. 
Quk'nchable, (adj.) difibddadwy. 
Que'rele, (f.) cweryl, achwywdd 

wrth lys. 
Queri MdNious,(adj')cwjrnfat(ntt8, 

galarus, achwyngar. 
Qljerist, (f.) ymofy nwr. 
Querulous, (adj.) cwynfannus,r 

galarus, achwyngar. 
Qy^RULOUSNESSi (f.) galargwyil, i 

cwynfan. 
Qui^RY, (f.) cweftiwn, ymofyftiad. 
To QLUERY, (v. a.) e\^clbyno, holi. 
Quest, (f) chwHiftd, holiad.— 

rheithwyr. 
Question, (f.)cweftiwn,gofyniad, 

hoHad. 
To question, (v. a.) holi, gofyli, 

ymofyn, cweftiyno. 
Questionable, (adj.) amhea^, 

annilyS, dadleuol. 
Qy EST lOTJ less, ( ad} ) diammat^ 

dilys, diddadl. 
QuiB, (f.) Edr. Sarcafm, 
To QUI BBLE, (v.n.) cellwair, chwa- 
rae ar ciriau. . ^, 
Qui'bble, (f.) cyfrwyfddadl. 
Quick, (adj.) clau, cyflym, buanj 

byw; bywiog. 
Quick, (f.)rhan deimladol, yl>yw. 
To oyi'cKEN, (v. a.) bywhau.— pfy- 

furo, brvfio. 
Qyi'cKLY, (adv.) yn fuan, ar kyi 
Qu I'c KN e s s , (f. ) buanrwydd, cyf-. 

lymder, cywreinrwydd ; UymdcL 
Qyi'cKSANDS, (fub.) fugn draeS, 

traeth byw. 
Qy i^c K s E T , (f. ) pi anh igy n byw, 
Qyi'cKSiLVER, (f.) arian byw. 
Qui'dditt, (f.) manylrwydd <fi- 

fudd. 

Qui- 



QoiEtCEttcSy. (C) gorphwy{<lra. 
Qv I E s c E N T, ( adj . 5 gorphwyfol, 

llonydd. 
Qyr&T, (adj.) llonydd, efmwytk, 

heddycHol, araf. . 
S^ qiJi'ET, (y, a.) tawel, llonyddu, 

goilcgu, eiinwytho. 
C^.i'rtltc, (gdv.) yn araf, ya ddi- 
>fta\^, yn efmwyth. 
QutETNEss, (fs) llonyddwch, ef- 

mwy.thder, tawelwch. 
Qui^BTUDE, {d) gorfhwyfdra, ^aw- 

dwch. 
Qy ILL, (f.^ afgell ; corfen i ddirwyn 
iedauarni* 

QyiLT, (f.). huling o ddau fr^thyn 
• wedi eii gwnio y naill with y Hall. 
QuiNQUAGBSjMA, ( f- ) dydd ful 
->nyd. 

Quinquennial, ( adj. ) a bum 
(Xalynedd, a.ddigwyddo bob pum 

mlynedd. 

QvinsY, (f.) mynyglog^ 
Quintessence, (f ) fylwedd* 
Quip, (f.) Edr. Sar<ajm, 
Quire, (f.) con— -pedair iheet ar 

hugain o bapur. 



O 

Quirk, (f.) cySwyfder; doTpartlu 

iad cyfrwys. 
% <^iT, (v. a.) gadael, rhoi keibio^ 

rhyddhau. 
Quite, (adv.) yn berffaith, • yn 

gwbl, yn hollol. 
Qv{t 'Rent J (f.) rhent a delir yu 

flynyddol i argl\yydd y maenor.' 
Qyi^TTANCE, (f.) rhyddhad. ■ 

taledigaeth, tal pwyth. 
QuYvER, (f) cawell faethau. 
To QUIVER, (v.n,) crynu, dychrynu, 
Qy o D Li B E T, ( fub. ) cy frwy fde», 

pwynt cywraint. 
Quoin, (f.) ongl.— :cun, gaing. 
Quo it, (f.) coeten, 
Quo'ta, (f.) rhan, cyfran. 
Quotation, (f.) dyfyn. 
^0 quote, (v. a.) dyfynnu, dy- 

wynnu. 
QyoTED,(adj.)dyfynedig, dyfynol. 
QyoTH, (v. impcrf.) medd, eb. 
QyoT INDIAN, (adj') beunyddiol- 
Qy o T I E N T , (Y- ) nifer yn dangos pa 

fawl gwaith y mae *r dofparthy^W 

yn gynnwyfedig yn y nifer i-w 

rhannu. 



*"^w 



R A 

RABBET, (f.) rhwyll. 
T(7 RABBET, (v.a.) rhwylio. 
R/bbi, (f.) athraw, dyfgawdwr. 
Rabbit, (f.) cwningcn. 
RXbblb, (f.) Edr, Mob. 
Race, (fub.) gyrfa, hynt, rhedfa, 
-helynt. — ach, cenedl, rhyw. 
Rack, (f.) ermyg at boeni dynion. 

-^-dygnboen.— rhaftal* — brigwn, 

gobed. 
Rack ^ mutton^ gwddf rooUt, 
To rack, (v. a.) poeni, penydio, 

arteithio.*-r-di waddodi . 
RiACKET, (f.) trwft, fwn, yfgort, 
-.go4wrdd.— rrhowlarch bcl. 
Ra'diance, 7 ( fub.) difgleirdeb. 
Radiancy., j llewyrch. 
Radiant, (adj.) paladrog, difglair. 
To RADIATE, (v.n.) difglcirJo, bwjw 

Jjelydr. 
RADIATION, (fub.) bwriad pelydr, 

difgleiriad. 
Radical, (adj.) gwj^'cjddipl. 



R A 

I Radically, (adv.) yn wreiddiol. 
To RADICATE, (v-a.) gWdTciddio. 
Radish, (f.) rhuddigl 
Radius, (f.)r hanner tryfefur cylch. 
To RAFFLE, (v. n.) bwrw difau. 
Raffle, (f.) bwriad difau. 
Raft, (f.) cludair o goed a roir ar 

ddwfr i ddwyn 11 wy than arni. 
Raftlr, (f) tylath, ceibr, trawft, 

dift. 
Rag, (f.)cadach, carp, Harp, bratt. 
Ragamuffin, (f.) brettyn carp- 

iog. 
Rage, (f.) cynddaredd, cynddeir- 

iogrwydd, gorphwyil. 
To rage, (v.n.) ynfydu, cynddeir- 

iogi, gwallgofi. 
Ragged, (adj.) brattiog, carpiog* 

— garw. 
Ragman, (f.) mafnachivr brattiau 

neu gadachau. 
Rags TONE, (f.) hogfaen. 
Rail, (f.) clcdrcn. 



v. A 

Sd hail, (v.) cac i chledr.— -dl- 

fenwi, difrio. 
Aaillery, (f.) cellwair, dychan, 

fenn, gogan. 
Ra'iment, (fub.) dillad, gwifg, 

trwfiad. 
Rain, (f.) gwlaw. 
Ti RAIN, ( V. n. ) gwlawio, bwrw 

gwlaw. 
Rai'nbow, (f.) yr enfys, bwa gwlaw, 

bwa 'r Drindod, bwa 'r wrach, 

bwa'r cyfaramod. 
Rai'niness, (f.) gwlawiogrwydd- 
Rai^ny, (adj.) gwlawiog. 
To raise, { v. a. ) codi, dyrchafu, 

cwnnu. 
Raisin, (f.) grawn win fych. 
Rakb, (fub.) rhacca, cribyn.— dyn 

afradlon. 
7o RAKE, (v.a.) rhaccanu, cribinio. 

•r-chwilio. 
Rake HELL, (f.) dyn anfad, drwg, 

afradlon. 
Rakish, (adj.) afradlon, anil ad. 
Rallery, (f.) Edr. Raii/ery. 
To RALLY, (v.a ) cellwair, gwawd- 

io, gwatwor, fcnnu. — gofod bydd- 

inocdd annhrefnus mewn trefn. 
Ram, (fab.) hwrdd, maharcn. 

magnel. 
To KAMy (v. a.) gorddio, pwyo. — 

fechi. 
Ramble, (f.) gwib, crwydr, gwib- 

iad. 
To RAMBLE,(v.n.)gwibio, crwydro. 
Ramification, (f.) rhanniad yn 

golfennau. 
Ramous, (adj.) colfennog. 
Rammish, (adj.) drcwUyd, drew- 

cdig 
To RAMP, (v. n.) llammu, crych- 

neitio.— dringo. 
Ramp, (f.) naid. Ham. — llangces 

haerlhig chwareus- 
Rampant, ( adj. ) eofn, anturiol, 

parod i dorri trwy bob rhwyftrau. 

— -wedi eiddwyn i fynu i ymladd. 
Rampart, 1 (f.) rhagfur, gwrth- 
Rampire, 5 giawdd. 
To ranch, (v.a.) Edr. Sprain, 
Rancid, ^adj.) drewllyj, drcwedig. 
Ra'ncidness, (f.) drvgfawrj Ihvyd- 

ni. 

Rancorous, (adjO y%«ler, llidus. 



' R A 

Rancour, (f.) malis, l]id;cytf« 

figen. 
Rand, (f ) gwniad efgyd. 
Random, (f.) antur, damwain. 
i// ra'ndom, ar antur, at amcan. 
Range, (f.) rhengc, rhes, rheftr.— < 

crwydr, gwib — gogr, gwagr.— 

cilfach, ^c/^xxxix.S gradell cegin. 
71? RANGE, (v.a.) rhengcio, gofod 

mewn trcfn.— crwydro, gwibio. 
Rank, (adj*) cryf; rhongca ; garw; 

drygfawrus, drewedig. 
Rank, (f ) trcfn, rhes,rheftrp'hcDgcj 

gradd ; anfodd. i. 

To RANK, (va ) rhengcio, trcfhu; 

dofparthu. 
r^ rankle, (v. n ) crawni, llygra« 

— ymboethi, ymddigio. 

To RANSACK) (v.a) anrhcithio, jf- 

peilio— ' — chwilio ynfanol. 
R AN some, (f.) pridwerth, gwerthi 

Ec/oJ. xxi. 30. 
To RANsoME, (v a.) pryhu,adbiyntu 
Rant, (f.O baldordd, gwagiiarad. 
7*27 RANT, (v.n.) baldordd, baidarddn. 
R ANTIPOLE, (f.) baldorddwr. 
Rap, (f.) cernod, crgyd, cis. 
To RAP, (v.n.) taraw, rhoi crgyd. 
Rapacious, (adj ) rheipus, cipgar. 
Rapacity, (f.) yfgwfl, trais, crib- 

ddail. 
Rape, (f.) trais ar ferch, Uathrad, 

llathrudd, anfodd. 
To commit a rape, gwneuthur an- 
fodd, treifio merch 
Rapid, (adj.) difymmwth, boani 

cipgar. 
Rapi''dity, (f ) buander, cyflym- 

der. 
Ra'pier, (f.) bidog. . 
Rapine, (f.) cribddail, trais, yf* 

gwfl, yfpail, anrhaith. 
Ra'pture, (f.) Edr. Ecftacj. 
Rapturous, J(adj.) Edr. Eifimk. 
Rare, (adj.) ainmheuthun, anam], 

teneu, anghyffredin, anfynych; 

rhagorol. 
To RAREFY, (v.) teneuo, tcttCuluHi. 
Rarefaction, (f.) teneahad. 
Rarely, (adv.) yn anfynych. 
Rareness, 7 (f.) anamlder, prii- 
Rakity, 3 der, anfynychders 

teneuder. 
Rascal, (f.) £dr. SiaggdnL 



R A 

X.ASCALION, (f.) un o'r boblwael- 

af. ' ^ ' , 

jRascallt, (adj.) gwael, ifel. 
y<? rase, (v.a.) cratu, rhafglio.— 

dinyftro, difethu. — djleu. 
Kash, ( adj. ) byrrbwyll, gwyllt, 

ehud. 
Rash, (f.) br^ch, torriad allan» 
Rasher, (f.)- golwyth. 
Rashly, (adv.) yn fy rrbwyll. 
Rashness^ ( f. ) byrrbwylldra, e- 

hudrwydd, anturiacth hcb% yllyr- 

iaid. 
Rasp, (f.) rhafgl. 
^9 RASP, (V. a.) rhafglio. 
RASPBERRY, (f.) afan. 
Rasurb, (f.) dilead, crafiad ym- 
' aith. 

Rat, (f.) llygodcn fFrengig. 
Rate, (f.) treth, ardreth. — pris. 
To RATE, (V.a.) prifio J trethu, 2ix- 

drethu. — F/^g^. drwg arferu. 
Rather, (adv.) yn hytrach. 
Ratification, (fub.) cadarnhad, 

ficrhad. 
7(0 RATIFY, (v.a.) Cadarnhau, iicr- 

haa. 
IIa'tio, (f.) Edr. Proportion, 
^1? RATIOCINATE, (v Xi') rhcfyiii- 

mu, ymrefymmu ; dadleu. 
Ratiocination, (fub) ymrcfym- 

xniad ; dadl, ,dadlwriaeth* 
R/tional, (adj.) rhefymmol* 
Rationality, (Aib ) rhefymmol- 

deb^ 
. Rationally, (adv.) yn rhefym- 

ifiol. 
Ratsbane, (f.) gwenwyn Uygod. 
To RATTLE, (v. n.) fcinio, clin- 

darddach. — ymdacru. 
Rattle, (f.) fain, jrwft.— cerydd. 

— tegan plant. 
7o RAVAGE, (v a.) difrodi, anrheith- 

io, . yfpeilio. 
Raucity, (f.) crygi, crygni. 
To RAVE, (v.n ) gorphwyllo, gwall- 

goii, ymleferydd, bod yn fy frdan 
7^ RAVEL, (v.) datwcu,* dad-ddir- 

wvn; dyryfu. 
Raven, (f.) cigfran. 
To RAVEN, (v-a.)yfglyfioi tfaflyng- 

cu. 
Ravenous, (adj.) gwangcus^ 
Ei(vsNOUSNBss, (Q gwangc. 



R E 

Ravin, (f.V yiglyf, yfglyfaeth- 
to RAVISH, ( V. a. ) treifio— hofff 

.yn fawr. 

Ravisher, (f.) treifiwr. 
RaVishment, (f ) cribddail, trais, 

gormcs.— dirfawr ferch. 
Raw, (adj. ) amrwd, ir, llymrig, 

anaddfed ; toft ; anwybodus. 
Rawness, (f:) amrydedd, llymrig- 

rwydd.— ^-amhroiiad, anwybod- 

aeth. 
Ray, (f.) pelydi" — raien, morgath* 
To RAY, (v.a.) Edr* toftreak. 
Razor, (f.) ellyn. 
R E 
Reaccess, ( f . ) taledigaeth ym* 

weliad ; ailddyfodiad i inewn. 
To reach, ( v. ) yftyii, yxnyftyn ^ 

cyrraedd, cyrrRacddyd, hercyd. 
Reach, (f.) cyrraedd, cyrrhscdd* 

iad; yllyniad; gallu. 
7*0 READ, (v.a) darllain, lleiL 
Reading, (f) darlleniad. 
Reader, ,(f.) darllenydd. 
Readiness, (f) parodrwydd. 
RcADMjf^ssiON, (f.) ail ddyfodiad) 

mewn. 
Rkady, (adj.) parod ;. bodilon. 
Real, (adj.) gwir, cywir; diffug^ 

difFuant; iawn, union. 
Re'ality, (fub.) iicrwydd, dilyf- 

rwydd, gwirjoncdd. 
TV REALIZE, (v.a.) hanfodi. 
Realm, (f.) teyrnas, brenhiniaeth». 
Ream, (f.) ugain cor o bapur. 
To reanimate, (v.) adfywio, dadi» 

fino. 
To re/nnex, (v.a.) ailgyfTylltuV 
7> reap, (v. a ) medi. 
Reaper, (f.) medelwr. 
Rear, (f.) y fyddin olaf, y rhengo 

olaf. 
To REAR, (v. a.) codi, dwyn i fy- 

nu, magu, meithrin; addyfgu^ 

hyffbrddi. 

To reascbnd, (v.n.) ailddringo. 
Reason, (f.) rh«Aym.— achos, ach-^ 

lyfur. 
. To riTasok, (v.n.) rhefyn^mu, ym-* 

rcfymmu, ymddadleu.' 
Reasonable, (adj.) rhefymmol. 
Reasonableness, (f) rhefymmol- 

deb. 
Ri^ASONABLY, (adv.) yn rcfymmpL 

X J?.fcA- 



RE 

REASONING, {fub.) ymrcfymmiad, 

ymddadleu. 
^0 REASSEMBLE, (v.) ail gyfarfod, 

ailgafglu. 
TV REASSERT, (v a.) ailhacru, ail- 

ficrhau. 

^0 RE ASSUME, {^V»SL,) Edf. tO fi- 

fume' 

'I'o REBAPTi'zE, (v.a.) ailfcdyddio. 
REfiAl»TizATiON, ( f. ) ailfedydd, 

ailfedyddiad. 
To REBATE, (v«a.) pylu, gwneuth- 

ur yh bwl. 
Rebel, (f.) gwrlhryfelwr. 
_7o REBEL, ( V. n. ) gwrthryfcla, 

gwrthrin. 
Rebe'^llion, (f) gwrthrin, gwrth - 
'ryfel, gwrthluydd. 
Rebellious, ( adj. ) gwrthryfel- 

gar.f 
Rebelliousness, (f.) gwrthryfel- 

garWch. 
^To REBOUND, (it. n.) gwrthneitio, 

adlammu. 
RsBoiJND, (f.) adlam. 
Rebuff, (f) nag am arch; feith- 

ugrwydd, gwrthodiad. 
To rebui'ld, (v.a.) ailadeiladu. 
^^ REBUKE, (v. a») ceryddu. 
Rebuke, (f.) ccrydd, fenn. 
RfBus, (f.) dyfal. 
Recall, (fub.) galvvad yn ol, ail- 

alwad. I 
To recall, (v.a.) galw yn ol. 
To RECANT, (v. a.) ailddywedyd j 

galw yn ol ei air, cyfnewid barn. 
To recapi'tulatb, (v. a.) ailad- 

rddd. 
Recapitulation, (f.) ailadrodd- 

iad. 
To recede, (v.h.) cilio yn ol, cn- 

cilio. 
Recei^pt, (f.) derbynlad; cyfar- 

wy ddy d . yfgrifen cy faddefiad 

talcdigaeth. 
Receivable, (adj.) derbynadwy, 

derbyniol . 
To RECtivE, (v.a.) derbyn, erbyn, 
'cymmcryd. 
To RECifLEERATE, (v. a.) ailglod- 

fori. 
RECENCY, (f.) ncwydd-deb. 
Recfnt, ( adj' ) ncwydd, ir, di- 
' wcddar. 



I 



* B 

RtcENTNESs, (f.) ncwydd-dclir 
Reckptacle, ( f. ) derbyniawdr^ 

yftordy. 
Reception, (f.) dcrbyniad, 
Reci'pient, (C) derbyniawdr. ' 
ReCi'procal, (adj.) £dr. Mutual: 
Reci^procalness, (f.) attychwd,. 

cyfncwidiad. 
Reciprocation, (fub.) cyfiicwid- 

iad. 
Rec/sion, (f.) torriad ymaith, *' 
Re^iVal, 1 (f.) datganiad, t'^- 
Recitation, 3 roddiad; cyfrif-- 

ad. 
Ttf reci'te, (v.a.) datgan, adrodd, 

mynegu. 
To reckon, (v.) cyfrif, rhifo. 
Re^'ckoning, (f.) cyfrif. 
To reclaim, (v. a.) diwygio, ce- 
ryddu. — galw yn ol. 
To recli'ne, ( V. n. ) gogwyddo, 

pwyfo ar. 
Recluse, (adj.) unig, wedl ei gae 

wrtho ei hun. 
Recognisance, (f.) cyfaddcHad; 

gwyftl. 
To recocni'se, (v.a.) cyfaddef. — . 

a\lhoIi. 
Recognition, ( f. ) cy faddefiad, 

cydnabyddiad; ailgy faddefiad; ail 

olygiad. 
7(? recoil, (v. n.) cilio *n ol, en^ 

cilio. 
To RECoiN, (v.a.) ailfathu, 
Recoinage, (f) ailfathiad. 
Tl? RECOLLECT, (v.a.) adgofio, ad- 

feddyliaid— atgynnull,ailgynnull. 
Recollection, (f.) atgofiad, at- 

gofFa. 
^0 recomme'nce, (v»a.) ailddech- 

reu, dechrcu o newydd. 
Re COM MEND ABLE, (adj.) canmol- 

adwy. 
To RECOMMEND, (v. a.) cyflwyno.- 

Edr, to commend. 
Recommendation, (f.) cyflwyn- 

iad, canmoliad. 
To RECOMMIT, (v.a.) ailwncuthur. 
To RiTcoMPENSE, ( V. a- ^^ talu*r 

pwyth, attain, gobrwyo. 
Rf*coMPENSE,(f.) tal pwyth ,pwyth^ 

adtal, taledigaeth, gwobrwy. 
To RBtONCi'LE, ( v. a. ) cymmodi, 

adgym- 



R B 

adgymmodiy tangnefeddu, hedd- 

ychu. 
ft.ECONci'LEABLE, (adj.) cyiTimod- 

ol, a ellir ei gymmodi. 
Reconc/lbment, 7 (f.) cymmod, 
Reconciliation, 3 cymmodlon- 

eddy ailheddychiad. 
Recondite, (adj.) dwfn ; cudd- 

iedig, dirgel. 
TV RECONiMJCT, (v. a.) aildywys. 
% RECONQUER, (v.a.) ailorchfygu. 
To reco'nsecrate, (v. a.) ailgyfT- 

record, (v.a ) gofod ar goflyfr; 

coff hau J tyfUolaethu, dwyn tyft- 

iolaeth. 
Re^'cord, (fub.) coflyfr, cofreftr; 

tyftiolacth ; coffadwriaeth, Ezra 

vi. 2. 
Recorder, (f.) cofiadur, cofiawdr, 

ceidvvad cofreftrau. 
7i recoVer, (v.a.) gorefgyn, ail- 

gafFacI, ynnill yn 61; gwclla, iach- 

au, cryfhau, adfcryd. 
Recoverable, (adj.) a ellir ci yn- 
nill yn ol, a ellir ei iachau. 
Reco'vbry, (f.) adferiad; iachad; 
. ynnillad yn ol. 
To recount, (v.a.) adrodd yn neill- 

duol. 
Recourse, ( fub. ) mynediad am 

help, nodded, neu gynnorthwy. 
Re^'creant, (adj ) Edr. Cowardly. 
To recreate, (v. a.) difyrru, di- 

ddanu, llonni, dadebru, diludd- 

edu. 
Recreation, (f.) difyrrwch, ail- 

adfer, edfryd, deluddediad. 
Recrement, (f*) gwaelodion, fo- 

rod^ yfgarthion.. 
To recri^minate, (v.a.) cyhaddo 

mcwn attychwel. 
Recrudescent, (adj.) yn atgle- 

fychu, yn ad-ddolurio. 
To recruit, (v. a.) cyflawni difF- 

3^, cyflawni eifiau. 
Recruit, (f.) cyflawniad. — mil- 

wr newydd fyncd i wafanaeth y 

brenhin. 
Rectangle, (f.) unionongl. 
Rectangv^or, (adj ) unionongl- 

Rectification, (fub.) unionad, 
gofodiad yn union**^ ailddiftyll- 



RE 

To rectify, (v.a.) unioni, diwyg- 

io. 
Re'^ctitude, (f.) uniondeb' 
Rector, (f.) peryglor, perfon.^-*. 

llywydd, llywodracthwr. 
Rectorship, (fub.) lly vvodracth. . 
Re'ctory, (f.) perfonoliaeth, per- 

foniaeth, perfondod. 
Recumba'tion, } (fub.) gorvvedd- 
Recumbency, y iad. 
To recur, (v.n.) dychwelyd, dad- 

redeg, ailgyrchu. 
Recusant, (f ) ymwrthodwr, un 

a wrthodo gydfynio ag crthyglau' 

cymmundcb. 
Red, (adj.) coch. 
RtDcoAT, (f.) fawdiwr. 

To REDDEN, (v.) COChl. 

Reddishness, (f ) cochdcr. v 
Re'ddi'tion, (f.) attychwel, dych- 

weliad. 
To REDEEM, (v.a-) pry no, adbry- 

nif, g wared. , . 

Redeemer, (f.) Prynwr. 
Redemption, (f.) pryncdigaeth, 

pridwerth, pryniad. 
Redi'ntegrate, (adj.)' gwedl ci . 

adncwyddu. 
Redintegration, (f.) adncwydd- 

iad. 

Redlead, (f.) iinopr. 
Redness,, (f.) cochder. 
Redolence.? ^^j , 

Redolency, 3 ^ f r 6 
Redolent, (adj.) peraroglaidd. 
To redouble, (v.a.) ailddyblu. 
Redoubt, ( f . ) amddiffynfa, di- 

ogelfa. 
Redo'ubtable, (adj-) ofnadwy i. 

elynion. ' 
To redo'und, (v.n.) ymbelaethu, 

2 Cor, iv. 1 5.. 
T^ redress, (v. a.) diwygio, i^n- 

ioni. — cfmwythau, gwellhau. 
Redre'ss, (f ) diwygiad, efmwy th- 

had, gwellhad, unioiyhad. 
To reduce, (v. a.) dadchwelyd j 

ifelu, dwyn yn ifcl, lleihau. ■ ■ ■■ 

diwygio anrhcfn. — daroftwng.— * 

briwo. 
Reduction, (fub.) dadchwcliad, . 

attychwel. -— briwad. — dygiaJ i 
. drefn. 

l\z Re. 



R E 

Redundance,! (fub.) gormodd, 
Redundancy, J gormodedd, ty- 

fedd, wttrcs, 
REDifNDAMTy (adj.) Edv. Suferflu- 

ou , 
*Tg REDUPLICATE, (v. a.) atddyblu, 

ailddyblu- 

Reduplication, (0 ailddybliad. 
7o RE-iCHO, (V. n.) adfeiniOy dar- 

(lain. 
RcECHY, (adj.) myglyd, huddyg- 

1yd. 
Reed, (f.) corfcn. 
TtfRE-L^DiPY, (v.a.) ailadeiladu. 
Rhek, (f.) mwg. — ^das. 
Re'eky, (adj.) myglyd. 
Reel, (fub.) cengliadur, cliniad- 

ur. 
*ro REEL, (v. a.) dirwyn ar gcng- 

liadur. 
Vi reel, (v. n.) hongcian, tram- 

gwyddo, bwhwinan. 
Re-election, (f.) ailetholiad. 
*ro re-establish, (va.) ailfefydlu. 
Reeve, (f.) goruchwiliwr j rhing- 

^0 re-examine, {v, a.) ailholi. 
Repectory, (ft) yftafell fwytta. 
^^ REFER, (v.) bwrw at, apclio at, 

gadael ar un.— perthynu. 
Referee, (f) dyddiwr, cylafar- 

eddwr. 
Reference, (f.) perthynas.— goU- 

yngiad at frawdle arall. 
7*^ Rrpi'NB, (v.a.) puro, glanhau. 
Revi'nement, ( f. ) purad, glan- 

had, diwygiad. . 
ReFi^NER, (f,) punvr, glanhawr. 
ITj^ref/t, (v.a.) atgywcirio, di- 

wygio, adnewyddu. 
Te? refle'ct, (v.) taflu*n ol, ad- 

lewyrchu. — gwarthruddio, gwar- 

adwyddo. 
JIefle'ction, (f.) adlewyrchiad, 

llun mcwn drych— adfyfyriad, y£- 

tvriaeth. farhad, fenn, gogan, 

barn. 
Refluent, (adj.) yn gwrthlifo. 
Reflux, (fub.) adlit*, gwrthlif, ct- 

rai. 

TV REFORM, (v.a.) diwygio, gwell- 
hau. 

Reformation, (Tub.) diwygiad, ■ 
|we]lhad n^o^fa^^ i 



R E 

! Repormer, (f.) diwygiwr. 
T^ refract, (va ) torri c^rs na^ 

turiol pelydr. 
Refraction, (fub) cyfnewidiad 

cwrs pelydr. 
Refractoriness, (fub.) cyndyn- 

rwydd, yllyfiiigrwydd, gwrthny- 

figrwydd. 
Refractory, (adj.) cyndyn, an- 

hydyn, yftyfnig, gwrthnylig, af- 

rywiog- 
Ttf refrain, (v.) fFrwyno, attal, 

rhwyllro; ynidttal, ymgadw. 
T(? refresh, (v.) diluddedu, dad- 

ebru, llonni, adnewyddu.— oeri. 
Refreshment, (fub.) efmwythad, 

gorph wy liad . — y mborth . 
% refri'gerate, (v.a.) oeri. 
Refri^geraTive, 1 (adj.)iiaturiol 
Refrigeratory, J i oeri. 
REFUGE, (f) nawdd, noddfa,am- 

ddiffynfa, diogelfa, nodded, achles* 
Refugee, (f.) fFoadur, una fib i 

noddfa. 
Refulgence, (f.) adlewyrchiad, 

dainlewychiad, difgleirdcb- 
Refulgent, (adj.) difgladr, glo- 

yw, llcwyrchiol. 
To refx/nd, (v. n.) talu'n ol, at- 

tychwelyd. 
Refusal, ( f . ) gwrthodiad, Uyf- 

iant, nag, gommeddiad. 
To REFUSE, (v.a.) gwrthod, goin- 

medd, naccau; Uyfu. 
Refuse, (fub.) fothach, gwcddill- 

ion, 
Refuta'tion, (f. ) gwrthbrofiad, 

dadbrofiad. 
Tff refute, (v.a.) gwrthbrofi, dad- 

brofi, . 
7i? REGAIN, (v.a) ail yanill, yn- 

nill yn 61. 
REgal, (adj.) brenhinol, tywyf- 

ogaidd. 
Regale, (f.) braint frenhinol* 
To REGALE, (v.a.) gwlcdda; rhoi 

gwledd ; llonni. 
Regalia, (fub ) llummanau bren* 

hin* 
To re;gard, (v. a.) fulwi, dal falw 

2ir, golygu J perchi. 
Regard, (f.) fulw; parch* 
Rega'rdless, (adj ) ^^fulw, cigca- 

lus. 

Ri- 



R E 

JR^GENCY, (f.) llywodraeth; rhag' 

lawiaeth. 
To kEGi^NERATE, (v a ) adgenhcd*- 

lu, ail eni. 
Regeneration, (f,) adenedigaeth, 

ailenedigaeth, adgenhedliad. 
RtGENT, (fub.) llywydd, llywod- 

raethwrj rhagJaw. 
Regbrmination, (f.) attyfiad* 
Regicide, (fub.) llciddiad bren- 

hin. 
REGIMEN, (f.) llywodraeth, rhe* 

olaeth. Iff dieti rheol yxnborth 

mewn clefyd. 
RiTgiment, (f.) byddin o filwyr. 
Regimental, (adj.) milwraidd. 
Region, (f.) gwlad, ardal, bro. 
Register, (f.) cofreftr, coflyfr-— 

yfgrifennydd cofrcftrau. 
To register, ( V a. ) yfgrifennu 

mewn cofreftr. 
Reglet, (f.) aftcllcn argraffydd i 

wahanu rhvvng llinellau. 
Re^'gnant, (f.) teyrnafol, llywod- 

raethol. 
T<> regrate, (v.a.) farhau, cx)ddi, 

--i-Edr, to engrofs' 
Reg rater, (f ) Edr. Engrojfer. 
Regress, (f.) gwrthdro, inyncd- 

iad yn ol, ymchweliad. 
Regre'ssion, (f ) ymchweliad. 
Regret, (fub.) gofid, cyfteg, trift- 

wch, blinder. 
To regre't, (V.) gofidio, blino, cdi- 

farhau. 
R]?GULAR,,(adj.) rheolaidd, rheol- 

us, dan reol, a fo wrth reel, a fo 

wrth linyn. 
Regularity, (f. ) rheol, rhcol- 

aeth. 
T^ regulate, (v.a.) rhcoli, un* 

ioni, trefnu. 
Regulation, (fub.) trefn, rheol, 

llywodracth* 
Reculus, (f.) rhann buraf metteL 
Rehearsal, ( f. ) datganiad, ad* 

roddiad* 
iri rehearse, (v a.) ailadrodd, ail- 

draethu, adrodd. 
Ttf reject, (v.a) gwrthod, llyfu 5 

troi heibk). 
7i REIGN, (v.n.) tcyraafu, llywod- 
raethu. 
Rsign, (f.) te)^rpafiad. 



RE 

To RE-iMBAUK, ( v. ) ail fyricd fj 

neu ail ddodi ar fwrdd Hong. 
T(7RE-iMBxfRSE, (v- a.) talu *n ol, 

tala traul un. 
Re-imbur8pmbnt, (f.) taliad yn 

ol, dygiad traul. 
Rein, (f.) awyn, carrai ffhvyn.— 

rheolaeth. 
To REIN, (v. a.) rhcoli, ffrwyno. 
To REiNFORCB, ( V. ) chwancgu 

nerth, ailgryf hau. — Edr. to re^ 

cruit. 1 

Reinforcement, (f.) Edr.^rrtfi^- 
Reins, (f.) aren'nad 

7>Ri-iNSTATE, (v.a.) gofod mewa 

ail feddiant, ailfefydlu. 
7(7 REJOICE, (v.n.) llawenhau, gor- 

foleddu, llawenychu. 
To REJOIN, (v.) ailuno.— ailgyfar- 

fod.— ailatteb. 
7i REITERATE, (v. 3.) atddywcd- 

yd, ailadrodd. 
Reite^iation, (fub ) ailadroddiad; 

adnewyddiad.'— ailgychwyniad, 
7'<7 REjuDGB, (v- a.) ailfarnu. 
To reki'ni>le, (V. a.) ailennyn, 
To RBXAPSE, (v.n.) ail-lithro J Hi*- 

thro *n 61. — ailglefychu. 
Relapse, (f.) llithrad, cwympiai 

yn 61. aiiglefychiad. 

To rel/te, (v.) adrodd, mynegL 

datgan. — perthynu. 
Relation, (f.) adroddiad, myncg« 

iad. — perthynas, carennydd. 
Relative, (adj.) perthynol,mc\«ii. 

perthynas i. 
7*tf RELAX, (v.)llaccau, llaefuj dat* 

tod, rhyddhau. 
Relaxation, (f.) rhyddhad, goll- 

yngdod, llaefad, efmwythad. 
Relay, (fub.) ceffylau wedi eu fe- 

fydlu mewn gwahanol fannau ar y 

fforddi efmwythau rhai eraill. 
To RELEASE, (v.a.) rhyddhau, golU 

wng yn rhydd. 
Release, (f.) rhyddhad, gollyng- 

dod. 
Relegation, (f.) deolSad' 
7i RELENT, ( v; n, ) adfeddalhau, 

tyneru ; toftiirio.. 
Re le'nt LESS, (adj.) didmgaredd, 

didofturi. 
Rel/ance, (f.) ymddiried, gog* 

lud. 

Rt- 



R E 

ItifuCT, (fub.) y jclyw, gweddill, 

gwargrcd ; — crair, crciriau. 
Relict, (f.) gwraig wcddw. 
Relief Jf.) cynnorthwy, efmwyth- 
. ad ; cyfTur, diddanwch. 
7o KELiEVEy (v. a.) cynnorthwyo, 

cfmwthair, cyffuro, diddanu. 
Reli'gion, (f.) crefydd, crcd. 
HelI'cious, (adj.) crefyddol. 
S^RELi^NQUisu, (v.a.) gadaw, gad- 

ael ; gwrthod. 
Relish, (f.) bias, chwaith, arch- 

waeth. 
TiaB^LisH, (v.a.) blafu, archwacthu. 
Relucent, (adj.) "EAt, Shining. 
Reluctance, 7 (f.) anewyllyfgar- 

Reluctancy, 5 wch. 
Reluctant, (adj.) ancwyllyfgar. 
^0 rely', (v.) ymddibynnu ar,yin- 

ddiried. 
7(7 remain, (v.n.) trigo, aros, ym- 

aros, trigo ar ol, aros ar ol. 
Remains, (f.) Edr. Relics. 
Remainder, (f.) gweddill, gwar- 

gred* 
7Vrema''nd, (va.)galwynol; dan- 

fon yn ol. 
Remark, (f.) fulwiad. 
ITo remark, (v.a.) nodi, fulwi, dal 

fuhv. 
Remarkable, (adj.) hynod. 
REMARKABLENESs,(f.)hynodrwydd 
Reme'diable, (adj.) meddygin- 

laethol, a ellir ei ddiwygio. 
Remediless^ (adj.) difeddygin- 

iaethoL 
REMEDY, ( fub. ) meddyginiacth, 

rhwymedi, ymwared, 
^0 REMEDY, (v.a.) mcddyginiacthu, 

gwellhau ; diwygio. 
To reme'^mber, (v.a.) cofio, atgof- 

io, galvv i gof, meddylied. 
Reme^'mbrance, (f.j' atgof, atgoffa, 

coffadwriaeth, cof. 
To rem/nd, (v. a) dodi mcwn cof, 

dwyn ar gof. 
Remini'scence, (fub.) atgof. 
Remi'ss, (adj.) diofal, efgeulus ; yf- 

gafala, yfmala, diddarwr, gwallus. 
Remi''ssion, (f.) maddeuant, goll- 

yngiad, gollyngdod, rhyddhad 5 

Ilacciad, llaefad 
JIemi'ssness, (f.) efgeulufdra. 
^# gEMi'T, (v.a.) anfgn yn ol,-'— ' 



R E 

maddeu, rhyddliau.-— llaccaa,llac^ 

fu.— anfon arian. 
Remi'^ttance, (fub.) taliad arian 

mewn lie pell.— fwm o arian a 

ddanfonir i le. 
Remnant, (f.) gwcddill. 
Remonstrance, ( f. ) dangoikd^ 

amlygiad, darluniad neu ddangof- 

iad canlyniadau niweidiol peth. 
To remonstrate, (v.. a.) dangos 

rhcfymmau yn erbyn peth. 
Remora, (f.) rhwyftr, attal. 
Remorse, ff.) atgno, cnofa cyd- 

wybod, cyftudd, gofid am bechod. 

— trugaredd, tofturi. 
Remorseless, (adj.) creuIoD,di« 

di-ugaredd. 
Remote, (adj.) pell, pellcnnig. 
Remoteness, (f.) pellder. 
Removal, (f.) fymmudiad. 
To remove, (v.a.) fymmudo, mu- 

do, yfgogi. 
Remove, (f.) fymmudiad, fymmud. 
RemoVeable, (adj.) mudol^aell- 

ir ei fymmud. 
To REMUNERATE, (v.a.) gobrwyo. 
Renard, (f.) cadno. 
Renascent, (adj.) yn ailgyfodi. 
Rencounter, (fub.) ymgyfarfodj 

cad, ymladd, yttigipprys. 
To rencounter, (v.n.) ymgyfar- 

fod.-— ymgipprys. 
7i rend, (v. a.) rhwygo, dryllio, 

darnio. 
To RENDER, (v.a.) talu, talu*noIj 

adfcru.— cyfieithu.— rhoi i fynu* 
Re'ndezvous, (f.) cyfarfod; lie 

appwyntiedrg i^gyfarfod. 
Rendi'tion, (f.) jrhoddiad i fyna, 

gwrhad. 

Renegade, 7 /r\ __^i- -i- 
REN£G/DoJ<^-)Swrthgikwr. • 

Ti? RENEW, (v.a.) adnewyddu.-— 

ailddcchrfeu. 
Renewal, (f.) adnewyddiad- 
Re'nnet, (f.) matharafel. 
fu renovate, (v.a.) adnewyddu. 
Renovation, (f.). adnewyddiad. . 
To renounce, ( v. a. ) ymwrthod, 

yinwadu. 
Aenown, (f.) cnw, parch, bri, clod, 
Reno''wned, (part. & adj.) cnwog. 
Rent, (f.) rhwyg, rhwygiad.-— 
. rhent, ardrcxh. 

ft 



RE 

Vo RENT, (v.a.) Thwvgo. — rhcntu, 

urdrethu. 
Reni^nci/tion, (f.) ymwad, ym- 

^^rthodiad. 

•9 REp/iR, (v.a.) cyweirio, adnc- 

wyddu, atgywcirio; tacclu. 
Repair, Hf.) ailgywair, at- 

Repar/tion, J gywciriad, adne- 

wyddiad, ailwneuthuriad. 
Repartee, (f) atteb doeth. 
To repass, (v.) ail-bafSo, myncd 

yn ol. 
Repast, (f) gwlcdd; pryd, ym- 

borth. / 

To repay, (v. a.) aildalu, talu 'r 

•pwyth, talu yn ol. 
Repayment, (f.) taliadynol. 
To REPEAL, (v.a.) Edr. to abrogate. 
Repeal, ^f.) Edr. Abrogation. 
To REPEAT, (v. a.) ailadrodd, ail- 

draethu, ailwneuthur. 
Tv REpfL, (v.) gyrru yn ol, gwthio 

yn ol. 
Tfl REPENT, (v«n.) ediiarhau, edi- 

faru. 
Repentance, ( fab. ) edifcirwch, 

edifeiriant. 
Repentant, (adj.) edifeiriol. 
TipEPEOPLE, (v.a) ail boblu. 
Repertory, (adj.) yftordy, try- 

forfa. 
Repeti'tion, (fab.) ailadroddiad ; 

ailwneuthuriad. 
To repi'ne, (v.n.) Edr. to murmur. 
To REPLACE, (v. a.) ailfefydlu. 
To REPLANT, (v. a.) ailblannu. 
*/? REPLi^NisH, (v.a.) llenwi, ad- 

lenwi. 
RepliTte, (adjO llawn, cyflawn. 
Reple'tion, (f.") gormodd llawnder. 
^ To REPLEVIN, ) (v. a.) rhyddhau 
Replevy, 3 pethau a attaf- 

aelwyd. 
Replication, (f.) atteb* 
To reply', (v. n.) atteb, gwrtheb. 
Reply^ (f.) atteb, gwrtheb. 
To report, (v. a.) rhoi allan, cy- 

hoeddi ; mynegi, rhoi copinod. 
Report, (f.) gair, fon.— cymmer- 
iad, parch.— ^<7 ^//«, yfgort. 
Tp RBP<^sE, (v.) gofod r orphwys — 
■ymddiried.-— gofod i fynu,— gor- 
phwyfo, cyfgu. 
Repose, '(fab.) ymddiricd. — gor- 
■phjvyfdra, cfmwytbdra, cwfg. 



R E 

To REprfsiT, (v. a.) gofod mewnlfts^ 

diogel. 
RBprfsiTORY, (f.) yftordy, tryforfa* 
Tff RBPOss ESS, (v. a^) ail-feddu. 
To REPREHEND, (v. a.) ccryddu,. 

beio, farhau, argyi^oeddi. 
Reprehensible, (adj.) ceryddtd,. 

wy, beius. 
Reprehj^nsion, (f.) ccrydd, fai^^ 

had, fenn. 
To REPREsi^NT, (v. a-) prcfcnnoH, 

arwyddoccau prefennoldeb peth, 

cynnyrcholi, gofod ger bron* 
R E PRESENT A VioN, (f ) cynnyrch- 

oliad, cynnyrcholdeb ; dangofiad 5 

llun. 
Representative, (f) cynnyrch- 

olwr. 
Reprbsentative, (adj.) cyn- 

nyrchol. 
To repress, (v. a.) cyfarfengi, at- 

tal, rhwyftro 5 fathru i lawr ; , 

daroftwng. 
To reprieve, (v. a.) rhyddhau 

oddiwrth ddedfryd marwolaeth, 

rhoi, hamdden. 
Reprie^'vb, (f.) hamdden, oediad 

dihcnvdd. 
REPRiMi^ND, (fub.) ccrydd, fenn^ 

farhad. 

To REPRIMAND, (v. a.) ccryddu. 
To repri^'nt, (v. a ) ail argraffu^ 

ail brintio. 
Repri'sal, (f ) y peth a attafaela 

un mewn attychwel am yfpeiliad, 

neu gelled a oddefodd. 
To reproach, V a.) edliw, dan- 
nod ; farhau, fennu, dirmygu. 
Reprc^ach, (f.) edliwiant, farhad, 

dirmyg, gwarth, gwaradwydd. 
Repro'^achable, ( adj. ) gwarad- 

wyddus. 
REPRo''AcnFUL, { adj.) gwarthus, 

gwaradwyddus, cdliwgar, gogan- 

us, enllibus. 
Rb^probate, (f ) dyn wedi ymroddi' 

i ddrygioni, dyn gwrthodedig. 
To REPROBATE, (v. a.) Hyfu, gwr- 

thod. 
Reprobation, (f) gwrthodedig* 

aeth, llyiiant. 
REPRd'oF, (f.)cerydd, fcnn,farh2d. 
Reproveable, (adj.j bclus. 
To reproVe, (v. a.) ccryddu, beio» 

fenntt* R/jtr 



R E 

R^]PTiLE> (f.) ynUufgiad. 
RfcPTiLE, (adj.) ymiufgaid'd. 
REPVBLic,(r.) gwladwriaechygwe- 

rin-llTwodraeth. 
RgpVBLKAN, (f.) gwladwr, tin fo'n 

dcwis gwerin-lywodraeth. 
Rbpublican, (adj.) gwladwraidd. 
Reputiablb, v^djO gwrthodadwy. 
T^ REPUDIATE) (v. a.) gwithod, 

llyiu, yfgar, 
Rbpvdiatxon, (fttb) gwrthodiad, 

llyiiant, yfgariaeth. 



Repugnance, 1 (f.)gwrthwyncb- 
r, J cdl, ai 
deb, anghydfod. 



Rbpi/gnancy, 



iDghyttua- 



fe 



Repugnant, (adj.) gwrthwynebol, 

anufudd. 
Repulse, (f.) nag, llyflant, feithug- 

rwydd, gwrthodiad. 
To repulse, (v. a.) gyrru'n ol, 

gwthio 'n ol, gyrru ymaith. 
Repulsion, (f-) gwthiad ymaith. 
RBPxfTABL£,(adj.) parchus, anrhy- 

deddus, a gair da iddo. 
^EPxfTB, ? ( ^« ) parch, bri, 

Reputation, 3 cymmcriad, cnw 

da. 
7> REPUTE, (v. a.) cyfrif, perchi. 
Reque'st, (f.) gofyniad, arch, ci- 

dduned, ertyniad. 
To REQUEST, (v. a.) gofyn, crfyn, 

erchi, eidduno. 
Requiem, (f.) gwcddi dros y mei- 

rw. — gorphwyfdra, llonyddwch, 

hcddychlonder. 
To requ/rb, (v.a.) gofyn, ceifio.-- 

fcfyll mewn cifiau. 
Requisite, (adj.) angenrheidiol. 
Requital, (f) talpwyth, gwobr. 
To requi'tb, (v. a.) talu'r pwyth. 
Re reward, (f.) oliaid, llu ol. 
Resalut ATiON, (f.) ail-gyfarchiad, 

ail-annerch. 
TV R ^SALUTE, (v. a.) ail-gyfarch, 

ail-annerch. 
To REscl^ND, (v. a.) torri ymaith.— 

applied to laws, diddymmu, dirym- 

mu. 
Resci'ssion, (f.) torriad ymaith.—- 

diddymmiad. 
Rescri'pt, (f.) ordinhad, neu or- 

chymyn ymerawdr. 
To RESCUE, (v. a.) gwaredu, am- 

ddi^yn, cadw. 
Resq^e, (f.) gwaredigacth. 



R E 

Reseabch^ (f.) chwiliad mand. 
To RESEARCH, (v. R.) ailchwilio^ 

holi. 
To RESj^AT, (v. a.) aiirefydlu. 
Rbs^mblance, (f.) cy£^lybrwyd({, 

tcbygolrwydd. 
To resj^mble, (v.) tebygu, cyffe- 

lybu. 
To RESENT, (v. a.) cymmeryd yn 

farhad.-— digio wrth; attychwelyd 

cam, niweid, neu farhad. 
Resentment, (f.) digllonedd, for- 

riant, bar, teimlad dwfn o £irhad 

a pharodrwydd i ymddial. 
Reservation, (f.) cadwad yn ddir- 

gel yn y meddwl.— rhyw bcth a 

gedwir erbyn amfer a ddcl.— ccid- 

wadaeth. 
Reservatory, (f.) He i gadw pctL 
To reserve, (v. a ) cadw, cadw 

erbyn amfer a ddel. 
Reslrve, (f.) yftor. — llyfiant.— 

mulder, gorchwyledd. 
Reserved, (adj.) mdl, diflaw, di' 

ymffroft. 
ResErvbdness, (f.) di(biwrwydd> 

tawedogrwydd. 
Reservoir, (f.) Ueftr xnawr i ddala 

dwfr, 
Rbsi ANT,(adj.) yn prcfwylio mewa 

lie ; prefennol mewn He. 
To resi'de, (v- n.) trigo, aros, prc- 
fwylio. 
Residence, (f.) trigfa; trigle, an« 

nedd. 
Resident, (f.) goruchwiliwr neu 

fwyddog yn trigo mewn He pcll- 

ennig. 
Re^sidue, (f.) y gwargred, y gwc- 

ddill. ^ 

To REsi^GN, (v.a.) rhoi i fynu ; ym- 

roddi, ymoftwng yn ymddiriqjlol. 
Resignation, (fub.) ymoftynpad 

ewyllyfgar, ymroddiad, rhoddiad 

i fynu. 
Resin, (f.) yftor. 
Resipi'scencs, (f ) edifeirwdi. 
To REsi'sT, (v. a.) gwrthwynebo, 

gwrthfefyll. 
Resi^'stance, (f) gwrthwyncbiad, 

rhwyftr. 
REsi'sTLEss,(adj.) anwrthwyneboL 
R E s o L v A B L E , ( adj . ) dofparthadwyi 

a ellir ei eeluro. 



R E 

fiBS()LUBLE, (adj.) toddadwy. 
^0 RESOLVE, { V. ) eglurhau, aml- 

ygu. — dattod, ymddattod; toddi. 

— ymroddi, arfaethu j pendcrfy • 

nu beth i wneuthur; bod yn ficr 

me wn barn neuopiniwn. 
Resolve, (f.) Edr. Rejolution,' 
Resolvednbss, (fub.) dianwadal- 

wch, fadrwydd. 
Re solver, (f.) toddwr- 
R /solute, ( adj. ) diyfgog, dian- 

wadal, gwafiad, fad, ficr yn eiam- 

can.— dewr, h;^. 
R /solute NESS, (f.) diyfgogrwydd, 

diansvadalwch. 
Resolution, ( f. ) eglurhad, am- 

Jygiad. - dattodiad j toddiad — 

bwriad neu amcan fefydlog a 

therfynedig ; ymroad — terfyniad; 

dianwadalwch. — hyder, eofnder. 
Re s(^N A NT, (adj.) adfeiniol. 
lo resort, (v.n.) cynniweir, cyr- 

chu.—//r //?«;, fyrthio'n 61. 
Resort, (f.) tyrfa, mintai; cyrch- 

fa, ymgyfarfod pobl nodded, 

amddiffynfa. 
I'o RESOUND, (v. a.) dadfeinio. 
Res^urse, (f.) Edr. Shift- 
Respect, (f.) parch, bri, cym- 

meriad. — golygiad — perthynas. 
Respectful, (adj.) parchus. 
RIbspb'ctivb, (adj.) ncillduol, pcr- 

thynol. 
Respiration, (f.) anadliad. 

hamdden. 
7i»RESPi'RE,(v.n.)anadlu,cymnier- 

yd anadl; gorphwyfo,ymddadflino. 
R /spite, ( fub. ) hamdden, gor- 

phwyfiad— Edr. Reprieve. 
To r/spite, (v.a.) Edr. to reprieve. 



Res 



PLbNDENCE. I (f.) dlfgleirdeb. 



'•I 

Rbsplemdency, J gloywder, Ue- 

- wyrch. 

RB8PLENDENT,(adj.)dirglair,gloyw 

RESprfNDEHT, (f.) attebwr. 

Rbsp^^nse, (f.) atteb, gwrtheb. 

Responsible, (adj.) attebol, cyf- 
rifol ; abl i dalu. 

Rbsponsivb, (adj.) attebol. 

Re&t, (f ) gorphwyfdra, efmwyth- 
. dra, llonyddwch, hfln, cwfg. 

Rest, (adj.) eraill j gweddill. 

7iREST,(v.n.)gorphwys;cyfgu,huno 
• Hbstavration.; (f.) adfcrUd. 



RE 

ft /stiff, (adj.) naglyd, anfodd* 

Ion i gyfFro, yftyfnig^ 
RESTiFFNEss,(f.)anewyllyfgarwch 
Restitution, (f.) adferiad, ed- 

frvd, dychweliad. 
Restless, (adj.) diorphwys, • an- 

efmwyth, aflonydd.- 
R/stlessness, (f.) aflonyddwch,^ 

anefmwythdra. 
Restorable, (adj.) a cllir ei ad- 

feryd. 
Restoration, (f.) adferiad, cd- 

fryd, adnewy.ddiad 
To RESTORE, (f.a.)edfryd, adferiad, 

adnewydda, talu yn ol, rhoi yn ol« 
7> RESTRAIN, (v.a.) attal, licftairt 
. ymattal, rhwyftro. 
Restraint, ( fub. ) attal, attalfe, 

rhwyftr. 

RESTRi'cTiON,(f.) Edr. Limitation, 
R/sTY,^ (adj.) Edr. Reftiff. 
To RESULT, (v.n.) neidioyn ol,ad« 

lammu. — deillio oddiwrth, can- 

lyn oddiwrth. 
REsuLT,(f )adiainmiad— canlyniad 
To RESUME, (v.a.) ail-gymmcrydv 

ail-ddechreu. 
Resxjmption, (f.) ailgymmeriad. 
Resurrection, (f) adgyfodiad, 

ailgyfodiad. 
Resuscitation, (f.) ailgyffroad, 

adnewyddiad* 
To retail, (v.a.) gwcrthu'n fSa 

ddrylliau. 

Retail, (f.) gwerthiad man ddryll- 
iau. 
To KETii\}i, (v.a.) cadw, dal ynghof. 
Retainer, (f ) heilyn, gwas. 
7(? retaliate, (v.a ) talu'rpwyth, 

talu adref y cyfFelyb* 
Retaliation, (f«) taliad yn ol. 
To retard, (v.) dal yn ol-, attal, 

rhwyftro. 
^t; RETCH, (v.a.) Edr, Jo vomit* 
R/tchless, (adj.) dgeulus. 
Retention, (f.) daliad, ceidwad- 

aeth, daliad yn y mcddwl, cof* 
Reti'cular, (adj.) tebygirwyd, 
Rt*TiNUE, (fub.) gofgordd, gwei- 
nyddion. 
7*17 ret i're, (v. n.) Edr. to retreat ^ 
Reti'redness, (f.) unigolrwydd, 

dirgelcdd. 

RsTiRrM£.:;T, (f.) ymadawiada 

K k. fcfvllfa. 



R E 

letyllfa gyhocddus; dirgel-annedd, 
prcfwylfa ddirgelaidd. 

To RETORT, (v.a.) taflu ynol, bw- 
rw yn ol, attychwelyd. 

Retort, (fub.) fcnn wedi ei at- 
tychwelyd.— llcflr g\yydr a gwddf 

. camm iddo. 

7]p RETRACT, (v.a.) Edp to recalls 

Retreat, (f.) dychweliad, encil. 
diogelfa.— He dirgelaidd. 

7o RETREAT, (v.n.) cilio, encilio. 

. — myncd i le dirgelaidd.— cym- 
meryd ymgcledd. 

7o RETRENCH, (v«a.) torri ymaith. 
— Ueihau traul; caethiwo. 

JEIetrenchment, (f.) torriad ym- 
aith.— llcihad traul. 

Retribution, (f.) adroddiad, tal- 
iad pwyth, taledigaeth. 

tr^ retrieve, (v.a.) adferyd, yn- 
nill yn 61, ail-ynnill. 

Retroce^ssion, (f.) gwrthgiliad, 
ciliad yn ol. 

Retrogr AD ATioN,(f.) gwrtlidaith, 

• myncdiad yn ol. 

Retrograde, ( adj. ) yn myned 
yn ol, gwrthwyneb, cyferbyn. 

Retrogression, ( f. ) myncdiad 

Retrospect, (f.) edrychiad yn ol, 
myfyriad ar bethau a aethant heibio. 

RETROSPE''cTiON,(f.)edrychiad'nol 

^(? return, (vO dychwelyd, troi 
yn ol ; adferyd, talii yn ol i dan- 
fon ynol. 

Return, (fub.) attychwel, dych- 
weliad ; tal pvvyth, taledJgaeth. 

^1^ REVKAL,(v.a.) datguddio, egluro. 

JRev BALER, (f.) datguddivvr. 

Revel, (f.) gloddeft. 

To RE^VEL, (v. n.) gloddefta, cadw 
oftri. . 

REVELAnoN, (f.) datguddiad. 

Revenge, (f.) dial, dialedd. 

To REVENGE, (v.a.) dial, ymddial, 
dialeddu. 

Revengeful, (adj.) ymddialgar. 

Revlnger, (f.) dialydd. 

ReVenue, (fub.) teyrnged, trcth, 
cyllid blynyddol. 

^<7 reverb, 7 (v.a.) dadfeinio5 

Reverberate, 3 gwrtlidaro. 

To REVERE, 7 (v. a ) anrhydeddu, 

R^YEREacE^ J pcrchii ofni. 



R E 

Reference, (f-) parch , anrhydedd; 
Reverend, (adj.) parchedig, an^ 

rhydeddus. 

Reverent, (adj.) goftyngedig. 
Reverl^ntial, (adj.) paichus. 
Re VERS I al, (f.) cyfnewidiad, nci 

ddiddymmiad dedfryd. 
Ttf REVERSE, (v.a.) dymchwelyd; 

gwrthdroi— -diddymmu cyfrcith- 

iau. 
Reverse, (fub.) cyfnewidiad'—. 

gwrthwyneb, adwedd. 
Reversion, (f-) hawl i ddyfod ar 

61 un arall i feddiant o beth. 
To REVERT, (v.a ) dychwelyd, troi 

yn ol, gwrthdroi. 
7^ REVEST, (v.a.) ail-ddillada—' 

gofod mcwn ail-feddiant. 
To review, (v.a,)- ail-cdrych, cd- 

rych dros, holi ; edrych yn ol. 
Revie'w, (f. ) ail-holiad — golyg-. 

iad dros. 
TV REVILE, (v.a,) Edr. to refrmh. 
Reversal, (f.) ail-olygiad, ail-ho-. 

liad. 
To REVi'sE, (v.a.) ail-olygu, ail-holi. 
Revi^se, (fab.) ail-holiad — prawf 

wedi ei ail-olygu. 
ReviVal, (fub.) adfywiad, adfer* 

iad, adnewyddiad. 
7'<7REv/vE, (v.) adfywio, ymad-, 

fy wio, dadebru, dadlewygu.— ad-. 

newyddu. 

Reunion, (f) ailunad. 
To reunite, (v.) ailuno. 
Revocable, (adj.) a ellir ci alw 

yn ol. 
REVocATioN,(f.) adalwad,gwrthal- 

wad, galwad yn ol ; diddymmiad. 
7<7 R^v Jke, (v.a.) ail-alwy galw yn 

ol ; tynnu yn ol ; diddymmu. 
Rev^kement, (f.) Edr. RefeaL 
To revolt, (v. n) gwrthgilio, ci- 
lio oddiwrth, troi yn wrthryfclgar 

oddiwrth un blaid at blaid aralL 
Revolt, (f.) gwrthdroad, cyfne- 
widiad plaid. 
To REVOLVE, (v.) troi oddiamgylch, 

treiglo, dattroi, troi. — myfyrio, 

troi yn y meddwl. 
R E vpLUTioN,(f. ) troad mewn cylch, 

treigl; dychweliad.— cyfnewidiad 

lly wodraeth .— -cylch-droad. 
To reward, (v,a.) gpbr\yyo. . .' . 



" 



R H 

Keward, (f.) gwobr, gobrwy, tal, 

gobr. 
Rewa'rdable, (adj.) gobrwyol* 
REWAKt)ER9 (("•) gobrwywr. 

R H 
Rhapsody, (f.) cyfanfoddiad hcb 

na rhcol na cyiTylltiad rhwng y 

naiJl beth a'r Hall 
Rhetoric, (f.) araithyddiaeth; 
Rhetorical, (adj.) areithiol. 
Rhetori'cian, (f.) areithydd, ar- 

cithiwr. 
Rheum, (f.) llyfnafedd a ddifera 

o'r pen, gormwyth^ 
Rheumatic, (adj ) gormwythig. 
Rheumatism, (f.) gormwyth* 
Rhinoceros, (f.) anifail a chorn 

ar ei drvvyn. 
Rhomb, 7 (f.) dull pedwarochr 
Rhombus, 3 a'i onglau'n gyfartal. 

— ^math ar byfgodyn. 
Rhomboioes, ( r. ) dull pedwar- 
ochr a*i onglau a*i yftlyfau cyfer- 

bj^niol yn gyfartal. 
RHYME,(f.)odl,pennill,cerdd,mydrv 
To RHYME, (v. n ) odlj. 
Rhy'thmical, (adj.) odlaidd. 

R I 

Rib*, (f.) afcn, eifen. 
Ri^BALDRY, (f.) ferthedd, croefan, 

croefanair. 
Ri^BBAND, 7 ^r.) yfnoden, iFunen, 
Ri^BBON, 3 rhybfin. 
Rice, (f.) grawn a dyf yn yr India, 
Rich, (adj.) goludog, cyfocthog.«*- 

ffrwythlon. 
Ri'cHEs, (f.) cyfoeth, golud, bcrth- 

edd, alaf. 
Ri^chness, (f.) cyfocthogrwydd, 

11 iofogrwy dd . — ffrwy thlondeb . 
Rick (f.) das. 
Ri'cKBTs, (f.) llechau, llcch. 
To RID, (v. a.) rhydcThau, gwaredu. 
. — dinyftrio. 

Ri'ddance, (f.) rhyddhad, gwarcd. 
RIDDLE, (f.) dyfal, adainmeg. — 

rhidyll. 
To r/'ddle, (v.) cgluro dyfal. — 

dyfalu. — rhidyllo. 
To RiD^ ( V. n. ) marchogaeth, 

marchgau. 
Ridge, (f.) crib, cribyn ; grwnnl' 
Jl^DOY, (adj.) grynnog. 
Ri'oicuLB,. (fub.)' gwatworgerdd, 
4g<irmi, dyfal* 



R t 

To Ri'dicule, (v. a. ) dyfalu, 

gwawdio, chwcrthin am ben. 
RiDi'cuLous, (adj.) peth i beri 

chwerthin, cywilyddus. 
RiD^TTO, (f) cydgerdd, cynghan; 

edd. 
Rife, (adj ) ami, cyfFredin. 
To Ri'fle, (v, a.) Edr. To-plunden 
To RIFT, (v.) Edr. To cleave* 
Rift, (f.) hoik, agen. 
Rig, (f.) pen bryn ; cefn.— ^-gwavvd, 

gwatwor, arabedd. 
To RIG, (V. a.) t.'.cclu. 
RiGGADOON, (f.) dawns. 
Ri'gging, (f.) hwylau a thacclau 

Hong. 
Ri'ggish, (adj.) anllad. 
To ri'ggle, (v. a.) honcian, figlo, 

bwhwmman. 
Right, (adj.) iawn,cyfiawn, union. 
Right, (interj.) union ! 
Right, (f ) iawn, hawl ; uniondeb, 

cyfiawnder.— braint, rhagorfraint. 

-— priodoldeb. 
Ri'ghteous, (adj.)'cyfiawn. 
Ri^ghteousness, (f.) cyfiawnder,- 

unioHdeb. 
Ri'ghtful, (adj.) cyfiawn, union, 

cyfreithlon. 
Ri'gid, (adj.) fyth, anyftwyth, yf- 

tyfnig ; crculon, farrug, llymm. 
Ri'gidness, (f.) llymder, gerwin-i 

deb, yftyfnigrwydd, anhyblygedd. 
Ri'gour, (f.) oerni. — fythder— -— 

lly;nder j calcdrwydd. — creulon- 

deb. 
Ri'gorous, (adj. ) caled, llymm, 

creulon, durfing. 
RiLL,(f.) afonig, cornant, corrafon* 
Rim, (f.) ymyl, cwrr, or, min. 
Rimb, (f.) barrug, llwyd rew. 

hoHt, agen. 
Rimose, (adj.) agennog, holltog. 
To ri'mple, (v. a.) Edr. To pucker, ' 
Rind, (f.) rhifglyn ; cibyn, pil. ' 
To RIND, (v. a.) pHio, dirifglo. 
Ring, (f.) modrwy, cylch. 
To ring, (v.) fcinio, canu clych, 

cylchu, amgylchu. 
Ringleader, (f.)rhagflacnortyrfa 

derfyfglyd, blacnor pUid. 
Ri'nglet, (f ) modrwy fechan. 
Ri'Ncw6RM,(f.) tarddwreinyn. 
^ Kk2. « 



R O 

ffi niMiE, (v.a.) golchi yn Ian, glan 

olchi. 
Ri'oT, (f.) gloddeft, wttrcs. — tcr- 

Ttf RIOT, (v.n ) gloddefta. — tcr- 

fyfgu, codi tcrfyfg. 
Ri'oTous,(adj.) wttrcfgarjdrythyll, 

anllad. — tcrfyfglyd. 
To RIP, (v. a.) rhwygo. 
Ripe, (adj.^ addfed. — pcrffaith. 

^^.'^^fo* 1 (V.n.) addfedu. 

Ripeness, (f.) addfedrwydd. 

% rise, (v.n.) codi, cyfodi,cwnnu. 

Rise, (f.) codiad, cyfodiad. -••- dc- 

chreuad. 
RTsiBLE, (adj.) cwcrthinog, a bair 

chwerthin. 
'Risk, (f.) Edr. Hazard, 
^<? RISK, (v a ) '^div. to hazard. 
Rite, (f.) dcfod, cynnefod, arfer. • 
Ri'tual, (f.) llyfr defodau. 
Ri'tual, (adj.) dcfodol. 
Ri VAL, (f.) un a fo'n caru'r un ferch 

ag arall. Edr. Competitor, 
*^o riVal, (v. a.) ceifio rhagori ar 

arall, ceifio 'r un peth ag arall. 
Rivalry, (f.) cydymgais. 
To RIVE, (v. a ) hollti, darnio. 
RTvER, (f.) afon. 
Ri^vBT, (f.) ccthr. 
Ri'vuLBT, (f.) afonig, nant, cor- 

nant. 
RiXDOLLAR, (f.)arian bathAlmacn 

neu Germany, o werth 4 s. a 6 c. 

R O 
Road, (f ) ffordd, prif^ffordd. 
To ROAM, (v.n.) crwydro- 
Roan, (adj.) brych. 
To ROAR, (v.n ) rhuo. 
Roar, (f.) trwft, rhuad. 
RoARY, (adj.) gwlithog. . 
To roast, (v. a ) rhoftio. 
To ROB, (v. a.) yfpeilio, trei/io. 
Robbery, (f. ) trais, lledrad, yf- 

peiliad. 
Robe, (f.) gwifg. 
To robe, (v. a.) gwifgo, 
Rob if ST, ( adj. ) cryf, cadarn, 

nerthol. 
Robustness, (f.) cryfder, cadern- 

id, grym, 
RocheV/v/w, (C) y fath boraf o 



a o 

Rochet, (f.) offcrcngrys.— pyfgod^ 

yn a elwir torrgoch. 
Rock, (f.) craig. 

To rock, (v.a.) honcian, figlo crud. 
Ro'cket, {(.) gwaith tan.— math ar 
lyfieuyn. 

Rocky, (adj.) creigiog. 
Rod, (f.) gwialen- 
Rodomontade, (f.) ymffroft ofer. 
To RODOMoKTADE,(v.n>)yniffroilio. 
Roe, {{.) iwrch' 
Roe o/afjb, cronell, grawn pyfg- 

odyn. 
Rogation, (f.) erfyniad. 
RcxuE, (f.) crwydiad. — llcidr, di- 
^hiryn, dihirwr. 
Roguery, (f.) dihirwch, anoneft- 

rwydd. 
Roguish, (adj.) Edr. Knavijb. 
Rc^GUisHNEss, (f.) . dihirwch. 
T(? ROLL, ( V. a, ) rholio, troliaii; 

dirwyn, plygu, troi, treiglo, trcill- 

io ; ymgreinio. 
Roll, (f.) plyg, rhol, tral.— oof- 

reftr, llechres, rhifreftr. 
Roller, (f.) rhol, trol. 
Rollinc-?in, (f.) rholbrcn. 
Rom age, (f.) traffcrth, trabludd. 
Romance, (f) fFiig, ftuant, chwcdl 

dychymmygol. 

To ROMANCE, (v.n.) ffugio, ffuanttt. 
Ro m A N c E R , ( f. ) ccl wy ddwr, mawr- 

eiriog, uchelair, a gair uchel tra- 

haus trabalch gantho. 
Romantic, (adj.) ffupol, flfuantus. 
Romish, (adj.) pabaidd. 
Romp, (f.) chwareu trwfgl* 
To ROMP, (v.n.) chwareu yn drwfgl. 
RoNT, (f.) corr, nar. 
Rood, (f.) crwydden. — y bcdwar- 

ydd ran o gyfair. — crocs. 
Roof, (f.) cronglwyd, mi^d; taf- 

lod genau. 
Rook, (fub.) yd-fran, llamogredi. 

twyllwr. 

To ROOK, (v. a.) twyllo^ yfpeilio. 
RrfoKERY, (f.) lie y ny tha yd-fraia. 
Room, (fub.) yftafell j lie.— ffordd 

i baflio. 

Roomage, (f.) He. 
Roo'my, (adj.) Uydan, kelaeth. . 
R003T, (f.) cUvyd iair.-^ gorphwjf*- 

iad. 
T9 KoosT* (v.n.) cyigQ. 



^^ 



R O 

(f.) gwreiddyn, bSn, c^ff. 

>T, ( V. ) gwreiddio. di 

Idio. 

(f.) rhaff, cordyn, corden. 
B, (v.n.) rhaffo. 
L, (f.) rhaffwr, rhcfFynwr. 
, (adj.) gludiog, gwydn. 
ELEAUR, (f.) mantell. 
noN, (f.) gwlithad^ diferiad 

h. 

., (adj.) gwlithog. 
(f.) rhos, rhofyn. 
AOBLE, (f.) hen fath o werth 
8 c. 

tbe ROSE, yn ddirgel, 
', (fub.) lliw coch paent- 

, (f.) yflor; gwm a ddifero 
o goed. 

UM, (f.) pig, gylfin, duryn. 
ryn Hong. — pulpyd. 
(adj.) fhofaidd, lliw'rrhos, 

, (v-n.) pydru, braenu, mallu. 
Tub.) malldod; haint llyn, 
int ar anifeiliaid. 
noN, ( f. ) cylch, cylchiad, 

(fub.) geiriau a d'raethir yn 
fyr. 

EN, (adj.) pwdr, mall. 
BNKEss, (f.) mallder, mall- 
pydrni, llygredd. 
ND, (adj.) crwnn. 
jjDixy, (f.) crynnder. 
NDO, (f.) adeilad crwnn. 
^E, (v.n.) crwydro, gwibio. 
^ ( f • ) gwibiad, gwibddyn, 
iryn. 

2, (f.) paentc^ch. 
«> ( adj. ) glrw, gcrwin ; 
n, toft, farrug. 
UGH CAST, (v. a. ) bras- 

thur. garw-blaftro. 

«CAST, (fub.) plaftr garw'n 

graian -^darluniad garw. 
iDRAUGHT, (f.) cynllunga- 
Furf a Hun yr adeilad a fo 
'neuthur. 
rcHBNy (v.a.) gwneuthuryn 

IN ESS, (fub.) garweddy g«r- 

;b i farrugrw^dd. 

), (adj)^ crwnn, talgrwn. 



R u 

RotfND, (f.) cylch. — fFon yfgol. 
Roundabout, (adj.) oamgylch; 

llydan, helaeth. 
Roundness, (f.) crynnder. 

ROUSE, (v.) dcffroij cyfFrof, 

cynnhyrfu. 
Rout, (f.) torf, rhawd.— -Uaddfa, 

aerfa, gyrriad ar ffo. 
To rout, (v. a-) gorchfygUy gyrru 

ar fiFo ; gorcfgyn. 
Route, (£-) fFordd. 
Row, (fub.) rhes, rheftr, rhengc, 

gwanaf. 

^c ROW, (v.a.) rhwyfo. 
Rowel, (fub.) troell yfpardyn. — 

gwarath. 
Royal, (adj.) brcnhinol, teymaf- 

aidd. 
Royalty, (fub.) fwydd ncu ur- 

ddas brenhin. 

R U 
To RUB, (v. a.) rhwbio, rhyglu. 
Rub, ( f. ) rhwyftr, Uuddits, llcf- 

tair.— rhwbiad. 
Rubbish, ( fub. ) forod, fothach, 

addail, yibwrial. 
RuBRicK, (fO rhuddcll. 
Ruby, (fub.) rhuddcn, rhyw ficn 

gwerthfawr . — cochder . 
Ructa'tion, (f.) bythciriad. 
Rudder, (f.)..llyw IJong. 
Ruddiness, (f.) cochder. ^ 
Ruddle, (f.) rhudden, rhuddcll, 

nod coch. 
Ruddy, (adj.) rhudd, rhuddgoch. 
Rude, (adj.) trwfgl, garw, ang- 

hywraint; anhyddyfg; anwcdd- 

aidd, taeog, anfoefol. 
HuDBN^ss, (f. ) taeogrwydd, an-* 

foefoldeb. 
Rudiment, (f.) egwyddor, mab^ 

ddyfg, yr athrawiaeth gyntaf. 
T*!? RUE, (v.) gakru, gofidio, gridd- 

fan. 
Rue, (f.) rhut, rhyw. 
Rueful, (adj.) galarus, gwilofus,. 

alaethus. 
Ru£Fulnb58, (fub.) gfdar, alaeth, 

triftwch. 
Ruffian, (f.) yfpejliwr, mwrdd- 

wr, dyn creulon. 
To RifFFLB, (v.a.) anrhefnu. •^-•^ 

)rmddigio«"^«4uUiO| 4deru. 

RxJFFLt, 



R V 

RuFFtB, (f.) 41ain o liain dulllog a 

yvKpr yn lie addurn o amgylch yr 

arddyrnau. — tcrfyfg. 
Rue, (Q rhwg, mantell gedenog, 

mantell 'werddonig. 
RifccED, (adj ) garw, gerwin. — 

farrug, creuion. 
R u G c E DN E s s , ( f ) ganvder, gcrwin- 

deb, farrugrwydd. 
Rugose, (adj.) rhychog, dulliog* 
Ruin, (f.) adfail, cwymp, dinyflr, 

diftryw. 
To RUIN, (v a.) dinyftrio, anrheitho. 
To RUINATE, (V. a. ) dinyftrio, 

gwneathur yn dlawd ac yn dru- 

enus. 
Ruination, (f.) cwymp, dinyftr. 
Ruinous, ( jidj. ) adfeiliedig, di- 

nyftriol* 
Rule,' (f.) llywodracth, rheol, cy- 
> farwyddyd, canon* 
Carpenter* s rule, rhcol faer, rhitoL 
Tc RULE, (v« a-) rhcoli, llywod- 

racthu. 
RuLER, (f.) rheolwr, llywodraeth- 

wr. 
Rum, (adj.) call, cyfrwys. 
Rum, (f.) llynn a ddiftyllir o fugr. 
T0 RUMBLE, (v. n. )• gwneuthur 

llais ifel cryglyd. 
• To RUMINATE, (v. n.) cnoi cil.— 

myfyrio. 
Rumina'tion, (f.) cnoad oil. ^ 

myfyriad. 
T9 RUMMAGE, (v. 8.) chwiHo ; yf- 

peilio. 
Rumour, (f.) y fon, y gair. 
To RUMOUR, (v. a.) rhoi fon i maes. 
RuvF, (f.) terfyn afgwrn y cefn, 

iFolen. 



R ij 

^To RUMPLE, (v. a.) crychu, rhyfchti* 

tolcio. 
To RUN, (v. n.) rhcdeg. 
Run, (f.) rhedfa. 

Runagate, 1 ( fub. ) gwrtbgiliwr. 
Runaway, j ffoadur. 
Rundle, (f.) ffon yfgol.— fidyll. 
Rundlet, (f.) baril fechan. 
Runner, (f.) rhedegwr. 
Run net, (f.) cywcr, cwirdcb,caul. 
Rupture, (f ) rhwyg, rhwygiad, 

torriad — terfyfgiad, tcrfyfg. 
Rural, (adj-} gwledig, gwladaidd. 
Rurality, 7 ( fub ) gwladcidd- 
Ruralness, J rwydd. 
Rush, (f.) brwynen. 
To RUSH, (v. n.) rhuthro. 
Rush, (f.) rhuthr. 
Rushy, (adj.) bpwynog. 
Russet, (adj) rbiiddgoch,— garw. 
Rust, (f ) rhwd, rhydni. 
To rust, (v. n.) rbydu. 
Rustic, (adj.) gwladaidd, gwled- 
ig; trwfgl^ cartrefaidd, anghcl- 

fydd. 
Rustic, (f.) Edr. Cloton* 
Rustical, (adj.) garw, gerwin j 

anwar, dywal.— diaddurn. 
To rusticate, (v.) trigo yri y 

wlad — danfon i'r wlad. 
Rusti'city, (f.) gwladeiddrwydd, 

taeogrwydd cartrefeiddrwydd, 

del fFeidd rwydd. 
Rusty, (adj.) rhwdl yd. 
RuTHFUL, (adj.) Edr. Rueful* 
Ruthless, (adj-) didrueni, di- 

dofturi. 
Ruthlessness, (f ) annhofturi* 
'Ruttish, (f.) anllad, drythyll. 
Rye, (f.) rhyg. 



S A 

SAbaoth, Heb. (f.) lluoedd. 
Sabbath, (f.) fabbath, gor* 
phwyfder. 
Sabb/tical, (adj.) fabbathol. 
Sable, (adj) du. 
S/bre, (f.)Edr. Scymiter. 
Sabulous, (adj.) graianog. 
Sacerdotal, (adj.) ofiFeiriadol. 
Sa'c HEL, (r»)'yfgreppani cWd, cod. 



S A 

Sack, (f) fach, ffettan. — gwifg 

benyw--— math ar win melus.— 

difrod, anrhaith. 
7^ SACK, (v. a.) fachu. — difrodi, 

anrhcithio- 
S/cKCLOTH, (f.) fachliain. 
Sacrament, (f.) 11^, twng, ftcrf- 

fen, facrament. 
S AC R A m s^'n t AL9(adj .)facrainentudd 

SAC»£ii» 



S A 

JD, (adj.) cyflegr, cyilcgredig/ 

aidd. 

;dn£ss, (f.) fan£leiddrwydd. 

LFicE, (f.) aberth, offrwm. 

:iiiFiC£, (v. a-) aberthu, off- 

nii. 

LEGE, ( f . ) cyiTegr-ladrad, 

gr-yfpail, cyffegr-anrhaith. 

LEGious, (adj.) yn lladratta 

m cyfTegredig. 

ST, 1 (f.) ceidwad lleftri 

STAN, J eglwj's. 

(adj.) trlil, galarus, prddd, 

^m, alaethus. 

3DEN, (v. a.) triflhau, gwncu- 

yn drift. 

LE, (f.) cyfrwy. 

3DLE, (v. a.) cyfrwyo. 

sss, (f.) triftyd,triftwch,trym- 

prudd-der. 

(adj) diogel, diangol. 

(f) cell. 
:o»DucT, (f.) Edr. Q»nvoy. 
;uARo, (f.) nodded, ymgcl- 
ceidwad, gwarcheidvvad. 
lEss, (f.) diogelrwydd* 
:y, (f.) diogelwch. 
:0N, (f.) faflFrwm. 
:ious, ( adj. ) fy nhwyrol, 
I, call. 



riousNESs, 7 ( f. ) fynwyrol- 
leall. 



:iTY, 



deb, cyflym- 



(f.) faets.— gwr doetli. 
(adj.) call, doeth, prudd. 
TARY, (f.) arwydd y faeth- 

(f.) hwyl llohg, lien Hong. 
L,.(v. n.) hwylio» 



i\V'-^ 



morwr. 



(f') bloneg, faim. 
01 N, (f.) meillion. 
, (f.) fant. 
NT, (v. a.) feintiq. 

(f.) achos, ethryb. 
• /j SAKE, er mwyn un. 
lous, (adj.) anllad, dryth- 

ITY, (f.) anlladnvydd. 

I, (fub.) llyliau a fwytair yn 

Q. 

lANDER, (f.) anifail ffugiol a 

lymmygid ei fod yn trigo yn 



s A 

Salary, (f.) hur, cyflog* 
Sale, (fmb.) gwerthiad, arwerth*- 
r iad. 

S/leablb, (adj.) gwerthadwy. 
Salient, {adj.) yn neittio* 
Saline,, (adj.) hallt. 
Saliva, (fub.) poer. 
To SALIVATE, (v. a.) pcrl i*r pocr x 

redeg trwy phyfygwriacth.. 
Sallow, (f.) kelygen. 
Sallow, (adj.) clafaidd.— melyiu 
Sallowness, (f.) melyndcr. 
Sally, (f.) rhuthr.. 
7i sally, (v, n.) rhuthro. 
Salmon, ( fub. ) eog, pyigodyn 

eog. 
Salt, (f) halcn. 
To SALT, (v. a.) halltu, halennu,. 
Salt, (adj.) hallt. 
Sa'ltish, (adj,) halltaidd. 
Salt less, (adj.) dihalen, diflas. ' 
Saltnbss, (f.) halltrwydd. 
Saltpe'tre, (f.) nitr. 
Salvation, (fub.) icchydwriacth, 

iachawdwriaeth. 
Salubrious, ( adj. ) iach, iachol, 

iachus. 
Salubrity, (f.) iachufrwydd. 
Salve, (f.) ell,i plaftr, ennaint. — 

iachad, rhwymedi. 
To SALVE, (v.a.) iachau, gwellhau. 
Salvo, (f.) efgus. 
Sa'lutary, (adj.) iachol, iachus. 
Salutation, (f.) cyfarch, cyfar- 

chiad, annerch. 
To SALUTE, ( V. a. ) cyfarch, an- 
nerch. 
Salute, (f.) cyfarch. — cufan. 
Same, (adj.) yr un. 
Sameness, (f.) Edr. Identity. 
Samphire, (f.) paladr hir, corn y 

carw mor. 
Sample, ({•) fiampl. 
Sampler, (f.) efampl, cynllun. 
Sa'nable, (adj.) a ellir ei iachau. 
Sanative, (adj.) iachol, 
Sanctification, (f. ) fandeidd- 

had, fandeiddiad. , 
To sanctify, tv. a.) fandleiddio, 

cyfTegru. 
Sanctimony, (f.). fanfteiddrwydd, 

dvvywoldep 
Sanction, (fub.) cadarnhad j or- 

dinhad^ cyfraith. . 

^Sancti- 



S A 

Sanctitude, 7 fub.) fandleidd- 

Sa'nctity, 3 rwydd. 

Sa'nctuary, (fub.) cyfTcgr, tcml. 
— ^noddfa. 

Sand, (f.) tywod, tywad. 

Sandal, (f.) gwintas, efgid ragifel^ 
ffalach. 

SidiDY, (adj.) ty^vodog, tywodlyd. 

Sane, (adj.) iich, hoUiach ; yn ei 
gof. 

Sancuinart, ( adj. ) gwaedlyd, 
creulon. 

Sanguine, ( adj; ) gwaedlyd; o 
liw gwaed.— gwrefog, awyddus. 

Sanhedrim^ (f. ) penllya yr lu- 
ddcwon. 

Sanies, (fub.) crawn, gor, mad- 
red d. 

Sanious, (adj.) crawnllyd, mad- 
red dog. 

SANif Y,(fub.) iechyd.— pwyllcdd 
mcddwi. 

Sap, (f.) fug) fudd, nodd. 

7<7 SAP, (v. a.) Edr. to undermine. 

Sapphire, (f.) macn faphir. 

Sapid, (adj.) blafus,- chwaithus. 

Sapience, (f.) doethineb, fynwyr. 

Sa^'piekt, (adj.) doeth, call. 

Sapless, (adj.) difudd, f^ch. 

SaPONAREOUS, ) / J- \ r 1 n j 

S/PON-AKY, ^ } (""^J-) febonllyd. 
Sapor, (f.) bias, chwaith. 
Sappiness, (f.) llawnder fQdd.— 

Fig. ffolineb, ynfydrwydd. 
Sappy, (adj.) ir, • llawn fftdd, — 

Fig. gwan ; ynfyd." 
Si^RCASM, (f.) cellwair, gwawd ; 

gwarth. 
Sarcastic, 1 ( adj. ) gwarthus, 
Sarcastical, J dychanusj llym. 
Sarcc^pragus, (adj.) yfgnawd. 
Sark, (f.) crys. 
Sarse, (f.) gwagr rhawn. 
Sash, (f.) ffencftr. — gwregys fidan 

•a wifg fwyddogion. 
Sassafras, (f.) math ar bren. 
Satan, (f.) gwrthwynebwr, fatan. 
Satanic, 1 (f.) cythrculig, di- 
Satanical, J afle&ig. 
Satellite, (f.) planed a fo'n troi 

oddiamgylch i blaned arall- 
7o SATIATE, (v, a.) Ucnwi, digoni, 

divvallu ; laru. 
Sati'ety, (f.) digoncdd, gwala, 

Uawnedd. 



S A 

Sa'^tin, (f.) fidan teg lly& difglair* 

Satire, (f.) dychan, fenn, gogan- 
gerdd* 

Sati^ric, l(adj.) dychanusy 

Sati^rical, J fennllyd. 

Satirist, (f.) dychanwr. 

To satir/'ze, (v.a.) fenna, dychanu. 

S at I SF auction, ( f. ) iawn, i)odd- 
loniad, boddlondeb. 

Satisfactory, ( adj. ) a roddo 
foddlondeb, digonol 

To SATISFY, (v, a.) di walla, dig- 
oni ; boddJoni, gwneuthar iawn. 

r(7 SATURATE, (V. R.) llenWl, (Ug* 

oni. 
Saturday, (f.) dydd fadwrn. 
Saturity, (f.) llawnder, digon- • 

edd. 
Saturn, (f.) fadwrn. 
Saturn IAN, (adj.) aaraidd; ded- 

wydd. 
SaturnI^ne, (adj.) prOdd, trill. 
Satyr, (f.) un o dduwiau'r pag- 

aniaid a brefwyliai mewn coed- 

ydd. 
Savage, ( adj. ) gwyllt, anwar, 

creulon. 
S A V A g e N ESS, ( fu b . } creulondcr, 

gwylltincb. 
Savanna, (f.) gwaun. 
Sauce, (f ) ftws, fibr. 
Saucebox, (f.) dyn haerilug. 
Saucer, \i.) lleflr bychan at ddala 

difgl dea. 
Sauciness, (f.) farrugrwydd» di« 

ferchrwydd. 
Saucy, ( adj. ) haerilug, farrug, 

traws. 
To save, (v. a.) cadw, achabi 

gwaredu. 
Save, (adv.) oddieithr. 
Saving, (adj ) arbedus, prin^cyn- 

nil. 
Saving, (adv.) oddieithr, eithr. 
Saving, (f.) achubiad, gwaredig- 

aeth. 
Savingness, (f.) cynnildeb, arbed, 

crintachrwydd. 
Saviour, (f ) lachawdwr, Gwar- 

edwr, Ceidwad, Achubwr. 
To SAUNTER, (v. n.) crwydro, nca 

rodio oddiamgylch yn fegur. 
Savory, (f ) rhyw lyfieuyn* 
Savour, (f.) arogl, fawyr.*— bl«% 

chwaith^ archwaeth,. . U 



,■ . . S € . , /. 

frotJR, (v.'n.) aroglu, fawHo. 
lafu, chwaethu. archwaethu, . 
URY, (adj.) .peraroglaidd. — , 
•a«, blafus. 

AGE, ({,) fcllingea, monochen, 
(f.) llif. 
Wf (v.a.) llifio 
PIT, (f.) pwll-llif, 
'BR, (f.) llifiwr. 
Y, ( V. a, ) "dywedyd, Uefkru, 
dd. 
MG, (f.) ymadrodd, chwedl, 

S C 
t ( Tub. ) crachen, crammen^ . 
T, clefi;i. 

BARD, (fub.) gwain* cleddyf. 
BED, /(adj.) crachlyd, cram- 
BF, 5 mentiog, clafrllyd. 
FOLD, (f.) taflod goed a gy- 
• yn achlyfurol ; taflod a god-' 
th ochr adcilad Tr gweithwyr 
yll ;irni. 

/^LD, (v.a.) yfgaldanu. 
D, (adj.) gwael; crachlyd. 
D, (f.) mardon, cenn. 
1, (f.) dorian, pandrael, tafol. 

nn, cenn pyfgod. yfgol, 

jfiai.-^rhiwl fcfur. 

kLEy {V. a.) dringo.— digen-* 

iD, (adj.) ccnnog. 

-, (f.) gwahanghvyf. 

LION, (f.) rhyw o wynwyn. \ 

Cllop, (v. a.) bylchu* 

S (f.) penglog. 

r, (adj.) cennog. 

^MPER, (v.n.) rhedeg ar fr^s, 

kv, (v.a.) hoirn fanql, chwil- 

)rofi« 

DAL, (f ) tramgwyddj rhwyllr. 

'ewarth, gwaradwydd. 

fVNDALizE, '( V. a. ) gwal-ad- 

lo, rhoi drygair, rfioi diyg- 

)ALOvs, ( adj. ) cywilyddus, 
adwyddus, gwarthus. 
r, (adj.) prin. 
riNESS, (f.) prindcr. 
PLiNG, (Tub.) dam fethau o 
r yn batrwn, dernyn, cyfran. 
'Y, (adj.) cul; bychan; prin, 
il. —tlawd. 
^PB, (v,^-) Edr. to tfcape. 



s c 

Scape, (f.) Kdr- Eftape. , 
Scapula, (f.^ palfaisj yfgwydd. 
Sc/pulaR, 1 (adj.) yn perthya 
ScAPULARY,j i*r palfeifiau. 
Scar, (f.) craith. 
To, SCAR, (v.n.) Cfeithio. 
Sc/ramouch, (f.) Edr. Buffoon, 
Scarce, (adj.) odid, prin, abraidd, 

anaml; drud. 
Sc AcELY, (adv.) braidd, yn brin. 

ScA'i.cENEss,> n)^rm^,^ 
Sc/rcitt, J ^ ' F**«w*^^« 

To scare, (v.a.) tarfu, peri ofn. 
Scarecrow, (fub.) bw; bwbach^ 

bwgwd. 
Scarf, (f.) yfgablar. 
Scarification, (f;) yfgraffiniad, 

ffleimiad 
To SCARIFY, ( V. a. ) yfgraffinio, 

ffleimio, 
ScifRLET, (fub.) yfgarlad,5 ?iiros, 

H. S. 
ScATE, (f.) haiam at lithro ar la. 

— rhwchws. 
To SCATE, (v.n ) llithro ar ia. 
To SCATTER, (v.a.) gwafjgaru, tan- 

n« ar led, tacncllu, gofgymyan; V. 
Scavenger, (fub.) yl|ybwr hc6l- 

ydd, glanhawr heolydd. 
Scetcery, (fub.) darluniad, por- 

treiad . 
Scene, (f.) rhan o chwarac— -^lar- 

luniad, yrnddangofiad, golwg. 
Scent, (f.) arogl, arogledd, faw- 
Jrr, gwynt. 

To &CENT, (vjt.) arogtu. 
Scepter, (f.) teyrnwialen, bryfg- 

yll brenhin. ' ' . 

Schedule, ( f. ) c'ofrelb'o ddbd- 

refn. ; ' . 

ScHEAiE, (f.) dull; amestn, bwr« 

iad, dyfais, dychyttimyg- 
Schemer, (f.) dyreifhvr. 
Schism*, (f.) ymranniad, ymblaid, 

gwahaniad, rhwyg, yn cnwedig 

yn yr eglwys. 
Schismatic, (fub.) jTmneill'duwr 

oddiwrth yr eglvyys. 
ScHisMATiCAL, (&dj.) ymblrfdioL 
ScHcfLAR, (fub ) yfgblhalg, atbry- 

lithgan. 
Scholarship, (f. ) yfgolheigtod, 

dy fgeidiacth, Iwfiedigaeth yfgol- 

haig. 

L I ScHo- 



8 C 

Scholastic, 7 {tdj.)T%olliaig- 
^cuol/stical, 3 flidd. 
Scholiast, (fub. ) yfgiiicnDydd 

fulwiadaa eglurhaol. 
ScHOLiON, ) (f.) falwiad, cglur- 
ScH^LivM, ) had. 
School, (f.) yrgol, athrofa, LI. 
8cH(foLMA8TEB.,(r.)athraw9 yfgol- 

Fciftr. 
Schoolmistress, (Aib.) athrawes, 

yfgolfciftres. 
SciATiCA,(f.) y glun gyjnmalwft. 
SciAiiCAL, (adj.) a'r cyfryw ddo- 

lur arno. 
Sc/iNCB, (fub.) gwybodaeth, eel- 

fyddyd. 

SciENTTFic, }(adj.) yn dwyn 
Scientific A L, J gwybodaeth ficr^ 
SciNK, (f.) marllo. 
Sci'metar, (f.) clcddyf caxnm. 
To sci'ntillate, (v« n.) gwreich- 

ioni. 
SciNTiLLATioif, (f.) gwrcichion- 

iad. 

Sc/oN, (f.) impyn. 
ScAsARs, (f.) JiiVvrn. 
Sci^ssuRE, (f.) hoik, rhw)'g, Rgcn. 

^^^t^'lJ' J (V. a.) attalolwyn. 
scotch, 3 

Scoff, (f.) gwatwor, gwawd. 

To SCOFF, (v.n.) gwatwor, gwawd- 

jo. 
ScoVper, (f.) gwatworwr, gwawd - 

iwr, croelan. 
Te SCOLD, (v.n.) ymfvwyn, ymfen- 

XI u, ymficrthu, ymdacru, ymgec- 

cru, clcwtio, ccccrio* 
Scold, (f.) cectfran, yfgoldeies. 
S(:oNCB, (f.) amddifiynfa. — caii^^ 

hwyllbrcn i'w hoclio wrth wal.— - 

fforfed, dirwy. 
To acoucjt, (v.a.) ffinio, dirwyo. 
Scoop, (f.) math ar letwad fawr* 
.•w.,offcJcyii i fwytta 4falau^ 
To scoop^ (v.. a*) arlOeii.— cafnu, 

ceuo. 
Sco^B, (f.) diben„ amcan, bwriad. 

—lie ; rhydd-did. 
Scorbutic, ) , i. x ^ vi j 

ScORBu'TICAt,}{'"^J-'«^*^^'r«»- 

ft SCORCH, ( V. ) pocthi, fychu, 
fyehgrafu> deifio,. goddeithio. 

Score, (f.) rhygn.— cyfrif; dylcd. 
.— -achos» Rchlyflur*— ugain^ 



s c 

To scoRE^ (v.R.) cyfrif, Bod^ g9- 

fod i lawr. • - • 

SccfRiA, (f.) Edr. Dre/i. 
Sc^Rious, (adj.) Edr. DroJ^. . 
Scorn, (f.) dirmyg, tremyg, diyt 

tyrwch, dielwcdd. 
To SCORN, (v. R.) dirmygQ, diyf- 

tyru, dibrifio, gwawdio, dielwi; 

gwatwor. , ■ 

Scornful, ( adj. ) gwatworllyd, 

gwatworns, dirmygos. 

I Scorpion, (f.) yfgorpion, farph. 
Scot, (f.) yfgottiad. — tal, trethr 

cyfrif. 
To SCOTCH, (v. a.) haccio; torri 

ymaith. 

Scotch, (f.) hac. 
Scoundrel, ( f . ) dihiryn, dryg* 

ddyn. 
To SCOUR, (v.) puro, glanhau, esr- 

thu, arloefi. 
Scourge, ((,) fflangelU fiVcwylK 
To scourge-, (va.) fflangellu,ffit' 

wyllio, gwialennodio. 
Scout, (f.) fForiwr, yfpiv/r, yfpi- 

cnuwr, chwilennwr, felvrr; 
To scout, (v.n.) fforio, yfpio, fdu. 
Toscoul, (v.n.) Edr. To froum* 
ScouL, (C) Edr. Frown, 
Ti^scRABELE, (v. tti) cnifu, cjip- 

io, I Sam. xxi. 13. 
Scrag, (£) un peth cul teneu* 
Scragged, (adj.) garw, gerwU. 
ScRAGciNEss, (f.) culni, Gttlder. 
ScRAGGY,(adj.) cul, teneii.--^^arw. 
T(7 SCRAMBLE, (v. n*) yfgrawuo f 

cripio. 
Scramble, (f.) yfgrafEn. 
To scRANCH, ( V-. a. ) chwalu dia 

ddannedd. 

ScRAPj (f.) dcrnyn, briwfionp. 
To SCRAPE, ( V. a,.) crafu, cripio, 

cofi, rhafglio ; dileu. 
Scrape, (T.) anhawrdra, dyryfbi, 

aftrufi ;— cyfyngder. >' . 

ftf SCRATCH, (Y.a.) crafa, yfgrsff- 

inio. 
Scrawl, (f.) yfgrifenniad anrhcfn- 

ns. 

To SCRAWL, (v. a.) yfgrifenixtt JA 
ddrwg. 

To SCREAK, (v.n.) griliian, rhiccian. 
To SCREAM, (v.n.) g\V4ieddi, Ikfaiflf 
; germaifi. 

ScreaM) 



^ c 

SCRBJkM> (f.) t^vaedd, yfgrech. 

Screech, (f.) gwich, grill- 

7#3CREECH»(v.n.) gwichio, gwich- 
idy ^gullian*. 

iScREENf (f.) gwafgodfa, gwafgog- 
wydd. 

T$ SCREEN, (v.a.) gwafgodiy amddi- 
ffyn. ' 

Screw, {fub.) cogwrn tro, griiiau 

. tro. 

7# SCREW, (v. a.) ficrhau a grifiau 
tro.--gwal'gu. 

To SCRABBLE, (v.n.) yfgrifcnnu yn 
efgculus* 

Scribe^ (f.) yfgrifcnnydd. 

ScRiNE, (f.) yfgrin. 

Scrip, (f.) yfgrcppan. dcrnyn 

bychaxi o bapur. 

ScRi'pTURAL, (adj.) yfgrythuroL 

ScRi'ptURE, (f.) yfgrythur. 

ScriVener, (f.) yfgrifennydd. 

ScRdti', (f.) yfgrifcn wcdi ei rolio 
i fynu, llyfr, E/a' xxxW. 4. 

ScRUd, (f.) dyn gwael ; un pcth 
gwael dirinygedig. 
Td SCRUB, (v.a.) rhwbio yn galed. 

Scrubby, (adj.) gwael, ifcl, dir- 

■mygus, difadd. 

Scruple, ( fub. j.petrufder, tm- 

-ititieuaeth — pWyfau yn cynnwys 
20 gronyn. 
Ta scRifpLE, (v. n.) ammau, ^pet- 

ruia, 
ScRi/puLOVs, (adj.) petrus, am- 

mheus, gofalus. 
Scrota blb, (adj.) chwiliad^vy. 
Scrut/tor, (f.) chwiliwr. 
ScRifriNY, (fub.) chwiliad, hoi- 

iad. 

Scrutineer, (f.) chwiliwr. 
Tc scrutinI'ke, ( v. a. ) chwiHo, 

chwilienna, holi. 
ScvD, (f.) cafod. 
7> acOD, (Vi n.) fibi ymsiith, cilio 

ymaith. • 
ScifppLE, (C) ymgipprys. 
T4 sct^vflb, (T' n.) ymgipprys. 
^scuLK, (v.n.) Edr. To lurk. 
Scv tL, (f. ) ipenglog'.-^rhwy f, palf 

fwyf. 
Sculler, (f.) cWch, bad un rt«ryf, 

yfgraff'.'— rlBvyfwr b&d an rwyf. 
Scu^LERT, (fub,) |;olchfa/iU y 

golcbir crochanau, &c. .•;:.> 



« E 

ScifLtioK, (f.) gwasxcfgin, golch* 

yddlkftri. -: 

ScifxPTOR, (f.) cerfiwrjccrfiodydd. 

Sct^LPTURE, ( f.) cerBad, yfgyth- 

rad. .- 
Scum, (f.) cwyn, gorfcrw, • jrfcuni, 

£zrr.xxiv.6. yfgai. 
T$ 8CUM, (v. a.) dicwynnu, tynnu 

yr ewyn.— ewynnu. 
ScifM&iER, (f.) yfgal, rhodol, lied- 

fedd i dynnu ymaith yfcum. ^ 
ScuRP, (fub.) crefti yfcenn^ mar- 
don, marwdon. 
Sci/rril, 7{adi) croefanaidd, 
Scurrilous,) coeg, buftlaidd, 

gwammal. 
Scurri'lity, (fub.) CFOcfanacth, 

ferthedd* 
Scurvy, (f.) fcurfi. 
ScifRVY, (adj.) crachlyd. — gwael, 

dibris. 

Scutcheon, (f ) Edr. Efeutchevn. 
Scuttle, ( f. ) cawclL-w^iFcncftri 

Hong.— — cerdded buan. 
S E 
Sea, (fub.) mor, 11]^. 
SBA-BRBBZE,-][f) gwynt yn'chwy* 

thu o'r mor. 
Sba-<!:alp, (i\ mor-lo, moclrhon» 
Sea-chart, (f.) map o'r mor. 
Sba*compa6s, (f.) compod. 
Seafaring, ( adj* ) yn arfer a*r 

mor. * 

Seagreen, (adj.) oUwVmor. 
Sit^MAt«> (f.) morwr. 
Se'aroom, (f.) mor agored* 
Seal, {(\ moelrhon.r—^s^l, i»- 

fel, n6d. - ^ 

7#4*aL, (v. 4.) felio; ©odij ca»' 

damhau. 

SB''AtmGWAir» (f.| ovyr fclid. • 
;Seam, (f.) gwniad, gwrym, hem. 
YtfS^AM, (v.a.) hemd, gwnio. 
Seamless, (adj.) daem, diwrym, 
SbAMiTREss; ( fiib. ) gwnhyddci, 

gwniadyddes. 
Seamy, (adj.) hcmmog,. gwryni- 

og; 
Sean, (f.) rhwyd. 
7>f EAtt» (v.ajy llGfgi,; feriP) 1 Tim* 

i¥r2. I . 

"SiARCLOTH, (fub.) pjrgliain, fug- 
^ llisa. . '. \. ■■'.'. .'^ '• 
Y^SEARCE, (v.a.) gogrynn\j^pcillio» 
{a1 ^ S£ARCB» 



S E 

Searcb, (f.) gwagr, gogr. 

To SEARCH, (v.) chwilio, ymofyn, 

hdiy yfpienna. 

Search, (f.) ymofyniad, chw^ad. 
SEASON, ( fub. ) amfer, tynunor, 

tymp, pryd. 
Ttf SEASON, (v. a.) tymmhcru; pe- 

leiddio ; rhoi bias. 
SEASONABLE, (adj.) tymmhoraidd, 

tymmherus ; amierol. 
Seasonablehess, (f.) tymmhcr- 

eiddrwydd. 

Seasonin ^(Pyr hynaroddoflas. 
Seat, (f.) cadair, eifteddle, eill- 

eddt'a, lleithig, maingc, gorfedd, 

gorl'eddfa. 
7o SEAT, (v .a.) fefydlu, gofod mewn 

cadair— gofod mcwn iwyv-d 
Judgement' eat, brawdlc, gorfcdd 

barn, hawlfaingc. 
SjfcANT, (adj ) yn dofparthu yn 

ddwy rann. 
Tf SECEDE, (vn.) ymneillduo, cn- 

cilio. 
SgcifssioN, (f.) enciliad, ciliad yn 

ol, ymadawiad 
To SECLUDE, (v.a.) cau allan, can 

oddiwrth. 
Sfc'coHD, (ad) ) ail,' elfydd* 
S]fc.0Ni>, (f) cynnorthwywr, help- 

wr. — y trugeintcd ran o funud. 
SECONDARY, (f ) rhagUw. 
S/coNDARy, (adj.) ail. 
S 'coNDLY, (adv.) yn ail. 
Secrecy, (f.) dirgclwch, dirgel- 

edd, cyfthng. 
SECRET, (adj.) dirgel^ cyfrin,cyf- 

rinachol, cuddiedig. 
S^CR E T, ' tf.) . cyfrinach, rbin, dir- 
gclwch. 
SEcRfitARY, (f.) yfgcifenByddv. 

yhaglawv 
To sbciiEte, (t.a.) cuddio,— gwa- 

hanuy dofp<irt)iu. 
S]fcRfiTLY, (ady ). yn ddirgel.. .. 
Sect, (f.) plaid, fcdt, A3. xv,-5. 
Sectary, (f,) .plcidwn 
Sectiow, (f.) dofparthiad, rhann, 

gwahaniad.— torriad. ' 
Secular, i^\^ ocfoL-^^bydoI,' 

yn perthyn i'r byd prcfennoU— ««i 

Uygol. 
To secularizb, (v.aO.troi at wmV 

oaaeth cyfixcdiiu ..;.-. 



S E 

SEcuNDiNE, (f.) br^ch. 
Secure, ( adj. ) diogel, diangpl, 

ficr ; diofal, difraw. 
'r^ SECURE, (v.a.) diogelu, amddi- 

ffyn; ficrhau. 
Security, (f.) diogelwch; ficr- 
' wydd ; gwyftl. 
Sedan, (f.) cadair. 
Sedate, (adj.) tawel, llonydd^cf- 

m vyth. 
Sedatenbss, (f.) tawelwch 
Sedentary, (adj.) yn ei&eddllaw- 

er, a fo yn ciftedd fynychaf.-'— r- 

fegur, mufgrcll. 
Sedge, (f. bcfg. 
Sediment, (f.) gwaddpd, gwad- 

odion. 
Sedi'tion, (f)terfyig, ymryfTmi; 

gwrtbryfel. 
Sbdi'tious, («dj. teffyfgu»,:gwrtk. 

ryfelgar. 
SEDrTiou8iiB8i> (f.) gwrtjuyfel- 

garwch- 
To 8EDUC5, (v. a.) hudo, d^; 

camdywys, cildywys, 
SBDvcEMBNT,(f ) hud, twyU, dci' 

iad, tionijn. 
Seduction, (fub.) hudad, deBi«4> 

eamarweinkd. 
Sedulity, (f.) dyfalwch, diwyi- 

rwydd. 
Sedulous, (adj.) dyfal, diwyd* 
See, (fub.) cfgobaeth. 
To see, (v.) gwel«d, cattfbd, dir* 

nad. 
Seb! (interj ) wele! , 
Seed, (f.) had, licdyn, ktl. 
To SEED, (v, vJ) hadt^. 
Seedtime, (f.) pryd hau, zxiStt 
, hau, gwaith hau. 
St'BDtiNG, (fub.) pianhigytt.wdl. 
. tyfu oddiwrth hedyo. 
S/edy, (adj.) hadog. 
Seeing, (f.) gwclcdiad, ypohfg. 
iS^EiNG, (adv.) gan fod, ZiGtr.xi* 

i8. 
To SB EK, ( V. a. ) ctifiof chwiB<w 

ymofyn. .\ 
;?rfBXER,' (f.y-ymofynwr.. ^ . 
T'o SEEM, (v.n.) ymddangos yv 4c» 
' byg.- ■• .. . . 
i/> sBEMi, ouie!n.debyg* 
SEiiHniHGifY, ( adY* }• meim'ym* 
■ ddangofiad* ... 

S/lM- 



S- E 

telediwrwydd. 
SiTemly,. ( adj. ) gweddus, l^dd, 

teg, dillyn. 
Seer, (f.) gwehvr; prophwyd. 
^0 SEETHE, (v.) bcrwi, brydio. 
Sbqment, (rub.) dernyn a dpiyir; 
• ymaith. 
^0 SEGREGATE, (v t.) ncillduo, di-; 

doli, gwahanu, dofparthu. . 
Segrbgation, (f.) neillduad., 
Sti'cNXOR, ifub.) arglwydd^ llyw- 

ydd. 
Sei'gmxory, (f>) arglwyddiaeth. 
SftiNEft (f.) rhwyd byfgotta. 
7*tf SEIZE, (v.a.) cipio; cymmeryd 

trwy drais.— gafaelu, dal.— 

cymmeryd n^eddiant. 

Se INSURE, ( f. ) cipiad, gafacliad ; 

- attafael. — goirefgyn.. 

Sb^ldom, (adv.) yn anfynych^ yn 

anaml. 
SEtPOMNEsSy (f-) anfynychdex. , 
fi SELiiCT, (v. a.) dewis, dethol^ 

gorddethol. 
Select, (adj.) dewifedig, dethol- 

edig. 
SsLF» (pron.) hunan.. 
Selfish, (adj.) hunanol. 
SsiifisHNEss, (f.) hur^anolrwydd; 

tiUQao-gariad. 
Selfsame, (adj.^ yr un. 
7# SELL, (v.a.) gwcrthu, arw«rthu. 
SEtLER, (f.) gwerthwr. 
Si^LVAGE, r.) cirionyn. 
Selves, (plur •fjilf%) hunain.. 
S^MBLABLE, (adj.) tcbyg. 
Sbm>0lancb, ( f. ) tebygolrwydd, 

cyffdybrwydd. ' . 

Sim I, (f.)- banner. 
Sbmici^rcle, (f.) banner cylcb. 
SsMiCftRCULAR, ( adj. .) banner 

«ylcbiudd. 
Semicolon, (f.) y cyfryw nod (;). 
SsM I PI A M J( TJi R , (f . ) ^banner try- 

ibfttr. . . • '-'^ 
SiMiLvMAR, l(adj.) tpl^giban- 
Semilunar Y, 3 ner lUu^ . 
S/minal, (adj.) a bert^yn i bad. 

— -gwreiddiob . . .< . 

Sii^m AHY^ j(fO badlc. H^tv-Tyfgoly 

atbrofa. 



SEMi<a?hkV«ft, (f.) Ivmpct 4piy^ 

. ain, . •- 

S?wv«(wEl4i; j(f'i JiaAn.Qr ^y<ififyvr 

'iad- .- : .'••: (;.:•■•. > 

SfiMPtf Be>i4Ln (adj.) tf^wyd^^fc 
gwalhdol, bytbol, didjrangi;, ^ .; 

H» 4kTE, ! (ftlb A i^feneddfc -eyiiftiiiiKife 
fenyddion, .-cyoi^fdy. i^ ; 

S EN ATOfci, ' (Tub.) feneddwr^ )^Vi^ 
ydd, c^ngWjywr^ , • ^i 

Senatorial,'} ^^^^ J 

bSKATORIAM, J. ^ ^. ' -, j -^. .. 

ni. ; 7 .. 

SBNESCEiicE,.(r.)i bfSneiddiad. 
Seneschal, (fub*) gorucbwilivfr, 

yfdiward, ; : . , 

8 'kior, twij*) b^# henciddTfcli. 
Seniority, (f,)* banyddiaetb, he- 

nafyddiaeth* .:» 

Sensation, (f.) amgyffrediad trwy 

'r fyniivvyrau. : '> 

Sense, (fub) fynwyr, dcall; rhc- 

fwm; yftyr> meddwU «»««»• 
Senseless, ( adj. ) difynwyr, di- 

ddeail; dideimlad; 'difywyd. ' 
Senselessness, (i^ y^fydrw^dii;^ 
Sensibi'lity, (fub.) iynnioljieb, 

teimladrwydd. . . . : « " 

SfiNsiaLE,:(ii^) fjmniol, fynbwyt. 

rol, call; teimladwy.- 

Sb'ns I Tiv'B, (adj .)■ t^uiaJadol. 
Si^MsuAL, (adj) a fbddtoQQ'r i^- 
c bwyrau.' — gwammal j cjtawdol, 

tnianol, /cfr ifi i $ . '. :. 

^Sensuality, (fiib.) .ymroddiadi 

bleferau cnawdoU drxthyllwcK. 
To s£msval.i^z£, (v. a.) ymroddi-.t 

bleferau cnawdal. 
SifNTj^tiCE, (f.) de^ryd, ^fidlrjid; 

barn— ymadrodd. 
7tf siTnte^os, (y; a.) ^dedfrydu^- 

barnu. 
SENx^Tioui,' (adj.).llftWB gckiau 

doeth. 
S B H T B R Y, .{L\. gwili^wr . 
jSentiment, (f.) tyb, barn, medd- 

wl, ymadrodd byrr, 
iS^NTiNBC, ,(f.)r gwiljadwr, 
SEPARABLE, (adj. ) didoladwy,. a 

ellip ei'wahauu. . 
■7>s/tarats, <v.) neiiUuOy.gvia^ 

hanu, . dtdoli, -dc^atthu . 

. Be^ar/t- 






* 



r. 



I 



S £ 



fl« \ #*» f rrseur ^r fs**7<f » 

mm -y «dal^ 

mf^-mw ^ hgfwfdd dywtcir kHi 

T$$%i^i%rt%f (r«a.) ^ofed hdb- 
io«"*''rmncilJ<luO| cilio^ eacilio. 

fK^fiTA/xfOir, (fO ymtieilldtt' 

iUi,didoliid,«-'fi»^ettijid, difedd* 

Uiiiud. 
81RAOL10, pron. StraUtf (f.) palas 

pendefiff yn /'^r/^ a ^bwrti.^^^^ 

'Fig, if Dcnywod Anllad* 
Sd^LAfHf (C) grldd o ADgylioBy y 

Uofiradd, fenph. 

8£A/f..icAL,{ <*^J-' angyltidd. 
Si^AArNiM, plur. ffSiraph, (fub.) 
CfrAphUid. 
7# «ma«n/di» (v.a.) ctnugwediV 




— — cnzcsjiy osHaa; ocuiyikL 
Si&nciABLC, ;A^jO gwifanactfc' 

SiT&TfLC, ad^.i Edr. j;2i9r>. 
S^'ftr I LSVKJs, i ifiib.} £dr. £i^>. 
Sct.ri'LiTT, 3 meA, 

S^ATrrcDZ, ( fob. } gwa£uuctb; 



S^AUM, [{) Y rbann ddy&llyd 



ciikdd- 



n<>i. 




OnA^Hi, (Adj.) ttwel, Arafieglur, 

diftUir. 
4R«tiNRNKiii, I (r.)tAwelwch» llon- 
Si A if H 1 1 v« J yddwchy efrnvryth. 

d^r, tcgwch. 
StifAriii^Nr, > (fib.) fwyddog, ceif* 
AtfAIAANT, 1 pwL<^tAn*rwyddog 

mtwn byddln.-— cyfircithwxoV 

MA ncuf I fArnwr. 



SEtf, (f.) trctb, ardretb. 
Sistiow, (£) eifteddiad, 

fod. 
SifiTCRCB, (C) ymhlitb y.RhafeiB- 

iaidy fwm o amgylcb 8 p. i •- ac 

8c. a dixnmai. 
7#s£T» ( ▼. ) goTod, dodi; pba- 

na.*-*machlQdo, goftvmg, n^aed 

i lawr. 
Set, (adj.) rheolaidd, .trefiMUw 
Set, (f.) fctt. — planhigya. 
SirkCEOvSf (adj.) gwrycbog. 
S^TON, (f.) gwarath. 
S]^TTLE, (fab.) maiogc, dftedd- 

faingc, cadair, yj^w- 
To SETT LI, (V.) tefydloi 

terfynUy penderfynu.— »i 

trigo, prefwylio* 
SiTTLEMANT, (f.) iefydlbd, 

fodedigaeth — cyttundeb, 

•— trigle, prefwyUi. «i«-i g;wuM 

Edr. CUhvy. 
StfvEN,. <a^.) (aith. 

SatantiTav, ( adj. ) dAS crfcvs- 

* thcg. 

Se- 



« H 

8sTifKTii,'(adjO feithfisd. - "- 
SifvEfiTYy (adj.) deg a ^mimm. 
Tc s^v£R,(v.ti) gwuhaeaa, neUidvo^ 
• dofparthu. 
SivERAC, (adj.) amryWy'^nnifiid ; 

gwahanol. 
SEVERS) (adj.) ;gerWi% gpyih^Str- 

rug, Uym, creulon, ffyrnig*. . . , . 
S&VBRITY, (fub.) gerwindeb, far- 

nignvyddy creulondeb, ^nug- 

rvwydd. ■ ■ . ' ^ 

^ ssw> (v.a,) g'wnio, pwytho. 
S^WER, (f.) fwyddog a weinydda 

mewn gwlcdd. < ■ cifh dwfr.r-^ 

gwniwr/ gwnihyddet. 
Sex, (f.) rhyw, rbywogaeth. 
Sexennial, (adj*) chweblwydd. 
Sexton, [C] clochydd.. 

S H 
Shabbiness, (f.) falwedd, gwacl- 

edd, Ilymrigrwydd* 
Shabby, (adj.) falw, gwad, llym- 

Tip SHACKLE, (v. a.) Imalu, Uyff- 

ethfiirio. — — dyryfu. . . 
Shackle, (f.) llyffetheiriau^ hn- 

alau. 
Shade, (f.) cyfgod, gwafgod.— — 

ellyll, anyfpryd. 
^0 SHAPE, (V. a.) cyrgodi, gwalg- 

odi. 
Shaoiness, (f) cyfgodrwydd. 
Shadow, (fub.) cyfgod; tywyll- 

wch. 
To SHADOW, (v.a.) tryfgodi; tywyllu. 
Shadowy, (adj.) cyfgodaidd; ty- 

wyll. 
Shady, (adj.) cyfgodaidd, gwaf- 

godaidd. 
Shaft, '(fub.) faeth, piccell.— - 

gwins. 
Shag, (f.) ceden, brethyn ceden- 

nog. 
Shaogy, (adj.) cedennog. 
Sh-agrbbn, (f.) croen pyfgodyn. 
^ip SHAGREEN, (v.a,) cyuhyrfu, an- 

nog, ennyn Hid. 
Tfi SHAKE, (V.) yfgydio, figlo, yf- 

gydwyd, yfgyttian, cwhwian, y{- 

gogi; crynu. 
Shake, (f.) figlad, yfgydiad. 
Shale, (f.) mafgl, cibyn. 
Shall, (v. defeS.) caifF. 
Sh/llcp, (f.) bid b/chan. 



s. H 

Sh/llow, (tdj.y b&si forifil*-* \- 
SHAiLowNESf, {Q balder. 
TosHAU^ (v.n.) ffugio; tw:i^«^ 

fiommi. 
Sham, <f.) ' tw))^], ffidg, fiuant. 
Sham, (adj.) migiol, twyllodruf,. 
Shambles, (f.') cigi^. . ^ -^ 
Shame, (fub) cpvilydd^ gwaith, 

gwaradwydd* 
To sHAMi,. .(▼.«.) ^cy\vil]^ddib, pcw 

ri i un gywilyddio, . 
Shamefaced, (adj.) m^, cywil- 

yddgar, g47l. 

SfHAMEFACEDMESS, (f.) £dr. B^fjb'; 

fulnefs^ 

Shamefitl, ( adj* ) cywilydduis, 

gwaradwyddus. 
Shameless, (adj. ) digywifydd, 

hacrllut. . , ^^ 

Shank, (f.) crimmog, lloif»-r'OaBa 

offcryn. -:• 

Shape, (fub.) ffurf, gwedd,. dull« 

11 Qn, agwedd. 

7iijMAPE, (v.a.) ifurfio. '- ' 

Shapeless, (adj.) diffurf, ctilun. 
Shard, (fub.) dernyn ogrocboa 

pridd. — ^ planhigyn. — math ar 

byfgodyn. 
Tff share, (v. a.] rhannu, partkn, 

cyfrannu, (neuL) cyfraniiogi. . 
Share, (f.) rhann, cyfran, parth. 

— -f^ch. 

Sh/rer, (f.) cyfrannogwr. 
Shark, (f.) morgi gwyn.— twyll- 

wr — twyli, hud. 
T# SHARK, (v.a.) twyllo. 
Sharp, ( adj. ) llym, awchlym, 

awchus.-.*fur, cgr. — cyflym. 

creulon.-*-call, ffalft. 
7i SHARP, 7 (v.a«) Uymmu, awch- 
Sharpen, J lymmu, hogi. 
Sharpness, (f ) llymdcr.-^furder. 

— farnigrwydd. 
To SHATTER, (v.) diyllio, darnio. 
7'(? shave, (v. a.) eillio, rhafglio. , 
Shaving, (f.) afglodyn tenau a. 

rafgliwyd ymaith. 
Shaw, (f.) Edr. Thicket. 
She, (pron.) hi. 
Sheaf, (f.) yfgub. 
;7> SHEAR, (v. a.) cneifiOjgwelleifio. 
Shears, (f.) gwcliaif. 
SHEAR£R,(f ) gwclleifiwr,cncifiwr, 

Sheath, (f.) gwaiA. 

To 



vi sfl*ATH, 1 (v. t,\ |;Weimo,* dbdi j 

ir«y 4H«D, (V. t.) tywtlh, colM. 
Shed, (f.) penty... 
Sheen, (C) dHglcirdefc, tiewyfchi 
Sfii-EPj (f.) dafad, Ilwdii dafld. 
SHEepFOLD,{ir.) corUn defkid, ctHJ 
6^/E>isfr» (adj.) mu), gwladaidd,: 

SKEBPiSHKrss, (adj.) iDutdra. 
Sheeh, (adj.) glln, pur, gloyw. 
SiTBBi*, (f.) llenHiain, nichlen, ci- 

nionen, 9ilcyn, F, papurlen. 
To sAeet, (v. a.) gordhuddio 2 llen- 
Hiain. 
Shekel, (f.) aiiati bath luddewig, 

o. wcrth 2 s. a 6 c. 
SiTBLF, (f.) filff, feld.-*-bryn o dy- 

wod neu le biis yn y mor. 
iSHELL, (f.) cragen.*^ mafgl, piifg- 

yn, cibyn. 
To shell, (v. a ) difa%!ti. 
Shelly, (adj.) mafglog. 
Sue'lter, (f.) gwafgod. — nawdd, 

noddfa, achlcs. 
id shi^ltxr, (v. a.) gwafgodi; am- 

ddiffyn, noddi, achlefn, 
S^E^PHERD, (f) bugail. 
Sk^PH'ERDBss; (f.) bugeiles. 
SHETtiFp, (f.) firydd, bygant. 

SH-rfRIFFALTY, 7 / > ^ /- ,•• ^, 

She'r.ffdom, } (f-) fi^'ddiaeth. 
Sherry, (f.) math ir win. 
Shi-eld, (f.) tarian, aes, ailalch. — 

amddifFynfa. — amdditfynwr. 
7(7 SHIELD, (v. a.) artkidifiyn, di- 

ogclu. 
To'sHiFT, (v. a.) cyfncwid, newid. 

•— diangc, achtib, danf<ni ymaith. 

«-chwilio allan ryw ffordd i ym- 

gynnal. 
Shift, (f:) ym1^^a^ed, dychymmyg 

i ryddhau ei hu$i oddiwrth angen. 

*-^i^dichcll, yftrytv. — crys bcnyw, 

hefis. 
Sh/llino, (f.) fwllt. 
Shin, (f.) crimmoe, 
Ti? SHINE, (v-n.) diigleirio,llewychu, 

llewyrchu, goleuo, ymddifgleirio. 
Shine, (f.) difgleirdcb. 
Shingles, (f.) cryri, eryrod, tan 

iddcw, crug eryrod. 
Sh/nt, (adj.) difglair, gloyw, 
Smp, if,) Ilong. 



fc sHip,;(v.*fc ) do6l mewn Hong, 
S{(^l>witEdK»(rab-) liongddi)driad, 
■ IWftg-dorritd. 

Sh I'p w R I o ht, (f. ) faer Ikmgtu* 
SrtTtE, (f.) sir. 
Shirt, (f.) cr^s. 
SfriRlriBsa, (adj.) heb grfi* 
Shivr, (T '■ cinyn, golwyth, 
Tf 9H^vEE> (v.) crynny fig}a.-i^->fc 

chwatu. 
ShiVer, (f.) dernyn. 
ShoAl, (r.)j Uiaws.— bryn tywod* 
Bhoax, (adj ) bis. 
Shock, (f.) tarawiad, ergyd — — 

orneft, cad.— das o ^d, helmofd. 
To shock, (v. a.) ymhwtdd, ym- 

gyrchu.— farhau .— 'figlo. 
Shoe, (f.) efgid, cwaran.— pedol. 
f> SHOE, (v. a.) "pedoli. 
Shoemaker, (f ) cfydd. 
Shog, (f.) Edr. Siwk. ^ 

To shoot, (v.) faetha, ergydio,pi' 

cellu, facthu allan. — gwthio ym 

mlaen. — blaguro, egmo. 
Shoot, (f.) faethiad. — col/en. 
Shop, (f.) fiop, marchnadty. 
Shopkeeper, (f.) fiopwr. 
Shore, (f.) traeth, tywyn> meifdon. 

— atteg, annel. 
Tf sifORB, (v. a.) Attegti, eynnd. 
Short, (acjj.) byrr. cwtta. 
To sflORTE^, (v. a.) byrrhau, cwt- 

togi. 
Shortly, (adv.) yn fyrr ; ar fyrr, 

ar frys. 
Su(^rtnbss, (C) byrrder, byrrdra, 

cwttogrwydd. 
Shot, (f) faethiad; ergyd-— mtea 

gwnn. — cyfrif. >^ 

To SHOVE, (V.) gWthio, •gyrto ym 

mlaen. 
Shove, (f.) g^th. • 
Shovel, (f.) rhaw. 
To shovel, (v. a.) i^bfio. 
Shovld, (aux. V.) dylai. 
He should ih^, cfc a dd^at wncB- 

thur.---when precedea by jf, it 

implies chance, as, Ifljbomfft 

pe digwyddai i mi fyned. 
Shoulder, (f.) yfgwydd, palfeii.. 
To SH<fuLDER, \y a.) ylgwyddo. 
To SHOUT, (v. n.) bloeddk). 
Shout, (C.) bloddeft, bloedd. 



S H 

sn? SHOW, (v. a.l.dangos.-cyhoeddi, I 
. mynegi.-.-profi. . I 

ShoP^t, (f.) ymddangoriad.— gwvt^- J 

dd ry ch . — rhodrc 5 . 
Showbread, (f ) bara' gofod. 
Shower, (f.) cafod, cawad. 
SHdwE9.Y, "(adj.) cafodog. . 
S Ho'w Y, (adj .) dillyn,tacclu5,lioy w. 
?V SHRED, (v. a.) briwo, torri yn fan. 
Shreo, (f.) difyn, dernyn. — briw- 

iionyn. 
Shrew, (fub.) gwraig wrthnyfig, 

gyndyn, anhydyn. 
Shrewd, ( adj. ) maleifus ; dryg- 

ionus ; cyfrwys ; cynnil. 
Shrewdness, (f.) cyfrwyfder. — 

drygioni. 
9^^ SHREEK, (v. n.y Edr. Ta /cream. 
Shrift^, (f.) cyffes, addcfiad, cy- 

faddefiad. 
Shrill, (adj.) gwichlyd. 
Shrimp, (fub.) bardys, math ar 

byfgodyn bychan. — nar. 
Shrine, (fub.) arch, temi, J^au^ 

xix. 24. 
To sHKiUK, (v. nO crebachu, cyf- 

yngu, cwttogi, tynnu ynghyd.— 

encilio. 
IT^ shrive, (v.a ) gwrando cyfadd- 

efiad. 
To SHRi'vEL, (v. n.) crychu, tolcio. 
Shroud, (fub ) amwifg, amdo.— 

gwafgod— rhaftau hwylau. 
To ^HROUD, (v.a.) amwifgo.— am- 

ddiffyn .— cuddio. 
Shr^v^tide, > (fub.) dydd 
Shrovetubsday, J mawrth ynyd. 
Shrub, (f ) pryfgoed, manwydd." 
To SHRUG, (v. n ) crebachu, codi'r 

yfgwyddau i fynu*. 
TosHVDDEK, (v.n.) dychrynii\ cry- 

nu gah ofn. 
To SHUFFLE, (v.a.) cymiiiyfgu.— 

cellweirio, cellwair. ' 

Shuffle, (f.) cymmyfgiad. ■^— yf- 

tryw, dichelj. ^ 

TJ SHUN, (v.a.) gochelyd, cilio oddi 

wrth. 
To SHUT, (v.) cau. 
Shutter, (f.) clawr ffeneftr. 
Shuttle, (f.) gwennol gwehydd. 
Shy, (adj.) gochclgar, ymochel- 

gar ; mviL — eiddigus. 
SHYNEss,(f) muldcr, murfendod ; 

g^ichelgarwch. 



S I 

S/ccitt; (f.) fi^chdcr. ' 

Sick, (adj . ) claf, anhwylus, llefgl 
To SI CKZH, ( Y. ) clafychu, am- 

mhwyntio. 

Si'cKLB, (f.) crymman. 
Si'c KLIN ESS, (f.) clafeidd-dra- 
Si'cKLY, (adj ) clafaidd, clafycca> 

afiachuis, anhwylus, heintus, heint- 

11yd. 
Si'cKNEss, (f.) clefyd, dolur, an- 

hwyl, aihmhwynt, afiechyd. 
Side, (f.) yftlys, tu, ochr j plaid. 
To siDEf (va.) ochru, pleidio, r 
Si^DERAL, ( adj. ) ferol, ferenpol; 

ferennog. 
Sideration, (f) awel, adwytlij 

echrys-hainr. 
Si^DEWAYS, (adv.) ar y naill ochr. 
Siege, (fub.) amgylchyniad, cyn- 

llwyn. 
To SIEGE, (v.a.) cylchu, amgylchu, 

cynllwyn. 
Sieve, (f.) gogr, gwagr. 
To SIFT, (v. a.) gogrynu, peillio. — 

jP/g". holi. 
To SIGH, (v.n.) och'neidio, ebychio. 
Sigh, (f.) ochenaid, ebychiad, cr- 

thwch, brychwch. 
Sight, (f.) golwg, trem, trym- 

myn, gwelediad, fulw, 
Si'oHTLEss, (adj.) dall. 
Si^'ghtly, (adj.) golygus, hardd. 
Sign, (f.) arwydd, nod, marc; ar- 

goel ; awgrym. 
To SIGN, (v. a.) ^nodi, felio; yfgri- 

fennu. 
Si'gnal, (f.) ar^vydd, awgrym. ^ 
Si^'gnal, (adj.) hynod; rhagorol. 
Signature, (fub.) nod, arwydd, 

marc, 
Si'gnet, (f.) 'f^l, infel. 
Signi'ficance, 7 (f.)arwyddoccad.. 
SiGNi^FiCANCY, 3 — grym, ncrth. 

— canlyniad, pwys. 
SicNi'^FicANT, ( adj. ) arwyddoc- 

cawl.— pwysfawr.. 
Signification, (f.) arwyddoccad, 

yftyr, amgyfTred i mynegiadi hyf- 

pyliad. 
To siGHiFY^ ( v. ) arwyddoccau ; 

hyfpyfu, mynegi. 
Si'lence, (f ) gofteg, diftawrwydd, 

tavvelwch. 

To sj'lence, (v.a.) diftewi, goftegir. 
M m Si'lekti- 



S I 

Si'lent, (adj.) dillaw, tawel, ta- 

Wcdog. 
Si'lently, (adv.) yn ddiftavv. 

Silk, (f.) fidan, pali, firig. 
Si'lken, (adj.) o fidan, fidanaidd. 
Si'lkworm, (f.) pr^fy fidan. 
Sill, (f.) trothvvy. 
Sillabub, (f.) fur"llaeth,llaethen- 

wyn.— cymmyfg o laeth a fur-win. 
Si^lliness, (Tub.) fFolineb, ynfyd- 

rwydd. 
Si^LLY, (adj.) ffol, fyml, anghall, 

ynfyd. 
Si'LVAM,(adj.) coedog) o'r gocdwig. 
Si'lver, (f.) arian. 
Si'milar, (adj ) tcbyg, cynnheb- 

yg, cyffelyb. 
Simila'rity, (f.) cylFelybrwydd, 

tebygolnvydd, tebygoliaeth. 
Si'mile, (1.) cyffelybiacth ; cym- 

mhariaeth. 
Simi'litude, (fub.) tebygoliaeth, 

cyffelybiacth, tcbygolrwydd. 
Si'mitar, (!'.) cleddyf camm. 
fTo si'mmer, (v. n.) berwi yn araf. 
SfMNEL,(f-)chwiog, tcifcnlyficuog. 
Si^MONY, (f.) fiTioniaeth, pryniad 

neu werthiad bywiolaeth cglwys. 

- ^0 s/mper, (v.n.) gwenuj gwenu 

yn ynfyd. 
Si^MPER, (f.) gwen ynfyd. 
Si'mple, (adj.) gwirion, diniwaid, 

<iiddrwg, fyml, gwaer. — ' unigol, 

unplyg. 

- Si'mpleness, ( fub. ) fy mlrwydd, 

fy mlcdd. 
Si'mpler, (f.) Edr. Herbalifi. 
'Si'mpleton, (f.) fymlyn, hurtyn, 

huttan, cadafcl. 
SiMPLi'ciTY, ( fub- ) fymlrwydd, 

fymledd, din ivveid rwydd. 
Si'mply, (adv.) yn fyml. 
SiMiLATioN, (f.) ffuant, rhagrith, 

ffCig. 
Sin, (f.) pechod,bai,trofedd,caredd. 
7o SIN, (v.n.) pcchu, trofcddu. 
Since, (adv.) can, gan, yn gym- 

maint. er pan, yn ol hynny, 

gwcdi hynny. 
Since'rb, (adj.) diragrith,difFuant, 

dihocced, union— -pur, purlan. 
Sincerity, (fub.) purdcb, union- 
^debj diragrithrwydd. 



S I 

Si'necure, (f.) fwydd hcb alwid. 
Si NEW, (f.) gewin. 
Si^NEWED, (adj.) gcwinog. 
Si'newy, (adj.) gewinog. Fig. 

cryf, nerthol. 
Si'nful, (adj.) pechadurus. 
S/n fulness, (.fub. ) pcchaduruf- 

rwydd, drwg, drygioni. 
To SING, (v.) canuj moliannu- 
Tij SINGE, (v. a.) deifio, golofgi. 
Single, (adj.) unig, unigol, fengl, 

neilJduol. 
To si'nglb, (v. a.) neillduo, didoli. 
Si^ngleness, ( fub. ) fengkwydd, 

fymledd. 
Si^NCLY, (adv.) yn fengl. 
Si'ngular, (adj.) unig. — ncilldu, 

ol, od. 
Singularity, (f.) odrwydd. 
Si'piisTER, (adj.) chwith, ailw}'.* 

— drwg, gau, anoneft. 
To SINK, ^v.) foddi, fuddo.— trcio, 

lleihau. 
SiNK, (f.) ffos budreddi, geudy. 
Signless, (adj.) dibechod, difai. 
Si^NNER, (f.) pechadiir. 
Si'nuo us, (adj.)dolennog,rhychog 
r(?sip, (v) fippian, llymmeittiaD* 
Sip, (f.) fip, llymmaid' 
SfpHON, (i.) dwfel. 
Si^ppET, (f) tammaid. 
Sir, (f.) arglwydd. 
Sire, (f) tad. 
Si'ren, (fub.) morforWyn.— f/^. 

mcnyw Ian* 

SiRNAME, (f.) cyfcnw. 
Si'rop, 1 (fub.) fudd Ilyfiau, ncu 
Si'rup, 3 hlanhigion gwedi ea \itt- 

wi gyd a fugr. 
SfsTER, (f.) chwaer. 
7^ SIT, (v.n.) eiftedd, gorfcddvr. 
Site, (f.) Edr. Situation, 
SiTHB,'{f.) pladur. 
Si'tti.,g, (f.) eifteddiad, eiftcdd- 

fod. 
Si'tuate, (adj;) yn {^^yW^ fefyd-. 

ledig. 
Situation, ( f . ) gofodiad, fafiad 

lie, fefydliad. — cyflwr. 
Six, (adj.) chwech. 
Sixpence, (f.) ckwc-cheiniog. 
SixscoRE, (adj.) chwech ugain, 
Sixteen, (adj.) un ar bymthcg. 
Sixth^ (adj.) chwechfed. 



S K 

-y, (adj.) trug^in. 

, (f.) maint, maintioli.— yfg- 

ling, glad. 

ZE, ( V. a. ) m^furo, trcfnu'n 

laintioli, gludo. 

ABLE, (adj) o fkintioli cyff- 

ri. 

,(adj.) yrgrawlingaidd,gludog. 

S K 
JJ, (f.) cengl. 

E, (f.) Edr. Scate. 

ETON, (f.) yfgerbwd, efgyrn- 

m. 

TIC, 7 (adj.) amhcus, pet- 

TiCAL, J rus. 

•i*ic,(f.) amheuwr, petrufvvr. 

TiSM, ( f . ) amheuaeth cyff- 

DOl. 

CH, (f.) cynllun, dull, cilun. 
^ER, (f.) gwaell. 
eVer, (v a.) gwcillio. 

F, (f.) ccubal, ceubol. 

FUL, ( f . ) cyfarwydd, gwyb- 

deallus, cywraint, celfydd. 

FULNESS, (f.) cyfarvvyddyd, 

^ddgarwch. 

L, (f.) cyfarwyddyd, cywrein- 

id, gwybodaeth, cclfyddyd. 

LSD, ( adj. ) celfydd, cyfar- 

d. 

LET, (f.) callor bychan. 

, (f.) Edr. Scum, 

iM, (v,a.) dihufennu.— Edr. 7o 

t. 

MER, (f.) Edr. Scummer. 

, j(r.) croen ; tonnen. 

IN, ( V. a. ) digroeni, pilio, 

go. crocni. 

K, (f.) died, pottes. 
INK, (v.n.) gweinidio'd." 
NER, (f.) crvvynvvr. 
MY, (adj.) croenogjCul, tcneu. 
IP, (v.n.) neidio, llammu, 
ifach.— -gadael hcibio, myned 
, beth. 

, (f.) naid, llamm. 
•PER, ((.) pcnilongwr, meillr 
g — math ar byfgodyn. 
'PING, (adj.) llamfachus 
.MiSH, (f.) yfgarmes, ymgip- 
j, ymryflbn. 

i^RMiSH, (v. n. ) ymgipprys, 
ylTon, aergad. 
LMI8HINC, (f.) ymgipprys, ym- 



S L 

gcintach, ymgattewrach, ccintacli 

gan neidio ym miatn ac yn oh 
Skirt, (f) ymmyl gwil'g, cvvrr, 

godrau. 
Ski'ttish, (adj.) gwyllt; gwam- 

malj drythyll, anllad. 
Skreen, (f.) Edr. Screen. 
To SKREEv, (v.a.) Edr. To/creff/n 
Skull, (f.) penglog, fiol. 
Sky, (f.) awyr, wybr. 
Sky'colour, (adj.) lliw'r wybr. 
Sky'light, (fub.) fFcneftr mewn 

cronglwyd. . 

. S L 
Slab, (fub ) allellen o'r tu allan i 

bren — carreg wallod. — llacca. 
To SLABBER, (v. n.), glafocrio ; 

gwlybhau. 
Slacby, (adj.) gwlyb, tomlyd. 
Slack, (adj.) llacc,yflacc ; rhydd- 
To slack, 1 (v.) bod yn efgeulus,' 
Sla'^cken,! oedi. — yflacco, llacc- 

hau ; rhyddhau. 
Slackness, ((.) yflaccrwydd— — — 

efgeulufdra, oed. 
Slaie, (f.) pcithyn gvvehydd. 
To SLAKE, (v. a.) diffoddij tym- 

mheru'. 
T(7SLANDER,(v.a.)cnllibio, goganu, 

abfennu, camachwyn, athrodi. 
Slander, (f.) athrod^ enllib. 
Slanderer, (f) athrodwr, abfen- 

nwr, enllibiwr. 
Slanderous, (adj.) athrodus,ath- 

rodgar, cnllibus. • 

Slap, (f) cis, dyrnod. 

To SLASH, (v. n.) torri, cwtto.-— 

taro, euro. 
Slash, (f.) clwyf, archoll j cwtt. 
Slate, (f.) peithyn. 
To SLATE, (v.a.) peiihyno. 
Slattern, (f.) Edr. Slut. 
Slave, (L\ caethwas, caeth. 
Slaver, (f.), ipoQr, poerion, glaf- 

oerion. 
To SLAVER, (v-n.) glafocri. 
Slavery, (f.) caethiwed. 
Slaughter, (fub.) lladdfa, llcas, 

- aerfa. 

To SLAUGHTER, (v.a.) lladd. 

Slavish, (adj.) gwafaidd, cacth j 

gwael. 

Mm 2 Slav*; 



S L 

Slavishness, (r.)caethder;gwael- 

cdd. 
,^0 SLAY, (v.a.) lladd' 
Sleazy, (adj.) gwan, difyiwcdd. 
Sled, (f.) carr. 
Sledge, (f.) gordd.— carr. 
Slebk, (adj.) Uyfn; yfplennydd, 

difghir. 
^tf sleek, (v.a.) llyfnhau. . 
Sleep, (f) cwfg, htin. 
To BLEEP, (v.n ) cyfgu, huno. 
•Sleepiness, (f.) Edr. Drowfinefs. 
Sllepless, (adj.) digwfg, deffro. 
Sleepy, (adj.)- cyfglyd. 
Sleet, (f.) eirlaw. 
Sleeve, (f.) llawes. 
Sleight, (Tub.) celfyddgarwch ; 

dichell. .^ 
Slander, (adj.) main, ciddil, tc- 



neu, cfil. 



— 9 — - 
SLtNDBRNEss, (f.) mciiidra, eidd- 

ilwch. 
T(? SLICE, (v-a.) tafellu. 
Slice, (f.) tafelL 
.^(7 SLIDE, (v.n.) llithro, ymlithrb. 
Slide, (f.) llithrad. 
Slight, (adj.) yfgafn ; bychan ; 

gwan ; main ; teneu, eiddil. 
Slight, (f.) dibrirdod.--cyfrwyf- 

der, 
Jo slight, ( v.a. ) cfgeulufo, di- 

brifio, diyftyru, dirmygu. 
Sli'ghtly, (adv ) yn efgeulus, yn 

ddibris ; yn ddirmygus. 
Sli'ghtness, (f.) gwendid, cidd- 
il wch.—dibrifdod. 
Slim, (adj.) eiddil, teneu. 
Slime, (f.) clai. 
Sli'my, (adj.)' cleiog, gludog, 
Sling, (f.) tail, tafl-ffon, blif. 
To SLING, (v.a.) taflu, ergydio. 
To SLINK, (vn.) fFoi*n lladradaidd. 

(aft.) erthylu. 

^<?SLIP, (v.) tramgwyddo, llithroj 

diangc,ymddiangc.-collij rhwydd- 

hau. 
Slip, ( f . ) tramgwydd, llithrad. 

— camfyniaid.— cangen.— diang- 

fa. 
Sn'ppER, (f.) fandal. 
Sli^ppery, (adj ) llithredigj, llith- 

rig. 
$j,iT, (f.) hollt, holltiad, 
Jo SLIT, (v.a.) hollti. 






S L 

7i SLi^vER, (v.a.) hollti. 

To SLOCK, (v. a.) difibddi.— llacc- 

hau. 
Sloe, (fub.) cirinen pcrth, cirinen 

ddu. 
Sloop, (f.) Hong fcchan. 
7o slop, (v.a.) taenellu dwfr. 
Slop, (f.) diod falw.— llawdr. 
Slope, (adj.) Edr. Oblique. 
Slope, (f.) ofgo, lleddf. 
To SLOPE, (v.a.) ofgoi, llcddfii. 
Slippy, (adj.) gwlyb, bawlyd. 
Sloth, (f.) mufgrelli, fyrthni, di- 

ogi. 
Slothful, (adj.) diog, mufgrcll. 
SLrfTHFULNBss, (f.) oiogi, muf- 

grelli. 
Slouch, (f.) dyn a gohvg drym- 

aidd. 
Sloven, (f.) fvvl, dyn brwht aflan 

fwga. 
Slovenliness, (f.) brynti, bud- 

reddi. 
Slovenly, (adj.) fwga, aflan. 
Slough, (fub.) fFos, p^ll, dwfrffos. 

— yr hen green a fwrisl'r ncidr. 
Sloughy, (adj.) ffoflyd, Ueidog. 
Slow, (adj.) llonydd ;* hwyrfiyi- 

ig, trymluog, hwyrdrwnr, muf- 

grell; diweddar ; dwl. 
Slowness, (f.)f hwyrfrydigrwydd, 

mufgrelli, fyrthni. 
To SLUBBER, (v. a.) trybacddu, 

diwyno. — gwneuthur pcth mcwn 

modd diog. 
Sludge, (f.) llacca, torn a dwfr. 
Slug, (f.) malwoden. -r dyn diog 

mufgrell cyfglyd. — rhwyftr. > 
Sli/ggard, (f ) diogyn, cyfgadur. 
Sluggish, ( adj . ) cyfglyd, diog, 

mufgrell, fwrth, llyfgaethan. 
Sluggishness, (f.) myfgrclli, di- 

ogi, fyrthni, cyfgni. 
Sluice, (f.) dyfr-ddor, gollyngfa 

llynn. 
To slumber, (v.n.) cyfgu, heppian, 

huno. 
Slumber, (f.) hun, cwfg. 

Slumberous,! (^dj.) cyfglyd. 

olumbery, 5 

To SLUR, (v. a.) diwyno, anharddu. 

— twyllo. 
Slur, (f.) anglod, drygair, athrod. 
Sj,UT, (f.) yflwt, benyw fWg«. 

Slvt- 



S M 

StxfTTisM, ( adj. ) fwga, aflan, 

brwnt. 
'Sluttishness, (fub.) aflcndid, 

brynti. 
Sly, (adj.) cyfrwvs, dichellgar. 

S M 
To SMACK, (v. n.) chwacthu,blafu, 

profi, fawrio. — cufanu.— gwneu- 

thur trwft difymmwth. 
Smack, (f ) archvvaeth, bias.— cu- 

fan.— Hong fechan. 
S>dALL^ (adj.) bychan, eiddil, main. 
Smallpox, \^*) J fVech wenn. 
Smallness, (f.) bychander^ mein- 

der. 
Smart, (adj.) bywiog ; llyilim\; 

ffel. • 
Smart, (f.) dolur, gu^yn. 
^0 SMART, (v.n.)gwynegu, gwynio. 
SmarI-ness, (f.) llymder, tofter. 
Smatch, (U) bias, arch waeth,rawr. 
^0 sma'^tter, (v.n.) bod yn banner 

dyfgedig. — baldbrdd, fiarad yn 

anneallus. 
Smatter, (fub.) goddyfgeidiacthj 

banner dyfgeidiacth. 
Smatterer, (f.) crynyfgolhaig. 
To smear, (v.a.) Edr. to befmear. 
To smell, (v. a.) arogli, fawrio. 
Smell, (f.) arogl, favvr, arwynt.. 
To smelt, (v. a.) toddi mwyn. 
Smelt, (fub.) math ar byfgodyn 

bychan. 
T4 SMERK, (v. n.) gwcnu neu ed- 

rych yn anllad. 
Smi'cket, (f.) crys benyw. 
To SMILE, (v. n.) gwenu, glafwenu. 
Smile, (f.) gwen- 
To SMITE, (v. a.) taro, euro, pwyo. 

- lladd. 
Smith, (f.) gof. 
Sm/thery.J ^ J..J ^ 
Smi thy, j V / 5 & 

Smock, (f.) crys benyw, hcfis. 

SMd'cK FACED, (adj.) difarf. 

Smoke, (f.) mi^g- 

To smoke, (v. n.) mygu. 

Smoky, (adj.) myglyd. 

Smooth, (adj.) llyfn, gwaflad, ca- 

bol, caboledig. 
To SMOOTHS, (v. a.j llyfnhau, ca- 

boli, gwaftadhau.---gwcnhieithio. 
Smoothness, (f.) llyfnder, gwaf- 

tadrwvdd. 



^S N 

To SMOTHER, (v.) tsgu, llindagu, 

mogu, mygu- 

Smother, (f.) inwg, mwgdarth. 
Smug, (adj.) Edv. Sprtia, 
To smuggle, (v. a.) cymmcryd i' 

mcwn, neu ddwyn^ moddion hcb 

dalu ardreth am danynt. 
Smugness, (f ) Edr. Neatnejs, 
Smut, (f.) huddygl, parddu. *— - 

rhwft, — ferthedd, croefanaeth. 
TiJSMUT, (v. a.) pardduo. 
Smutty, (adj.) parddulyd, hui 

ddyglyd* 
Snack, (f.) rhann, cyfran. 
Snaffle, (f.) gwcnfa, geilfa. 
T'tf snaffle, (v.a.) ffrwyno. 
Snag, (f.) dant yn fkcthu allan,* 
Snail, (f.) mahven, mahvoden. 
Snake, (f.) neidr. 
Snaky, (adj.) nadreddog. 
To snap, (v. a.) torri — cnoi.— dp- 

io, yfgipio.- cdliw. / 

Snap, (f ) torriad yn fyrr. — cnofa. 
Sna'ppish, (adj.) Edr. Fievijh, 
^^Jiv^KQYiy (f.) coden neu yfgreptft 

mi!wr, rhagodfa. 
Snare, (f.) magi, rhwyd, croglath. 
To snare, (v. ia.) Edr. To entrap. 
To snarl, (v. n.) chwyrnu. 
To SNATCH, (v.) cipio, yfgipio, yf- 

gyflio. 
Snatch, (f.) cippiad, yfglyfiad..— 

dernyn. 
To sneak, (v, n.) llcchu, godcch*— 

ymlufgo. 
Sneaking, (adj.) gtvael, falw.-*^ 

cybyddlyd. 
To 3NEAR, (v.*^.) lledwenu, chwei"- 

thin am ben, gvvatwor, cellweirio, 

gwawdio. 
Snear, (fub.) ccllwair, gwatwor, 

gwawd. 
To sNtEZE, (v. n.) trewi, entrewi, 

tilio. 
Sneeze, (f.) entrew, entrewiad. 
To sniff, 7 (v. n.) fFroeni, tynnu 
Sni'ffle, 3 i'r ffroenau. 
7"(7 sni'ggle, (v. n.) llyfowenna. 
To SNIP, (v. a.) torri a iifwrn^ 
Snip, (f.) torriad. 
SniPe, (f.) yfnid, giach. 
Sni'pper, (f.) cyfran fechan. ^ 

SniVel, (f.) llyfnafedd. 
To sniVel, (v. n.) bod a llyfnafedd 



s o 

^n rhedeg o'r tnvyn.---F/g'. Ilcf- 

ain fel plentyn. 
To SNORE, (v. n.) chwyrnu- 
Snore, (f.) chwyrniad. 
To SNORT, (v. n.) fFrocni. 
Snot, (f.) llyfnafedd, chwydredd 

trwyn. 
Snotty, ( adj. ) llyfnafcddog, 

chwydreddog. 
Snout, (f.) tnvyn, duryn. 
Snow, (f.) eira, eiry, 6d. 
To SNOW, (v. n.) bwrw eira. 
Showy, (adj.) llavvn eira ; gwynn 

fcl eira. 
Snub, (f.) cerydd.— Edr. yag. 
To SUV B, (v. a.) Edr. To reprimand. 
Snuff, (f.) pen canwyll.— fFroeiiw 

lad. trcw-hvch, llwch trwyn 

To SNUFF, (v.) ffroeni ; tynnu i'r 

ffroenau.— arogli.— torri pen can- 

wyll. 
Snuffers, (f.) glanhiadur, faltring- 

au, gcfeiliau. 
To snuffle, (v. n.) fiarad trwy 'r 

. trwyn. 
Snug, (adj.) cynnwys, cryno ; cyn- 

hes. 
To %^'siGQ'L's.i (v. n.) gorwedd yn 

gynnes. 

S O 
So, (adv.) felly, fel hyn. 
To SOAK, (v.) mwydo, gwlychu. 
Soap, (f.) febon. 
To SOAR, (v. n,) chcdeg i fynu ; 

dyrchafu. 
7'(9SOB, (v. n.) uchencidio, igian. 
Sob, (f.) yr igian, uchenaid, cbwch. 
Sober, ( adj. ) fobr, cymhedrol, 

difrwyfg. -,— difrif 
Soberness, 7 (f) fobrwydd, cym- 
Sobri'ety, 3 hcdroldcb. 
SOCIABLE, (adj.) cyfeillgar, cym- 

deithgar. 
SociABLENEss, (f.) cyfeillgarwch, 

cymdeithafgarwch , cywcithaf- 

rwydd. 
Social, (adj.),cymdeithgar, cym- 

deithafol. 
Soci'ety, (f.) cymdeithas, cyfeill- 

ach, cyweithas ; cyfrannogaeth. 
Sock, (f.) foccys, foccyfen. 
Socket, (f.) mortals, j^r/*. xxvi. 19. 
Sod, (f.) mawnen, tywarchen. 
Sod, prcter. of tofeetbe. 



s o 

Soda'litt, (f.) cyfeillach, cym- 
deithas ; brawdoliaeth. 
SoDER, {f.) fawdur, peth i afio. 
To soDER« (v. a) fawdurio, aiio* 
Sodomy, (f.) Edr. Buggery »- 
Soft, (adj.) tyner, cfmwyth, mcr 

ddal, mafw. 
T'tf soften, (v. a ) mcddalhau-; cf- 

mwytho. . i 
Softly, (adv.) yn efinwyth, yn 

dirion. 
Softness, (f ) meddalwch, tyner- 

wch, yftwythder, mafvvedd. 
To soil, (v. a.) halogi, diwyno, 

budrcddu, anurddo. — teilo. 
Soil, (f.) torn, tail, gwrtaith,—- 

tir, daear. 
To so^journ, (v. n-) ymdeithio.. 
Sojourner, (f.) dieithrddyn, ym- 

deithydd, pcrerin. 
To solace, (v.n-)cyiruro, diddanu, 

difyrru- 
Solace, (fab.) cyfTur, diddanwch, 

comfTordd* 
Solar, 1 (adj.) heulog, yn per- 
Solary, 3 thyn i'r haul. 
To SOLDER, (v. a.) Edr. to foder. 
Soldier, (f.) milwr, rhyfelwr, faw- 

diwr, lluyddwr. 
Sole, (adj.) unig. 
Sole, (f ) gwadn trocd ncu cfgid.- 

pyfgodyn a elvvir tafod yr hydd. 
To SOLE, (v. a.) gwadnu. 
Solecism, (f.) trvvfgliaeth, ymad- 

rodd anaddas. 
So'lemn, (adj.) parchcdig, parchus, 

difrif, pryfur^ fandlaidd ; ofnadwy. 
Solemnity, (f.) uchelwyl, gwyl 

arbennig, edmygedd. 
Solemnization, (f ) Edr. Celebra- 
tion. 
To soLEMNi'zE, (v. a.) Edr. to^tde- 

brate. 
To soLi'ciT, (v a.) erfyd, eidduno; 

annog. 
Solicitation, (f.)Edr. Importuintj, 
SoLi'ciTOR, (f) dadleuwr. — erfyn- 

iwr dros arall* 
Son'ciTOUS, (adj.) gofalus, pry- 

derus. 
Soli'citude, (f.) .cur, gofal, pry- 

der. 
Solid, (adj.) cyfan,cyfangwbl,di- 

dwnn, didorr, ffyrf, didwlJ. 

Soli'ditY) 



s o 

Soli'dity, 7(f.) ffyrfder, cyfan- 
SoLiDNEss, 3 den — ficrwydd. 
SoLi^LOQuy, (f.) ymddiddan cyf- 

rinachol a wnelo un wrtho ei hun. 
SrfLiTARv, (adj.) unig, unigol, 

neilltuol, wrtho ei hun. 
Solitary, (f.) Edr. Hermit, 
SOLITUDE, (f* ) anghyfannedd-dra, 

neillduedd, unigolrwydd. 
So'llar, (f.) Edr. Garret, 
S()LST1CE, (f.) gorfaf yr haul. 
SolstA-ial, (adj.) a berthyn i 

orfaf yr haul. 
Soluble, (adj.) a ellir ci ddattod 5 

toddadvvy. 
To solve, (v, a.) egluro, amiygu, 

deongli. 
Solvency, (f.) gallu i dalu. 
Solvent, (adj.) abl i dalu. 
Solution, (f.) dattodiad. — eglur- 

had ; attebiad. 
Some, (adj.) rhai, rhyw, peth, 

ychydig. 
Somebody, (f.) rhyw un. 
Somehow, ( adv. ) mewn rhyw 

fodd. 
Something, (f.) rhyw beth. 
Sometimes, (adv.) weithiau. 
Somewhat, (f.) rhyw beth. 
Somewhere, (adv.) mewn rhywic. 
Somni'ferous, 7 (adj.)hunddwyn, 

SoMNi^Fic, 3 ^ ^^^^ gy%^« 

Son, (f) mab. 

*0N in. law y (f.) daw, dawf, mab 

ynghyfraith. 
Sqnata, (f.) Edr, Tune* 
Song, (f.) can, cailu, cathl, caniad. 
Songster, (f.) cantor, cethlydd. 
So'ncstrbss, {{,) cantraig. 
Sonnet, (f.) odl, awdl, can. 
SoNORous,(adj.)f6niawrus,feinfawr, 

llafar, crochlais. 
Soon, (adv.) yn glau, yn fuan, ar 

frys, diattreg, yn fore, ebrwydd. 
Soot, (f.) huddygl. 
To soothe, (v a.) gwenhieithio, 

truthio. — efmwytho, heddychu, 

Honyddu, tawelu, lliniaru.— bodd- 

hau, boddloni. ^ 

To sx)0THSAY, (v. n.) rhagddywed- 

yd. 
SOOTHSAYER, (f.) dcwin, darogan- 

wr. 
Sooty, (adj.) huddyglyd. | 



s o 

Sop, (f.) tammaid, tarn, bara wc^ 
ei fwydo mewn llynn. 

To SOP, (v. a.) mwydo rafewn llynn. 

Soph I, (f.) ymerawdwr Pcrfia. 

Sophism, (f.) cyfrwys ddadl, rhef. 
wm dichellgar a ddywedo 'r gau 
yn rhith y gwir. 

Soph/stical, (adj-) cyfrwys, di- 
chellgar. 

7o sophi'sticate, (v. a.) Edr, to 
adulterate. 

Sophistry, (f.) dadlyddiacth ddi- 
chellgar. 

SopORi'pHEROus, 7 ( adj. ) hun- 

SopORi^Fic, 3 ddwyn,abaro 

Sorcerer, (f.) fwynwr, dcwin. 
So^'rcery, (f.) Edr. Magic* " 
Sordid, (adj.) budr, brwnt, fwga, 

aflan- — gwael, falw ; cybydd, 

crintach. 
SoRDiDNESs, (f.) budrcddi, brynti. 

— falwedd. — cybyddiaeth, budr- 

chwant, budrelw. 
Sore, (f.) briw, gweli. 
Sore, (adjO toft, dolurus, clwyfus. 
SoREL, (f.) carw tair blwydd oed. 
Sorrel, (f.) furan. 
Sorrel, (adj.) goleugoch, melyn- 

goch. 
Sorrow, (f.) gofid, dolur, trift- 

wch, alaeth, hiraeth. 
7"^ SORROW, (v. n.) 'Edr. to grieve. 
Sorrowful, (adj.) gal arus, alae th- 
us, cwynfannus, hiraethus. 
Sorry, (adj.) blin, trift. — gwael, 

falw, dibris. 
Sort, (f) fud, fut, math, rhyw, 

gradd, rhywogaeth; dull. 
To sort, (v. a.) gwahanu, trcfnu, 

dofparthu. 
Sort ME NT, ff.) dofparthiad, neill- 

duad, didoliad. — pethau wedi eu 

didoli. 
To soss, ( V, n. ) fy rthio yn fyth i 
.gadair. 
Sot, ( f, ) meddwyn, gloddeftwr, 

wttrefwr. hurtyn. 

Sottish, (adj.) meddw, brwyfg. — 

dwl, hurt. 
Sd'TTisHNESS,(f.) mcddwdod.— r— 

hurtrwydd, fFolineb. 
Sovereign, (f.) arglwydd, pen- 

naeth, pen Uy^vydd. 

So'- 



S P 

mwjaf, ymcriri, gntnmg', 

Squi^ i- naiiT, £iii« 7 jvw»d. 
&uoL^25s. *3CD. iiiyw^d^ ixeaaki. 
S:TZ?fD, ic: . lien, jciiiscn, ^sm. 

ffi a ny. — dcr, *tiangaL 

Uais. — auir has. — Sor. P. 

lOy, ociL — I'einia. 
So'ii:«3;;;^, hit. feinfiwr, iim- 

Sons as MS, -'.) ^.-rriier, cvnmder^ 

ScxiF, 'til ilvmmciiir'.vvi- 
S<cnr » , -£23 . ; tur, sg:\ cii^vibU — 
tarruj. 



So::MMi53, u] t'urder, uimi ; gcr- 

Socri2r ^i- hell a wnair o iiaLd, 

d'vvfr a gwinegr- 
Tf socaK, (▼•*-)■ mwydo vn y cvf- 

r/w heii. pr.vngcio, tsiEa iV 

dvfr.— 'laetiia megis aderya ar 

braid J. 
So0TH, fU) dehctt. 
SoiTTHSB^Sy ^adj.) deheiioL 
SouTHiaswooD, (f.) bryttwB. 
SouTHWAROy (adv.) m a'r deiica. 
Sow, (f.) hwch-^benyw anlyber. 
5# sow, (v. a.) han. 
Sower, (f-) liattwr. 
Space, (f.) yfpaid, encyd. — cyf- 

wng, lie, changdcr lie. 
Spacious, ( adj. ) ehaa^ eheng, 

ilydaa, hclaeth. 
Spa'ciousness, (f.) ehangder, he- 

laethrwydd. 
Spade, (f.) pal. 
Spaki, (pretcr. ofJpeaJc J 
Spam, (f.) rhychwant. 
^0 span, ( V* a« } mefuro ft rhydi* 

want. 
Span, (pretcr. o^ jpin,) 
Span OLE, (f.) boglyn o feUel ddif- 

glair. 
Spaniel, (f) cigdaxwr. ' I 



S P 

I i? ..I, ,:!), aaifll 4zv^, boUt-yf- 

Ta i- Ai, ;▼.; bcUi^ -^/Igf- ymladd. 
^iuL*3L2;^.^Lab.- math RT hoclioi 
jsycnain. L sidodi mcwn g;wadiuu 

ii7Aa^ \^-) Cucn, cul. ^Edr. 

Tj i?Aa£, ; T. ) arfacd, tolio. — 
peidia , gndrfct"; madden, par- 
. aynuy driara, kepcor. 

Sp .» .1 2:1 1 B, ] tl ! a^riiaa a mochyn. 

SpAJLii^^ACTioSy ^L| gwafgariadi 
latinclliad. 

^B^KLHiGy \ii^S\ prin, cynnil, ar- 
jcdua. 

Sf j.'Ai!iGai33, (u) cynnildcb, ar- 
-cd, crinrarh nvydd. 

Spark, iL) gwrechionen. ->-}leD{* 
cyn iillyn pert hoyw. 

SifA*:cLfi, ^L; g^vreiciuonen. 

Tj iPARtLi, v^ n.) g^vreichioni. 

Sparxluu:, (^adj } gwreiduonlljd, 
dii glair. 

Sparrow, (f.) adcryn y to. 

SpAiM^ ^i.) £dr. Crsmf. 

fj SPATTER, (v.a.) diwyno, bod- 
reddu, fta'orddow-— cullibio, holt- 
ic. 
Spatt£roashes, (f.) (bccyfau. 
SpAruLA,(il} o^eryn i leda plaftr. 
SpaVim, (f.) llyncoca, 
Sp Av^ , ( 1. ) d wfr oddiwrtii y mwyn. 
Fj spawl, (t. n.) poeii. 
Spawl, (f.) poer. 
Spawm, (£) cronelly grawnpy^- 

od. hil, hilogaech. 

Ta spawh, (v. n.) bwrw crondL*' 

deillio. 
Ta SPAY, (v. t^) difptdda cxoidD* 

benyw. 
Ta SPEAK, (t.) fiaiad, dywcdyd, Ik- 

faru, ponblo^datgan, {qxi« adiodd. 
Speaker, (f.) adroddwr, llcfamri 

areidiiwr, dadleawr. 
Spi AR,(r.) yfpcr.gwaywffbn, tiyfer. 
Special, (ad].) neillduol, enwedig' 

ol, priodoL gwahanxedol ; rhagv- 

oi. 
Specialty, 1 ( Tub- ) Edr. Pm- 
Speciality, Jf tuulanty, 
Spfc'ciEs, (f.) rhyw, rhith.— -batk, 

arian bath. 



S P 

S^Bcf Fic, I (adj.)yfpjrfol,pardi- 
Speci'eical, j ol. 
Sp.ecificaton, (fab.) yfpyfiad; 

neillduad, enwa'd yn neillduol. 
T4 SPECIFY, (v. a.) ncillduoli, en- 

wi, dangos trwy ryw wahaniad. 
Specimen, (f.) efampl ; prawf. 
Spb'cious, ( adj. ) prydus, pryd- 

weddol, golygus, teg.— ^Edr. Flau- 

fibk. 

Speck, (f.) mann, brychcuyn, 
fi SPECK, (v.a.) mannu. 
Speckle, (f.) mann, brycheuyn- 
Spectacle, (adj.) drych~yfpcc- 

tal, golwg wydr- 
Spectator, (f.) cdrychwr ar, dif- 

gwiliwr. 
Spe'ctre, (f.) nlrychiolaeth, lled- 

rith, anyfpryd. 
^ speculate, (v. n*) yftyricd yn 

ddwys ac yn ddifrifol. 
Specul/Ction, (f.) golygiad yn y 

mcddwl.— dych^rmmyg yn y mc- 

ddwl. 
SPE'cuLATiVE,(adj.) tremmiol, fyn- 

niol 5 myfyriol, nid ymarferol. 
Speculum, (f.) drych, gwydr go- 
lwg. 
Speech, (fub.) araith, traethawd, 

ymadrodd, parabl* 
Speechless, (adj.) mud. 
Speed, (f.) brys, ffrwft, ffwdan. 

-^llwyddiant. 
7i SPEED, (v.) bryfio, fiVyftio, pry- 

furo, ffiillio, ffWdanu. — llwyddo. 
(p^EDY, (adj.) buan, cyflym. 
Spell, (f.) fwyn, fwyn-gyfaredd, 
, cyfaredd, fwyn-gan. — gwcithiad 

dros dro yn lie un arall. 
to spell, (v ) enwi a chyflylltu 

Uythrennau, lillafu.— fwyno. 
TV spend, (v. a.) treulio, gwario, 

afradloni, hala; difa, yfu. 
' Spendthrift, (f.) dyn trculfawr 

afradlon. 
Sperm, (f) had y cenhedlir peth 

o ho no, anian, rhith. 
Spermaceti, ff.) had y morfil. 
Spermatic, 1 (adj,) yn perthyn 
Spermatical, ) i'r had. 
7^ SPEW, ( V. ) chwyda, ymgyfo- 

fi, gloefio. 
Sphere, (fub.) lll^L cyfrgrwn bob 

Jbrdd, pel gyfrgrwh, cylch. 

cyrhaeddiad. 



- S F 

I f"*^/'*^' . f (adj.l crwnn: 
I Sph rical, j ^ J ' 

Spice, f.) llyfiau iioppau, p^r ly- 

fiau 
S? i'de r, (f,) pryf coppyn, coppyn^ 
Spi'coT, (f.) dwfcl, tap. 
Spike, (f.) tywyfcn ^d.-— hocl hir. 
7> SPIKE, (V, a.) hoelio a hoclioif 

hirion. 
St»i'KENARD, (f.) yfpicnard. 
Spill, (f.) drylJyn, ychydigyn. 
To SPILL, (v. a.) colli, gwaftraffu. . 
Ttf SPIN, (v a.) nyddu. 
Spi'NDLB, (f.) gwerthyd. 
Spine, (fub.) afgwrn y ccfn, glain 

cefn. 
Spi'net, (f.) math aroffcryn ctrdd. 
Sp IN /FERGUS, (adj. )addwgddrain, 

. dreiniog. 

SpiNNiNG-Wi&^f/, (f.) rhod nyddu, 

ccngliadur, chwcrfan,. yfiyllod 

dirwyn. 
Spi'NOUs, (adj.) dreiniog. 
SPi^NS.TER, (fCib.) nyddwraig, taW 

grib — In law^ gwyryf, morwyn. 
Spi'ny, (adj.) dreiniog. — dyryf- 

edig. 
Spi'ral, (adj.) camm, troeog. 
Spire, (f.) tro, dirwyndrc— — 

clochdy.— curncn,unpcth % fo yn 

myncd fcinach fcinach tu a'r pen. 
Sp/rit, (f.) vfpryd, anadl. , 
Spirited, (adj.) bywiog, glcw. 
Spi'ritual, (adj.) yfprydol. 
Spirituality, (fub.) yfprydplr- 

rwydd, yfprydoldcb, 
Ti^spiRiTUALi'zB, (V. a.) yfpryd- 

oli. 
Spi'^rituous^ (adj.) llajvn yfpryd. 

-diflylliedig. 
Ti SPIRT, (v.n.) ffrydio allan. 
SpAsitude, (f.) tcwcdd, tcwdcr.. 
Spit, (f.) bcr. — dyfndcr daear. 
To SPIT, (v a.) dodi ar fcr.— pocri. 
I Sp/tal, (f.) Edr, HofiitaL 

Spite, (f.) malis, ccnfigen, drwg- 
j cwyllys. 
• In spite off cr gwactfaaf ; Q an- 

fodd. 
; To SPITE, (v.a.) fiommi. 

Spi^TEFUL, (adj.) maleiius, cenfig- 
' ennus. 
Sp/tefulnbss,. (f.). Edr- Malig- 



5 P 

Sfi'ttlb, (f.) pocr, pociyaJ 
7(7 SPLASH, (v*a.) Ear. to dswk. 
SrhjirwoaT, (aJj.) troedgam. 
Spleen, (f.) y ddueg, dueg. 

Hid, bar, digofaint. 
Splendent, ( adj. ) yfplennydd^ 

echdywynedig, difglair, gloyw. 
Spl^ndii^, (^d},) difglair, gloyw^ 

hardd, hardd-deg; ardderchog«— 

coftfawr. 
SpLiiCDOit, (f.) diigleixdeb, gbyvv^ 

der s ardderchawgnvydd, rhod- 

rcs. 
Splei^etic, (adj.) claf o*r ddueg. 

Edr. Fssvijb. 
To splice, ( v. a. ) cyiTylltu rhaff 

with bletha y ddau pen ysghyd 

am eu gilydd. 
Splint, I (fub.) yfgyren, dellt- 
SpLi^NTBit, > en. 
y# SPLIT, [(v.) hollti. 
Spli'tter, (f.) holltwr. 
Splutter, (f.) Edr. BuflU> 
yi^.sPOJL, (v. a.) yfpcilio, yfglyf- 

flcthu, anrheithio, difrodi.— — an- 

afu; llygru, halogi. 
Spoil, (f.) yfpail, anrhaith. 
Spoke, (f.) braich olwyn. 
Sponge, (f.) yibwng, madordven, 

yibwrn. 
57^spoNC8,(v.nv) fychu ag yibwng. 

— bolera, 
Spc^nger, (f.) bolerwr. 
Spo N G T, (adj. ) tebyg ,i'r y (bwng>. 

•chwifoglog ; tyner, mafw. 
Sponsal, (adj.) dyweddiql. 
Sponsor, (fub.) mach.-^-rrtad be- 

dydd. ^ 
Spontaneous, (adjw) natairiol, o 

hono ei hun. 
Spool, (C) gwerthydd. 
Spoon, (C) llwy. 
To. spook, (v. n.) hwylio o flacn y 

gwynt. 
Spoonful, (f,) Uwyiad. 
Sport, (f.) chwarae; ccllwair j 

difyrrwch.— camp, megis helfa,&c 
To SPORT, (v.) chwarau, difyrru, 

digrifii. 

Sportful, (adj.) Ilawcn, difyr. 
Sportsman, ( f. ) helwr, adarwr. 
Spot, (f) mann, brycheuyn. 
Spotless, (adj.) pQr, glan,difrych- 
culyd. 



S P 

SpcJtt Y,(adj. )maiiinog,brycheiilyd« 
Spousal, (adj.) dyweddiol. 
Spousal, (f.) priodas, dyweddi. 
Spousa^ ( f. ) priodferch, priodas 

ferch, priod ; priodfab, pnoda»- 

fab. 
Spout, (f.) piftyll, firwd^-p-rgen- 

au piftylij* dwfd. 
7^ spout, (v^ n.) piflyllio, ffirydio, 

dylifo, ffrychwyllt. 
Sprain, (f.) tytfiod. 
7b SPRAIN, (t. a.) tyrfu. 
Sprat, (f.) crothcU. 
"To SPRAWL, (v.n ) amgreimo, ym* 

greinio. 
Spray, (f ) brigyn. 
To spread, (v.) gwafgaru, taanu, 

lledi, egori. 
Sprig, (f.) brigyn, yfbrigyn. 
Spri'gcy, (adj.) brigog. 
Sp RIGHT, (f.) diychiolaeth, anyf- 

pryd. 
Spri'ghtful, (adj.) bywiog. Edi. 

Brijk, 
Spr/ghtfulness, (f.) Edr* lAvdU 

nefs. 
To SPRING, ( V. ) blaguro, blaen- 

darddu. — tarddu, deillio. — neid- 

40, adlammu.— ^codl.^ — ^Uyngca 

dwfr. 
Spring, {{.] gwanwyn. — ^gorilaniv. 

— ffynnon, fiynhonell— -dcchr«u» 

ad.— naid, adlam.— demyn o ddur 

wedi, ei dyinheru fel ag y nddia 

yn ei ol pan blygir, at oTod er- 

mygau i gerdded, &c. — croglaljt, 
Spri^nginess, (f.) Edr. EiafiieUj. 
Spri'ngy, (adj.) Edr. E/afiic. 
To spri'nkle, (v. a.) yfgeinio, yt 

geintiot taenellu. 
Spri^nkling, (f.) taenelliad; 
To SPROUT, (v.n.) blagurOf Uaen- 

darddu. 
Sprout, (f.) blacndardd^ blagttc-' 

yn. 
Spruce, (adj.) tl^, teg, bardd, 

dillyn, hoyw. 
Spruceness, (f.) hoywder, hardd- 

wch. 
Spume, (f.) cwin, gorferw. 
Spunoing-housb, (f.) ty neu Ic y 

ceidw ceifpyliaid ddyledwyr gwe- 

di eu dai, hyd onl chyttunant a-u 

go^wyiv 



S <i 

goiynwyr, nea gael ^eu fymmud 

I igarchar. 
SpifNGY, (adj.) fidr. Spongy. 
SpuRy (f.) yfpardvu. 
% SPUR, (v. a.) yfpardyno. 
SPURIOUS, (adj4 iFugio], ffuantiis, 

annilys. — baftarddaidd. 
7i SPURN, (v.a.) gwrthod ynddir- 

mygus. Edr. to kick. 
Sfurn, ( fub. ) troediad.—- trlnlad 

dirmygus. 
Spurt, (f.) tafgiad. 
To SPUTTER, (v.n.) glafoerio, taf- 

gu glafoerion wrth ddywedyd. 
Sf Y, {Q ylpiwx, yfpicnnwr, ffor- 

iwr. ( • 

To SPY, (v. a.) yfpio, fforio, fyllu, 

fclu. .' 

Squab, (adj-) dibluf— tew; bras. 
Ttf s<MJAB, (v.n )\ cwympo yn fy th, 
Squabb.16U> (adj.) trwms cnawd- 

ogj tew. 
7i s^AiBLB, (v. n.) ymgippryst 

yirirafaclio, cynnhennu. , 
S^ABBliE, (i.) ymgipprys, ym- 

ry^on. 
$iqu^bRO}i, (M>.) rhann o lu aeu 

fySdin. — byddin ted war ochrog. 
Sc^a'lid, (adj.) budr, brwnt. ^ 
Sq^AHD^TY, (fUb.) brynu> tudr 

feddi. 
Sf^ALL^ (f) bbeddy gwacGld.— r- 
jawel ddifymmwth o wynt. 
To s<^ALL, (v. n.) doleiain, Ucf- 

ain, bloeddioy gcrmainc 
Squally, (adj.) gwyntbg. 
Sq^ALOR^ (f.) Edt. ^Nafif&(^s\ 
SQUAMOUS, (adj.) ceaaog. 
To SQUANDER, (v. a) gwadcafTu^ 

aftadioni, difrodi, ofer dreulio. 
'S<^ANDBRER> (fub.) Bdf' Sferut- 

thrift. - .. 

Square, (adj.) yfgwar, pedrongl- 

aidd». 
^qUARE, (f) pedrogkddy pedra- 

ran, yfgwar. 
T^ SQUARE, (▼. a; ) pedAvapqchri^ 

pedrogli, cyfockri . — • trcf au \ r h« - 

oli. . ,4 

Tl'^^At) (y. n.) lleclvA) gorwedd 

,4an, gOFwedd ar y ddaoar. 
Squat, {t^\.\ byw a. llydaA* 
2> »qxrE AKy (v.n. ) ' gwichi(>| ubain^ 

yrj^rechaiDi nadu. 



% T 

Squiak, (f.) gwich,^ yfgrlch; 
To squeal, (v.n.) Ear. toffualL 
Squeamish, (adj.) diocra, rawy th- 
us, a alaro, a*JEeiddio. 
Squeamuhmbss, (f.) diccrawch. 
To squeeze, (v. aOgvfafgii, fengu 
S^.anBZB, (f.) gwa%faj ymwafg. 
Squib, (f.) papuryn wcdi ci lenwi 

a phowdr gwnn, &c. ? 
S QU I M T, (adj . ) y n edrvch ar drawfs. 
Squi'nteyed, (adj ) llygad-draWs, 

llygad-wyr. 
Squire, (f) Edr. Bfyuin. 
Squi'rrbl, (f.) gwiwair- . 
To squirt, (v. a.) chwiftrellu, pi- 
bo. — baldordd. 
Squirt, (f.) chwillrcU. 

ST 
To stab, (v. a) gwanu, trywanu, 

brathu. 
Stab, (f.) trywsiniad, brathiad. 
Stabi^liment, (f.) Edr. Tirpi^tfs* 
Stab/lity, (fub.) ficrhawch, esl- 

dernld^ diQgelwch, dianwadaU 

wch, fadrwydd. 
Stable, fadj.) fafadwyi fefydldg, 

cadarn, oiyfgog. 
STAfcLl, (f.) marchdy, itabl. 
Stablekess, (f.) £4r. StabUiif. 
To STABLisH,(v.a.)Edr. to ^ailifi^. 
Stack, (f:) das, cogwrn, mwdwl,. 

b^a p yd nett wair i cludak. 
To STACK, (v. a.) dei£o, mwdwlt^ 

cludftirio* 
StaduolpeR, (fub.) pen Uywydd 

Holand. 
StAl^f, (f.) ffbn, Uaw-ifoB', cwd* 

bren, bryfgyll. 
St Ad,- (f ) carw; hydd, eilon, rhjf- 

dain. 
Stags, (f ) chwar««fa, He cbwaf^ 

yddion.-i — He i wcithredu.— gor- 

pbwysfa ar daith. 
StagepjuaIt, (C) chwareufa. 
Ti? stagger, ( v. n. ) hongtin^ 

hw«|iaii) bwhwnurn,. trarngv 

;Wyddp.— pctrufo. 
Sta'ggers, (f.) gKp» ehcgr. 
St aoHahtv, (adj.) yn fefyil^a crotf* 

ni. 
To $TA©(iA«, (v. n*) llynnio, &• 

fyll, . ya^efydlu fel dwfr, cronrii. 

Stagwation, (fub.) ymfefydliady 

crojDiXUdd. 

Nn 2 StaiD| 



^ T 

Staio, (jdj.) fiobr; rbcolaidd. 
SxAiDKESf (f.) fobrwydd; prj- 

fordeb; prndd-deb. 
T^RfTAiv, (v.a.) yftaemOy diwyno, 

anorddoy brychu. (ailuo, 

gwarthraddio. 
St A Illy (f.) yftacn, maniiy brych- 

Staik, (f.) ^add, gris. 
fir/ift^ASSy (fob ) griiiaa, dring, 

lle-dring. 
Stake* (f.) pawl, polyn, buddel, 

buddclw.— Edr. Wager. 
^0 stake, (t. a.) poHoni. — qrng- 

wyfflo. 
Stale, (adj.) henaidd, hengadw, 

hen. 
Stale, (f.) Ucifw—hcn ddiod.— 

pottain. 
^0 STALE, (v.n.) trocthi, pifo. 
^0 grew STALE, heneiddio. 
St if L EM ESS, (fub-) heneidd-dra. 
7o STALK, (v.n.) rhodio'n ben-uch- 

el yn falch ac yn rhodrefgar. 
Stalk, (f.) rhodiad balch. — pa- 

ladr liyiiaD; corfen yd, paladr, 

calaf, gwelltyn ; callodryn. 
Stalkinchorse, (f.) ce£F^ldu a- 

darwr Fig. dyn a fo megis 

offeryn yn Haw un. 
Si ALL, (f.) bcudy; cor, prcfcb.- 

cadair mewn cfgobty.— gwcithdy. 
Stallion, (f.) march. 
Stamina, (f.) cgwyddorion cyn- 

taf peth, hid. — edafedd ynghanol 

blodau planhigion. 
f<» STAMMER, (v.n.) baldofdd, dy- 

wedyd ag attal. 
Stammerer, (f.) un ag attal ddy. 

wcdyd arno. 
Stamp, (f.) argraiF, nod, 61,' marc. 

— fathr, ergyd i throed.— mold ; 

iBgur, llun, dull, gwneuthuriad, 

ffurfi cynllun, cynddclw. — nod- 

haiarn. 
fi stamp, (v.a.) taro treed wrth y 

Uawr— -pwyo, briwc— nodi, ar- 

graffu . bathu . 

V# stanch, (v. a-) attal rhediad 

gwaed 
Stanch, (f.) cyfan $ fafadwy, fad, 

ficr; cryf, cadarn, nerthol. 
St/nchioi^, (f) attee, annel. 
>TANCHNB8S, (f.) ^h. Fitmiefi. f 



ST 

%t tTxra, (v.n.) fefyU, aros, trigb. 
>TAifD, (fyfafiad. djnyfni, pc- 

tnifder. 
Stasdard, (f.) llymman, banei; 

anvydd. awdurdod ficr with 

ba un y profir pethau o> an nat- 

tur; mefur, liieol. 
Stahdardbsa&er, (fub.) dygwr 

Uyraman 

St/iidikc, (f.) fafiad, fefydliad. 
St A If dish, (f.) com-du. 
Stanza, (f.) pennlll. 
Staple,' (f.) marchnadfa, march- 

nad. 
Staple, (adj.)fcfydlog,fcfydlcdig. 
Staple, (f.)* ccuol drws. 
Star, (f.) fcren. 
Starboard, (fub.y odur dehan i 

long- 
Starch, (f.) f^th. 
Starch, (adj ) Edr &tiff' ' 
Ttf stare, (v.n.) Uygadrythu, fyUu, 

tremio, edrych ar, craffu. 
Stare, (f) llygadrydiiad, ediych* 

iad craff. 
Stargazsr, (f.) Edt/ Jfronoaurl 
Stark, (adj ) anyftwyth^ garw; 

yftyfnig j cryf.-yn y lidd uduE 
St Alight, (f.) golauiSr.- 
Starrt, (adj.) fcrennogtf-.. 
7o START, ( v. n. ) tarfu, y%ogi, 

tafgu, neidlo i fynu.— — codi. 
Start; (f.j tarfiad, tafgiad, erjyd. 
Ttf startle, -(v*)brawy9hii,dych. 

rynu, arfwydo, tarfu; ' 
Startle, (f.) braw, fyndod,^cr- 

gyd. 

To starve, (v.n.) newynu, trengu 

gan ncwyn ; fythu- 
Starveling, (f.) tin mewn angen 

ymborth. 
State, (f.) yftad, anfawdd, i7f- 

Iwr.— llywodraeth. rhodres, 

gwychder. 
/<^ state, (v.a.) fcfydlu ; gofod i 

lawr, gofod ger bron, gofod mewn 

trefn. 
St; /tel in ess, (f.) rhodres, rhwyfg; 

mawrhydt, mawryddigrwydd. 
St /t ELY, (adj.) Edr. Mafffiic. 
St/tbsman, (fub.) un celiyddyiit 

neu yn ymdrin ag achofion nes 

gelfyddyattt llywodraeth. 

St/* 



St/tic,- ?(ad}.) yn picrthyn i 
St at 1 c AL, J gclfyddyd pwyfo. 
Statics, (f.) celfyddyd pwyfo. 
Station, (fub.) He,' fafle, fafiad, 

fcfyllfa. — cyflwr ; galwad. 
7> iTAiioN, (v a-) fefydlu, gofoid 

mcwD lie neu fwydd. 
Stationary, (aoj.) fefydlog, fc- 

fy'iledig. 
Stationer, (f.) gw^rthwr papur a 

Uyfrau. 
Statuary, (f.) cerfiwr del wan. 
Statue, (f.) delw, fafddelw. 
Stature, (f.) xnainjt neu uchder 

pcth. 
Statute, .^rab) deddf, ordinhad, 

yftattuB. 
T<> STAVE, (v. a.) dryllio. 
Staves, plur. Q^ftaf, (fub,) ^n; 

erwydd. 
yVsTAY, (v. n.) aros, trigo, fcfyll, 

(a£l.) rhwyftro, attal; cynnal, 

attegu. 

Stay, (f.) faiiid atteg, annel. 

Stays, (f.) gwail. 
Stead, (f.) Ue. 
j^ STB AD, yn lie. , 
Steadfast, (adj.) iafadwy, iicr, 

cadarn, diyfgog. 
Sr^AdPASTNESf, (fob.) cademid, 

diyfgogrwydd. 
Steadily, adv.) yn ddiyfgog. 
Steadiness, (fab.) diyfgogrwydd, 

diattw«dalwch, gwaftadrwydd. 
StiTady, (adj.) gwaftad, dianwa- 

dal, fefydlog. 
Steak, (f.) golwyth. 
7o steal, (v. a.) lladratta. 
StEA^LBR, (f.) lleidr. 
Stealth, (f.) lladrad. 
Stealthy, (adj.) Uadradaidd) dir- 

Stbam, (f.) anwydd, anwedd, a- 
gcr, tarth. 

T<7 STEAM, (v* n ) aoweddu. 

Steed, (f.) ceffyll. 

Steel, (f.) diir, balaen. 

?V steel, (v. a.) durio. • 

Steelyard, (f.) 'durlath at bwy* 
fo, iSr atteg yn ' agos at y pen He 
bo'r pcth fydctir yn bwyfo, aV pen 
arall yn Uawn rhygnau i fymmud 
pwyfau yn ol ac yinlaen ar byd- 
ddjfati ft chyfrifirpwyfaa p^ and 



S T _ 

wrth nifcr y rhygnau oddiwrth yr 

atteg i'r pwyfau fymmudol. 
'Steep, (adj.) fcrrii, lledpai. 
Steep, (f.) dibin. 
Tc steep, (v.a.) mwydo, rhoiyng-* 

wlych. 
St/e-plb, (f) clochdy. 
Steepness, (fub.) tyle, UedpeiN 

wydd. * » , 

To 3TEER,(v,a.) llywio, cyfarwyddo 

Hong.— «— myned. 
Steer, (f) buftach. ■ 
St/llar, (adj.) ferennog. 
Stem, (fub.) paladr, comn ^d.-** 

duryn Hong — hil, hiliogaeth. 
T9 stem^ (v.n.) attal, rhwyftro. 
Stench, (f.) drewdod, drewi. 
To STENCH, (v.n.) drewi. 
To STEP, (v.n.) rhoi camrau, rii0- 

dio, cerdded. ' 

Step^ (f.) cam; cerddediad.«— of^ 

ol ttroed, 
STEP-«f^i^^, (f.) llys-fam, inailB 

ynghyfraith, cH-drewyn. 
Steril, (adji ) hyfp, diffir^vyth, 

anffrwythlon. . 
■ SterJI'lity, (f.) hyfprwydd, an- 
' ffrwythlondcr. t 

Stj^rlino, (f.) arian b)ith LlSegr. 
Sterling, (adj.) pur, faefnig. 
'Stern, (adj.) ffyrnig, lljm, fur, 

cuchiog, gygus. s* ^ 

Stern, (fub.) pen ol U^ng, llyW « 

Hong. i 

Sti^rnmess, ( f ) cttchiawgrwydd, 

g^g, farrugrwydd. 
Sternut/tion, (f.) trewiad, en« 

trewiad. 
To stew, (v.) berwi yn araf heb 

end ychydig ddwfr. 
iSTEw, (f.) twymdy.— putteindy* 
;St/ward, (f.) yftiward, goruch^ 

wiliwr. : * 

.Stewardship, (fub.) gorttchwil- 

iaeth. ^ 

' Stick, (f } prcn. 
7» STICK, (v.) glynu, gtudo.— pct- 
\ rufo, ammau. 
Sti^ckiness, (f.) gludrwydd. 
^i^sTt^CKLBJ (v.n.) ymbleidio, bod 
I o blaid un« — ymdrechu, yinor-. 

ch«ilu« 
j Sti'ckler, (f*) un ymrous o ranm 

ci blaid« . 

STi'CKYg 



% 



ST 

Stiff, (a^i.) i^th, anyftwytli, ca- 

led, ankjrbljg.-^yftyfnigy gwcUu 

nyfig. 
t^sriFFEif, (v.) fythu; gwneu- 

diur yn f^. 
Stiffneckbd, ( adj. ) gwzr^idefi, 
.yft^fnig. 
St.! ffness, (fub.) fythdcr, t&yH- 

wythder.— ydyfnigrwydd. 
Yipst/flb, (v.a.) mogu; diiedda. 

■ celu, cuddio. 
Sti^oma, (f.) ndd haiarn £el ar lel- 

.dr.«— anair, gogan. 
Ttf sT^GMATiZEy (v^.) nodl a hai- 

arn«--^wiithaa, gogaao, enlQbio. 

Stil£, (f.) camfa. — yftil, funti., 

dull ymadiK)dd.»— <4Mawydd 

.dnol, bys deiol, crib deiol. 
Tff sTiLEy (v.a.) enwi^ galiv. ' 
Stil^to, (f) bidog, cleddyfaiu 
fo STILL, (v. a.) goftegu, uwelu, 

xiiilewjj Uoayddu, lliaiartt. . 
OTILL, (adj.) tawel, difUwylionydd. 
Still, (adv.) etto, er byn». kyd yn 

hyh, yn waftadol. 
7^^ STILL, (v-a.) Edu t9 iii/fUi. 
Still, (f.) lleftr at ddiftyllia 
S.TitLBORv, (adj.) erthylaidd, aw- 

rw^eni. 
StI^llmbss, (fub») tawelwch. Ho- 

nyddwch, diftawrwydd. 
Stilts, (fub.) baglau, tudfachau, 

ydudfachau. 
f^» STIMULATE, (v* a;*) fwQibyii^,- 

fynilu, pigo ; annog, cymmeU. 
Stimulation, (fub.) fwmbyliadi 

annogiad. 

5TiK0„(f.) colyp,.cottyn. 
To ST X lie, (v. a.) bratku a chcdyn, 

piga, 
Sts HOINE8S, (f.) caledrwyddyCtia- 

tachrwydd, cybydd-dod. 
Sti^NQLESs, (adj.) digolyn. 
Sti'ngo, (f.) hen ddiod gref* 
Sti'ngy, (adj) cybyddlyd, caled, 

.crintach. 
Stink, (f.) drewi, di^wdod, dryg- 

fawr. 
J#^TiNit, (v.u.) drewi, drygfawr- 
. io. , 

Sti'nking, (adj.) drewllyd. 
fft STINT, (r. a,) teifyoii, rhannU 

dan derfynau, rhannu yn bdJi* 



s T 

Sr^nTtlf.) Aann, cyfan; do§Btdd« 
St/p£h», {Q cyflog, til* 
Sti-pevma&y, (f.) cyflogddfB. 
To sti^pulatb, ( v. a. ) anunodi, 

cyfaminodi. 
STipuLATftoii,<r.) ainniedydigym- 

mod. 
TVsT&R, (v.) cynhyrfo, cy&^oi>cyff- 

ro, fymmud, Tyflyd, anQOg,cyA- 

mell, dirio. 
STiR,ff.) cynnwrf, cyiFro, cyffi^ad. 
St/&rU1>, {{.) gwarthol, gwrtkafl. 
To STITCH, (V.a.) pvrytiio, gwwo. 
Stitch, (f.) pwyth. — gwyaiwH 

vvayw mewn ochr. 
Stithy, (f.) Edn Agvil. 
To STIVE, (v.a.) cau yn dyfin; t»' 

gi, gwneathur yn fwra. . 
Stocr, it) cy^, boncyff, ciMjfJT, 

— hurtyn. — tylwyth, tcuk^Ml.— 

y cyffiatt ar ba rai y faif Uou^ ftM 
. bo'n cae) ti had^iMH^ «-- gw^- 

liain.— cyfoethjgolud/amld^r^^. 
7tf STOCK, (v.a.) yJtorio.., / 
Stocking, (f.) boiJMi% . ^- • '. 
Stocks, (f.) cyffion* 
Stockstill, (adj,):di«r^o-_ 
Stoicis, IC) phiicrfb^ydd <> ^^ 

Zeno/yr hon fe£{ a ga&iid tt ivsaw 

rwydd Zeno a arfami- ddj^u ^i 
y rgol^igioB . ym mhosik . duui 

SToiLB,(f.)g^«4fg «nrkyd€d«kij3«w- 
.w»%.^-'fidvi^l a wiig ofieifia^d 

pabaidd dros eu byigwyddau. 
Stole, (prctef'of /f^w.J . 
Stoli'ditv, (C) flfolincb. 
Stomach, (f.) cylla.— <Jiwanic>a^- 

ydd, chw^Rt bvryd* -^ i^swndsc^ 

lUd,dig<Jer. 
To stomach, (v. n.) digio, ffrem- 

mi, forfl. 
Stc^macher, ( Tub. ) dwy&ohACg, 

bron((>ll. - • 'i: 

Stone, (f.) carrcg, aaae]i,^llech. r' 
Stone, (a^).) meinki^ mainya. 
7a STONE, (V' a*) Uabyddiob 
ST^N^oRfB, (O'kiaretk... 
Srcfiiy, (adj.) creigibg, Q«rRgog. 
Stool» (1.) yftolt mmtgC* 
To ftTooif 9 (y/oO dymmyi^ymgj^ 

iiki»4 goilwiig» ymoJNwg* . 
2> rntt^ (v.) attddiiKVMal|.i;ih^- 



Si T 

x3nM,iiuis^ 2 Cor* xL to* 
Stop, (f.) rhwyftr^ attal.*— gor- 

Stobpilb, (f.( tQppyn, topp. 
Store, (f.) jibs, aialeddy tiy&r. 
?v s(DO«E, (t. a.) yftozio, tryiorl, 

rhoi i gadw. 
STOR^aotrss, (Q yftordy;, tryfiwr- 

SroirM, (f.) yftonn, tem^kcAL -^ 

tcrfyfg.— rhuthr, cyrch* 
© STOR.M, (v.) temniliofllu--— ter- 

fyfeu,— rhuthpo. 
STt^RMY, (adj^) tynunheftlog ; tcr- 

fyfglyd ; crculon, garvy. 
Story, [C) yftori, haa«s ; clivfedl, 

fi^g.-*4tofft; 

Tq stort, (v. a.) .ad?odd chwedlaii, 

rhoi hanes. 
Stove, (f.) twymdy.— lie i gynncu 

tSn. 
Stout, (adj.) cryf, glcw, gwr(^, 

caloBQOg^ eofk, dewr. 
St()UTNess, (f.) gwrhydri, gwrol- 

deb, grym, cadernid, glewder. 
^ STOW, (T.a.) cyfleq, llehau, gof- 

od( mowB tscht. 
Stowage, (f.) We i ofibd- petha» i 

0idw.-— anan a delir am gyfleu 
jpethau. 
^ 5TRADOC6, (t. b^) boDgamnn, 

cerdded i?i draed av led. 
Tj$ >TEi(GGftE, ( v; n. ) gwibioj 

crwydro. 
Straggler, [Q crwydryiu, gwrib- 

iad^ 
Straight, (adj) union, cyminwys. 

— cyfyng. 
STitAiCHT/(adv.) yn union gyjch. 
To strai'ghten, (v. a) uAfoni, 

gSimeuthur yn union; 
STRAi''GHtNEss,(f)unionder,cym*- 

ttwyfdar, 
Strai'ghtways, (adv.) Edr. 7*f»- 

To strain, (v. a.) hidlo- — eHyn, 
cytinu'n dyn,— cyrtimell, diria 

Strain, (f.) dull ymadroddiad* — 
can.— hil, hiliogaeth. — rhengCj 
graddi 

Str/inbr, (f.) hidl, hiddl. 

Strait, (a(^.) cyfyng, cul. . 

Sti^ AiT, (^f.) cyfyngfor>mar-gyfy»g. 



— cyfyngdcr, ingi calcdi, cyirfy 

Tp STRAITEN, (v. a.) cyfyngtt j 

' tynhaa. 

.Stxaitkess, (fub.) cyfyngderj 

• anhawfdra. , 

•S-irRAND, (f.) twya y mof, trtetfc,* 
.' y feifdon. 

71? STRAND, (v. a.) gyrru ardhwtb. 
Strange, (adj.) dieithr, an^yn^ 

oefin ; rhyfedd, liiyfeddol, od. 
"Strangely, (adv-) yn rhyfeddol. 
Strangeness, (f) dieithrwch. 
Stranger, (f.) eAroir, alltud, pe^ 

rerin, dieithp-ddyn. 
To S.TRANCLB, (v.a.) tagiu, llindagiv 
^ mygtt, fychmurnio- 
Strangury, (f.) y toftedd, ygo- 

bifo, yflagiad dwfr. 
Strap, (f.) carrai. 
, Str /p p iko, (adj . ) mawr* 
Str/tagem, (1.) yftrangc, ylbyw^ 

dich«ll. 
Stratum, (f.) gwanaf, haen. 
i St RAW, (f) gwellt; gwafarn. 
Strawberry, (f.) mcfufcn, iyfi«n> 
To stray, (v.n.) crwydro, gwibio/ 
' myned ar gyfeiliorn^ myned tr 

ddifperod.'-*'!'^. cyfeiliorni. 
^Stra-yj (f.) aniwil crwydredig. 
'Streak, (f.) rhengc, rhengj llinell. 
To streak, ( V, a. ) gwneutkur' 

rhengaa. 
Streaky, (adj.) rhcngog. 
Stream, (f.) ffrwd. 
^0 stream, (v. n.) ^y5io, deillio* 
IStr^am'er, (f) llymman, bancr. 
'Streamy, (adj.) ffiydiog. 
STREETi (f.) heel, yftryd^ yfbad. 
Streetwalker, (f.) puttain. 
SrRENGTH, (f.) nerth; grym, gallu, 

cryfder, cadernid. 
To STRENGTHEN, (v^ a*) cryfhau, 

cadarnhau, nerthu^ 
StR]^ngthless, (adj.) dinerth, di- 

rym, gwan. 
S T r E N uous, (adj . ) py byr, neitkol^ 

glew, dewr, bywiog. 
Stress, (f.) pwys, ncrdi^ ymddi- 

bynniad. 
^0 lay a stress upon^ pwyfo neu 

ymddibynnu ar. 
To stretch, ( V. ) yftyn,' tynnu,'- 
. lledu J ymyftyn*' 

Stretch^ 



\ 



S T 

StEETca, (f.) jrftyniad, yftpi* * 
t§ STKEW, (v. a.) gwjTfun, firna, 
uonu. 

Strickle, 7 C^-) 7 P''«^ J V^^' 
Sta/ckless, I tatir yd 7s j lieftr 

mcfar ig ef. 
Strict, (adj) Uym^cTflTin^maiiol. 
Str/'ctnisj, (f-) llymder, maoyl- 

rwjdd. 
STftfCTUEi»(fub.] g:wreichiotteii a 

neidia oddi^rrth haurn poeth pan 

tarawir a raorthwyl — F/^. gnidd, 

mefar, *' fi^ i^j^j have Jvsu 

ftriftures rf ratimMsihnP 
Stride, (f.) cam hir. 
^ sTaiDC» (v. R.) braS'gammu. 
Strife, (fab.) ymryfon, cynncn, 

VHigipprj's, dadl. 
Ttf strike, (v.a.)taro,pwjro,bwrw. 
Strike, (f.) mefar. 
Ste^kisc, (adj.) hynod ; rhjfcdd. 
Strihc, (f.) Uin7n,carn!i ; tant. 
iTi; STRING, (v. a.) gofod tannau. 
Stri'scent, (adj.) rhwym. 
y# STRIP, (v. a.) dio^, dadwifgo; 

nocthij'dinocthi ; yfpcilio. 
Stripe, (A) brithder. — clais.— 

gwialennod, fflangell. 
Str^plinc, (f.) £dr. Youth. 
Ifo STRIVE, tv. n.) ymegnio, ymor- 

jcbeftu, ymdrechu. 
Stroke, (f.) crgyd, d3rrnod^lliiicll 

a wnair a phin yrgnfennu. 
7o STROKE, (v* a.) gorllyfhu. 
To STROLL, (v. n.) Edr. to rove. 
Stroller, (f.) Edr. Vagabond. 
Strong, (adj.) cryf, cadarn, gallu- 

eg, ncrthol, dcwr, glcw, pybyr, 

grymmas, gwrdd, Sal. zxii. 12. 
To STROW, (va) E^r.toftreto. 
Structure, (f.) adail, adcilad; 

dCill, trefn. 
To STRUGGLE, (v. h.) ymdrcchu, 

ymegnio,ymorclieftu. — bod mewn 

cyfyngdcr. 
Struggle, (fub.) ymdrcch, ymor- 

cheft.— Edr Agonj. 
St R if MA, (f.) mannwynnau. 
Strx/mpet, (f.) putuin. 
Ti? strut, (v. n.) rodio yn falch. 

«"€hwyddo. 
Stvr, (f.) cyff, ploccyn, 
Tp sTUEf (v. a.) diwreiddio. 
fxfffstf I (C) fofl. 



•S T 

SWBSOCM.(adjJ jrfljrfnig^qn^ 

aahj^rn, gwrdm/JEg, po^tted, 

anymHi, milaia. 
STuBBORHKess, (f.) gwidmjrfig^ 

rwyddy ylhrfiugrw)rdd, nuldndn. 
Stod, (f ), bo^fo ; bwttfvm ibigl 

llawes crja. — mintai o fididi t 

chefig maga. 
Stud kit, (f.) aftodiwr, yfgdhaig. 
Studied, (adj.) aftudiol, dyfgcd^. 
ST<fDious,(adj.) aftttd, (fy£d, divr- 

yd, cfgud. 
Stu DT,(f.) aftndrwyddfyfi^^rwydd, 

aftudiaeth.— Uy&gell . 
To study, (V.) aftudio, yftjned, 

myfyrio ar. 
Stuff, (f.) defiijrdd.— dodrefn.— 

fr jr grferir j gnr ban mewm om- 

rya yftyrisitbau, etto y wuiefywyduf 

yn arvyidoccau dirw^g weu Mjfiyf' 

web. 
/'« STUFF, (v.a.) recha9fengi,llcn« 

wi, pcfgi. 
Stuffing, (fab ) yr hyn a (echir 

mewn peth. 
Stum, (f ) gwxn scwydd. 
To stumble, (v. n.) tramgwyddo^ 

tiippio, h<Mician*'>«-taio yn erfajfo* 

— Fig cyfeilionu. 
Stiimble, (f.) tramgwyddy tiipp- 

iad — cyfeiliomad. 
Stumbling-bloce, (fab.) tmn- 

g \vydd, maen tnuiigwydd,riiw]rib 
Stump, (fab.) cyf, bancyf , boOr 

bonyn. 
Stumpy» (adj.) bonog. 
To STUM, (v. a.) fynnoy fyMasiy 

hurtio, byddam. 
To STUNT, (t. a.) riiwyifao Vf%oL 
Stuprfaction, ( C ) fyfrdaniad, 

hurdad. 
Stupendous, (adj ) rhyfedd,iky- 

feddol, arathroi. 
Stupid, ( ady. ) iyoo, fynncdi^ 

hart. 
Stupi'dity, (f.) hurtrwyddy fya- 

dod, mydrondod. 
To stupify, (tji.) fymw, fyfida- 

na, hurtio. 
Stupor, (f.) fynndod, (ynoedig* 

aeth, irdang, hartrwydd, mydioi- 

dod.^ 
TisTUPRATE, (T.t.) trcifio^dwyE 

i iatlirttd. 



#«rth» gvivhydn, gwroldeb* — yC- 1 SuBjifKrcTivt, (adj.) cyiTylltedit* 
tytnigrwydd, gwrthnvfigrwydd. I SoBLiCpsAaY, (adj.) a wnaed wcdi 



&r<fiLi>r,^adj.) (^9 caledi B«rdi 
ol, cadftrSy dewiwych, anhydyn 

SrvRCEOir, (f.) math ar byigodyn. 

SruaKy (f.) dy&iewed. 

7# 6;TiiTTaR> (v. n.) Edr. Uftam- 
mer, 
, Stvtterbe, (f.) Edr. Simmertr. 

Sty, (f.) twlc in6ch» cutt moch.— 
llyfelyn. 

Stt^giam, (adj.) offemig, «ffcm* 

Style, (f) dd.— Edr. ^/i/r. 
^0 STYL^ (V, a.) Edr. Uftik. 
Sty'pt^q. (adj.) Edr.SiiM't. 

S U 

Suavity^ (C) melu£ler» pereidd<> 

rwydd. 
Subacid, (adj.) furaidd. 
Subaltern, (adj.) is, tan.— cylch* 

yjMidd. 
Svb/ltern, (f.) tanfwyddog, is- 

iWyddog. 
SirBALTBRNATE, (adj.) cylcbyn- 

aidd, a ddel ar gylch y naiU ar ol 

yDaU. 
Sobcut/vbovs^ (adj.) a ferbwBg 

cig a chrocn. 
SuBoiACoii, (f.) tanddiacon. 
Subd/an, (f.) rhaglawdcan. 
TasvBDivioEy (v. a.) adrannu. 
Sv^pivAioK, ( f. ) adran, adran- 

niad. 
?VsuBDvcT, (yjL,) cysuneryd ym- 

aith, tynna ymaith. 
9V8UBPVE, (v.a.)gorergyn, gorfod, 

gorchfygu, daroftwng. 
V^fUBjECT, (v.a*) daroilwDgidwyii 

dan, dwyn i ufiidd-dod. 
StfaiECT, (adj.) daroftyngedig. 
SuBXECT, (ittb.) deiliad.^— tefttin, 

dadl. 
Subjection, (f.) daroftyngiad, da- 

ro%ngedigaeth, ufndd-dod. 
9# SUBJOIN, (v*a<) dodi at,cyfiyU* 
. to wrth, gofod at. 
Svbitaneous, (adj.) difymmwth, 

difyfyd, yngwrth. 
Tif dUBjuo/TE, (v.a.) dvTyn dan yr 

iatt,hyweddtt/£wai7Qgi,daroftwi]^ 



cwymp d]m. 
SublatioNi (f.) cyameriad ym* 

aith. 
SuBLil^ME, ( adj. ) uchelt dyrchaf* 

cdlg; rhagoroL 
Sublimity, (f.) uchder, ucbaf« 

iaeth, uchel^cr, rhqgoriaeth. 
SvBL*dfNAEY, (a(^.) tan y Iknad^ 

daearol. 
T$ SUBMERGE, (Y.aO feddo, trodii^ 

hwTVf tan ddwfr ; bbddi. 
Submersion, (f) .trocUad, ibdd* 

iad, boddiad. 
Submission, (f.) yaooftyBgiad, da* 

roflyngiad, ufttdd-dod, ymddarof- 

tyngii^. 
SuBMi'ssivB, (adi.) dar^ftysgedigt 

goftyngedig, i(el. 
7# submit, (▼.) ymoftwng, ufodd* 

bau 3 gwrbatt.-nS^Aol ^ &nB on 

arall. 
SuBtfaDiHATE, (a4io) 19, if radd. 
SunoRDiNATioN, (f.) is-raddiad. 

trefniad ajgarywiol betban oeu 

ddynion mewn ymddibynniad y 

naUl ar y Hall. 
?*• suatfaiif (v. a.) dwyn gaa dvft 

i mewn, danfon un yn ddirgei a 

dy(g iddo wnautbor twyll. 
Subornation, (f.) dygiadiBACwn 

i roi gau dyftiolaetb, neu i wncu- 

tbur twyll a cbamwedd. 
Sufti^fiNA, (f.) fw^s i un yaiddan* 

gos dan ffin mewn ll^a* 
SubreptI'tious, (adj.) Bdr.Sar* 

7a sviscni'BB, (v. aO yTgrifennQ 
ci enw wrtb bctb« rhQi ei law wrtli 
bctb, cydfynio a pbeth,*— -addaw 
cynnordiwyo pcth i fyned yn 7 
blaen» talu wtui o arian tu ag at 
fynied yn y blacn i pbetb* 

SuBSCRfpTioN, (fob.) cydfyniad t 
phetb trwy yfgrifennu ei enw 
wrtho.-p^iiiargUad arian at ddwyn 
y n y blaen ry w achoB. 

SifBSEqjrEHTa (adj.) canlynol. 

Subservience, 7 (f.) gwaranaetb<» 

SvEsi^RvifiNCT,) garwcb. 

SuBSERYiEMT, (adj.) gwafanaeth* 
gar, deJfnyddiol, offei:|rnol« 

Oo ^ 



!# tiTBa^Di, (v.n.) foddii c^jTOi^a StrccifttnrB, (adj.) dilynol.' 

po i'r gwaelod. I Succtfs8LEsSy(adj.)aflwyddia]mai^ 

SuBsi^DiART, (adj.) cynnorthwyol. I anfibdiog. 
Subsidy, (f.) porth, cymmorth, Svcc^tsoR, (f.) dilT&wr, canlyn- 



cynnorthwv. 
7o suBSi'sT, (v. n.) parhaUy gorfe- 

fyll; byWy bucheddu. 
SuBsi^sTENCE, (^ub.) cynhaliaeth, 
' bywioliaeth. — bod, hanfod. 
Substance, (f.) hanfod, fylwedd, 
• dcfnydd— da, cyfocth, golud. 
Substantial, (adj.) fylwcddol.-- 

cydnerth, ffyrf ; cryf.— ^cyfoethog, 

goludog. 
SuBSTANTiALNEss, (f.) fadrwydd, 

grym, galluogrwydd. 
Substantive, (f.) enw cadarn. 
Si^BSTANTiVE, (adj.) fylwcddoL 
^0 substitute, (v. a.) gofod yn 

lie, dodi yn He un arall. 
Substitute, (f.) dirprwywr,rhag- 

law. 
^0 6VBstract, ) (v.a.) tynnu ym- 

«r subtract, J aith, lleihau.' 
Subs tr/ct ION, ) (f.) tynniad ym- 
Subtraction, J aith, lleihad. 
Si/bterfuge, (t) yftry w, hocced, 

dichcll. 
Su BT E R R AN BO us,(adj-) tandda^rol 
StfBTiL, (adj.) Bianol, main, teneu, 

eiddil .— «cy frwys, dichellga r . 
SuBTi-LNEss, .7 (f.) manylder. -7— 
StfBTiLiTY, J cyfrwyfdcr- 
Si/btle, (adj.) Edr. SuBtii. 
^^<?subve'r8E, (v.a.) dymchwclyd; 

gwyrdroi ; dinyllrio, anrheithio. 
Subversion, (fub.) dymchweliad, 

dinyftriad. 
SuBVb^RsivE, (adj,) dinyftriol. 
7>8u)8ve'rt, (v.a.) Edr, t9/$tiverje. 
Suburb, (f<) rhaccaer> rhagddinas. 
SuccBDAN'BOus, (adj.) addeloyn 

He peth arall* 
SuccEDANEUM, (f.j pctU a fo yn 

cyflawni lie rhyw beth atall, 
y*!? SUCCEED, (v.n.) 'dynefii,canlyn. 

— llwyddo, ffynnu. - * 
Success, (f.) llwyddiant, ffynni- 

ant, tycciant. 
Successful, (adj.) llwyddiannus^ 

tycciannus. 
SuccEssFULNEsa, (f.) Hwyddiant. 
SuccEssLON, ([') dilyniad/ canlyn- 

ladt '' - • t ■ 



wr, a ddelo ar ol un arall. 
Succinct, (adj.) wediei amwre- 

gyfu* — byrr, cryno. 
To succour, (v. a.) cynnoithwy, 
cymmorth, nerthu, helpu.. 
Succour, ( f. ) rhyfgwydd, cym- 
morth, help. 

SuccouRLEss^ (adj.) diryfgwydd. 
Succulent, (adj.) ir, iraidd. 
To succumb, (v.n.) cwympo dan; 

ymollwng, ymroi. 
Such, (adj.) y fath, y cyfryw. 
To sucii, (v.a.) fugno, dyfha. 
Suck, (f.) Aign, ingnad. 
Sucker, (f. ) fugnydydd.*-^iflip, 

impyn. 
70svcKLB,(v.a.) rhoi Aign; maethu. 
Suckling, (fub.) fugnwr, plentyii 

fugno. 
Suction, (f.) fugnad. 
Sudatory, (f.) ch wyfdy^ twym- 

dy. 
Sudden, (adj.) difymmwth, dif]f» 

fyd, diiybudd. 
SiJDDENLY, ( adv. ) yn ddifyni' 

mwth, fwtta, fwrth. 
Suddenness, ( f. ) difyfydrN¥ydd, 

digwyddiad difymmwth. 
SuDORi'pic, fadj.) a bair cliwyil^. 
Suds, (f.) trwyth. 
To SUE, (v. a.) cwyno, — — erfyn, 

ymhwedd. 
Suet, (f.) gwcr. 
To SUFFER, (v.a.) goddef, dioddefs 

cannlattau. 
Supferablb, (adj.) dioddefadwy, 

goddcfadwy. 
Sufferance, (fub.) dioddefiad; 

canniattadi amynedd. 
Suffering, (f.) dioddefaint. 
Tp'fiUFFi'cE, (v.n.) bod yn ddigon- 

ol, digoni, digonoli, diwallu ; 

- boddloni. 

SuFFi'ciENCY, (f.) digonolrwydd, 

digonoldeb, dognedd. 
SuFfi'ciENT, (adj;) digonol, a& 

digon. . . • 

To SUFFOCATE, (v.a.) mogu, mygtt, 

tagu. .-■ t 

,SuFFociiTio», (f.) mogiad. f 

Suffra* 



ti U 

fetfrniiQAV, (f.) efgob ytt llyvfbeU 

ractha dan archefgob. 
SuFPRAGfe, (f.) Edr^ Fate. 
SvFFtniCATitN, (f.) mygiad tan 

■ hcth. 

To iVWwxisB, (v. a.) tecncllu gwlyb- 

wr dros bcth. 
Si/cARy (f.) fugr. 
7*1? SUGAR, (v. a^) fugro. 
To SUGGEST, (v; a.) dwyn ar gof, 

dywcdyd yn ddirgel. 
Suggestion, (fub.) dygiadargof, 

crybwylliad. 
Suicide, (f.) hunanleiddiad. 
Suit, (f.) cwyn, dadl, cynghflvvs, 

hawl.— arch, crfyniad.— par. 
7'i7.suiT, (v.) addafu, cyfaddafti,— • 

trwfiadu. — cyttuno. 
Suitable, (adj.) addas, cyfaddas, 

.cymmwys. . . 

Suitableness, (f.) addafnvydd, 
•cy&4dafrwydd, . cymmwyfdcr. 
Suitor, (f.) erfynivir; : canyr. 
Sullen, (ajdj.) gcrwin, afrywiog, 

farnig, anhynaws,.- digUcta. 
SuLLENNEss, (f.) Edr. Morofifufs: 
To SULLY, (v. ai) 'EAx.tofoiL 
Sulphur, (fub.) brwmftan, myg- 
-faoui : 
SULPHUREOUS, (adj.) yn cynnvrys 

brwmftan. ..-•.,: 

Sulta:n, (f() ymmerodr Twrci. 
Sultana, 7 (fub-).. ymmerodres 
SuLTANESs, 3 ' TwrcL . . 
Sj^iTfiiNBss, (f.) .mwrndra. 
Sultry, (adj.) mwrn.. 
Sw, (f.) iVm, y cyf^n,' y cwbl. - 
ToJkVUy (v.a.) cyfrif,rhifoj fymmio. 
Svmless, (adj4 aneirif. 
Summary, (adj.) byrr, cryno. 
SuMBiBR, (f.J haf. 
Summer-house, (f.) haf-dy. . 
StrMMJT, (fub.) uchedd, uchdcr; 
• bsigyn, pen, topp, coppa. 
7*^ si^MMON,. (v.a.) gwyfio, ^yfyn, 

dyfynnu. 
SvMMONs, (f.) gwys,dyfyn,dyfyn- 

niad. 
Sxjmptes.9 (f.) pynfarch* 
Sumption, (f) cymmeriad. 
Sumptuary, (adj.) a bcrthyn i 

draul neu goft. . . 
SarMPfuous, (adj.) treulgar, treul- 

fawr,.;cofti;^, coftfilwi) .moethusr 
•^acfddd. 



S? U 

,S^li>TUoij&NBss, {Q trtttli Hboft*- 
SuKj .(fO^^ul* •?.. 

Sunbe'am, (f.) pelydryr haul, r 
SUNDAY) t^*) dydd ful. , ^ 
To SUNDER, (v.a.) gwahahu, than- 
.nu. ' -^ 

Sundry, (adj.) amry w^ amrafocl. . 

SvnnyV (adj.) hetolog. 

Su^nset;, (fub.) machluduid h^itly 

prydnhwawn^ 
lo SUP, (v.) yfed, fippian, llymmcij- 
'tian.'— -fWppcru. ••. » '. . 

Sup, (f.) Hymmaid. 
To supERABouND, (v. n.) bod yn 

ormodd, bod dros b^n digpn* . ; 
Superabundance, (f.) gostiio4- 

cdd, gormodd. • 
Superabundant, (adj.) gormod- 

ol, niwy na digon. ' 
To superadd^ (v. n.) dodi at beth 

yn ychwaneg, rhoi dros bem 
Ti? supERANUATE, (v.) mcthu gajn 

oedran,' gwneuthur ^yn anadda^ 

trwy oedran. 
Svp^RB,(adj.) ardderchog) rhagor^' 

ol, uchel. 
SuPERCi^Lious, (adj;) farcug,.ctt^ 

chiog, balch, rhyfygus. 
SuPERCi^LiousNESs, (fub.) ^ Edr. 

UdMghtirtefs, . . ' 

SuPERi^MiNBNT, (adj ) yn rhagofi 

yinhcU. 

To SUP ERE ROC ATE, (v.n.) gWUCU- 

thur.rii\yy nag fydd yft ddylcdur. 
Supererogation, (f.) gwneuthur- 

iad: mjvy na'i ddykdfwydd^ 
SuPERBXCELLEMT, (adj.) goruch* 

ragprol; * 
SupERFicE, 1 (f.) wyncb, arwyn* 
StjFERFiCEs, J ebedd, aruchedd: 
SuPERFi'ciAL, (adj.) arwynebol> 

bas. ■ -' . 

SupErfi'Cialness, (f.) baider. 
Superfi'ne, (adj.) rhagorol d6g-. • 
Superfluity, (f.) gormodd, gor- 

modedd, rhyfedd. 
Superfluous, ( adj. ) gormodd, 

gormodol, rhy, rhwy, dros-ben^ 

digon. 
Superfluousness, (f.) Edr. Su-^ 

' perfluity. 

To SUPEJtIMTBND, (V.-g.) Z^Yl^i 

goruchwilio, • , . .• 



s u 

So>t«iiiTtfiipivcB, 1 <r.> ^ptmdti^ 
SoreniMi^NDsiicY,) wilud,go- 

ruchwilia^. 
SurKftiMT^ffOBfiT, (f-) totochwil- 

Iwr, golygwr. 
SvPERitfiiiTYy (Asib.) rhagoriaethy 

rliagorganp. 
Sup^tioft» (aclj.) uch. uwch, gor> 

uwch, trech; gweU. 
Sup^RL4TiVB»(adj.) uchafyUehel- 

tf. 
Svp^RL4TivELY, (tdv.) yft y ridd 

uchaf. 
Svp^RMAL, (tdj.) goruchel, ncfol 
SuPBRHATVRAL, («dj.) gorochna- 

turiol. 

SUPERNUMBRARY, (tdj.) dfOS bcn 

TifSUPERscR^BB, (v. a.) yrgrifbn- 

na ar, )rfgrifenau uch ben. 
S UP B R s c R Option, (f^ ) argraf ; gor- 

uchy%Hfen. 
?>ivPBftci(iPE, (v.a.) arbed» rhwyf. 

tro ; gofod heiblo, diddyniniii. 
SuPBRSTi'Tioify (f.) coelgrefyddy 

gaugrefyddy ofergoel. 
SupEBsTfTiova, (adj.) coelgui'^ 

fyddol, gwag-grcfyddioly gwaa- 

goelus. 
SuPERSTRucTURB, (f.) adttiUdi tr 

beth, gotachadeilad. 
Supervacaneous, ( adj. ) afraid, 

afreidiol, dibs, anlbddiol. 
9V svPBRv^NEt (v.n.) dyfbd at, y- 

6hwaneeu« 
SuPERVKHiBirT, (adj.) adehwaneg- 

ol- 
SupERV]^iiT]0N4(fab.) adckwaneg- 

•iad. 
7(1 supBRvi'sB, (V. a.) golyg«, ed«- 

rych dros, goruchwilio» 
Supervisor, (f.) golygwr. 
Sup/nb, (adj.) a'i wyneb i fyiiir, 

ar ei gefn. -—fegury efgeulus, di- 

ogt fWrth. 
SupjNBNEsSy (f.) diogi, fyrthiii. 
SifppER, (f.) fwppcr. 
7k SUPPLANT, (v.a.) divvadiitt) di- 

fodlu, bacheilu, dymchwelyd. 
Suppl/nter, (fab.) di^lwr, ft- 

wadnwr. 
$TifPLZ^ ^d}.) Edr. PHaMt. 
fo SUPPLE, (v.) m^ddi^baa, ytt^ 



s u 

S«f«BBiiBfiT» ( fob. ) cyfaiiiiBaEi; 

chwanegiad at bedi i gylanrni ci 

ddiffygiadaa. 
Supplemental, 1 (•df.) td* 
Supplementary,) chwanegcd. 
5tfpPLBVBss,(f) yfiwytkdAtjimiM' 

alwch. 
SuppLETOR y, (adj*) a gyiaWBo ei* 

fiau. 
Supplicant, (adj.) ymbilgar, ym- 

hweddus. 
SifpPLiCAiir, (f*) ymbiliwr. 
T0 SUPPLICATE, (v.n.) ysibtl, er- 

fyn yn oftyngedig, ymbwedd. 
Supplic/tion, (f.) ymbiliad, cr* 

fynaiad, adolw3ra, mfudd-ardi, 
?# supply', (v. a.) Iknwi, cyf- 

lawni. — gweioi, rheiV kya fe 

diflfyg. 
Supply', (fub.) porth, cyxuBflrdi, 

cynnorthwy. 
Support, (f) atteg, aaadiHsys- 

haHaeth; cynunorth. 
n SUPPORT, (▼• a.) cyiuial^ wtmpf 

cynnonhwyo; dioddef. 
SupptfRTAB^LB,(ad}*) ^oddcftdpr. 
Suppc^RTER, (£) cvnhaUwr. '^ 
Svpp(>SAL, {Q tfh. 
To supp<fsB, j(v. a.) tybio, UtlKj/h- 

10, bamu, meddylio, MuddylkM; 

gofod i lawr heb brawiC 
SvpposfTioii) ( L y tyfo, iUtq^ 

tebygoliaeth. 
SupposiTi'Ttovak, (adj.) ffigiiL ^ 
SuppdsiTORT, (C) tbfittKif^ fitb^ 

fang, rhefi;wtk. 
To SUPPRESS, (▼. a.) cyihrfearf) 

gdftegu ; celv, rhwyftro^ IUmMm. 
Suppression, (f.) rhwyftnid*-- «• 

goftegiad, caliiid. 
7(0 SUPPURATE, (V; n) itrvtrnt^ffi^ 

ri, magu cravm. 

SuPRALAPSARIAN, (£) QB yn dtf t 

Dduw arfaethu ethoMigaedi a 

gwrtkodedigaeth dynolryw €p 

cwymp Adda* - 
Supremacy, (f.) ttchafiaetb, ff»> 

uchafiaeth. 
Supreme, (adj.) gorathd, ndu^ 

pennaf. 
To svrcEasb, ( T. n.) dMtdUh^ 

gorphen, darfod. 
To auRCHARGB, {v.) Uwytko p 



gcngl, ccwgl. , , 

SuKcoAT, (f.) gCNrbaisy pais fkv^r. 
SiitiVii (adj.) byddar. 
SuREy (adj.) diogclj (icr^ cadarn, 

dijfgog, dil>5. ' 
StraETisHir, ^iub.) meckniatth, 

medinL 
SiTrbty, (fub.) iBach^ meichiau, 

machnydd. 
Sv&FACE» (C) wyneb, arwyneb, 

aruchedd^ 
SURFEIT, (f) alar, torrdyan. . 
Ti^ avitFBiT» (V.) alaru» tprrdyiUMt, 

gwneuthiur ei hun yn glaf wrth 

fwytta, 
&VRCB, (f.) toon. 
Surgeon, (f) llaw-feddyg. 
Surgery, (f) Uawfeddygmiaeth. 
SifRQY^ (adj.) toiinog. 
Surliness, (f.) Edr. Mmfmifi. 
Si/rly, (adj ) Edr. ilf«r^. 
% suRii/si,(r. a.) Edr. tp^fi^S. 
SuRMl'^SE, (f.) tfb. 
?> suRM(fu«t, (v. a*) gorfod» gor- 
^ chfygu ; rhagoari. 
$irmMAMB, (f.) cyfenw. 
% SURPASS, (V a.) rbagori, 
SQRr^88ttfc,(adj.) rha^Ql»mcwa 

gradd uchel, uchlaw. 
SiTrplicb, (H ^erengrys. 
SifRPLvs, 1 (ac^.) Edr.Ocvr- 

StfRpLUfACB,) ^. 

SviRPR/sALyl if. ) daiiad difyia- 
SvRPRiliE, y snwthy dy&dtad 

difyamwth ar on ^ cythradd, 

c^thrwfl. 
7«.iijRPRi'^sB> (▼•a.) dal heb wy- 

Jsod, cymmeryd ytt ddUymmwdi, 

fynno, peri fyndod. 
SuRPRi'stiic, (adj.) ikyfeddol, 

aruthrol. 
SvRPR {%\ NoihT,(adj.)yn rhyfeddol. 
7> aVRRjftiDiR, ( y. a.) gwrh^, 

ymroddiy rhoi i fynu. 
SvRRifNDBR, l(ftib.) gwarogaeth, 
SvRRBNORY, \ gwnogacth. 
SuRREPTi^Tious, (adj.) a wndir 

yn lladradatdd. 
Surrogate, (fub.) rhaglawp dir- 

prwywr. 
7« aiTRRc^ifD, (v. a.) amgylchu, 

amgylchynu. 
SnTo^r, (f«J piisaelKhiigiv«i%o^ 

ar Qcliaf dillad. 



TV svRVi^NE,'(v. n.) Edr. t^^l^* 

T<? jurve'y; (t. a.) goly^u, goruclj- 

wilio, ^drycji drps.-7-/nefQ;-o.tii:,,- 

urv/y, (f.) golwg. — mefur. 

SuRVE voR,(f.) gol^gwr.. -^efurjw^ 

"^0 surv/ve, (v. n.) gor^icheddl^ 

hyw ar ol» byw yn liwy. ^ 

SuRvr^vovRSHiP, (f*) goiittckedd^ 

iaeth. 
SuscitPTiBtfi, (adj.) teioiladwy, 

cymntwys o ^hniad, neu » ddcT'^. 

byn argraff. 
Susci'piency, (fob.) derbynko^;; 

caniattad. 
Susci^piBHTy j(f.) derbyniwr ; caiv- 

niattavrr. 
TV stJSPBCT, (a. a.).tybio^tyby*gn.:j 

drwgdybio, gw^-dyluo^ 
7i SUSPEND, (v.) cregi, crep a», 

rhpi yngbivGig wfltb. -^ oedi, g^*:" 

hirioi , *■ 

S us PE^N SB, (f.) anhemaethy pe* 

trufder, annilyfrwydd.-'-ocdiaicL 
:Su3P£Nsi^w»(l'.) orogied yfsddi- 

bynniaa.---p oed, ccdiad^ attallad* 
' difwyddad dros amfcr. 
Sijtspi'eio^i^ (f.) drwgdyb» llettyii» 

eiddigedd. 
SuspiciouS|(adj.) drwgdybos. 
Svspi'ciovsaass, (f.) drwgdyb, 
T$ stfsTAiif, (v. a.) cynn«l i fynii^. 

attegu ; goddef, ymoddcf ; am^ 

ddi^n, cynnorthwyo. 
SusTBNAiiCBy (iub.) cynkaliateb^ 

ymborth, lluniaeth. 
SvTLBR, (f.) gwneuthuf ymbortk 

mewn gwarfyll. 
SifruREy (f.) gwniad archoU. 

S W 
Swab, (C) Edr. Mop. 

TttswADDhM, (v.a.> rhwymo*— ^Rf , 
pvvyo, euro. 

Swaddle, 1 (f.) rhwjrm^ 

Sw A D D LI KG Sax^t 5 y**- 

To SWAG, (v. n.) foddi wrth ei 

bwys. 
7*0 SWAGGER, (v. n.) ymogoneddn, 

ym/Froftio, ym&lchio, rhcxirefu. 
SwAOGERER, (f.) rhodrcfwr. 
Swain, (Q bachgcn, dyn gwlcdig,^ 

$WAL|,OW| 



-^ 

ftiTAif, ^f! aUfch. 
T^ ^WA^, 'T. a.; Edr. t^ txcboTigi. 
tmKtL^y ^i^'; cona^ toanen. 
SwAa\r, T.; hai<i, gyrr, mxncai. 
^♦*WA»i€, (r. n-i hd<ifo. 
SwAftTHT, (a<i;-i "yw^U, g^vincn, 

fwivienddy. 
dwi^ir!f f!ftss» (f.) Id5r. fsexmiufs. 
T# 9WA.fRy ( v^. n,) clhidarddaeh, 

fiwATfi,(r) yfto<i,rhcftr.— yfcodcB. 

7# ihtathe, fv- a,) rf¥orvmr>. 

y# SWAY, {7, a.) rhioli, llywod- 

Swat, (f.yar^wyddiaeth^rheebcth, 

fhwyfg, awdsrdod. 
9# twftALB, (v.) Cbddi, difa, yfo. 
9V swBAte, (v. n,) t/ngu, rheichio. 
&Wft/ftBft^ (f.) tyngwr. 
Sweat, (f ) chwyt. 
Ti9 •wf AT, (v.n.) cKwyia. 
Sweaty, (adj,) chwyflyd. 
?<> $ws£F, (v, a) yfgubo. 
Swttr, (fab.) yfgubad.— ^dinyftr^ 

diftryw. 

SwnerER, (C) yfgubwr. 
Sw/KriNci, (C.) yfgabion. 
SwBBT, (adj ) melui; pdr, peraidd. 
T#'fw^ETEii, (v. a.) melulu. 
Sweetheart, (f.) cariad. 
Sweetmeat, (Aib.) ammheathun- 

fwvd, anwyn. 
Sweetness, (f. ) melufder, me- 

lufrwydd, pcreiddrwydd. 
7*10 swell, (v. n.) chwyddo, ym- 

chwyddo. 
Swell, (f.) chwydd, ymchwydd. 
Swelling, (f.) chwydd, chwydd- 

iad. 
^'6 swiTlter, (v..) crafu wrth tan. 
lo SWERVE, (v.nr.) cfwydro, cyfeil- 

iorni, g^yro. 
Swift, (adj*) clau, buan, efgud, 

chwimwth, cvflym. 
gwi^FTNBss, ((;) buandcr, cyflym- 

dcr. 
T^fiWio, (v.n.) traflyngcn. 
7irswiLL, (v.a.) yfed yn wttrefgar. 

f«»^lchi| dyftrculig. 



S Y 



SwniE, 'T.j mocicfs, 
Swi'xEaEaOr{fI) meidiiad, XBOcfc' 

ad. 
Tj JWI5C, (t. a.} fi^o- pfldi a fo 

ynghrog, cwkwfim. -— ckwildroi* 
Swing,!:'. maCyngbrag wxtk bedi 

fid. y gcilir ^o an \HTt&i, yvol 

ac ynilaen. 
Til fwiTfGE, (v.a.) Edr. £9 ^i^ 
Sw^giCESG, (adj.) iiia:wT- 
S^fsuH, (adj.^r mociudd^ 



7# 



(^ 



) 



pOCEli 



SwiBK, (f.) llafur, _ 
Switch, (L) gwialcn yftwrth. 
T9 SWITCH, fv.a-)gwiaIciiiiodio.— 

Edr t9 Jirk, 
Sw/rit, (!'.) croelL 
T9 swoon, (vji.y liewygo, Qdacir- 

io, g^ocfypz. 
Swoov, (f-> llewyg-, lle(mair, 1ms. 
7# SWOP, (v'^.) newidio^ cyfbewid. 
Sword, (f.) cicdiiyf 
SwtfRDMAR, (f.y cleddyfwr. 

S Y 
St'cophawt, (f.) gwcnliieithiwr^ 

truchiwr, huftingwr. 
SrcoFHi^iiTic, (adj.) g;wailueidi- 

US, 

Sy^llable, (D fiUaf. 

Sy^llabus, (f.) Edr. MftraH. 

Sy^llocism, (ftib.) -cynnvUddadl, 
rhefwm neu ddadl o deir*dian, 
fef daa fraich a chlo, megb y tjf" 

. ^y^ ^ ganljMi Ik fir§fir/0d Dmw^ 
deiliong 9^n hadioliad : Mm ein Cri- 
aiwdrjn deikong ^nbadJoluuti Dum 

. 'j^ eift Creawdr ; jn ganiyn$l mn 

'7i sy'llocisse, (v. n.^ rhefyminti' 
; yn y cyfryw fodd. 
St'lvan, (adj.) cfoed^. 
Sy^mbiol, (f.) arwydd, nod; dnil; 

cyfgod. 
Symbolical, (adj.). Edr. Typical, 
SymmiTtrical, (adj.) Edr, frof^r- 

thnate* 
Sy'mmbtry, (f.) cymmedrolder, 

cyttundeb. 
Sympathj^tic, 1 (adj.)cydodd- 
SympathiTtical^J . efol, cydym^ 

deimladol. 
To sYMPf THi'xB, .(v.a.)* cydoddc^ 
* cydymdeimlo* ... ,. . 



^ S Y 

Sr'MPATHY, ^f.) tiydyn^dcimlad, 

cydoddef. 
Symphohious, (adj.) £dr. Harm- 

nious.. 
Sy'mphony, (f.) cydltis, cydgerdd, 

cynghanedd. 
Sy'mptoMjXC) arwydd, argocl. 
Symptomatic, I (adj.)arwydd- 

SYMPTOMifTICAL, J OCCawl. 

Sy'nagogue, (fub) cynnullcidfa, 

ymgynnull* . 
SV^NAxits, (f.) cynnullcidfa, — -fa- 

crament fwppcr yr Arglwydd. 
SY^NCHRONiaMjifOdigwyddiad pm- 

ryw bethau hynod ar yr unamfer. 
•Sy'ncope, (f.) In grammar t canol- 

drYfch,'-'^^Jv fhyfic, marwlewyg, 

Uefmair. 
Sy'nod, (f.) cymmanfa offciriaid, 

cyngor, fcneddr. 
Synonima, (rub>) geirau o*r un 
. arwyddoccad, cydenwau*. 



s Y 

Si^NONiiious, (adj.) cydenwol, *d¥< 
un arwyddoccad, cydaxwyddoC- 
caol. ■ .1 

Synopsis, (f.) golwg gylFredinol j 

yr hoU'i^nnau wedi eu dwyn daft 

, un olwg. . ,' 

Sy'ntax, (f.) cyftraw.cn, cyttrefn j 
cafgl. 

Sy'nthesis, (f,}'cyfofod, cydgyf- 
fylltiad. 

Synth^-^ic, (adj.) cyflylltiol. 

Sy'phon, (f ) Edr. Sipbcn. 

Sy^'ringb, (f.) chwiftrell* , . 

To sy'rince,.(v; a.) chwiftrellu. 

Sy'stem, (f,) crynodeb, cafgliad, 
cyiTylltiad amryw bethau yn cyd-' 
weithio,. dull, anfodd ; trefn. 

Systematic, ) (^^JO £dr. Mi^ 

S YST E M a'ti c A L, J tbeduaL 

SY'sTOLH,(f.) byrrhad fillaf hir.— ^ 
cyd-dynniad y galon. 



"fT 



T A 

I^Abef ACTION, (f.) darfodedig- 
aeth, difaedd. 
Tabbri^aclb', ((*;) pabell, llueft. 
Tabid, (adj.) nychlyd, darfodedig. 
Tablature, (fub.) paeiitiad ar 

wdydd. 
T^ble, (rub.)#)ord^ bwrdd, tabl ; 

llcch.— — clcdr Haw.— Edi:. Index, 
Iq table, (v. n.) bordio, byrddio. 
1l Khvt-hgtr^ (f.) diod' wan. i yfed 

gyd a bwyd. 
Tabor, (f.) tabwrdd. 
T/crr, {adj. 5 diftaw, difwn. 
Tacituilnity, (f.) diftawrwydd, 

tawedogrwydd. 
Tack, (f.) hoelen. ^— ^ troad liong 

ar y mor. 
^i9 TACK, (v. a.) hoelio ; pwytho ; 

cyiTylltu.— troi Hong. . ' 
TACKLEy (C).taccl, offer, trecc. 
Ta'ctics, (f.) byddinad. 
JTiCcTioK, (f.) cyffyrddiad, teimlad. 
Ta^'dpole, (f,; grifft.. 
Tajffetty, (f.) fidan tenau« 
Tag, (i*.)vdemyn bychan o fettel a 

roddir ar ben yfnoden ncu linyn. 
Tail, (f.) cynffon, clorcn, rhon- 

neii*'- .«••■'■•'. 
TAi'ipR, (C) yfginawr, gwniedydd* 



T A . 

7<7 taint, (v. a.) llygru, diwyno,. 

halogi, yflaenio. 
Taint, (iub.) malin, brychcuyn j* 

Uwgr, halogiad. 
T A i'n tl e5 s, (adj . ) dil wgr, dihalog-r 

edig. 
7]? TAKE, (v.a.) cymmeryd, derbyn; 

deall. 
T A K e R, (f. ) cy mmerwr, derbyniwr. 
Tale, (f.) chwedl, yftori. 
Talebearer, (f.)' htftingwr^ ad-' 

roddwr chwedlau. . , 
Talent, (f ) talent, rhodd, dawn* 
Talismanic, (adj.) Edr. Magical. 
Ta TALK, (v.) fiarady ymddiddan, 

chwedleua, dadleu. 
Talk, (f) fiarad, ymddiddan. 
T/lkativb, (adj.) fiaradus, dy- 
* wedgar, baldorddus, chwcdleugar. 
TALKATiVENBss,(f,) Edr.L^ftf^W/y. 
Tall, (a^) tal, uchel, hir. 
Tallage, (f.) toll, treth. 
Tallow, (f.) gwer. . ' 

Tallowch ANDLER, (f.) canhwyll- 

wr, gwneuthurwr icanhvyyllau. ' 
TXlly, (fiib.) yfgor, rhygnbren jl ' 

gadw cyfrif, . 
7o t/lly, (v.) addafu, cyfaddafu^ 
attebi'rnaUlyllall. TaV 



T A 

"ififLiriiAW, (f) un a wertho bctli* 

an ar hdr wythsofbl. 
Talm0d, (f ) llyfr traddodiadiw V 

;IuddewoA. 

T/LLiiess, (f.) ocbder, hiidcr. 
Talon, (f.) cwin, crafangc 
TWmailuib, (f.) irbyw aeion </r 

Indut* 
Tai«, (adj.) d*f, gw4r, ttoaTdd, 

hyweddy tiiion* 
r^y TAMB, (v. a.) 4oi, t^v«riui«> 

hyweddtt. 
Ta MENEss, fr) gwaredd, gwaradd- 

owgrwydd, tlonyddwch- 
TidciRy (f.) dofwr, torrwr. 
Tamer rfb^rfrs^ torrwr ceffylavL 
T* T/MPfia» (v.a.) ynijrmi. 
^ TAir, (va.) barcio. 
Tang, (f.) bWb cryf. 
TjCnoible, (adj.) teimladwy. 
7# TANGLE, (v.a.) Edr fntttrngk. 
Tank, (f.) llynn, mcrljmn. — ccr- 

wyn. 
TANKARDy (f ) tangccd. 
Ta'^nner, (f.) barcer. 
70 tantalize, (v. a.) aflonyddu, 

blioo a gobeichion na*$ gellir eu 

cyrhaeddyd. 
TANrAMOVNT,(adj.) Edr Eqmva- 

lent, 
f$ TAP, (t. a.) cyffwrdd yn dirion. 

— gollwng. 
Tap, (f.) tap, dwfd—— -crgj^d tir- 

ion. 
Tape, (f.) yfaoden. 
Taper, (f ) canwyll gwyr. 
T/PSR, (adj.) Edr. CmtmL 
Tapestry, (f.) tapin, upina, teif* 

ban. 
TifpaTBR, (f.) tnilliad. 
Tar, (f.) p^g fwlyb, tarr. — fSy. 

morwr. 
Ttf TAR, (v.a.) j^go* 
Tardiness, (iub.) hwyrder, mttf- 
•grelli, diweddarwch. 
T/RPY,(adj,) mufgrell, hwyrfryd- 

ig, diwcddar, hwyr. — drygion- 

us. 
Tare, (f) cfer,' Uer. -— Jwficdig- 

•eth mewn pwy(aa.' 
TifROET, (f.) Edr. ButUtr. 
Taroum, (f.) deongliad pum llyfr 

Mofes yn y Cbmldee. 
t9 r ARmaHi, (v.) Idr H SMf. 



T E 

TARa/f , (f.) inorttr.--«liodfiu •^ 
pen t^. 

?»T/RRr, {vn.) aroa, fisfyUi, Crig(k» 
Tart, (adj.) cgr chwib], {^^ 
Tart, (f.) pa&i ffrwytkau. 
Tartanb, ({*.) math ar iotig. 

Tartiibss, ((T) £dr. ihmfw^ 
Tas*, (f.) dogn, tafg, vfgt. 
T# TASK, (v.a.) tafgQy dBgao. 
Tastb, (fob.) bills, chwacfh, «rcb* 

wacth. 
r# TASTB, (va.) prui, wdiwittliBt 

Uafa. 
T/sTELBSS, (adU dtflas. 
T/ttbr, (f.) Edr iS^if . 
Tip t/ttbr, (v.a.) rhwygo. 
Tattbrdbm/uoh^ (f.) dya hni- 

tiog. " 
70 t/ttlb, (v.n.) Edr.f9ffi0U. 
Ta'ttlbr, (f.) baldonLdwT, gwif- 

fiaradwr. 
Tattoo, ^f.) ciirisd tabwrddi ahr 

milwyriV llctty. 
T/vBRN, (f) tafamdy. 
Taught, (prcter. 4r. part. paC of 

to tiacb,) 

To TAUNT, (v.a.) Bdr. a i^fab. . 
Taunt, (f.) Edr. hjkb. 
Tautc^looy, (Alb.) ailadroddia^ 

adroddiad yr nn peth yn fynydu 
To taw, (v.a. ) cyw^rio Hedr gvya. 
TaVny, (adj.) l»«lyiMkltt. 
Tax, (f.) tre^ ardietk, ta%. 
To TAX, (v. a.) tnetko» anbcAn^ 

targu.— — ^qrhuddo* 
Taxable, (a<y.) trethadwy. 
Tax/tiom, {{.) cmhiad, ta%iid. 
Taxbr, (f.) trethwiv tafgwr. 

T Z 
Tba, (f.) daUcoedadyfaataicifB 

mannau yn China. 
To TBACH, ^v. a ) dyfgn, addyfgiW 

athrawQ, atbrawiactluu 
T/achablb, (adj. ) addjigadwy^ 

athrawus- 
TifACHBR, (f.) achraWy adc^gvit 

dyfgawdwr. 
Tbagub, (f.) gwyddd. . 
Teal, (fub.) dyfir4ar, uw Aw y a di 
^cracliwyad. 

Team, (C) gwedd, iau. . 
Tear, (f.) dcigr, deigryn.^xiiam|. 
* i ■ - U 



T E 

Te TEAv( v.a. ) rhwygo, rarpio, 

To TBASB9(v.a.) cribo<*— blino^yg- 

nuy-aflonyddu. 
T»AT, (f.) tcth, bron. 
T^cuNiCALj (adj.) celfydd, cel- 

fyddus* 
Techy, (adj.) Edr. Peevi/b. 
TECTtfmCy (adj.) adeilaidd^ adeil- 

ado], 
70 TED> (v.a.) gwafgani nea dannu 

gwair. 
TiTdious, ( adj. ] maith, parhaus, 

hir, blin. 
Tediousnsss, (f.) meithder, h^d. 
Xo TEEM, (v,) cfgor— arllwys, ty- 

wallt allan. 
Tb'eminc, (adj.) ffrwythlawn* 
TEEN„'(f.) Edr. Scrrouf. 
T£EN5» (fub*) y blynyddau o ddeu- 

ddegi ugain. 
Teeth, (plur. of tooth J danncdd. 
To teeth, (v. n,} magu dannedd. 
TECUMENT,(f.)hw8,huling,cwrlid. 
^ir TEH-HE, (v. n.) chwertiuQ. 
TfiNT, (f.) lliw. 
T^LE«cop,£, (f) yfpicnddrych. 
To TELL, (v.a.) dywcdydj adrodd. 

— rhifo, cyfrif. 
TelI'-ta'Le, (f.) buftingwr. 
Temerarious, (adj.) Edr. R/tJb, 
TEM^RiTYi (f.) Edr. Rajbtte/s. 
T/mter, (f.) tymmer, tymn^^cryf- 

rwydd, ardymmer, cymmedrpldcr. 
Ti? TEMPER, (v.a.) tymmheru, ar- 

dyinmeru,cymxnedroli,cyinmyrgu» 
Temperament, (f.) tymmheredd, 
' anfodd, anfawdd. 
Temperance, .(f.) cymmedroldeb, 

cymmefurwydd, ardymmer.— ym-* 

^ynnal. 

TEMPERATE, (adj.) tymmherus, 
..•cymmcdrol. 
Temperature, (£) Edr. Tempera- 

ment, 
TifMPEST, (fub.) tembeftly yftomii 

jdihincdd.: — ^tcrfyig*. 
Tempestuous, (adj) Edr. St^mg. 
TifMPLAk, (f.) ailttdiwr cyfraith^ 
TiCMPL5»Jf.). tcml.— arlais. 
Tj^MPORAL, (a^.) amferol. 
i^irMPoaiARY, (adj.) mnferof^ ttOf 

amfcr; j. . . .* " ]^ 
TV TEMPO r/zb, (v.) cydfcinio B*r 
* amfcr^ troi gyd a*r amfer. 



T K 

7# TEMFT, ( V. a. ) temtio,,iiud9< 

denu; profi. 
TiBMPTBR, (f.) tcmtiwr, mcthlwr^' 

profwr. 
Tempt/tion, (fub.) profedlgaeth,' 

temtiad. 
Teh, (adj.) dcg. 

TENABLE, (adj.) Edr. Defendable. • 
Tenacious, (adj.) gwydn, gafael.- 

us, gafadgar; crintach*; gwrth* 

nyfig. 
Tenacity, (f.) gwydnedd, gafael« 

garwch 5 crintachrwydd. 
Tenant, (f.) deiliad. 
Tis'NANTABtE, (adj.) Edr. Jhbali^ 

table. 
To TEND, (v.) dal fylw. — gweini, 

gweinyddu. — tueddu.ta ag at. 



Tfc^NDENCE, 7 (f.) tucddiad, tuedd-* 
,3rwydd.-!- 
amcan. 



Tendency, 



— 9 

-gyrriad at, 



Tender, (adj.) tyncr, mcddal, eft 

mwyth. — ieuangc— tirion. 
Tender, (f) cynnyg, cyimygiad. 
T'tf te'nder, (v.a.) Edr, to ofer. 
Tenderhearted, (adj.) caloDdy« 

ner, tofturiol^ trugarog. 
TENDERNEss,(f.) tyncTwch, tirion* 

deb, meddalivch. 
^T^NDiNOus, (adj.) Edr. Sinewy. 
Te'ndon, (f.) gewyn. 
TENDRIL, ( fub. ) blagnryn.— — ^ 

gwrychyn. 

TjBNEBROus, (adj.) ty\vyll. 
TENEBRrfsiTY, (fub.) tywyllwcB^ 

tywyllni. 
Tenement, (f.) tyddyn, fyddva. 
TiwET, (f.) barn, tyb 5 cgiyya4or# 
TENNis-^tfi7, (f.) parlcd. 
Tj£NOH,(f.) tenwQ aelyny rhwyll. 
T^NQE, (f.) yftyr, amcan, meddwl. 

r^aia mcwn. ccrddoriaeth. 
Tense, (C) amfer. 
TENSION, (f.) yftyoiad. 
Tent, (f.) gwerfyfi, llueft, pabcU, 

byyth . ■■ g opcd^ gyrarath* 
Te'^ntbr, (ft) deiAtur; - 
TBNTH,(a4j.) 4«gfcd- 
T.Mi.u|Tr, (£) tfincud^r, eiddil- 

wcS, meindni, .,^ 
TE|iU«,B| (C) yr afemod.ar ba un y 

mac UA yn meddia^hu tyddynoa. 
Tepid, (adj.Y cjaear. 

P p ■ ' Terc«, 



T E 

T««CB, (f.) mdur o ddtn alwjrn a 
deugain o win.-^— traiio. 

TEKCIVEBSjfTtOV, (f.J Eir.Slfi/t. 

Term, {f.) ammod.— giir.— amfe 
teriynedig, pryd, tymmor. 

To Tfi«M, (v.».) galw, cnwi. 

TE'»l^ACANT,(adj.)Edr.7'«rfc&a^ 

7> T^BMinATi, (v.) terfynn, gor- 
phen, diweddu, dibenna. 

Tekuin/tion, (f.) terfyniad, di- 
wedd gair. 

TERRACE, (f ) biyn, bencyn. 

Terraqueous, (adj.) o ddatar a 

Tt'R«ENE, (adj.) daearol. 
TtRREoui, (adj.) o ddaear. 
TCRR/tTKiAL, (adj.) daearol. 
TERRIBLE, (adj.) ofnadwy, dych- 
rynllyd, erehyll, celhin. 
T^RRtSLEHEsi, (f.) crchyllrtrydd, 

dychryjidod. 
TgRRiEft, [{.) ebill, taradr.— ci i 

hda creaduriaid tao y ddaear. 
TerrI'fic, (adj.) ofnadwy. 
Tt T^RRrpy, (v.a.) brawychu, dy^ 

chrynu, peri ofti, tarfa, 
Te'rritory, (f.) 'tiriogaeth'. 
TERROR, ({.) dyehryn; ofn, brawj 

arfwyd. 
Ti'iTTAit, ( adj. ) . bob tiydydd 

dydd. 
Test, (f.) prawf, piofiad, holiad; 

moddion prawf, 
TfaxAMEST, (f) ilythyr cymnmta, 

ewyJlys ddiweildaf, tefhnent. 
Testamentary, (adj.) cymmun- 

nOl. ■ - 

T'jfsTATE, (adj.) ^edl gWDtfltliM 

d dfftment. ■ -■" \ 

TesT/tor, (f.y cymmuniWf, 
Test/tbix, (f.) cymfnunwraig.- 
T/sTEti, (adj.) Wedieidyftidlflrfliu, 

wedi d brofi any dyfiiun^ dlljs.. 
Tt'sTER, (f.) pen gwdy.-^liwe, 

chetniog. ' ' ,' ' 

Testific/tio*. (f.) tjrRiia, jirof-:. 

iad trwy dyftiOn,'' '"■''.. 

Te'stifier, (f.) tjtow. ■ '\ 
Te T^sTiEY, (*».' a.) ty'tabli/0a, 

tyftio, cadamhau-' " ... ■ 

ddygiad uh meWli' ylg^ITefil' - ■ L, 
TESTIMONY.- rr.Jrf'IliflTMth;.'*'-,:, 
TcViN'E53/tl".J' fedr; ȣ)^^AtJi: ' 



t fl 

T/iTT, (adj.) Edr.- Mtrtfi. ' 
Te'ther, (f.) rbaffwrt&ba nnl 

clymmir ctffyl mewfi cae. 
Ta te'ther, (v.a.) ih^ffo ceSfV. 
T^trarch, (f.) tctrarch, llywpd. 

raethwr pedwarcdd riuutt o 

Te'trarchate,) (i".) llywodraetll 
TiTRARCHT, J pedwaridd 

rhann teyrnas. 
T/tter, (f.j tarddwreinyn, dwfr- 

ivreinyn, crachen, tarwdco. 
7'aTEW(v.a.) Edr. /o /«/. 
TyT,(L)te(luii, gwcrs. 
Tuktilf, (adj.) gwauedig. 
Tr'ktvarist, 1 (f.) un cyfarwydd 
Tm'xtuary, ; yn yr yTgrrthut- 
Te'xture, (f.) gwead, plethiad.— 

dull, gwedd, anfavrdd,' efha- 

foddiad- 

T H 
Th^n, (adv.) na, nag. 
foTHAvr, iv.a.) diolch, rhoddJdi- 

okh. 

Tha'sifui, (adj.) diolchgar, di- 

olchu=. 
Tha'mkfvlitess, (liib.) dibkhgir- 

wcH. 
Tha'nklesi, (adj^) inniolchgir. 
Thanks', (fift.) Jiolth, diolchgar. 

THARKSt?iViirGi'-(f,) diolch* 
TRAT,(pron.)hwnnw,hynii]r,bwn'. ' 
That, (com) mal, ftl, rhag. 
Thatch, [(.) to, t6'gwellt. 
foTMATCR, (t. »:>■*(». 
TeTjnw, (v.n.) 4xlt>^;^adiiiera, 

pieirioli. 
Thaw, (t) dadlaith; *raieifiiad. 
The, (kn.)y,yt.. ■ 
THi!tTRB, (f.). chwanvyfii, chM; 
■'itiidy, Iheitr. 

The'atric, I(adi.)«beittyii7r 
Tn^iTRiCKt, J litatr. 
Thee, (nron.Vti. 
fHE^T, (f.flladfaa; 5 
Theiji, (pToii.pHr:) eu, eiddynt. 
TmBM, (prbo.-^lBr.yiml'Kiiwynt, 

hwjntmvy.'- ■;-... r. 
THEM-fc. \m.) ftftuA. --*.— y gaJr 

Rivreiddid!dddiWWi'ba'\Mi yn* 
*^eii»i]'e«fll yn" dtilliavt'. 
Thems^j-ves. fpron-) cu hniiaiB. 

" "... :^-V . Trf«;- 



T If 

T%iEN, (.advr) y pryd iynny, yna, 

ar hynny, gwedi Hynny. 
Thence, (adv.) oddi yno, o hyn- 
ny allan. — o herwydd hynny. 
Theocracy, (fub.) '•Uywodraeth 

ddwyfol. 
Th b dfDou I T E, (f. ) ojffery n i fefurp 

uchder. 
TheologicaI'^ (adj.) dewinydd- 

iacjtjvpl, dwyfol. 

Theologist, (f.) difeinydd, dewin. 
Theology, (fub.) difeinyddiacth, 

dcwinyddiacth. , 
Th^orei^, (f.) tcftun o wirionedd 

cyfaddefcdi^. > 
Theoretic, . ? fadj.) Edr. Sfscff- 
TufiOR^xiXiAL, J lative. 
X9/pRYy(f,) liwyJ^odaeth anymar- 

ferol.— trefn, amcan. 
There, (adv.) yno,accw, yna, lly- 

-»ia« . ■ . ' 

Thereabout, } (adj.) gerllaw, 
The'reaboutsi, j oddi amgylch 

yno, ' 
Therefore, (adv.^ am hynny, gan 

hynny, o achos, o herwydd hynny. 
Thereupon, (adv.) ar hynny, yn 

union. 
Theria'cal, (adj.) Edr. Medicinal, 
Thermometer,, (f.) ofFeryn i fe- 

fur graddau gwrcs. 
These, (pron.plu. of this) y rhai'n. 
Thev, (pron. plu.) hwy, hwynt. 
Thesis, (f.) teftun, dadl. 
Thick, ( adj. ) tew, bras, braifg; 

prafF; ami. 
7<? THi'cKEN, (v.a.) tewhau,gwneu- 

thur yn dew. 
Thicket, (f.) pryfglwyn, dyrys- 

Iwyn, pryfgle. 
Thi'ckness, (f.) tcwder, breifg- 

rwydd. 
Thief, (f.) lleidr. 
To thieve, (v.n.) lladratta. 
Thi'bvery, (f-) lladrad. 
Thi^£V1sh, (adj.) lladronaidd. Had- 
^radaidd. 

Thigh, (f.) morddwyd. 
^Thill, ij^ub,) trawft mcnn. Hath 

menn. 
Thi^mbLb, (f.) gwniadur. 
Thin, (adj.) tcneu, cul, ciddll, 

main. 
To TuiM, (v. t.) tcneuhau, gwncu- 

thur yn dcneui. 



T H 

, Thine, (pron.) t^u, eiddot, cinot. ^ 
■Thing', (f.) petb. 
To THiNi:, (v.n.) liieddylio, tylitied;, 
; fynia4d,aiyfyrio,hwriadu, amcanu. . 
fTHi^NKiNG, (f.) myfyriad. 
Thi'nness, (f.) tcneudcr, eiddiU. 

wch. .. 

Third, (adj.) trydydd. 
To THIRL, (V. a.) Edr. to JriL 
Thirst, (f.) (yiched. 
'to thirst, (v. ji.) fychedu. , .. 
Th/rsty, (adj.) fychedig. 
Th/rtreh, (adj.^ tri ar d4cg. ^ 
T*i rtV, (iaj.f^f g ar hugain. 
I'his, (pron.) hwh, hon, nyn. 
Thi'stle, (f.) yj^lkn.. ^ '■ 
Thi'stly, (iidi.) yigallog. 
THiTHER,(adv.) yno, i'r'fju iq^- 

no. 
Thi'thertx), (adyO hydyiji^. 
Thong, (f.) carrai. 
Thorn, (f.) draerien. 
Thorny, j( adj.) dreiniog". 
Thorough, (adj.) cyfla>Yfy pcr^ 

ffaith.i perffeithgwbj, ,i^ol(oI. ^.^-^^ 
Those, (pron. plu. of /ii/,) ,*^ 
Thou, (pron.) ti, dii.tydi. 
Though, (conj.) pe rhon, ciy' cr 

hynny. ,. 

Thought, (f.) mcddwl, bfyd, riiy- 

fy rdod. ■•* 

Thougtful, ( adj. ) mcddylgar, 

yflyriol; , 

Thoughtfulness, (f.) yftyriacthr 

myfyxdod. 
Thoughtless, (adj.) anyftyjjicJy 

efgeulus. 
Thousand^ (adj.). mil. 
Thrall, 7 (fub.) caethiwcd. 
Thraldom, 3 gwafanaeth. 
To thrash, (v.a.) dyrnu, ffuftio. 
Thrasher, (f.) dyrnwr.,, . 
Thrashincflqor, (f.) llawx dyr- 
nu, llawr yfgybor. . 
Thrasonical, .(adj.) yip^ro%ar. 
Thread, (f.) cdauj .edef, edefyn. 
To thread, (v, a.) dodx edgfya 

niewn nodwyd, dodi ,*r ddpfyn. 
Threat, (f.) byi^rt^iad. ", 

To thrb'aten, (v.a.) by|wth,.^y- 

gylu. , 

THR]fATENiNC,(f.) bygythiad, bjr^ 

gwl. 
Three, (adj.) tri,:^airu, . 

Pp 2 Three- 



T H 

^H%tt?6i.v, (zd].) tridyblyg. 
TaaifsHOLD, (f.) trothwy. 
Thrice, (adv.) tair gwaith. 
Thrift, (fub.) cynnildeb; budd, 

lies, mantais. 
Thri'fttness, (f.) Edr. Frugality. 
Thri'fty, (adj.) cymmhedrol, di- 

draul, cynnil, diwyd» 
^(7 thrill, (v.) Edr. to drill. 
To THRIVE, (v.n.) llwjrddo, tyccio, 

tfynnu; cynnyddu, pniio, cyfoeth- 

ogi. 
Throat, (f.) ceg, brcutnt. 
To tHrob, (v, nj dyhctt, darwam, 

euro. 
Throb, (C) dyhead. 
Throb, (f.) dolurefgor. 
Throne, (fob.) goriedd< gorfedd- 

faingc, teyrngadair, pall. 
Throng, (f.) Edr. CrotaJ. 
To throkg, (v.n.) Edr. to crowd. 
Throttle, (f.) c6g. 
To throttle, (va.) tagu, llindagu. 
TuroVch, (prep.) trwy, drwy. 
TiiftifvcHOUT, (adv.) trwy, o'r 

pen IV gilydd, hyd y diwedd. 
yj THROW, (v. a.) taflu, ergydio, 

bwrw. 
Throw, (f.) tafliad, ergyd. 
Thrump, (f.)' eddi. 
To THRUMp, (v. a.) chwarcu yn 

ddnvg ar ofieryn cerdd. 
Thrush, (f.) bronfraith,trefgIcn.— 

clefyd cyfFredin ar blant'ieuaingc. 
Tfi THRUST, (v« a.) gwthio, gyrru. 
Thrust, (f.) g^th. 
Thumb, (f.) bawd, bawdfys. 
To THUMP-, (v.a.) pwyo, euro. 
Thump, (f.) pwy ad, ergyd. 
Thumper, (f.) pwywr. — celwydd-' 

wr. 
Thunder, (f.) taran, twrf, tyrfau. 
To TRUNDER, (v. tt.) taranu. 
Thxjnderbolt, (f.) mclltcn. 
Thukderclap, (f.) twrf* 
THtfRSDAY, (f.) dyddiau. 
Thus, (adv.) yn llyn, fcl hyn, yn 

y xryfryw fodd. 
To THWACK, (v. a.) Edr. to Bang. 
Thwart, .(adjj crocs, gwrdraws, 

trofaus.. 
To' TrtfTAUT, (v. a) crocfi, gwrth- 

wynebu. 

Thy, (px^a.) df , tau*^ 



T I 

Thyself, (pron. rccip ) dy haa- 
an. 

Thyme, (f.) tcim. 

T I 

TlAi,}(^-^'*^^*»p^'''^'^s' 

To TicE, (v. a.) Edr. to ertite. 
Tick, (f.) yfgor, coel am ddylcd.- 

llau c^ a defaid. — tic-gwcly. 
To TICK, (v.a.) yfgori, Edr- totraft. 
Ti'cKET, (C) ticced, nod, arwydd. 
To Ti'cKLE, (v.a.) gogleifio: 
Ti'cKLiSH, (adj ) a goglaia amo, 
Ti'cKLisHNBss, (f.} gogiais. 
Tin, (adj.) mwythus, deftl. 
To t/ddlb, (v.a.) Edr. to fondle. 
Tide, (f.) amfcr, pryd. llanw a 

thrai *r mor. — ^ rhyferthwy, 

llif. 
Ti'din G8, (f.) nc\vy3dion, copinod. 
Ti'dy, (adj ) cry no, tacdus, trwf- 

iadus; amferol ; parody 
Tj TIE, (v.a.) cylymmu, rhwymo.- 
Tie, (f.) cwlwm, rhwymyn. - 
Ti'er, (f.) rhes, rhengc. 
T/irce, (f.) EdT'TfTce, 
Tiff, (fab.) llynn, diod. — digof- 

aint. 
TV TIFF, (v.n.) digio ; ymgypprys. 
T/ger, (f.) teigr. 
Tight, ( adj. ) tyhn, cryno. — ^ 

gwcddus. 
To ti'ghten, (v.a.) tynnhau. 
T/ghtness, (f.) tynndcr, cyfyng- 

der. 
Ti'gress,' (f.) teigres. 
Tike, (f.) Edr. Qo^-n. 
Tile, (f) peithynen, carreg-do. 
To TILE, (v.a.) peithynu, toi a chcr- 

Till, (f.) blwch. 

Till, (conj.) h^d. 

To till, ( v. a. ) llafifrio tir, di- 

wyllio tir. 
Tallage, (f.) llafariad, llafufwr- 

iaeth, amaethiad, gwrceithiad. 
Tilt, (f) llucftj gorchudd.— 

gwth, hwpp. 
7(? TILT, (v.) goftwng, gogwyddoi 

troi ar y nailfochr. 
Tilth, (f.j lEdr. Htffiandry. 
Tt^MBER, (f.) co'ed-defiiydd, prcnj 
Ti'm^rel, (f ) tympan. 

. ■ TlMEf 



T I 

Time, (t) arofcr, tymxncr, tymp, 

pryd. 
Ti'MBLYy (adj.) amferol. 
TiWLfDf (adj.) ofnus, ofnog. 
Timi'dity, ( fub. ) oftiogrwydd, 

gwyldcr 
T luoKOVs, (adj . ) ofiius. 
Ti'MOROxrsNBsSy (f.) ofnogrwydd. 
TiN| (f.) ttlcam, J?«^r« xxii. iB. ' 
TiNCT, (f.) lUw, amliw. 
T/ncturi, (f.) UiW. . 
Ti'NDER, (f.) gafgymmon. 
Thyb, (f.) dantogeid. 
^ TINGE, (v. a.) lliwio^ llifo, yf- 
- taenio. , 

T^^ti'ngle, (v,n.) tingcian, tingc- 



io« 



^^TtNiQ, |v.n;) tSngcian* 

Ti^NKBR, {(') curych, gof prcs. 

fV.Ti'HKH^ (v,.n.) tingcian: 

Ti'nsel, (f.) yfnoden ncu frcthyn 
difglair, JR(f« difgleirdeb* 

Tint, (f.) lliw. 

Tx^'ny, (adjO byichan, eiddil. 

Tip, (f.) topp, p^n.' 

Ti'ppET, (i*;) j)cth;iwifgaodd^am- 
gylch gwddf. 

ta Ti'ppLr, (v.n.) diotta. 

Tippler, (f.) Edr. Sot. 

Ti'psTAFF, (f-) rhingyll. 

Ti'psY, (adj.) llcdfeddw. 

Ti'pTOE, (f.) pen byfedd tracd* 

Tire, (f.) rhSs, rhengc. pcn- 

wifg. 

To TiRB, (v. a.) blino, lluddedu' 

T/resome, (adj.) blmderus, blin. 

Ti^resombness, (f.) lladded, blin- 
der- 

Ti'ssuB, (f.) brcthyn ag aur neu 
arian wedi ci blethu trwyddo. 

TiT, (f.) ceffVl bychan. — benyw. 

Tithe, (f.) degwm. 

To tithe, (v.a.) degymmu, 

Ti'ther, (f.) degymmwr. 

Ti'THiNo, (f.) dcgymmiad. 

TiTiLLATiOH, (f.) goglcifiad. 

T^TLB, (f.) titl; cnw. —— hawl, 

, iawn. 

To ti'tlb, (v.a.) galw, cnwi, rhoi 
till. . 

To TETTER, (v. n.) chwerthia yn 
ddirgel. 

Ti^TTLE, Jf.), Edr. Point. 

Ti^TULAR, (adj.) cnwgl, ynwwg 



T O 

T O 

To, (prep.) at, i, tu ag at. 

Toad, (f.) llyffant. 

Toadstool, (fub) bwyd Uyffant, 

madarchen. 
To TOAST, (v.a.) pobi, crafu.— -^ 
.' cnwi iechyd i*w yfed. 
Toast, (f.) bant wedi ci grafu.*- 

iechyd, * ,. 

ToBAcfco, (fub.) tybacco,mygIy», 

ffwgws. 
Tobacconist^ {Q gwerthwr ty- 

bacco. 
Tod, (f.) Uwyn. ^ 
Tod oftvoolf wyth pwys ar hngain. 
ToB, (f.) bys troed. 
Toft, (fub.) gallt o gocd,— lie bu 
■•t#. ^ • , • . 

Together, ( adv. ) ynghydf gyd 

a*r gilydd, ar un waith. 
To TOIL, (v. n.) Uafupio, ymdra- 

ffcrthu, poeni, yroboeni. 
Toil, ( f. ) llafqr, pocn, trafferth. 

rhwyd, magi. 

Toi'lsome, ( adj. ) Uafurus, -tra- 

fferthus, poenus. 
Toi^LsoMEN£<ss, (f.) traftrth, 11a- 

for. 
Token, (f.) nod, arwydd, marc. 
To TOLE, (v.a.) tynnu yn raddoL 
Tolerable, (adj.) goddefol, godd- 

efadwy. 
Tc^lerably, (adv.) yn wcddol^ 

yn ganolig. 
TdLERANCE, (f) dioddefgarwch* 
fi^To'LERATE, (v.a.) goddcf, dio- 

ddef, cyd-dd\vyn; canniattau. 
Toler/tion, (f.) dioddefiad, go- 

ddefiad, canniattad. 
Toll, (fub.) treth, ardreth, toll, 

tal. 
Ti^TOLL, (v. n.) tolli, trethu.*— — 

(adt.) canu cloch, canuclych. 
Toll-booth, (f.) tollfa.— barchar, 
Toll-catherer, (f.) tollwr. 
Tomb, (f.) gwyddfa, maen bedd. 
Tome, (f.) llyfr. 
Ton, (f.) tunnell. 
Tone, (f.) ton, accen, llais* 
ToNG, (f.) pinbwccl. 
Tongs, (f.) gefail. 
Tongue, (f.) tafod; tafodiaith.' ; 
To'ngubless, (adj.) didafod. 
Tqnguepad, ^^0' *>«Horddwr. 



T O 

Tonnage, (f.) Ed. Tunnage. 
Tonsure, (1.) cnciiiafi, g^v:c:Jcif- 
iad. ' • 

T«o, (adv.) hefyd. rhy. : 

Tool, (f.)' offeryn, ai:f. 
ZooTH» (i*.)- dant. 
^0 TOOTH, (v.a) deindoy 'b)[kbu. 
XoOTHACriB. (Q y ddan^oodd*/ 
Tooth ED, (adj.) danheddog^byich- 

Toothless, (abj.) diddaime^d^; 
TpoTHsoMjB, (£i(ij.)\bli«rvis, j&Qieth- 

US. '■ 

Top, (f) topp, coppa,' pen, coiryif, 

Cfib. • . .' .-• 

^0 TOP, (v) rhagori.— ^gorchuddio 

y coppa.— toccio, torri brig. 
ToPORCH, ( fub, ) llywodraetbwr 
-gwlad. 
Topaz, (f.) topW, maengiwertt- 

^vr o liw^-yr apr. 
Topmost, (adjO uchaf, pennaf. 
T<7 tope, (v. n.) yfed hyd ormotj- 
"cdd. 

Tope*, (f.):meddw7n. 
ToPHET, (f.) topjvet.-^uffern. ' 
Topical, (adj.) lleol; cyfFrediaol. 
Topic, (f.) pen cyffrcdinol, tcftwi. 
T^poGRAp^-v;, l:Xub. ) hanes Up, 

gvylad, neujdciyrnas- : • \ 

Topping^ (adj.) rbagoroU hynpd, 

nodedig. 
Topsyturvy, (adv.). bendrarawu- 

wgl. 
Tor, (f.) tWrr. 
Torch, (f.) lamp, ffagi, t^ah/xi, 

3- "Z^ec. xii- 6. 
Torment, (fj poen, pocnau, ar- 

taith, dialedd. . 
l!o torment, XL) poexxi, arteith- 

io; gofidio, blino. 
Tormentor, (f.) poqnwr,farteith- 

iwr; gofidiwr, 
Tornado, (f.) ^^r, Hurritane- 
Torpid, (adj.) mji|(grQll, fwrtb, 
ToRPiTUDfi, ((.) jxmfgrellijriyTth- 

ni. 
Torpor, (f.) manvcidd-dra, mcr- 

windod. 
Torrent, (f.) cornant, fFrwd. 
Torrid, (adj ) craiboeth, pocth. 
Tqut, (f.) drwg, niwaid. 
Tortoise, (fub.j.melvjrioges, mor 

falwcn^ llyfiant, Le/.xi.z^. 



X Q 

'i;Q|t7uous,(a4j.}jW3Tgam, ton*.- 
■ ■ - » 

og. 
Torture, (f.) .pocn;.^rt4Ul», di?i- 
eddboeo. 

io; blino, gofidio. 

ToRTUREji, if.) ]E4r. Tutm$m<tr, 

Tp'rv^ty, (fill?,) qufdu^Vgrwy^d, 
gfE& AflugnK^ddtf.y^gdcr. 

ToRvous, (adj.} £t(cl(iii>g, gygv^,. 
blwng, fiyrpif ci olvyg. 

Ti^ Tos^, (y. «.) eribo gwlan- 

TiToss, (v.a.) bwrw, tafla,€rgydlo. 

Toss, (f.) l^ftUd, crgyd* 
Tosspot, (f-) meddwyn, gjoddeft- 

wr.. 
Total, (adj.) cyflawn, bollol. 
ToTALiTXf (Q y cyfan, j cwWi 

Tota'iay, (imJv,) yu^ gxflawn, >(fi 

Ttf TOTTEji, :(y;,*j) hejDgci«ii, bw- 

hwman. ' .v ::. . . . : ' ■ 

To'ttt, (»dJT}:ffid*dig. 
7tf TOUCH, (y.ri«|),-^^irid, cy- 

hw«ld.--irl>rc:Air-fci»^o. t \ 
Touch, (f.) teimla2t cyfwr4.d. 
To u c H -HotBv.:(fi) twll jnQcwn'.baiil 

dryll i'r tin fyncd o*r badcll at y 

povvdr yn y iafU. 
Touchiness, (fJEdr; ^/«w)i&i>^. 
Tot/CHSTQUE, .(fub.) maenprawf, 

dangofcg. 
Touchy, (adj ) Edr. TecJ^, 

ToucHr («4i-) fe^J^in;; fyth; an- 
hydya. . 

TouGHNB&s,. (f.) gwydudcr. 

Tour, ( fub. ) taith, fiwrnai, tra, 

cnvydr. 

T0URNAMENT,.(i*«) Edr. TV//. 

Tow, (f.). earth. 
To TOW, (v.a ) Uufgo wrth raff. 
Towards., (adyj tu ag at, tu a. 
Toward, (adj.) .panod. 
Towardlinjjss,^ (iub. ) ^p^tfod* 
Towi^R.DNB8s, J xwvirdd. 
Towel, (f.) Usii^^aiti, llifd^ ffchu> 
ccdaflcn. 
Tower, (f.) twr, caftelj. 
To TOWER, (v.n.) dyrchafu,- 
Town, (f.) tref. 
Toxical, (adj.) gwenwyjillyd. 
Toy, (f.) gwag bcth, ti^^n; arab-' 

Si 



ToYisH, (adj.) anllad, drytkyll. 

- -T -R - 
To TRACE^ (v. n») olrhain, Mlyti 

ol cftnlyti* *'■ ■ ' . 
Trace, (f.J aiy^edd, 61,^b!ifg; 
Track, (f.) adryw^d>61,dltr6^. 

— ffordd, troedffbrdd. 
Tract, (f.^Ardalj gwlad.^trt^h- 

awdj belfckdf . .. :• > 

Tractable, (adj.) Edr. Mmge- 

ahle. ' • 

TRACTABLBNES«,[rub.) llaFicidd^ 

dra, hynawfedd^ addfwyndcr, ar- 

afwch. 
Tractate, (f.) traathawd, Jlyfr:* 

an. 
Trade, (f.) cretft^ galwedigt^th', 

celfyddyd. 
7tfTRADfi, (v.n.) miifflach. 
Tradi'tion, (f.) traddodiad. 
Traditional,'. J'(^dj-)f traddod-' 
TRADi'TioNARy,y itjdoL ' 
1o TRADUCB, (v.a.) ^ulUbrio; li«rt- 

io, goganu, gwaradWfiWft. - 
TAADuxrsMtiiT; (f.) |warAf «ii. 

Uib. . -.> ' 

TRADifc«k> {(.) etillibiwr. 
TttADWCTiou, jf.) trofglwydd. -^ 

cnllib, gwarth. 
Tra^ick, (f.) maffi.Adh, iiiardand<^ 

tfeth, cyweithas* 
T<7TRAFFicK, (v.n*) mafnach,- mar- 

iiandR) tl^efeda. - 
TRA'GEi»t, (f.) dbwarteyn gofod 

i!lan fttterion o'drtifife#di 'ae, f tn^' 

rylTon a galanaflra.— rhyw ddig^ 

wyddiadigalklnJfc. ' 

Til a'cic,- 1 {adj.) ' galahfe, tfall* 
Tr/oical, J odHS, dyekfj^nHyd. 
To TRAIL, fv.) htfa Witt y- brHg. 

hufgo. 

Trail, (f.) brifg. — llfifg, -gedtau 

gwifg. * •'■ 

7> TRAIN, (v-«.) addyfgu*,4l^lbrddl. 

— — 'l!u%o. 
TRAfM,(f.) g<sfgotdd^j;wcinyddi^xi, 

tyrfa o '^mynwyr llu. — pwrfil, 

godrc gwifg.*— cynffbn adci-yn. 
Trainband, (fj fwSHi. Edj.iWr- 

mih — 
Traipse, (f.) Edr. Slut, 
^jcirrcfn^ \t) bradwr, bradychwr: 
Trai'torou?, (adj.) bradog, brad- 1 
■ !», 'fihidychtts. 



T R > 

hritALATi'Tioxr$,j.(adj.) Edr. JM>/*4' 
[pboricai, -i-i- ' -» ,..".'•;:• •: 

rriitftMii^'i(f«); rJiwyd.i.wAllyfetlM' 
; eiriau ceflyl. 

fTd rR^MPLB^ (v;.x;)»:fathni^ttiKtbf' 
: ru, fengi. . ' • .' 

Tr AN9U1 L,(idj.) h«44?<^9]4i»!i'*i^ 

I efmv^yth. ' '■'•. -"<> ■'■ ■" •• ;' 

Ttt ANii^i'ii-f r, (fOttawetwcb, lloj 

nyddwch, cfmwythderv heddwcb. 

TViTaANfi/cT, (r. ar) giyncttthur^ 

Trans ACTiow, (f.) - n^gefwriacth, 

gwaith,-acho8 yn cael>)i ddwyn yn 

y blaeii. 
To TRANSCEND, (v. a.) rhiagofi, go- 

ruchddyrcKafu. 
T»AN5CeNf>iiice^ ? (<»l>«) fliagor* 
Transcendency, 3 iaeth,gorttclu 

aiiaeth. 
TrawscInbewt, (adj.) dyrchafcdj' 

ig, rhagorol. 
7i TRA»8tRi'tt, (v. ft*^) yJgrifcniia' 

allan o beth, coppio. 
TiCiH^SCR('BtR,'(f.). WppiWf. • • 
TRA>*s<:RiPT,.(nib.) (^tt&yffftiiiHk, 

Trans elem EN TATioN, (f.) tft^^ 

newidiad dfenitiaii* 
To trawsVj^r, (v. a.) Edr. io ton- 

vey* 

T«fA!l«F*GF«Li('r£OH, (f.) gWodd-' 

*nfc8vidiad, duU newidkd. 
7^^TfeA*<8F<j^RM, (▼• a.)- -pi^cddftc- 
Widk). 

TRANSFpRMiftl6N, !(f.) gW^d^" 

ncwidiad. 
To TiiAHSPTjflB, <v. a%) tyVlrailt «V 

SHtiillefttrrnall. 
Tt9 ^Ransorb^ss, (v.'«.) trbfedda. 
Transgrkssion, {f) tityf«dd, tW>- 
•feddiad, camwcdd* • 
Transgre'ssor, (r.) troftddwr. 
'I'r ANCIENT, (fti^.)'tnifigcedig,dar^ 

fbdedig, dibara, byrr. 
Ttansientness, (fi) darfodedig^ 

-rwydd. 
Transit, (fub.) mynediad pkacd 

dibs, Aed'n agos Hlioibk) I ^(0Kn 

fcfydlo^. 
Transi'tion, (f.) iriynedkd tr^fr 

odd, fymmudiad, mynediad o-ua 

|)€lth i'r llaH. 

Tnjfti- 



T R 



r R 



4< •« • 

^9 



TmAMnrouMtm, (C) dsfbdedlif • 



cjiddbn. 
Tft A»Li(TiM,(f ) cviddad, traf- 

TftAVfLATO^ (f.) CffieidiTdd. 

iiWDt ?r mor. 
TftASSMicftATiov, (f.) qch/wya ^ 

edizacdi, fyoiiDadud o on lie boi 

gjrfluro 1 Ic Dca sjrflwr anil. 
TRASSiii^ssiO»,(f.) tfo^wyddud. 
TRAKSMUTABLff, (sdj.) a cUir CI 

fjrfoewid, 
Tea»mutatio«,(£) Bcwidiad. 
Ti^ TRASSMVTB, (v. s^) Dcwid, qrf- 

aewid. 
Tr/hsom, (f.) trawftlath. 
T&AMr/ftcvcY, (C) ciyloTwdcr, 

difgleirdeb. 
TftAVtPifftlitT, (tdj.) tfyloprydiC- 

gUir. 
To TEAMfp/'fti.^r.) bwrw illan yn 

daitL-myned yn gyhoedda.. 
719 teavsfl/mt, (v. a.} adblatma, 

ailblatuin. 
7o TEAHSPcfaT, (v.a.) trorglwyddo; 

^^U gynu o'r wlad.7«*dodi mewn 

llcwyg. 
TEAiispOET,(r.) cynnwrf meddwl. 

— llewygy bloddeft, crychnaid gan 

Jawenydd.— — gwr deol, herwr. — 

Hong i ddwyn nilwyr ac arlwy 

AkyuH, o ujD lie i'r llall. 
Ta amspoet/tion^ (f.) trofglwydd- 

jad. — all|adiaeth> herwriaeth^ 
Tr AV8F(fs AL,(r.)traws-fyinmudiad. 
7o TR ANSF<f8ly(y.a.}tra^yl-{yInlnud9 
.newid trefn pcth. 
TRANSPOsi^Tioiry (f-) traws'-fyin- 

mudiad, cyfnewidiad trefn. 

7s TRANSUBSTANTIATE, ( V. a.) 

traws-fylwedduy cyfhewid fylw- 

.^dd. 
Teansubstantiation, (f.) traw«- 

fylweddiad. 
Transv/rsb, (adj.) traws, croes. 
Trap, (f.) magi, croglath, annel, 

yfleppani telm. 
70 TRAP, (v. a.) Edr. to entrap. 
Teappinos, (fub.) feirch, addura 



. {Q 




y%*«; 



TR^HT,{adj.) Uawm (bdiach» di: 

Md, didde&ydd. 
7# TRATAiL, (r. m\ Ujrfario^ txa^ 



TftATAii^ (C) poeii»tia£id, Uafiuw 



f#T&ArBL» (v. s.) Cdduo, ym- 
daithy fiwrneia, pricrindotta, 

TftAVBi, (f.) tiitk. 

Tratbls, (f.) tddioedd. 

Teatellbr, (fab.) teitfaiwr, ym-. 
deichydd. 

Traterse, (adT.) Edr- Jtba§rt, 

T§ TEATEESB, (v ) CfOCfi, gWIth- 

wjmeba .»^rwy dio. 
Tratestt, (adj.) Edr. RidicMkus. 
Trat, (f.) noc. 
Tr^acbbrous, (idi.) Edr. Perfi- 

di9MS, 

TriTachert* (f.) Edr. Perfidy. 
i Tr/acle, (f.) tria^L 
T§ TREAD, ( T. ) mathni, iathru, 

iengi, troedio. 
Treadle, {L) troedlath,troedlas. 

— rhith oeiliog- 
TeiTasow, (f.) brad, bradwria^ 

yn erbyn brenhin neii wladwr- 

iaech. 
Te^sow able* (adj.) bradwraidd. 
Tr^asvre, (f.) tryior, c^mavni, 

iiiVLt. 
To TEjfAsuRB, <▼•*•) tryferi. 
Tr^asurbr, (f.). tnrforwr. 
TR^AauRERsmp, (iub.) tryforwr- 

laetlu 
TEifASURY, (f.) tryibrdyi fyll^. 
^ir TREAT, (v.) {efydlu.-— *trui; 

traethuiymddiddan.-rhoi gwledd, 

arfolli, ];hoi bwyd neu ddiod. 
Treat," (fub.) gwlSdd roddedig, 

rhodd. 
Treatise, (f.) traethawd. 
Tri^ATmbnt, {(*) Edr.Ujage. 
Trb''aty, (f.) cyngrair, cyfammod. 
Treble, (adj.) tridyblyg, trcbl. 
7tf tr^blb, (v.a.) treblu. 
TRtBLB, (f.) trcbl. 
Trb9, (f.) pren. . . 

Trefoil, (f) meillionen tsurda- 

len. 

^TREMB[i.E, (v.iu). CTynu, dych- 
I; rynu. ^ • 

TuMlfliDOVfft 






.«i' 



Tkemdr., (Q cryn, crynfa, dyidh- 

iyh, ofn, bfawv ' »" • ./. 
Tremulous, (adj.) ofnadwy, cryn- 

cdig, dychryriedig. 
Trench, (fub.) clawdd, gwawl, 

rjiigol. 
Trencher, (f.) drfglan brcn i dor- 

ri b\vyd ami. ' 
7v? TRiND, (v.n.) E^r, to Tend, 
Trepan, (f.) cro^lath, magl.-r— ^' 

offeryn Uawfcddyg i drin penglog 

drylliedig. 
To trepan,, (v.a.) torri a'r cyfryw 

offcryn* — maglu^ rhwydo. ' 

Trepid, ( adj. ) cryncdig, dych- 

lyncdig, fynn. « 

Trepidation, (f.) cryndod,dych- 

ryndod. * 

71 tresspass, (v.a.) trofcddu. 
Tre'sspass, (f.) trofcdd. 
Tresses, (f) cydynau gwallt. 
Trestle, (f.) atteg bwrdd. 
Tret, (fub.) Iwfiedigaeth mewn 

pwyfau ar gyfrif difad ncu forod 

a fo mewn peth. 
Trevet^ (f.)' trybcdd, amdan. 
Tri'ad, (f.) tri, y tri, Trindod. 
Tri'al, (f.) prawf, profiad; prof- 

edigaet}i. — hawl, cynghawfedd, 

barn, holiad achos. 
Triangle, (f.) tcirongl. 
Triangular, (adj.) tcironglog. 
Tribe, (f.) llwyth, tylwyth. 
Tribulation, (f.) gorthrymder, 

hclbul, blinfyd, cyftadd. 
Tribunal, (f.) brawdlc, gorfedd- 

barn, hawlfaingc. ' 

Tri'buiie, (f.) nawddwr y cyfFfei 

din, fwyddog ym myfg y Rhuf- 

ciniaid a ddewifia'r werin; 
Tri'butary, (adj!) trethol, tcyrn- 

gcdol. 
Tri'butb, (fub.) teyrnged, trcth, 

ardreth. 
Trice, (f.) munud, diddim amfer. 
Trick, (fub.) dichell, yilryvv, yf- 

trangc, prangc. 
To TRICK, (v.a.) dichellu, t\\7llo. 
Tri'cking, (f.) addum, trwfiad. 

—dichell, twyll. 
7i TRi'cKLB, (v.n.) difcru, dafnu, 
4efnynnu, 



T Ji .. 

Tri'demt, (f.). teirnwialen daii'^ 

' dzint Nefttt/f ^ fprch dri ewin. * 

ITri'ennial, (adj.) tcirBlwydd. 

TRrEK, (f.) profwr. 

To tri'fle, (v. n.) ofera, gwneu-, 
thur cocg-bethau. 

Tri'fle, (fub.) anobcr, arabedd, 

.ffiloreg, gwaelbeth, ofercdd. ^ 
Triform, (adj.) teirffurf, a fo # 

driduU. 
TRi'GGER, (f.) yftordyn* 
Tri'gon, (f.) Edr, Triangle. 
Trigonal, (adj«) Edr. Triangulate 
Trigonometry, (fub.) celfyddyd 

mefur tiionglau. 
Trilateral, (adj.) triochrog. 
To trill, (v« n.) difcru, dcfnyn- 

nu.— Edr. to ^aver. 
Trill, (f.) cryniad llais. 
Trim, ( adj. ) tacclus, trwfiadusj 

hardd. 
To TRIM, ( V. a. ) tacdu, trwfi<>, 
\ harddu, addumo.-^toccio, tillio. 
Trim, (f) trwfiad.— cyflwr. • • 
TRi^MMiiiG8,(f.)addarndiIl$id, &c« 
Trine, (adj.) tfu 
Tri'nity, (f.) y brhidod: - 
Tri'nkbt, (f.)- Edr. Toy. ^ 
To TRIP, (v.) tripio, Ilithro/fyrth- 

io. ■ . • . . ■ ' 

Trip, (f ) tripiad, fyrthiad; cy- 

fciliornad.— iiwrnai fcrr. ■ 
Trip/rtite, (adj.) o dair rha;in« 
Tripe, (f.) trippa. 
Tr/phthong, (f.) ttir bogail uf 

fain. 
Tr/'ple, (adj.) Edr. Trehh' 
Tri'plet, (f.) tri o'r un rhy\\r. • 
Triplicate, (adj.) .tridyblyg. 
Tripli'city, (f.) tridybiiad, -\ 
Tri'pod, (f.> yftol dair troed; 
TRiPUDiATioN,(f.) dawns, dawnf- ' 

iad. ' 

Trite, (adj.) Ken, henaidd,wedl 

treulio. — cyffrcdin. 
Tri^teness, (f) cyfFredinolrwydd. 
TRiTURiCTiON, (f.) maluriad. 
Trivial, (adj.) dibris, cyffredin, 

gwael. . ; 

Tri'umph, (f.) gorfoledd, digon- 

iant, llawenychiad am fuddugol- 

iaeth.-— buddugoliaeth. 
To TRi^uMPH, (v. n.) gorfolcddu, 
Q^q badd- 



•#■ 






T R 

hnddnpil Uw e pydro am (odd* 
i^oHaeth; boddngoluediiL. 
Teivmphavt, (adj.) boddi^- 

iacihoii goiioleddas. 
Tftivs£, {.) triyn BB. 
fg TftOLL, (v.) liiolio, trolian, tioL 

^— pjfgotu. 
TftOixop, (f.) dilurcn, trwpps. 
Teoof, ff.) torf,lln,byddin,rhawd- 
T# TaooF, (v.) cryohai ynfjjtijd. 
TftoopEE, ( £ ) g«rr x&archy gar- 

mwjn. 
TaoPE, (f) troell ymadiodd. 
Teophy, (fab-) arfiui nea bethan 

enill a gjrminerir oddiwrth 7 ge- 

lynioD, ac a oTodir i fyna megis 

anvydd baddngoliaetk. 
Taopicsy (f.) dau gylch yn y ffur- 

fafen o afheylch 23 o raddaa a 30 

Aanud oddi wrth y gogyhydedd 

ta a'r dehaa a'r go^edd, hyd 7 

rhai y cyrch yr baol ddwy \vuUi 

yn y flwyddyn^ ac y dychwel yn 

ei holy fef hyd Tr^fU # Csav/iTy y 

dydd hwyaf yn y flwyddyn, ac 

hyd Trpfif # C^ritwHt Y dydd 

byrraf yn y flwyodyn. 
Tkc^pical, (adj.) ar ledtro ymad- 1 

lodd.— yn pcithyn i*r ddau Tro- 
JU. 
Ta TEOTy ( V. n. ) trottian, tathio, 

haldian. 

Trot, (f.) tCtxh, hald, trot. 

TaoTH, (f.) gwir, gwirionedd. 

Trothlbss, (adj.) anwir, cd- 

wyddog, bradas. 

Teottee, (f.) trocd dafad. 

^0 TRduBLBy (v.a.) cylhrybla, bli- 

no, cyftaddk), trallodi. 

Trouble, (fub.) trallod^ blinder, 
gofid, cyfludd. 

Troublesome, ( adj. ) trallodus, 
blinderog, helbulns, aflonydd. 

Trough, (f.) cafn. 

^TROUNCE, (v.a.) Edr.uPumJb. 

Tr<J USERS, (f.) Uawdr morwr. 

Trout, (f.) brithyil, 

Ti?TR0W, (v. n.) tybio, meddylio. 

Trowel, (f.) Uwyar. 

Truant, (f.) godcchwr, llechwr. 

Truant, (adj) fegur, diog, muf- 

. greU. 

T0 TRUANT, (v. n.) Edr. to Loiter. 

Tri/antship, (f.) feguryd, muf- 



T U 



Teucidatiov. (f.) Ibdditd; di- 

iKnyddiad. 
ff TRUCK, (tji.) Bcwid, cy&ewid. 
Tevck, (f.) newid. 
7#TEifcxLE,{TJi.} ymddaroftwngi. 
Teuculevt, (adj.) creoloneiol- 

Tf TRUDGE, [vjl) IfuUlo, ffwdauUk 
True, (adj.) gwir, cywir. 
Trueeess, (f.) gwirumedd, ^dd« 

londeb. 
Trull, (C) pntcauu 
Trult, (adr.) yn wirioneddoL 
Tevmp, (f.) Qtgom, trwmpls. 
Trumfert, (f.) ewaelbethau,ar« 

abcdd; ofczchwedlau. 
Tail M pet, (f.) u^m, trwmpli. 
9# TRUiiFET, (vji.) utganu, cani 

clod nn. 
Teum PETER, (f.) atganwr, trwmt 

plfwr. 
Truncheon, (C) pwt, bryfgyll, 
fg TRUNDLE, (v.n.) tTCiglo, trollai^ 
ymlaen. 
I Trunk, (fub-) glofer, bylc. — cyff, 
boncy ff, bonyn. — dory n elephant, 
— pibell. 
Truss, (f.) gwrcgys i on a fb wc-j 

di torii ei lingig.— Edr. Pgtk. 
7> TRUSS, (v.a.) gwrcg3rfu. 
Trust, (f.) ymddiried, coel, cred. 
To TRUST, (vji.) credn, ymddiried, 
hydem, rhoi goglud ar. 
Trustee, (f.) on a ymddlriedwyd 

iddo ryw beth. 
Truster, (f.) ymddiriedwr. 
Trustiness, (f.) fiyddlondeb, on- 

efbwydd. 
Trusty, (adj.) fl^'ddlon, oncft, a 

ellir ymddiried vnddo. 
Truth, (f.) gwir, gwirionedd. 
T#TRY, (va) profi; holi; cyn-, 

nyg- 

T U 

Tub, (fub) trwp, trwppa, llach-. 

dwn* 
Tube, (f.) pibell, chwibol. 
Tubercle, (f.) chwydd bychan, 

crugyn. 
Tuberous, (adj.) Edr. Knokhy. 
Tubular, 7 ( adj. ) yn can fd 
Tubulous, f pibell. 

Tuck, 



T V 

TccK, (f.).twcca.*-'inatliarnvyd. 
To TUCK, (v.a.) gwrcgyfu, amwre- 

gyfu? rhwjtno. 

Tucker, (f;) pahnwr.— bronlidtf. 

Tuesday, (f,) dydd mawrth. 

Tuft, (f.) tufw, fwpp. 

To TUG, (v.) t/nnii,, Pufgo.— i-lla- 

furio. ' . ■ 

Tuc, (f.) tynnUH/ • ■ » 

Tuz'tion, (f.) ceidwadacth, nodd- 

* ed, ytngeledd, gofi^. 

TtfMBLE, (f.) cwynm. 

T'tf TUMBLE^ (vjii.) fyrthio, cwym- 

po.-— trio, tiiiglo, ymdrejglo, an)- 

greinio. 
Tumbler, (f.). llaiiftmwr, Uamhi- 

dydd. 
Tumbrel, (f.) cart. 
Tumefaction, (fab.) chw^ddad, 

cKi^ydd. 
fo TUMEFr, (v. a.) chwyddo. 
TtJMio, (adj.) cWyddcdig; uchcK 
Tumor, {Q chWydd, dymcb^dd. 

— balchder;" ' ' 

Tumor6u8, (adj.-) chwyddcdig. 
Tumult, (fiiK) cy'thrwfl, tcrfyfg, 

trallod, ymfwrn,. yniffrw^ god-. 

wrdd, 'cyffro; ' ' 
Tumx/lVu ARt,'ifad}.J terfyfglyd, 
TuMtjLTUouis(aaj.){erfyfgU8,cyff- 

rous, annhrcfnus, ypfryflbngar. 
Tun, (d) tumieH. ■ 
To tun, *(via ) barilio* 
Tuneable, (adj.) Edr. Harmomous. 
Tune, (f.) ton- 
To tune, (v. a.) cywcirio tannau, 

dodi mewn cywair ; canu- 
TuNEFtJL, (adj.) cynghaneddoh 
Tunic, (f.) twyg, hilg, hugan. 
Tun I CLE, (f.) crocnen. 
Tunny, (f) rhywforbyfg. 
Tup, (f.) hwrdd- 
To TUP, (v.a.) hyrddio.— cwplyfu. 
Turban, 7 (f.) penwifg y 7i»/v- 
Turband, 3 iaiii. 
Turbid, (ad]*) tew, lleidiog, torn- : 

lyd- 
Turbinated, . <^dj.) . Edr.. Spiral- 
Turbot, (f.) math ar |?yfgody». . 
Turbulence 7 (fub.) Edr. Tu-* 

Turbulent, (adj.) terfyfgus, cyff- 
-.rous, cyimhehllyd, ymiyfongaf,, 
t£reolaidd, creulon. '. i 



T.W, 

TuRCQis, {{.yAyvr facngwcrth* 

favh-.- 
Turd, (f.) torn, bawr. 
I Turf, (f.) tvwarchen, mawnenj 
Turfy, (jtdj.) tywarchog.' 
TuRciDj (adj.) chwyddefdig. 
Turo/dity, (f.) ch^dd. 
Turk,- (fO Twrc. 
Ti/rky, (f.) Tweci, 
TfTURMOTL, (v.) llafurio'b -galed, 

blino. 
7i TURN, (v.a.) ttei, dychwfelyd, 

^ymchwelyd,' acwidio? 'i trciglb.~ 

tumio, 
TtTRN, (fob.) troj yftem.— tfddl, 

turn, 
TuRNER,»{f.) trowr, turnor. 
Turning, (f.) tfo, troad. • 
TuRNi?, (f.) €rfincn^ ttidpen. • 
TuRNf ikk,. (f.) tollbortk4ryfibrdtf 

fawr. 
TifRKSPiT, (f.)'tfowr bfir; ci at 

droiV b6r. ■ ; ' * 

TtJRPENTiNE, (f.) tcrpentin,* 
Turret,, (,f.)twr bychani 
Turtle, (fab.) turtur, colommes 

fair.— rhyvi^ byfg. 
TifR TLB dove, (f.) colomm«nL- 
Tusk, (f.) yfgythr. 
TuTELACBi(f.) Edr. Guardianfifify 
Tutelar, 7 (adj.) noddol,''ym« 
Tutelary, J geled^ol. • 
Tutor, (f«) arthraw,addyfgwr. 
Tutoress, (f.) athrawes* 
Toz, (f.) cydyn o wallt. 

T W 
Twain, (adj.) dau, dwy. 
To TWANG, (v.n.) crochleifio; 
Twang, (1.) crochlais, clcgr^ tryd- 

ar ; accen. 
?> TWANK, (y,n«).gwncjiU\ur rlei£i' 

10. • ) : 

f> TWATTLE, (v.p.).Ed|'^Jt#i?/'tf/^. 



;/ 



To Tw^EpLE,.(v;aJ i^lmio .yn ef- 

mwj^th. ., 

TwE ^sBRSy {Q gefail. 

TwBLPTif,(acy,J d<ju44Agfed. 
TwELFTHDAY, 7 (fub.) gwyl yft-» 

.TwrfLjPTHT»ji»j. wyU* . 
Twelve, (a^i-^ WWg. 

Qj[ z TwiivB- 



I . 



T W 

Tw^LYiMOVTH, ;f.) blwjddyn. 

Tw^LVtFEKCE, (if.) fwllt. 

TwiuTYt (a4j.) ugain. 

Tw.ct, itdv/i dwy waith. 
Twic, (f.) gViaJcn, blaguryn. 
Twi'ccY, (adj.) gwialenaog* 
Tw /'light, (f.) godpvyli borau a 

Bd, cyfeos, gogyfnos, ^yflychwr^ 

gorchyfarwy. 
Twiii/(r.) gcfell. 
ta T w I M I, (v.a.) nyddojcyfrodeddu; 

din^yn. 
7^1 V£* (fO ^^^ gyfriKicddog.— ^' 

tro, cyfrodeddad. 
T<; Twivcf, (v. a.) poeni, blino." 

Edr. to Pmb. 
TwivoE, {{.) Bdx. PiMcb. 
Td Tw/wicLE, (v. n.) gWireichiooL 

— ^- caa ac agor Uygad yn fuan. 
Tw^MicLijcc» (f.) urawii^ %g^v 
7i TwitL, (v.a.) chwlldroiy cylch- 

droi. 
Twirl, (f.) cylchdio. 
7iTwirr,{v.a.)cyfrodcddu, nyddn, 

ceiriio. 
Twist, (f.). cyfrodcddiad.— d^fyn 

cyfrodcddog. 
7i TWIT, (v.a.) dannod,;Cdliw, 
TWITCH, (f.) tynfa, tynniad. 
Ifo TWITCH, (v.a.) Edr. P/uci, 
To Twi'TTiR, (v. n.) crynu, cyffro, 
Tw/ttl^twattle, (fub.) ^r. 

GaS6/e, 
Two, (adj.) dau, dwy. 



'•.'» 



Tv^CDCED, (adj.) daofiniog.' . 
Twofold, (adi.) daaddyUyg* 

TwOHAKOfD, (adj .} IDRWr. 't* 

T F ,i 

TViCE, (f.) trqgcn. 
Ty'mbal, (f ) Edr. KmUirum. • 
Ty'mfan, (f.) ubwrdd- 
TruPAHUii, (f.] tabwrdd. 
Ty'mf AKT, (f ) bcickwydd. 
Type, '(fub.) figur, doll, dampi, 

ffurf, gv^'algbd, C7lgod, qmllua, 

cjnddchv.— Uythyicn argraSu. • 
Ty'pical, (adi.). qrfgodol, afe yn 

Ilcdrithio peth. 
Ttf ty'pify, {v.a.) coTgodi. 
Ty'pocRAPHER, (f ) argraffwr,ar. 

graflydd, printiwr. 
Ty'pocRAFHY, (f.) ygdfyddydo 

brintio i^eu argraffu. 
Tyrannic, 1 (adj.) crcubn. 
Tyrannical, 3 trahaizs, gormc?- 

fol. 
7(7 ty'rannis'e, (v.n-) rhWyigo, 

gorme^a, arglwyddiaethui neu re^^ 

Ioli yn grculon ac yn ormefbl. 
Ty^RAiiKOuis, (adj*) crculbn, 
Ty'ranny, (fubi) rheolactb g9r- 
mefdeym, rheolaeth greulob, di«- 
luus, camrwy ig, dy walder/ creu- 
londcb. , , 

Tt^rant, (If.) gormcfSeym, goc- 
mcfwr, lly wydd . creulbn, . gpitji- 
lymmwr, trcidwr. ' , 
I Ty'ro, (f.) dechrcuivr ccTfyddyd- 



ip^«*i 



pf-"»i 



V A 

VA*CAMCY, (f.) gwagdcr, gwag- 
cdd, gwagle. 
V/cVnt, ( adi. ) gwslg, arllocs,; 

gwoflydd, rhydd, 
y^vACATB, (v.a.) gwaghaujgwncii- ; 

thur yn wag^ arlloefi, godacl. ; 
Y A c A no N, (f.) feibiant, hamddcn, \ 

paid, difpcKliad, (cguryd.- ; 

VACILLATION^ (f.) honciad | RH- } 

wadalwchy-imWR&drwydd. • 
Yacuatxoh, (ft) vUocfiad, gwa|-| 

had. t ' . . . ' 

Vacuity, ((y) givagiier, gwagedd, 
Yacuuii, (1,) gwagden ., . . : .. i 



V/rGABOND,.(C) .swibiad,.CFwydi' 

ad, treigUd, trcighddyn, . . ; '" 

Vag/ry, (L)'.Edr. Whim, ' ■') 

Va^'cous, (adj.); gwibjog, crwydf- 

cdig. ' ^ : : . * 

V/oRANCY, (fub.;)'gwib,icrwydf, 

crwydrad. 

VAORANT,.(f.)Bdr.r^tfA«iM^. : 
VAGRAKTy { adj. ) .' . crwydrtidJ, 

.gwibiog. . : . , . ! , « 
Vague, (adj,) gwjbiog j ai^afiad»7i 
-'diyftyr. •-.•;, ' . ;" 
,Vml, (f.) Ueon/ liengndd, goicb- 

Udd. ..'. \ -■ >.:.i .; ;. 



i^- 'M 



* \ 



U B 



^^■Vaii;, (vi ia.) gorchudcfio:— go- |. Vatpidness/I (f.) merfdod*, xnanr- 
Ihvngi^wjrmpq.— yniddaroftwng* t Vapi'dity, 3 cidd-dra. 



Vails,- (f.) arian a rodcfir I wait 
'anaccH ddynion keblaw eu cyflog* 
Vain, (adU' bfer, gwag, gorwag, 

gweilydd. ' ^ 

Vainglorious, (adj.) g^^agdgori- 

eddus/ balch, rhodrefgar. 
VAiNGLrfRT, (f.) gwagogoniant' 
VAi^NNisrs, (f.) oftredJ. . 
VALE,(f.)Edr. r^A^fy. 
Valedi'ctioh, (f.) erchiad vn iach. 
Valentine, (f.) cariad a ddewily: 

ar ddydd St. FaUntine, 
Valet, (f*) gwas, gwcinyild. 

VaLITUDINARIAN, 7 (adj. j.cJaf- 
VALETtJDIKARY, 3 aidu,egWau. 

VALETUDiNARY,(C)Edr./iy?mrf;j, 
Valiancy, (f.) Edr. Falour. 
Vau AHT, (adi-) gwrol, dewT,. cryf, 

calonnog, hy, gw^'ch, " cadarn, 

pybyr. 
Va^liantly, Cadv.):jnivroL' -: . 
Valiant NESS, (fBb.) uiawrfry'dig'- 

rwydd, mawredigrwydd, mawi-^r 

wriaeth, mawrfryd. 

Valid, (adj.) nenhol, cadarn ; cff- 

eithioi ; pwysfawr. 
VALi'biTY,'(f:) grym, ncifth, gallur. 
Valley, (f-) dyffryrr, gwaftadedd, 

cwm, glynn, pant. 
Valorous, (adj.) Edr- Valiant* 
Valour, (f.) gwroldcr, gallu,' ca- 

dernidjgrym, pybyrwch,glewdcr. 
Valuable, ( adj. ) ' gwcrthfawr, 

prisfawr. 
Valu/tion, (f.) gwerth. 
V/lue, (f.) gwerth, pris. ^ 
Valve, (f.) dor, drws, clawr. 
Vamp, (f.) uchafed, uchaf ledr 

cfgid. 
7d VAMP, (v. a.) cywcirio. 
V/mper, (f.) cyweiriwr. 
Van, (f.) rhengc flaenaf byddin.— 
' 'Edr, Fan. 
To VAN, (v, a.) Edr, to fan* 
Vane, (f.) ceiliog gwynt* 
Vanguard; (f.) Edr, Van. 
Ta VANISH, (v.n.) diflannu,difanT)U. 
Vanity, (f.) gwagedd, gorwagcdd, 

gweei, oferedd, mafwedd. 
To VANC^iSH, ( v; a:. ) gorchfygxf, 

gprfod, gorcfgyir,J'daroftwng. 
rVrfNQJJisHER, (f.) ^rchfygwr. 

V A PI p>(adj .) diflasj|-inerf^arwaidd. 



Yapoura'tion, (f.) tarthiad. 
V/p6urous, (adj.) llawn tarth. 
V/pouh, (f.) tarth, ager, agcrdd, 

mygdarth, morhvch". " ' 
To vapour, (v. n.) tarthu, bwny 

tarth.-^iFroftio, rhodrefu. 
Variable, (adj.) cyfhcwidiol^^in- 

wadal. ; 

Variableness, (f.) cyfncwidiad, 

* anwadalwcJi," anwdftadrwydd.. . 
Variance, (f.) ymryfon, angliyd- 
"fbd, anghyttim'debi amrywiacth.' 
Variation^ .(f) cyfncwidiad, .aii.* 

rafaeliad, ainrjjwi^ih;; JgWvrad. V 
Ti/^VARiEGAtJi,' (V.-a;') imryliwo, 

' brlthol ■';^ .':.;''"^.. \ 

VARiEGAtioN'i/f,') ^riiJiad. 
'VARi'EW,'(r.) amryvWaith, aii}ry- 
.facliad, cyfntfwid. 
VXrioUs, (adj.) amryw, amrafacU 

gwahanol ; neWidlbll'rfnghylTclyb; 

ainryliw, brith. -■ . \ ^ '".' 
Varlbt, (f.) Edr. tcoundrel ' ';■ 
V/RNtSN, (f.) ba>6>i^. ^ ' ^ 

7tf VA''RNisH,(viaij ba*:neifip,'caboU 
T^v/ry, (v. a.) 4mry\yiq, amry- 
faclio; newid; tVlbcwid., '. ; '. 
VASCULAR,'(idj.flhiWn llaftri."" *- 
YA'sE",(r011eflr. ' ' . 
Vassal, (f.) cacthwaS; deitad, y.nv 

• ddibynmvr. 

V/ss alack; (f.) cacthiwcdi datof- 
tyngiad. ' , 

Vast, (adj.) inaWr,' dirfawr, am- 
rofgo. . ../..• . ' 

'Vastness, (f.)'anfeidrolder. 
Vat. (f.) Edr. Fat. , ' 
Cbeefe-vhT^ (f) caws-Ieftr: ' 
•fi? vaticinate, (v. nj Edr. to 
propbeJy» 

Vault, (f.) bwa.— fclcr,— ogof.— 
beddrod. 

To VAULT, (v.) gwncuthnr bwa.-i- 

neidio, llammu. 
VyfuLTBD, (adj.) Edr. Jrched. 
Vaulter, (f.) Uamhidydd. 
Ttf VAUNT, (v.) ymffroftio, rhodrefu. 
Vaunt, (f.) vmffroft, rhodres. , 

Va^nter, (f.) ymflfrbfti'wr, . rJwxk 
• refwr. 

Uberosity,! (f.) fFrwy thlonde'r s 
U'berty, J amidcf. 



V E 

UBi'qyiTT, (f*) hollbrefcnnoldeb. 

U'dder, (f.) piw. 

Veal, (f.) cig IIo. 

Vi^CTiON, I ( fub. ) jdygiad^ 

Vectitation, j clodad. 

T0 VEEky (v. n-) cylchdroi^ chwll- 

droi. 
Vegetable, (adj.) tyfol. 
VicETABLEi (f.) planhigyn. 
To VEGETATE, (v. n.) tyfu. 
Vegetation, (f.) tyfiad pljuihigion. 
VifcETATivE, ( adj. ) cyhnyddol, 

tyfol. ^ ; 

Vegete, (adj.) bywiog, hcinyf, 
cryf. 

VECETIVEjj(aclj,) tyfol, 

V^HBMENCB^l (f) angerdd, arth* 
Vehemencv, 3 redd, llynuJcr, 

taerder, ha^rllugrwydd. 
Vehement/ (adj.) ' haerlliig, taeT) 

angerddol, durnng. 
Vehicle, (f.) menn^cerbyd,cloda^. 
Vein, (f.) g^thcn. 

v/iNY?' } (a«lJO gwyth^ndg. ; * 

Velleity, (f>J chwant, dymuniad. 
Vellum, (f,).memrwn. ' , _: 
VELociTY,[f,Jbuander,cyflymder. 
VELVET, (C) melfed. 
Velvet, (adji-)© felfcd. * ' ,' 
Ve'nal, (iadj. j gwcrthadwy, cyflog- 

aidd, huriol 
Venality, (ftib.) parodrwydd i 

wneuthur un peth ara wobrwy. 
Venatic, (adj.) abertlvyn i hcla. 
T<; vend, (v. a.) gwerthu, arwerthu. 
Vendible, (adj.) gwerthadwy* . 
Vendi'tion, (UibO gwcrtjiiady a^^- 

wertbiad. 

Vendor, (f.) gvvcrthwr. 
Ve NEMO us, ( adj. ) gwenwynig, 

gwenwynllyd. 
V£NERABLE,{adj.)bybarch,parch- 

us, parchedig, anrhydcddus. 
T* venerate,. (v. a.) perchi, an- 

rhydeddu. 
Veneration, (f.) parch, anrhy- 

dcdd. 
Venereal, (adj.) a gafwyd trwy 

drythyllwch. .,' , 

Venereous, (adj.) try thy 11, anllad; 
V^nerV, (f) hela. — trythyllwch, 

anlladrwydd, . 
Venes]?ctxon> {fub.} gGdl^ngiad 

(waed. 



V E 

V£iiGEA«cB» {(ab.) diil» db!cd4^ 

cofpi coipedigaeth. 
Vengeful, (adj.) dlialeddgtr* 
Vehiabli, l{a(y.) maddcnol, t 
Ve'nial, I cflir ei fkdaeu. 
Venison, (f.) cig gcifrdon^i ; he- 

hvriaeth, helfk, GeM, xxv^ 28. t 

xxvii. 3. 
Venom, (f.) gwcnwyn. 
Venomous, (adj.). gWienwynig. 
Vent, (f.) agorU, twH-y-gwcrtJi. 
Ttf VENT,'(v.a.) cyhoc4di ; gwcrthtt. 

— goUwDg i inaes.— -ajoryd. 
VENTER, (f.) cr6th,:Vru. 
Ti? VENTILATE, (v. a.) nithio.— — 

holi.' 
VjBNTiL/TioN,(r.).]uthuu]«gwynt- 

Jiad. 

Ventricle, (f.)y cylla. 
Venture, (fl) abtur, baidd. 
T(f ve^'nture, (v.) antqrio, beiddio. 
V/NTUR0us,(adj«) hy, ebfn,bcidd- 

gar, aacuriql. - . ■ . 
Yeracity, (f.) gwir, gwiripncdd, 

Idilyfrwydd. . 
Verb, (i,J berf,..gair^ . 
Ye'i^bal^ (adj.) gciriol.' 

erbatim, (adv.) air yngsjir. 
Ta-viTrbbrate, (v.; a.) maeddtt, 
* euro, ffuftio. 
VerberaTion, (fSub.) naaeddiad, 

cuii^d. - 
Verbose, (adj.) £dr. Prolix, 
Verbosity, .^Cj llawcr o ciriw, 

hip^hwcdl, dyy^cdgarwch. 
Verdant, (adj.) gwyixld. . 
Verdict, (f«) dcdryd, barn. 
Verdigrease, (f.) fcrdigre8,riiwd 

pres. . 
Verdure, (fub.) gwyrdd-der, 

gwyrddlefni. 
Verdurous, (adj*) gwyrdd. 
Verge, (f.) hcy^ll neu wiakn a 

ddygir.o fi^en l^yddogion* — 

ymyl, glan. — cylch, cwmpaa. 
To verge, (vji,) gogwyddo ta a*r 

llawr. 
Verge^^ {f.;j. dygwr br^r&yll. 
Verifica'tiq^j ff,) gwizbad, a* 
\darnhad gwiribnedd crw}r- dyftiol- 

acth. . ' 

Tff vERiFy, (ic^iu) g\virliaUs,pcoft 

wrr, cadam^u. , 

Verily,. (adv/.ya WIT, juSmt 

; iiiewii gvQ^Qficdd* 



V E 

ol. 
ViRisiiii^UTY, (f.) tebygcfHaeth. 
VifaiTY, (fub.) gwirionedd, gwir, 

gwiredd. 
VfiijuicE, (t) aefel. 
Yrkmicvlovs, (adj:-) pryfedog. 
VermI^hon;, (H) finOpr, finopl. 
V^RMiNEy .{{".) pryf. 
V/rminous, (adj.) pryfedog. 
Vernacular, (adj.) o'r un wlad ; 

pacuriol. 
VERNAL, (adj.) abcrthyniVgwan- 

wyn. 
Versat/'le, (adj.) hydrtf/trocdig," 

hawdd ei droi. 
Verse, (f.) gwers, adnod.— -pen- 

nill— — i-prydyddiaeth . 
V/rsed, (adj.) cyfarwydd, celfydd, 

cywraint, hyddyfg. 
Versification, (fub*) itiydriad, 

prydiad, gwneuthuriad pennillion. 
Tov itisiv y , (v.a.) cywyddu^gwncu- 

thur mydr, gwneuthur cerdd. 
Version, (f.) cyfieithiad. 
Vert, (Aib.) pren yn dwyn dail 

gwyrddon, 
Vertebre, (f.) glain ccfn. 
Vertex, (f.) coppa. Edr. Zeniths 
Vertical, (adj*) yn union uch 

ben. 
Verti'city, (f.) tro, chwildro. 
Vbrti'cinous, (adj.) Edr. Giddy. 
Vertigo, (f.) y bendro, y gyfp, y 

fy nyglog, madrondod. 
V^ry, (adj.) gwir, iawn, uniawn. 
Vesicle, (f.) chwyflgen. 
Vesi'cular, (adj.) cau. 
VESPER, (fub.) feren y no$.— — yr 

hwyr, echwydd, gofper. 
VifssEL, (f.) Ueftr 
Vest, (f.) gwifg, dilledyn. * 
To VEST, ( V. a. ) dilladu, trwiio, 

gwifgo. — dodi mewn meddiant, 

rhoi ym meddiant. 
Vi^sTAL, (f.) lleian, gwyiyf. 
Vbstible, (f.) porth. 
Vestment, (f.) dilledyh, gwifg, 

archenad. 
Vestry, (f.) lie i gadw pethau cy- 

fegredig.— ymgyforfod plwyfol- 

ion i ymgynghori ynghylch achof- 

ibn plwyf, 

V<8Tvr5i (f.) gwi%, dilledyn. 



Vetch, (f.) gwtg,.py8 y Hygod, 

gwygbys, 
Vbtchy, (adj.) llawn gwygbys* 
Veteran, (f.) hen filwr. 
V^tbrXn, (adj.) ii^n, oedrannM, 
• a fo yn hir mewn fwydd. ' 
To vex, (v.a.) gorthrymmu, blino, 

gofidio, tralibdi, cyftuddio. 
YlXifTroN, (fub. ) blinder, goftd, 

gorthrymdcr, trallpd, helbul, cyf- 

tudd, trwbledd. 
VEXifTiows, (adjO gofidus, gorth- 

rymmus, blinderus* . 
V£xBR, (fub.) blinwr, goithtym- 

mwr. 
U^GLY, ( adj. ) anferth, anhardd^ 

swrthun, hagr, ^uniaidd, a^ffurf- 

lol. 
.U^GLiNESs, (fub') anferthwch, an- 

harddwch; aflunieidd-dra. 
; Vi'al, (f.) phiol,coftrel fechan* 
V/and, (f.) bwyd, ymborth, 
' Vi/ticvm, (f.) gofymdaith, ang- 

enrheidiatt taith, arlwy taith, bw* 

yllwrw. 
.To vi'BRATE, (V.) yfgydwyd, Kbnf- 

ioj crynu, peri crynu, chwym- 

ellu. 
ViBRATioN,(f.) yfgydwad,chwym- 

elliad. 
Vl'cAR, (f;) bicar; rhawlaw, 
Vi'cARAGE, (f,) bicariaeth. 
Vicarious, (adj.) a fo yn He nil 

arall. 
Vi'cARflHir, (f.) bicariaeth. 
Vice, (f.) bai, gwyd, gwrthwyn- 

eb i rinwedd, drygioni. — cogwm 

tro* 
Vicegerent, (f.) rhaglaw. 
Vi'cEROY, (f) rhaglaw brenhin; 
Vic/mity, (fub.) cymmydogaeth, 

cyfnefafiaeth, nefder. 
VrciNAGE, (f.) cymmydogaeth* 

Vi'cJne,^' J ^*^J"' *S^^* cyfagos. 
Vfcious, (adj.) drygionus, beius, 

gwydus. 
Vici'ssiTUDE, (fub.) cyfhewidiad, 

cylch cyfnewid, troj treigl. 
Victim, (f ) offrwm, aberth. 
VICTOR, (f.) gorfodawg, gorefgyn- 

wr. 
Victorious, ( adj, ) bnddugol, 

budduggliaetholt 

V/c- 



V I- 

Vi'cTftRY, (f.) biid4ugoliaetli,go»l 

rucliafia^th,' gorfod, gorfodaeth. 
VTcTUALs (ftfb.) ymborth, bwyd,. 

lluniaeth. 
Ttf Vi'cTUAL,(v,a.) arlwyo vmborth. 
Vi'cTUALLBR, (f.) gwcrth\vr ll^ui;- 

iaeth. , 
ViDE'Li"cET,.(adv.) y8 cf, fcf yw 

hynny,^ fcf fcl pe dywcdid, hynny 

yw. 
lo VIE, (v.) cyftadlu. 
To VIEW, (v. a.) golygu, gwelcd — 

holi. 
View, (f.) golwg. 
Vi'gil, (f.) nofwyl, gwylnbs. . 
VrciLANCB, 1 (f.) gwiliadwnaeth; 
V/oiLANCY, J gofalt 
Vi'ciLANT, (adj.) gwiliadwrus, 

gofaItt3. 

Vi'coRous, (adj.) Edr. Strong. 
Vi^GOUft, {{*,) nerth, grym, cryiHcr, 

pybyrwch. 
Vile, (adj.) gwael, falw, dibrisj 

drygionus. 
V IDLENESS, (f.) gwacledd, falwedd. 

■ drygioni. 
*ro v/lif Y, (v. a.) Edr. to debafe. 
Vi'lla, (f.) maenol allan o*r ddi- 

na3; pentref, trefan. 
Vf LLAOE, (f.) pentrcf, corrdrcf. 
V/llain, (C) dyn crculon, dir- 

iaid." — gwas. 
Villainous, (adj.) gwael, falw, 

drygionus, diriaid. 
Vi'llany, (f.) drygioni, yfgcler- 

der, direidi. 
ViLLATic, (adj.) pcntrcfol, pen- 

trefaidd. 
Vi'llous, (adj.) Edr, Shaggy. 
Vi^MiNOus, (adj.) a wnaid o wi- 

ail. 
Vi'ncible, (adj.) a ellir ei orchfy- 

gu. 
7"^ vi'ndicate, (v. a.) amddiJFyn; 

cyfiawnhaa ; dial, cofpi. 
Vindication, (f.) aniddiffyniad, 

cyfiawnhad. 
Vindicator, (f ) amddlfFynwr. 
ViNDi'cTivE, (adj.) dialgar, ym- 

ddialgar. 
Vine, (f.) gwinwyddcn. 
Vi'necar, (f.) gwinegar. 
Vi^ney^rd, (f.) gwinllan. 
V/\CU5, (adj.) gwin-gar,gwiiillyd. 



Vi'iiTAGp, (f.). cyphsiuaf grawn- . 

. win. , ' 

Vi'ntker, (fj tafamwr, gwerth-. 

wr gwin. . . ' y* - 

Vi'oL, {L] nabl, E/a, v. 12.. 
Vi'oLABLE, (adj.) hylwgr, a cllxr^ 

ci drofeddu. :' "" 
I'o V ISOLATE, (v» a.) trofcddu, trcif- 
■ io ; torri cyfraith^ farhau- 
Violation, (f.) trofeddiad, trcif- 

iad^ can^wri. 
Violator, (f.) trofeddWr. 
Vi'oLENCB, (fub.) nerth, cryfdcr ; 

trais, gormes ; gwyn, angerdd. 
Vi'olbmt, (adj.) ncrthol, angerdd-. 

ol, durfing. 

V/olet, (f.) criplys, fiolcd. 
Vi'olin, (f.) ffidl, crvrxh. 
Viper, (f.) gwibcr. 
Vi'pEROUs, (adj.) gwiberog* 
Vi'rgin, (fub.) morwyn, gwyryf, 

rhiain, gwyryf-fcrch. 
V/rgin, (adj.) gwyryfawl, mo*. 

rwynawl, 
V I R c i'n I t Y, ( fub. ) morwyndod, 

gwyryfdod. 
viri'le, (adj.) gwrol, gwraidd, 

arwraidd. 
Virility, (f.) gwroldcb, gwr- 

eidd-dra. 
VTrtual, (adj.) eflfeithiol, .mewa 

efFaith, 
Vi^RTUE, (f.) rhinwedd, mirach.-*: 

efFaith, gallu, nerth. 
V/rtuous, (adj,) rhinweddol. 
Vi'rulbnce, I (f.) tymmerddrwg, 
Vi'rulbncy, 3 nattur ddrwg. 
V i'ru le n T, ( adj • ) gwcnwynig, 

gwenwynllyd. 
VrsAGE, (f.) wyncb, wynebpryd, 

pryd, ffriw, drych, cdrychiad. 
To v/scERATB, (v.a*) dibcrfeddu. , 

V/scioi (*4J0 giw^iog* gwydn. 
Visc/dity, (f.) gwydnder, glud- 

rwydd. 
Vi'scouNT, ( f- ) y radd nefaf 

bendcHgaeth at iarll. 
Vi^scous,. (adj.) gludiog, yfgra^- 

lingaidd. 
Visibi'lity, (f.) amlygder.. 
Vi'siBLE, (adj.) amlwg, gwdcdig, 

•eglur. 
Vi sioN, (fub.) gwcledigaethj ym- 

ddangoiiad, drychicdaeth* 



U L 

Vi'siONARY, (adj.) ffugiol, dych- 

ymmygol. 
Ta vi'siT, (v.) ymwelcd, gofwyo, 

myned i weled. 
Visitation, (f.) gofwy,yn)wcIed- 
/ iad, gofwyad. 
Vi'siTOR,'(f.) ymwelwr. 
Vi'soR, (f.) Edr. Majk. 
V/sTA, J (f.) golwg trwy gocd neu 
Vi'sTO, 3 fFbrdd gyfyng. 
Vi'tal, (adj.J bywiol; hanfodol. 
ViTA'LiTy,(f;)bywioliaeth^yfpryd. 

bywyd. 
Vi''tals, (f.) yr yfgefaint a'r afu, 

a'r galon, y rhannau hanfodol i 

fywyd. 
T^? yi'xiATE, (v. a.) llygru, halogi, 

diwyno, ireifio* 
ViTiosiTY, (f.) UygredigaetK. 
Vi^TJOus, (adj.) llygredig, halog- 

edigs drygionus, beius. 
Vi'tiousness, (f.) llygredigaeth, 

halogrwydd; drygioni, direidi. 
Vi^TREOus, fadj.) gwydrol, gwyd- 

rog.^ 
To vi'trify, (v.) troi yn wydr. 
To VITUPERATE, (v. a.) bcio, go- 

ganu, cabla. 
Vituperation, (f.) gogan, cab- 

ledd. 
Vivacious, (adj.) Edr. Sprightly, 
V-'iVACiTY, (f.) Edr. Sprightlinefs. 
Vm/'ID, (adj.) bywiog. 
Vividness, (f.) bywiogrwydd. 
To vi'viFY, (va.) bywio, bywhau. 
Viz, Edr. ViieUcet. 
Vi'zARD, (f.) Edr. Majk. 

• . U L 
U'lcer, (f.) cornwyd, gwcli, llyn- 

nor. 
TVuLCE R ATB, (v-a.) gwelio, gwneu- 

thurynllawncornwydydd, abriw- 

iau. 
U'lcerous, (adj.) gweliog^ corn- 

wydlyd. 
U'ltimate, (adj.) divveddaf, eith- 

af. 
U ltram/rine, (adj.) tramor. 
Ultraneovs, (adj.) ewyllyfgar, 

o*i fbddj o'i nattvir ei hun. 
Umbi'lica;*, (?dj.) yn perihyn iV 

bogail. 
U'mbl^s, (f.) ymjrfgiirocdd cwig 
'ncu garw. 



U N, 

U'mbrace, (fub.) cyfgod. — drwg^ 

dyb; farhSd^, coddiant. 
Umbrageous, (adj.) cyfgodaidd. 
U'm B R E L , > (f. ) heulrod, rl^ag yr 
Umbre'lla, 3 haul. 
U^MPiRAGB, (f.) Edr. Arhitrament. 
U'mpire, (f.) dyddiwr, cylafaredd- 

wr. 

V. N 
Unable, ( adj. ) analluog, gwan» 

egwan. 
Unacceptable, (adj ) anijcrbynr 

iol, anghymmcradwy. 
UNACcd'uNTABLE,(adj.) na*3 gellir 

rhoddi rhefwm am dano.-— rhy- 

feddol ; afrefymmol. 
Unaccustomed, (adj*). anghy^- 

nefin,^anarferol. " 
Unagc^ai^nted, ( adj. ) anghy- 

farwydd, dieithr, anadnabyddi^s^ 

Heb adnabod. 
Un/ctive, (adj.) diog,^ mufgrell, 

fwrth. 
Unadvi'sed, (adj.) byrrbwyll, di- 

yftyr, digyngor- 
Unaffected, (adj.) diflirfendod, 

fyml, naturiol. 
Unalienable, (adj ) anwerthadr 

wy, na's gellir ei roddi i ar^ll. 
Unalterable, (adj.) anghyfnew- 

idiol, fafadwy, dianwadal. 
Unanlmity, (f.) cytumdebmedd- 

wl, undcb mecldwl, cyttundcb^ 

cydgordiad. 
Unanimous, (adj.) cyttunol, un- 

fryd, un-mcddwl, cynghordiol, 

cydfynniol. 
Unanswerable, ( adj. ) asiattebr 

Unasked, (adj.) heb ofyn. 
Unattainable, ( adj. ) anghyr- 

raeddadwy. 
Unatempted, (adj.) Edr. Untryed^ 
Unavailable, (^dj.) ofer, difudd^ 

diles. 
Unavoi'dabljz, ( adj. ) annochel- 

adwy. 
UnauthorAed, (adj.) anawdur- 

dodol. 
Unaware, } (adv.) yn 4<iifym- 
Unawares, 3 mwrfi, yn ddiryb^ 

udd, hel) wybod. 
7^ UNBAR, (v. a.) dadfollto. ' 

R r Unbii 



UN 

Unbecomisc, (adj.) anweddaidd, 

anaddas. 
Uhbef^ttimg, (adj.) anwcddaidd, 

anwcddus. 
UMBEGOTTEify v^^j- ) anghenedl- 

cdig, tragywyd4ol. 
UNbfcLi''EF, (f.) anghrcdiniaeth. 
Unbeli'^ever, (f) anghredadyn. 
XJnbbni^cn, (adj.) Edr. Malevolent. 
^0 UNDEND, (v.a.) )laccau, dattad, 

rbyddhau, cfmwythau; egori. 
, Unbent, (adj.) llacc, rhydd. 
Unbeseeming, (adj.) anweddaidd. 
^0 unbi'ass, (v.a.) fymmud rhag- 

farn. 
Unbind, ?(adj.) anwahodded- 
U N b i^D D EN, 3 d ig, diwahoddcdig. 
IT? unbind, (v.a.) rhyddhau, goll- 

wng yn rhydd, dattod. 
Unblameacle, (adj.) difeius. 
Unblemished, (adj.) difeius, di- 
' nam. 
JJn BLEST, (adj.) anncdwydd, tru- 

enus. 
7i? UNBOLT, (v a.) dadfollto. 
T^o UNBOSOM, (v. a.) datguddio ci 

feddwl i gyfaill. 
Unbound, (adj.) heb rwymo. 
yNBOuNDBD, ( adj. ) annhcrfyn- 

nedig, annherfynnol. 
TV UNBRACE, (v.a.) rhyddhau, llac- 

cau. 
Un BROKE, 7 (adj.) heb dorri, heb 
Uneroicbn, J ddofi, gwyllt. 
^0 UNuucKLE, (v.a.) dadfycclu. 
^To unburthen, (v.a.) dadlwytho, 

cladbynnio. 
^0 UNBUTTON, (v. a.) dattod bot- 

tymmau. 
Uncalled, (adj.) heb alw, heb 

geifip. 
Uncano'nical, (adj.) anghancn- 

aidd. 
Un CAPABLE, (adj.) anaddas, ang- 
hymmwys. 
Unclrtain, ( adj! ) annilys, an- 

flcr, petrusj anwadal. 
Uncertainty, (adj.) anficrwydd, 
.anwallctdrvvydd, anwadalwch. 
Unchangeable, ( adj. ) anghyf- 
ncvvidiol. 

Ukcu A.>.GEAB^EN^sSy (f.) anghyf- 
.ncwiaioldeb. 

Vncaanging, (adj.) anghyfnc- 

^ Widiol, 



U N 

Uncharitable, (adj.) anghariad* 

us, angharedig. 
Umcharitableness, (f.) anghar- 

jad, angharedignvydd. 
Un chaste, ( adj . ) anni wair, an- 

Ilad, drythyll. 
Unchri'stian, (adj.) anghriil'nog- 

ol. 
-Unci RCUMcfsED, (adj.) dienwaed- 

edig. , 

Uncircumc/sion, (f.) dienwaed- 

iad. 
UNCiRCUMSCRfBED,(adj.) aiinher- 

fy nnedig. 
Unci'vil, (adj.) anfoefawl. 
U'ncle, (f.) ewythr. 
UNCLEAN,(adj.)aflan,budr,brwnt. 
UnclEanness, (f.) aflendid, bryn- . 

ti. 
TV unclue, (v.a.) Edr. to Unravel , 
To unclo'se, (v.a.) egori, egoryd. 
Uncc^meliness, (f.) anharddwch. 
Unco'm FORT ABLE, (adj.) anghym- 

fForddus, anghyfllirus. 
Uncommon, \ adj.) anghyffredin, 

anfynych* 
Un commonness, (f.) Edr. Ipfre- 

quency, ^ 
U N CO M p L L T B , ( adj . ) aiTimherffaidi, 

anghyflawn. 
Uncompounded, ( adj. ) digym- 

myfgedig, fyml. 
Unconcern, (f.) efgeulufdra, di- 

ofalwch. 
Unconcerned, (adj.) diofal. 
Uncouth, (adj.) dieithr, anghyn- 

nefin. — Edr. Harjb, 
U'nction, (f.) enneiniad. 
U'nctuous, (adj.) tew, bras, ir- 

eiddlyd, feimlyd. 
Uncultivated, (adj.) anniwyll- 

iedig ; annhrefnus, annhacclus ; 

trwfgl, gwrthun, 
U'ncut, (adj.) heb doiri. 
Unda'unted, ( adj. ) h;^, cofn, 

dewr, anturiol. 
Undecaybd, (adj.) an&thedig. 
To undEck, (v.a.) diofg, dihattni, 
Undecked, (adj.) di^ddurn. 
U^DE filled, (adj.) anllygredig. 
Undeni'able, (adj.) na*8 gcllir ci 
wadu, diamheuol' 
U'nder, (adv. & prep.) tan, ^an, 
tanod^. 



UN 

7fi u.NDERCo,(v.n.) dioddef, godd- 

'ef. ■ • • 
Underhand,, ^^dv.) dan law, yn 

ddirgeL 
Tfp ui*de'rm/ne, (v. a.) cloddio oddi 

tanodd.-r-diwadnu, bwrw i lawr, 

dymchwelyd- 
XJ N DE RlJio s r , ( adj . ) ifaf , ifel af. 
Underk^ath, ( adv. ) dan, oddi- 

tanodd. 
To i^NDERPiN, (v.a.) attegu. 
To uNDERpRi'zE, 1 (v.a.) prifio yn 
Underrate, 3 rhy ifel. 
Undersecretary, (f.) tan-yfgri- 

fcnnydd. 
To uNDjERstLL, (v.a.) gvvcrthu yn 

rhy ifel. 
U^«iDEfe SERVANT, (f.) tan was. 
.UN.DERSH£RiF.F,(f.)rhaglawfirydd. 
7i 'understand, (v a.) deall, dir- 

nad, amgyffrcd. 
Understanding, (fub.) dcalldwr- 

iaeth. 
Ti? undertake, (v.a.) cymmeryd 

arno, ymnvymo; aJdavv; antur- 
■ io.- 
Undertaker, (f.) un a gymmero 

ryw orchwyl arno. 
Undertaking, (fub.) anturiaeth ; 

achos, gorchwyl. 
7o undervalue, (v. a. ) dibrilio, 

dirmygu, diyftyru. 

To UNDERWORK, (V. 3.) gWCithlO, 

yn is.— Edr. to Undermine, . 
Underwriter, (f.) Edr. Infurer, 
Undes^rveit, (adj.) anhaeddian- 

nol, anhaeddedigol, 
Undesi'gning, (adj.) "EdiT, Sincere. 
Undesi'r?able, (adj.) annymun- 

ol. 
Undete'rminate, 7 (adj.) anfe- 
Undeterminated, 3 fydledig, 

heb fefydiu, heb ei benderfynu. 
Undiscerning, (adj.) Edr. Inju- 
dicious* 
Undisgui'sed, (adj.) agored, di- 

dwyll. 
To undo, (v.a.) dattod, dadwncu- 

thur. dinyftrio. 

Uneas-^-, (adj.) anefmwyth, aflo- 

nydd. 
Uneasiness, (f) anefmwythder, 

aflonyddwch. 
Un EDIFYING, (adj.) anfuddiol. 



UN 

Un^ligible, (adj.) annewifiol. 
Unequal, (adj.) anghyfartal, ani 
ogyftal. 

Unequitable, (adj.) anghyfiawn*. 
Unerring, (adj.) diffaeledig, ang- 

hyfeiliornadwy, licr, annilys. 
Uneven, (adj.) anwaftad, anghy- 
fartal; anghynnifcr; anllyfn, garw'. 
Un^venness, (f ) anwaftac^rwydd, 

anghyfartal wch; anwadalwch. 
Unexhausted, (adj.) annifbydd- 

edig. 
Unexpected, ( adj. ) annifgwyl- 

adwy, annifgwylcdig. 
Unexpectedly, (ady ) yn ddifym- 

mwth. 
Unexperienced, (adj^) ammhrof- 

edig, anghyfarwydd, anghynncfih* 
Unbxpedient, ( adj. ) anaddas; 

anfuddiol* 
Unexpressible, (adj.) anrhaeth- 

adwy, anrhaethol. 
Unexti'nguishable, (adj.) an- 

niffbddadwy, 
Unextj^^nguished, (adj.) anni- 

ffoddedig- 
Unfa'ding, (adj.) diddiflannedig. 
Unfair, (adj.) anghywir, anghyf-.- 

iawn, anoneft, anrheg. • , 

Unfa''ithful, (adj.) anlFyddlon, 

bradus, twyllodrus. 
Unfaithfulness, (fub.) anffydd- 

londeb. 
Unpa^shonable, (adj.) anffurfiol, 

gwrthun. 
•/^unfasten, (v.a.) Uaccau, rhydd* 

hau, ■ dattod* 
Unfathomable, (adj.) anfefur- 

edig. 
Unfeeling, (adj.) annheimladwy. 
Unfeigned, ( adjv ) difFugiol, di- 

ffuant, cywir, gwirioneddol.^ 
UnfiTnced, (adj.) digae, diym- 

ddiff^'n. 
UnPertile, (adj.) anfFrwythlon. 
Unfi'nished, (adj.) anorphen, heb 

gwblhau. 
Unfi't, (adj.) anaddas, anghym- 

mwys, anweddus. 
Unfi'tness, (fub.) anaddafr\v)'dd; 
TouNFi'x, (v.a.) rhyddhau, dattod. 
Unfi'xed, (adj.) anfefydledig, an- 

wadal, anwaftad. 

R r 3 Unfor^ 



UN -I 

Uh FOR BIDDEN, (adj.) anwahafdd- 

edig, 'diwaharddedig* 
Unforeseen, (adj.) diragwelcdig. 
Unforgiving, (adj.) anfaddeuol. 
Unfc^rtified, (adj.) anyrnddiff- 

ynedig, gwan. 
Unfortunate, (adj.) anllwydd- 

lannus, anhappus, anFynadwy, 

anfFbdiog. ' 
Unfr^q^jeht, (adj.) anatnl, an- 

fynych. 
Tip UN frequent, (v.a.) anghynni- 

weir, gadael. 
Unfrj^endly, (adj.) angharcdig, 

anfwyn. 
Unfruitful, (adj.) anffrwythlon. 
To UNFURL, (v.a.) Ilcdanu, egoryd 

ar led, dadblygu. 

Ung/in, 7 , J. J Edx.JuktoarJ' 
Ungainly, 3 ^ ^ ' 
Un generate, 7 (adj.) Edr. Vnhe- 
Uncenerated,3 gotten. 
Ungenerous, (adj.) anfonheddig, 

anhael; gwael, ifelj cywilyddus, 

gwaradwyddus. 
Ungeni AL, ( adj. ) ananianol, an- 
. naturiol. 
tJNG*E''NTLE^ (adj.) annhirion, ga- 

rw. 
UngEntlemanlikb, (adj.) anfon- 

heddigaidd. 
To Ungi'rd, (va.) dadwregyfu. 
'K? ungluf, ( v. ) dadludo, diyf- 
- grawlingo. 

Ungodliness, (f.) annuwioldeb. 
Ungodly, (adj<.) annuwiol. 
Ungc)V£rna6le, (adj.) afreolaidd. 
UngovernEd, (adj.) afreolus. 
Ungracious, (adj.) anrafol, dyr- 

ras, drygionus. 
Ungrateful, (adj.) anniolchgar. 
Ungratefulness, (f.) anniolch- 

garwch. 
Ungrounded, (adj.) difylfan. 
Unguarded, (adj.) annwiliadwr- 

us, diofal, efgculus. 
Ungue'nt, (f.) ennaint. 
Unhandy, (adj.) Edr. Auktoard- 
Unhappy, (adj.) anncdwydd, an- 
happus, truenus. 
Unarmed, (adj.) anarfog. 
Unharmonious, (adj.) anghyng- 

hanedd. 
Unhb'althful, 7 (adj.) afiach, af- 
I7nh£althy, \ iachus. 



U N 

Unh^^edinc, (adj.) difulw, diofsl^ 

efgeulus^ • 
UshEedy, (adj.) difymmwth. 
Unholy, {adj.) afian> halog, ang« 

hyffegjredig. . 

Unhopeful, (adj.) anobcithiol. 
Un hospitable, (adj.) dilctteugar* 
Unhoused, (adj.) diattref. 
Unhurt, (adj.) difriw. 
Unhurtful, (adj.) diniwaid. 
U'nicorn, (f.) iinicom. 
U^NiFORM, (adj.) unfflirf, undduU^ 

unwedd; rheolaidd. 
Uniformity, (f.) unffurfiad ; cyf- 

fondeb, cyttundeb. 
Uni'mitable, (adj.) annilynoL 
Uninhabitable, (adj.) anghy- 

fanncddol. 
Uninhabited, (adj.) didrigblion, 

anghyfanneddol. 
Unintelligent, (adj.) anncall- 

us, anwybodus. 
Unintelligible, (adj.) anneaH- 

adwy, twyll. 
Uninterrupted, (adj.^ dirwyftr- 

edig. . . - 

UninvestigablEj (adj.) anchwil- 

iadwy. 
U'nioN, (f.) undeb, undod, cyt- 
tundeb. 
U'nison, (adj.) unfwn, unfain. . 
U'nit, (f.) UR, rhif un. 
To un/te, (v.) uno, cyttuno. 
Uni'ter, (f.) unwr. 
U'nity, (fub,) undeb, cyttundcby 

undod, ^noldcb. 
Universal, (adj.) hoUawl, cyfr- 

rcdinol. 
Universality, (fub.) cyffredinol- 

swydd. 
U'niverse, (f.) yr holl fyd. 
University, (f.) prifyfgol. 
Unji/st, (adj.) anghyfiawn. 
UNjufiTiFi^ABLE, (adj.) ha's gcll- 

ir ei'gyfiawnhau. 
Unjustly, (adv.) yn anghyfiawn, 

yn anunion. 
To unkennel, (v. a.) codi creadur 

o'i wal neu IFau. 
Unki'i^d, (adj.) anfvvyn, angharcd- 
ig, aughymmwynafgar., 
Unk/ndnesS) (1.) aDghymm^vyn- 

afgarwch, angharedigrwydd. 
UnknoVing, (adj.) anwybodus. 

Uhknowk, 






U N 

Unknown, ( adj» ) tnadnabyddus, 

anhyfpas. 
TV UNLADE) (v.a.) dadlwytho. 
Onlawfvl, (adj.) anghyfrcithlon, 

anghyfiawn. i 

UNLifwputrNEss, (adj. ) anghyf- 

reithlondeb, anghyiiawndery cam- 

Wri, camWedd. 
Uni/earned, ( adj. ) annyfgedig, 

anwybodus, anllythrennog. 
Unleavened, (adj») cri, croyw. 
Unless, (conj.) ond, onid, oddi- 

cithr, oddigerth; os na. 
Unlettered, (adj.) anllythren- 
nog, annylgcdig. 
Unli^ke, (adj.) anhcbyg, anghyfF- 

elyb. 
Unlink EL? HOOD, 1 (f.) anhebygol- 
Unli'keliness, J rwydd. 
UKLi'KELy, (adj.) anhebygol. 
Unli'keness, (fub.) anghytfclyb- 

rwydd. 
Unli'mited, (adj.) anherfynno], 

anherfynnedig. 
To VHLiiiK, (v.a.) dattod, egoiyd, 
Ta v»h6Aht (v.a.) dadbynno. 
To unloci^, (v-a.) datgloi. 
UNLo'vELrNEss, (f.) angharcdig- ; 

rwydd, angharweiddwch. 
Unlovely, (adj.) angharualdd. 
Un L u c K y , (adj . ) Edr. Unfortunate, ^ 
Unm Ai M e>o> (adjO dinam, per^ith, ; 

Iw^lawi. 

Unmanlike,! (adj.) anwraidd, . 
Unmakly, 3 gwreigaidd. 
UNMAii^NEkLY, (adj.) anfoefol, an-: 

^^(%;^ti anfedrus, anghyweithas. 
Unmannerly, (adv.) yn anfcdms, 

yn anfocfgar, 

Unmarked, (adj.) annodedig. 
Unmarried, (adj.) gweddw, aoi* 

hriod. 
To UNMASK, (v, a.) diorchuddio, 

tynnu ymaitK y gorchudd. 
IJn MASKED, (adj.) dilenn g^l, di-: 

orchudd. , 

Unmatched, (adj.) digyffclyb, di-: 

gymmar. 
Unmeaning, (adj.) diyftyi*. 
Unmbasure able, (adj.) ahfefurol, 

anfefuredig. 
Unme'et, (adj.) anweddaidd, an- 

addas. 
Unmerchantabli:, (adj.) an- 

werthadwy. 



• u K 

Unme^'rciful, (adjv) anrhugarog, 

didofturi, creuloa. 
Unm^rcifulness, (f.) axArugar- 

<)grwvdd, crenlondeb. 
Unmerited, (adj.) anhaeddiannol^ 

ankaeddedig. 
Unmi'ndful, (adj.) anghofiii, an- 

feddylgar, efgenlus, diofal. 
Un M i'n o L B D, ^ (adj . ) digymmyi^, 
Unmi^jted, 3 pfir. 
1$ UNMOOR, (v.a.) codi angor. 
Unnatural, (adj.) annaturiol, an^ 

anianol. 
Unnatur ALNESS, (fub.) annatuT- 

iaeth. 

Unnavigable, ( adj. )^an ford wyol. 
Unni^cessary, (ad}).' afraid, di- 

angcnrheidiol. 
Unni^rvatb, (adj.) gWan, cgwan, 

eiddil, 
'Unobservant, (adj.) anufitdd,aii<p 

oftyngedig, cyndyn ; difulw. 
Ukocovpied, (adj.) diftsddiaa&o], 

annhrigiannol. 
UNORDiNAftY, (adj.) anghy5r«dm/ 

anarfcrol. • 
Unowned, (adj.) anaddcfcdig. 
Unp/id, (adj.) heb dalu. 
Unp/latable, (adji) 'aiiflafQS,^<li.* 

.flas. 
UNPifRALL«LED,(adj.)ranghyfartal^ 

digyfitlyb. 
Unpardonable, (Jkij.) anfaddeu- 

'ol, amhardynol. 
linp^/fRTED, (adj.) diwahancdig. 
Unfe A CBABLC, (adj .) aBheddychol. 
To tJNPifopLB, (v.a.) dibobli. 
Unpi^rfbct, (adj.) a;nhcrfFaith. 
Unpbrsu/dable, (adj.) l^^rJneX'^ 

9fabie* 
Unphilosophical, (adj.) anphi-r 

lofophaidd. 
Unple/sant, (adj.) anhyfrydj 

anhirion. 
Unpleasantness, (f.) anhyfryd- 

wch. 
Unpli^ased, (adj.) anfoddog, an- 

foddlon. 
Unpolished, ( ac^. ) annhacclus, 

anghywair. 
UNprfLiTE,(adj.}annhacclus,trwfgl; 

anfedrus, gwrthun. 
Unpolli/ted, (adj;) dihalogcdig. 
Unpopular, (adj.) amhoblogaidd. 
R r J U^K. 



UN 

U»ipr/cticable, (adj.) anwneu- 

.thuradwy. 

Unprejudicat*, 1 .(adj.) dirag- 
Unpr^judicbd, J farn. 
Unpremeditated, -(adj.) dirtf- 

fyfyfiedig. 
Unprepared^ (adj.) amharod^am- 

harcdol. 

... 

Unpreparedness, (f.) amharod" | 

rwydd. 
Unprevailinq, (adj.) annhycci- 

annol. 
Um pal's ABLE, (adj.) £dr. Inejiima- 

ble. 
UiNPROPHANED, (adj.) dihalogcdig. 
Un PROF i^T ABLE, (adj.) anmddiol, 

diles, difudd, dielw. 
UNPROFiTABLtNEss, (f,) anfudd- 

ioldeb. 
Unpro>i^tious, (adj.) Edr. hau- 

fpithus, 
U||?R<JspE|LOus,(adj.) Edr. C/^r- 

tunate. 
UfiPROvl^DED, (adj.) diddarbod, di- 

ragddarbod 
UNPUNi8H£D,-{adj.) digofp, heb ci' 

UNPuaiPiED, (adj.) ammhuredig^ \ 
Un QUALIFIED, (adj. )anaddas,ang-> 

hymmwys. .... 
^0 uN<iUALiFY, (v» a.) aiMiddafu. 
. Unque'nchable, (adj.) anaifiodd 

adwy. . . :. ^ 

UNQyLNCHED,(adj.) anniffoddedig. 
Unquestionable, (adj.) diam- 

maUj diamhenQl. ... 

UnQjii^Er, (adj.) aneiinwyth, af-. 

lonydd. 
Unc^ui'etness, (f.) afionyddwch. 
^^. UNRAVEL, -(v. a.) dattod, dad- 

ddyryfu. — amlygu, egluro. 
Unready, (adj.) amharod. 
Unreasonable, (adj.) afrcfvmmol. 
UNRkAsoi^ABLENEss, (f.) afrcfym- 

moldeb. 
^p UNREAVB, (v-a.) Edr. to difcntan- 

Unreclaimed, (adj.) anhywedd, 

anwar; gwyllt. 
Unreconci'leable, ( adj.. ) Edr. 

Implacable. 
Un REFORM able, (adj. )anniwygiol. 
Unre FORMED, (adj. ) anniwygiedig. 
U^'Regarded, (adj.) dibarcli,- di- 



U N .^ 

Unrelenting, <,adj.) didofturi. 
Unremarkable, (adj.) anhynod. 
UNB.BMEDiABLE,(adj.) anfeddygoL 
Unrepa^id, (adj.) heb dalu ynol. 
Unrepealed, (adj.) heb ddiddym* 

mu. 
Unre PENT INC, (adj.) anedifeiri(^. 
Unre PROVE able, (adj) difai, di- 

feius. 
Unrbqulsted, (adj.) heb ofyn; 

heb gcifio. 
Unreslkved, (adj.) agorcd, rhydd. 
Unr^solveable, (adj.) YAx.bfo- 

luhle. 
Unre veal ED, (adj.) diddatgudd- 

iedig. 
Unrevenged, (adj.) diddial, dige- 

rydd, heb gerydd. 
Unrewarded, (adj ) diwobrwyol, 

diwobrwyqdig. 
To unri'ddle, (v. a.) egluro dyfal, 

amlygu. 
Unrighteous, (adj.) anghyfiawn, 

annuvviol, anoneft. 
Unrighteousness, (fub.) angbyf- 

iawndcr. 
Unri'pe, (adj.) anaddfed. , 

Unri^pennss, (f.) anadcjfedrwydd. 
T^ UNROL, (v. a.) dadblygu. 
To UNROOT, (v.a.) diwr^iddio. 
Unruffled, (adj.) t%wel, efmwy th. 
Unruly, ( adj. ) afreolus, nawf- 

wyllt, pcngaled. 
Unsafe, (adj.) anniogel, exiij>cid- 

.us. - ■ . 

UNSA''Tii^«LEji(adj.) Edr. Injatiahk. 
Uns/vourines&, (f.) diflarrwydd. 
Unsa''voury, (adj.) diflas, anflafus. 
To UNiSi^Y, (v- a.) dad-ddywedyd. 
Unscri'piural, ( adj. ) anyfgry- 

thurol. 
To UNSiTAL, (v. a.) dadfelio. 
Unsearchable, ( adj . ) anch wil - 

iadvvy. 
Unseasonable, (adj.) anamferol, 

annhymhoraidd \ anaddas. 
UNst£MLiNEss,(adj.) anweddcidd- 

dra, anharddvvch, gwrthuni. 
Unse'emly, (ac^j.) g\^rfliun, an- 

hardd, anjveddus. 
Unseen, (adj.) anwcledig. 
Uns/lfish, (adj.) anhuhanol. 
Unsj^parable, (adj.) anwahanol. 
Unsettled, (adj.) anfefydlog, ^n- 

fafadwy, anwadal, anfi^r. 



U?JS}i'TTL^DNEss,(r.) anwadalwch. 
U N 'sn a'k en 7 (^dj . ) d i figl , ' diy fgog j 

fafddwy. 
T»?.u:JsHA^KEN, (v. a.) dilyffetheirio. 
To UNSHEATHE, (v'. a.) diadwcihio, 
»tynnu o*r wain. ^ 
Unshorn, (adj.) heb gncifio, heb 

eillio. ' . ' . - ' ^ ■ • 

Uns/ghtliness, (fub.) gwrthuni, 

anharddwch. ' 

IJnsi'newed, (adj.) gwan, egwaii, 

-eiddih - 

Uns Kf LFUL, (adj.) gngbyfarwydd, 

arifedrus, anhyddylg. 
Unso^iable^ (adj.) anghyfeillgar. 
Unsold,- (adj.) heb werthii. 
UNstfuND, fadj.) afiachus,chvyfus; 

egwap. — llygredig, pwdr, braen- 
' 11yd.— cyfeiliori^us.' ' 
Unsparing, (adj.)'Edr, Liberd. 
Unspe'akable, (adj.) annliraeth- 

adwy. 
Unspi'ed, (adj.) anweledig. 
Un^pi'^lt, (adj.) heb dywallt. 
Unspotted, fadj.) dihaldg, di- 

frycheulyd. 
Unstable, (adj.) anwaftad^ an- 

wadal, anfafadwy. 
Unsteadiness, (fub.) anwaftad- 
■ rwydd, anwadalwch. 
Unsteady, (adj.) anfefydlog, an- 

waftad, anwadal. 
yo vnst/tch, (v a ) dadbwycho, 
UNsu38TANTiAL,(adj.) difylw^dd, 

anfyiweddol. 
Unsuccess-ful, (adj.) aflwydd- 

iannus. 
Unsuccessfulness, (f.) aflwydd- 

iant. 
Unsuitable, (adj.) anaddas, an- 

weddus, anghymmwys. 
Unsullied, (adj.) pur. 
Un SUPPORTABLE, (adj.) anoddcf- 

advvy, 
UNsuRM0UN'rABLE,(adj.)Edr. In- 
Jufernhle. 

Unswayable, (adj.) afreolaidd. 
Untainted, (adj.) dihalogedig, 

difrycheulyd. 
Unt.aken, (adj.) heb gymmeryd. 
fi untangle, (v. a.) Edr. to ex- 
tricate, 
Un TASTED, (adj.) heb broii. 
Unta'ught, (adj.) diddyfg, an- 
fi^fgedig. 



U N 

Untenable, (adj.) 'anymddifiyn- 
■ -Jldwy. ■' ' • ^ 

'Unthankful, (adj.) anniolchgar. 

UNTHANfcFVLNESs, (f.) aiiniolch- 
\ garwch. 

Unthi'nkino, (adj.) Edr. Thought^ 
, lefs. 

To unthread, (v. a.) dattod* 
iUNTHRi'pTVj (adj.) afradlon. 

Ti?- UNTHRONE, (v. a.) diotfeddu. 
, 7t^ UNT^B, (v. a.) dattod, dadgy-' 
; lynimu. 

\ UNTi''L,"(adv.) hyd, hyd oni. 
UNTiVfeLY, (adj.) anamCerol, cjr» 

yr amfer. 
Unt^, (prtp.) i,.at, hfd. 
.Untoxjched, (adj.) heb gyfwrdd. ^ 
UNTrfwARD, (adj.) gwrthnyfig, an- 

hyvvaith, anhynaws j gwrthiin t 

chwith. ■' 

Untractab-lf, (adj.) Edr. Intrat^ 

table, ■ ^ - . • . 

Untrue, (adj.) anwireddus, gauj 
. celwyddog. 
Untruth, (f-) anwir, anwiredd^ 

celwydd. 
To UNTtxNB, (y. a.) anhwylio, an- 

nhrefnu. 
To untwi'ne, 7 ( V. a. ). dadnyddu. 
Untwist, j dadgy frodeddu. 
Ttf UNv/iL, (V. a.) Edr. to difeover. 
Unvariable, (adj.) anghyfhewid- 

iol. 
UNVARYiNG,(adj.)anghyfnewidioI*. 
Un useful, (adj.) diddefnydd, dl- 

fudd. 
Unusual, (adj.) anarferol, chwith, 

-anghynnefin. 
Unutterable, (adj.) anrhaethoJ,^ 

anrhaethadwy. ~ 
Unwalled, . ( adj. ) difuriau, di-' 

gaerau. ♦ 
Un wares, (adv.) yn ddifymmwtb, 

yn annifgwyladwy." 
Unwariness, (f.) Edr. Carelejpiejs, 
Unwarrantable, (adj.) anam- 
^ ddiiFj^nadwy, na's gellir ei aniddi- 

fFyh na'i gyfiawnhau. 
UNWARY,(adj ) anochelgar, diofal. 
Unwa'shed, (adj.) heb olchi. 
Unwearied, (adj.) diflin, anni- 

fFygiol, anlluddedig. 
Unwed, (adj.) gweddw, amhriod." 
Unwelcome, (adj.) anghroefawu^. 
R r 4. UNwiii^iiKj^ 






V o 

UifWHc^LEsoMB, (a<lj-) tSachiif, 

aiich* 
UiiWifiLDYy adj.) trwm; chwith, 

anneheaig, anhywaith. 
IJMw^LLihC, (adj.) anfoddlon, an- 

cwyllyfgar. 
UNtv/LLiNGNBsS) (f.) aafoddlon- 

deb, anewyll yTgarwch. 
% vhwi'kd, (v. a.) dad'ddirwyiu 
tJjiw/sE, (adj.) angali, fibU» an* 

noetb* 
tJNwfaHSD, (ndj.) annymunol. 
WjHVi'TTifH?LV, (adv.) ya anwy- 

bodus. 
VnwdvTjLms (adj.) anghynnefio^ 

anarferoh 
UiiwoitTU]NBS8»(f.) anheilyngdod^ 
Unw<^rthy, ftdj.) anheilwng, an- 

wiw. 
T$, UHWRif ATHB, (v. ««) dadnyddtt^ 

dadgyfrodeddu. 
Unwritten, (adj*) traddodedig^ 

anyfgrifenedig. 
To UNYf^KE, (T.a.) dadieuoi di-ieuo^ 

dadgyiTylUu. 

V O 
Vocabulary, (f.) geir-lyfr. 
'V6tAhf (adj'.) llafar, llefarog^ fon- 

iarus. 
Voc/tioHi (f) galwad, galwedig- 

aeth.— -dyfyn, gwys. 
Vocative, (adj.) ealwedigol. 
VocjFgiiATiON,(f.rblQcdd, ynglcf, 

gwaedd^ dolef, garm, gawr* 
Voci'fbrous, (adj.) bloeddfawr. 
VoouE, (C) Edr. Fajifioff. 
Voice, (f.) llais, lief, Ueferydd, 

gair. 
Void, (adj.) gwag. 
Void, (f) gwagle. 
To VOID, (v. a.) gwaghau, arlloefi j 

gadaftl.— dileu, diddymmu. 
Vc^iDER, (f.) bafged neu gawcU i 

ddwyn bwyd oddi ar, fwrdd. 
VrfiDNESS, (f.) gwagder. 
Volatile, (adj.) a ehedo, a el 

ymaith yn fuan j buan, anwadal. 
Voli'tion, (f.) dewifiad. 
VoLUBi^LiTY, (f ) hydreiglrwydd J 

rhugledd ymadrodd, ffraethder. — 

anwadalwch. 
,VrfLUBLE,.(adj.) hudreigl, hydro.— 

cyflym, buaB.^-rhugl.ei dafod, 

ffraetlu 



U P 

VoLViiB, ( fub. ) plyg lyfr, Uyfr 

claing. 
VoLUMiHovs, (adj.) yn cynnwyt 

amryw lyfrtiu ; mawr, helaeth. 
Voluntary, ( adj, ) ewyllyfgar, 

o'i fodd. 

'VoLUPTUotrs, ( adj. ) dythyll, 
: nwyfus. 

■VoLUFTtfousNEss, (fc) trythyll. 
[ wch ;. rhyfedd^ 

\fo v(fMit, (v. a.) chwydu, cyfogi, 
; ymgyfogi, gloefia. 
) Vomit, (f.) ckvffdy chwydfa. — 

phyfygwriaeth a bair chwydu* 
VoMi TiON, (f ) chwydiad. 
VoRACidus,.(adj.) glwth, gwangc- 

115. 

Voraciousness,! (fab. ) glythni, 
Varacity, J gwangp* 
Vortex, (f.) pwll tro. 
Vo T A R I s T, 7 ( fii b. ) dofrydwr, 
Votary, J addunedwr. 
Votive, (adj.) addunedig^ diof' 

rydawg. 
To VOUCH, (v.) gwirio, cadarnhau^ 

tyftio, tyftioiaethu. 
To vouchsafe, ( v. a*) teilyngu, 

bod yn wiw gantho. 
Vow, (f.) eidduned, adduncd, di- 

ofjyd* 
To vowj (v.) aJduncdu, adduno, 

gwneuthur adduned, diofrydu. 
Vowel, {Q bogciliad, ilythyrea 

Ilafarog. 
Voyage, (f*) mordaidi, morym- 

daich. 

Up, (adv.) fynu, i fynu. 
To upbe'ar, (v a.) codi i fynu, dyr- 

chafu. 

To upbr/id, (v. a.) dannod, cdHw, 
Uphi'll, (f) tylc, gorifynu. 
To UPHOLD, (v. a.) cynnal i fynu, 

attegu. 
UphSldlr, (f ) cynhaliwr. 
U'^PLAND, (f.) ucheldir. 
7o uplay, (v. a.) gofod i fytiXit 

pentyrru. 

Vo upli'ft, (v. a.) dyr^hafix* 
U^PMOST, (adj,) ucha£ 
Upon, (prcp.) ar, ar uchif, il 

warthaf, 
U'pper, ( adj.) iich, uwch, gW* 

uch. 
U'ppermost, (adj.) uchaf. 



u s 

*to UPRAISE, (v.a.) dyrchafu. 
U'pRiGHT, (adj.) union,. fyth; cyf- 

iawn> onefl. 
U^prk;htne88, (f.) uniondeb. 
Uprc^ar, (f.) terfyfg, cynnwrf, go- 

dvvrf, ymryiTon. 
^0 upRrfoT, (v. a») diwrciddio. 
U'psHOT, ^f.) diwedd, canlyniad. 
U>WDE^.{C.) ocJir uchaf. 
ITpstart, (f.) un a gpdo yn:ddi- 

fymmwth o diodi i gyfbeth. 
7o upturn, (V'a.) troi'i fy nu. 
U'pwARDs, l.\adv.) i fy;iu, tu ag i 
U'^PWAW), C fynii,ar i fynUfc. 

U R 
Urbanity, (rub.) mwynder, cy- 

weithafrwydd, medrufder. 
ITrchin, (f.) draenog. 
To URGE, (y.a') cymmeir, dlrio^ an- 

nog. 
U'rgewcy, (f.) dirwafg, ang^n- 

rheidrwydd i wneuthur pcdi. 
U'RGENT^.(adj.) dlriol, cymmcll- 

iadol. 
U'rinal, (fub.) coflrell dwfr dyn, 

troeth wydr. 
U'RiNE».(f.) trwngc, trwyth, lleifw, 

pilio, 
To URi^N£> (v.n.)'pifo, gwneuthur 

dwfr. 
Urn, (f.) yfgrin, arch corph marw. 

U S 
\ity (oblique cafe pi u. of Z*^ ni, ny- 

ni. 
Usage, (f.) arfcr; trin, triniacch, 

triniad. 
Usance, (f.) Hog, occr. 
Use, (fub.) arfer; gwafanaeth, dcf- 

nydd, mwyniant. achos, ang- 

enrheidrwydd ; mantais, budd» 
" Cymmorth. H og. 
f* use, (v. a.) arferu, mwynhau, 

trin, arfer peth. 
Useful^ C^dj.) buddiol, defnydd- 

ioh 
U^sEFULKfiss, (f.) budd, buddid- 

deb, defnyddioldeb. 
Useless, (adj.) difudd, dlddef- 

njrdd,, 

U I»SJL| (C) tan feifir^ Un athrjiw.i wraig 



U T 

— arweinyddi mewnj rbagflacnor. 

To USHER, (v.a.) Edr: to introduce. 

Us T ION, (f.) Uofgiad. 

UsuAL,(adj.) arfierol, cyneiinol, ar- 
- feredig, cyfiredin,. cyfiredinol. 

UsifRER, ( f. ) occrwr, ufuiiwr, 
llogwr. 
:To usx/'rp, (v. a.) traws ftddiaxinu, 
I cymmciyd n^eddiant tnvy drais- 
iUsURPATiON, (fub.) traisfbddiant; 

■ camfeddiant, trais. 
jUsuRpER,(f.) treifiii^r,tfakfcddiai^ 
; nwr. 

jUsURY, (fub.) ufuriaeth, occr, oc* 
S craeth> n6g. 

U T 
:UTifN8iL, (f.> dodrefnyn, 

UteH 1 c,(aLdj .) yn perthyn fr groth. 
|Ute*vs, (f.j croth gwraig, bnu 
;UTi'LiTY,.(f.) budd,lles, defiiydd'. 
; garwch. 

Utmost, (adj.) cithaf, pelkf. 
: Utter, (adj.) dtha£ 
I Tip UTTER, (v. a.) Cracthu, Uefaru, 

■ dy wcdyd.—cyhocddi. — -gwerthu. 
Utterable, (adj ) tracthadwy.. 
Utterance, (£) ymadrodd, gallii 

i lefaru. 
Utterer, ff]) traeithwr, Ucfanvr. 

— cyhoeddwr; gwcrthwr. 
Uttermost, (adj.) cithaf, pellaf, 

V U 
VuLCANO, (f.) mynydd Ilofgedig. 
Vulgar, (adj.) cyfFredin, gvvael, 

ifei. 
Vulgar, (f) y werin, y cyfFifcdiii 

bobl, adlawiaid. 
Vulgarity, (f.) gwaeledd. 
Vulgarly, (adj.) yn gyffredin. 
Vulnerable, (adj.) hyfriw, arch- 

olladwy. 
To vuLNERATE, (v. R.) archolH^ 

clwyfp. 

Vulpine, (adj.) llwynogaidd, cadr 
• noaidd. 
VULTURE, (f.) rhyw adetyri lieif- 

us, y fwltur, Lef. xi. 14. 
I U X 

I Uxc^Riovs, (adj.) daroilfyngedig i 



W A 

7VXT TA'bbls, (v. n.) hongcian, 

V V bwhwman. 
Wad, (f.) tu'fw, toppyn. 
'To wa'ddle, (v. n ) iiglo o ochr i 

ochr wrth gerddeJ, hongcian. 
Waddles, (f.) cerrig ceiliog. 
T0 WADB, (v.n.) beifio, rhydio. 
Wa'fbr, (f.) afrllad. 
7i7 WAFT, (v.a.) trofglwyddoi dwyn 
'trofodd.— nofio* 
Wag, (f.) dyndigrif cyfrwys^ 
t!? WAG, (v.n.) figlo. 
fo WAG^, (v.a.) dala cyngwylU. 
To vfPkGE war J (v.) rhyfcla, gjyhcu- 

thur rhyfel. 
Wager, (f.) cyn^vyftl, gwyftl. 
7"^ WAGER, (v.a.) cyngwyftlo. 
Wages, (f.) cyflog, hur. 
Wacgejiy, (fub.) gwamm^liaeth, 

gwaihmalrwydd, drythyllwch. 
Wa'goish, (adj.) yfmak, gwagfaw. 
7(? WAGGLE, (v.n.) hongcian, bw- 
hwman, iigTo* T 
WacgoJj, (C) menn, cart. 
Waifs, '(f.) pethau diarddel. 
To^wail, (v.n.) Edr. /tf Bewail, 
Wai'ling, (f.) wylofedd, wylofain. 
Wain, (f) pienn, trwmbel. 
Wai'nscot, (f.) gwenfcod. 
Waist, .(f.) gwafg, gwregys. 
To wait, (v-) aros, aros wrth, dif- 

gwyl wrth. — gweinvddu, heilio* 
Wait, (f.) Edr. AmBuJk. 
Wa^^tbr, (f*) gweinydd, heilyn. 
Wai^s, (f.) cerddorion a ganant 

ar hyd hcolydd tref yn y bore. 
^<; WAKE, (v.) dihuno, deffrpi.-— 

gwilio. 
Wake, (f.) gwylnos. 
Wakeful, (adj.) dciFrpus, digwfg, 

dihun. 
71? WALK, (v. n.) cerdded, rhodio, 

rhodienna. 
Walk, (fOrhodfaj rhodiadj ffordd. 
Wall, (fub.) gwal, mur, gwawl, 

par^d, magwyr- 
To wall, (v.a ) muria, gwallo. 
WALLET,(f ) yfgreppan, cod,coden. 
To Wallop, (v.n.) berwi. 
T(7 WALLOW, (v.n.) ymdreig!o,ym-, 

drochi. 
Wa'lnut, (f.) cneuen ffrengig. 
Wan, (adj.)Edr.Pfl/^, 



W A 

Wand, (f.) gwialcn. 

To WANDER, (v. n.) cfwydro, gwib,* 

io, myned ar ddifperod. 
Wa'ndering, (fub.) crwydr, gwib, 

gwfbiad. 
Wane, (f.) adcg, traul lleuad* 
TV WANT, (v.) bod heb/ bod mcwn 

eifiau, gw£lly|;iaw. 
Wawt, (fub.) difltyg, angen, eifiau, 

tlodi, angeno^tid. 
}W ANTON, (adj.) anllad, drythyll, 

nwyfus. 
■Wantonness, (f. ) anlladrwydd, 

drythyllwch, nwyf, nwyfiant. 
Wapentake, (f.) can tref, cwm- 

mwd. 
War, (f.) rhyfel, cad. 
To WARBLE, (v.) chwareu neu fig- 
lo llais. ■ eanu, puroriaethu, 

pyngcio. 
Ward, (f.) gwarchog^ieth, ,gwil- 

iadwriacth, cadwriaeth.— carchar, 

dalfa, G^. xl. 3. rhaglawiaeth; 

rhan mewn tref. than o glo.— 

un tan oed tan amgeledd uii ar- 

all. 

To ward, (v. a.) nmddifiyn, cadw 

ytnaith ; gwilio, . gwarchod- 
Warden, (f.) gwarcheidwad, bro- 

cattwr, gwiliwr. — ceidwad y 

porthladdofedd. 
Warder, .(f) ceidwad, gwiliwr. 
Wardrobe, (f. ) yftafell ddillad.' 
Wardship, (fub.) gwarcheidwad* 

aeth. 
Ware, (adj.) gochelgar. 
Wares, (f.) nwyf, nwyfau. 
Warehouse, (f.) yftordy, nwyf- 

dy. 
Wa'rfare, (f.) milwriacth. 
Wa'riness; (f.) 'E^T.Cautioufnefs, 
Warlike, (adj.) milwraidd, rhy- 

felgar, llueddog.' 
Warm, (f.) twym, gwrefog, brwd. 
To WARM, (v.a.) twymno, gWTefogi, 

twymdwyro. 

Warmingpan, (f.) padell at wrcf- 
ogi gwely. * ' 

Warmth, (f.) twymder, gwrefog- 
rwydd,cynnefrwydd, brydairiaetS; 

To WARN, (v. a.) Edr, to caution. 

Warning, (f.) rhybudd. 

Warp, (f.) yRof, dylif. 



. . ■.. ■ w a' 

?«WARP,(v.")yftofi,dvlif6.*-lleddfu, 

gwyro, plygu, cammu. 
Warrant, (f.) gwaran^, arwaefaf, 
, arwaeiogaeth ; awJurdod. ' . - 
7o WARRANT, (v/ a.) gwar^ntu "; 

awdurdodi- ; VKrhau, cyfiawnhau. 
Wa'rrantable^ (adj.) 'Edr.Jufit- 

fi^cabk. 

Warranty, (f.) gwarantrwydd. 
Warren, (f ) daear cwriingod. 
Warricr, (f.) rhyfehvr, mihvr. 
WART,(r.) dafaden. 
Warty, (adj.) dafadog. 
Wary, (adj,) Edr. Cautious, 
Was, {prct, of to be.) 
^0 w:Asnj (v. a.), golchi, glanhau, 

diftreulio. 
Wash, (fub,) gol^ji ; golchjon. "; 

— i»orfa, corsi.. " . ^ . 

Wa'shball, (f.). pelen olchi* . " 
Wasp, (f.). cagcyneh. ■- . . i 

Waspish, {adj.).,Edr. k^jIJB* .- ; 
WASPisHNESs,;(f.) Edr. ^ee'^/ijhnefi, 

Wassev, (f.) g^^'^^^^r.. ., .-.. . >■ 
To WASTE, (v,) difa ; treulib ;" af- 

radloni; afradu; difrpdi, anrheithio. 
Waste, (f.) difad, difaedd/affad.-;— 

colled — difrod, anrhaith, diftryw. 
Waste, (adjr) anghyfannedd^ diff- 

aithj difrodus.'T-diddefnydd. 
Wasteful, (adj.) afradlon, afrad- 

us, difaus ; difrodusYanghyfanriedd. 
Wastefulness, (f.) afrad, a.frad- 

londeb. 
Watch, (f.) gwiliadwriaeth, gwar- 

chodaeth.^ — orlais. 
To WATCH, (v. a.) gwilied, difgwyl, 

gwarchaJ, gwarchod. * 
Watchet, (adj.) gUs, glafwyn. - 
Watchful, (adj.) Edr. Figilant' 
W AT CH F ulness, (f.) Edr.^/g-/7/7/?r^. 
Watchman, (f.) gwiliwr, gwilied- 

ydd. 
AVatchtower,. (f.) twr gwilicd. 
Water, (f.) dwfr. 
To water, (v.) dyfrhau. 
Waterish, 7 ( adj. ) dyfrllyd. 
Watery, y gwlyb. 
Wattle, (f.) clwyd, plaid wiail.— 

tagell tagcll ceiliog. 
lo wattle, '(v« a.) eilio, plethu. 
Wave, (f.) tonn, gwaneg, morgafeg. 
To WAVE, ( V. ) codi'n donnau ; 

bwhwmman, honcian, anwadalu, 

petrufo. 



t r *•• r 



WE. 

7(3'wa'ver, (v'.n.) bwhwmman, bod 

yn anwadai, petrufo. 
Wavy, (adj.) toMog. • .' 
To WAWL, (v.n.) Edr. to bozoL 
Wax, (f.) cwyr. 
Ttf WAX, (v. ai) cwyro. 
To y^AX/atf tewycmi, brashau. 
To WAX old, heneiddio. ' 
Way, (f.) ffordd, heol, llwybr. 
Wayfar El N Gy (adj.)' tei thiol, ym^ 

deithiol. ^ ' '.^ 

To WAYLAY, (v. a.} tynllwyn. ' ' ' 
WAYWARD, (adj . ) Edr. Frowaii, ' -. 
W ■£"..' ' ' .,. 
We, (plu. of I.J ni. 
Weak, (adj.) gwan, egwan, eiddil, 

llefg/dirym. ' .. ' * ; - 

2i WEAKEN, ^v. a.) ^Wanhau. .1. 
Weakness, (f.) gwendid, eiddil- 

wch. 
W E A Ks i'd E', (f.) ochi' wan . 
Weal' (f.) ^ 'dedwyddwth, '1l wyddr 
. iant. " ^ •' ''. ' ' ' ^' t ' - 

Wealth, (f.) cyfoeth, golud; da. -^ 
We ALT HI NESS, (fub.) tyfocthpg- 

rwydd. , ''" ' - . 

Wealthy,-, (a'dj; ) cy focthbg, ^cu- 

ludog. 1;' ; • r '''■■ "^ ' ... 
To wean, (v.a.) diddyfiiu, dilaethu, 
. tynnu oddiwrth y bronnau. '; ' . 
WEAPON, (f.) arf.- " . ■ 

To wear, (v.) gwifgo, treulio,. 
Wear, (f.) gwifgad. — cored me wn 

afon. .•*..'> 

Weariness,, (f.) blinder, lludded. 

Wearisome, (adj.) maith, blia- 
derus. 

Weary, (adj.) blinedig, lluddedig, 
diflfygiol. 

'7'owEARY, (v.a.) bJino. 

Weasel, (f.) gWenci. 

JVbite Weasel, (f.} crarlvvm. 

Weasand, t^^^O breuant, corn 
chwyth. 

Weather, (f.) tywydd, hin. 

Weathercock, (fub.) ceiliog y 
gwynt. 

Weatherglass, (f) Edr. Bare- 
meter, 

Weatherwise, (adj-) niedrus yp 
rhagddywedvd cyfnewidiad tyw- 
ydd. 

To 



W E 

Tc WEAVE, ( V. a. ) gvTau, gweu^ 

plethu, eilio. 
Weaver, (f.) gwehjcM, 
Web, (f.) gjvc. 
Web iff the eye, rhuchcil. 
7*^ WED, (v. a.) priodi. 
Wedding, (f.) priodas, neithior. 
Wedge, (f.) gaing, cy^n. 
Ti WEDGE, (v. a.) cynio, gaingo* 
Wedlock, (f.) priodas. 
Wbdnesdav, (f.) dydd mcrchur. 
Weed, (f.) chwyn. — gwifg, dilled- 

yo. 

To WEED, (v. a*) chwynnu. 
W/edy, (adj.) llawn chwy^. 
Week, (f.) wythno3. 
We'ekday, (f.) dydd o*r w^thnos, 

diwrhod gwaith. 
Weekly, {s^dj.)wythnofawI, bo6 

wythnos. 
Weekly, (adv.) ya wythnofol- 
To viKMH^ (v.' liO'Edr. /^ think. 
To WBEP, (v.' h.) wylo, wylofain, 
W^EViL,(f.)gwyfyn yr^ci,ineifgyn. 
Weft, (f.) crwy<fcld diarddelw,— 

dylif, bwrw, 
TowtiGHf [v.) pwyib,.inantoli. — 

yftyrio. 
WpiGHT, (f.) pwys, trymdcr. 
9VwBiGH anchor, codi angdr. 
Wbi'oht y, CadjO pwy§f"awr, pvyy^- 

ig, tnvm. 
We'lcome, (adj.!) ciroefawus, J 

chroefew iddo, cymmeradwy, 
,))oddlon. 

Welcome, (f.) croefaw. 
T'o wj^LcoMB,. (Kf a.)^croefawu. 
Welfare, .( fub. ) dedwyjddweh, 

llivyddiant- 

Welkin, (f.) ^vybr, wybren. 
Well, (f.) fFyrinon, pydew. 
Well, (adj.) iach ; Uwyddiannus ; 

addas, cymmwys. 
WELL,.(adv,) yn iawri, yn dde, yn 

iach. 
Wellbeing, (f.) llwyddiad, ded- 

wyddwch. 
Welldone, {intcrj«) da, da iawn. 
Wellfavoured, (adj.) Edr.Beau- 

Wellni'gh, (adv.) yn agos, oddl-. 
. eithr ychydig. 

Welt, (f.) gwald, gwaldas, hem,- 
ymyl. 



w H 

■ 

T(?w.elter, (v. n.) 'ymdroi, ym^ 

drochi. 

Wem, (f.)Edr.^/i^f, 
Wen, (f.) llyn-grangc. 
Wench, (f.) geneth, Ihmgces.M 

puttain. 
WifNCHEg, (f.) godiftcbwr. 
West, (f.) gorllewrn. 
We''sterly, 7 (adj.) ^orllcwin- 
W^stern,' 3 ol. 
Wj^sTWARD, (adv.) ta t'r gbrllcwin. 
Wet, (adj.) gwlyb, llaith. 
Wet, (f.) gwlybder ; gwlaw ; dwfr. 
To WET,(v.t.). gwlychu, gwlybhau. 
Wether, (f.) maharen. ' 
Wetness, (f.) gwlybaniaeth. 
To Wax, (V; n.) lyfu, cynhyddu, 

W H 
Whale, ff:) rftorfil, morfarch. 
Wharf, (f.) bencyA at Iwythb nco 

ddadlWytho fibngau, porthfa. 
What, (protii) bcth, pabeth. 
Wheal, jf.) diwyfigim.- 
Wheat, (f.) gwenith^ 
Wh/aten, (adj,) o wcnrirfi. 
7o ^HE*EDLB, (v. a.) hado, cJenu. 
Wheel, '(f.) tr<odl,*fiddl, olwyn, 

rhod. , 
WtiEE^B ARROW, (f.) bcrfa dfoell. 
WHiifeLE^, J(f.) facr'olwyri- 

WHE'ELWRicHTyJ. 5dn, trocllwr. 
^tf WHEEZE, (v. n.) fio. 
To WHELM, (v,a.) gorchoddib, toi. 
Whelp, (fub. ) cencu, ccnaw, col- 

wyn. 
7Jj WHELP, (v.n.) dyfoda chynaw- 

on, bwrw cwn. 
When, (adv.) "pan, pa bryd, pa am- 

fcr. 
Whence,- (adv.) o bale. 
Where, (adv.) pa le, yn y He, ym 

itthaun. 
Wherefore, (adv.) paham, oba 

achos, o herwyddpaham. 
WHbREJN, ( adj- ) ym mha Ic, ym 

mha un. 
Whe^reof, (adv.) am ba un. 
Whe'rewith, 7 (adj.) pa fodd, 
Wherewithal,) pa wcdd. 
To w«tRRET, (v. a.) Edr. to Hur- 

Whe^'rry, (f.) cwch, cafn, ccubal. 
To whet, (v, a.) hogi, llymmhau, 
blaenllymmu. 

Whet, 



W H 

Whet, (f.) hoglad, awchlymmiad. 
WHjfTHJSR, (pron.) pa Un o*r ddav. 
*— (adv.) ai, pa un. 
WHjfrstONE, (f.) hogfaen, agaleti. 
Whey, (f.) m^dd* 

Which, (pron.) pa, pa un, pa*run, 
y neb, .pwy, 
Whifp, (f.) chWa, chwyth, awel, 
To WHIFFLE, {v. a.) iigjo, hondan, 
' bod yn ferfyll. 
While, (Q encyd, talm o amfen 

Whilst, } ("^^'^ ^^' ^X^^^- 

WHitAy(qEdr. Freak. 

Whi'msicai:, (adj.) Edr. Freakifi. 

Whin, (f.) eithin. 

To WHiRB,(v.n,)cwynfan,griddfan. 

Whine, (f.) cwynfan. 

To whi'nny, (v. n.) gvveryru. 

Wh/nyard, (f.) cleddyf cam. 

Whip, (f.) fflaneell, ffrcwyll. 

To WHIP, ^v.a j fflangellu, gwialefi- 

nodi.—- pwytho,— cipio, c/mmer- 

yd peth ymaith yn fuan- 
7(? WHIRL, (v.) chwildroi,cylchdtoi. 
Whirl, (f.) chwildro. 
Whi'rligig, (f.) thwitligwgan. 
Wh/'rlpool, (f.) pwll tro, llyngc- 

lyh, corbwll. 
Whisk, (f.) yfgybell fechan. 
Whi^sker, (f.) cydyn o farf y mac 

rhai yn ci adacl i dyfu o gwmpas 

eu gwefus uchaf. 
7"-^ WHi'sptk, (v. n.) fifial, fxbnvd, 

hufting. 
Whi'sper, (f) hufting, fibrwd. 
WHi'sp^RER,(f.)huftingwr,fifialwr'. 
Whist, (adj. Csf intcrj.)' uft, yftaw. 

— diftaw. 
Ti whi'stlb, (v. n«) chwibahli. 
Whi'st1-e, (f.) chwif, pibell. 
Whit, (f.) Edr. Jot. 
White, ^adj«) gwynn, cannaid. 
To WHITEN, (v. a.) gwynnu, gwyn- 

hau, cannu. 
WHi'TENESs,(f.)gwynder,gwyndra 
Whi'ting, (i\) gwyniaJ m8r. 
Whi'tlow, (f.) ewinor, ewinwafg. 
AVh/tsuntide, (f.) fulgwyn. 
Whi'ttle, (f.) cyllell. — inantell 

benyw. 

T* whi^ttle, (v.a.) torri a chyllcll. | 
Who, (i'-) pwy. 



w r 

Wholb, (adj.) cyfan, hollol, cjrfan** 

gwbl.* . 
Whole, (f) y«yfan, y cwbl, fwm* 
WH<JLESOMB,(adj.) iachus, iachofoU 
WHOLE80MENE8s,(r.) iachuffwydd* 
WHrfLLT,(adv.) yn gyfin, yn gwbU' 

yn hollol. 

Whom, (accuC of Who. J 
WHORE,.(f.) puttain. 
7^ whore, (v. n.) putteinio. 
WnoRBbOM, (f.) puttcindra. ■ 
Whorem ASTER, ) (f.) puttciniwT,, 
Whoremoiiger, 3 gcdincbwr. 
Whorish, (adj.) puttcinaidd, go-. 

dinebus. 
Whos5, (gen. of TFbo and JVbicb.i 
Why, (adv.) pa ham, o herwyda 

pa achos, 
Wick, (f.) pabwyrcn canwyll. 
Wi^cKED, (adj.) drygionus, anfidj^ 

diried. 
W/cKEDNEss, (f) drygioni. 
Wi'cKER,(adj.) a wnair o wiail. 
W/cKET, (f.) dryfan, goi'ddrws^ 

rhagddor, gorddor. 
WiDEj (adj.) llydan, chang, rhwthj 

helaeth.' 
To wf DEN, (v.) Uydanu, Iledu, he*-^ 

laethu. 
Wi'deness, (f.) lied, llcdandcr* ** 
Wi'dow, (f )gwcddw,gwraig wedd# 
Wi^DOWBR, (f.) gwrgweddw. 
W/dowhood, (f.) gweddwdod. 
WiDTHy (f.) lledander. 
To WIELD, (v. a.) rhcoli, llywio,. 

llywodraethu. 
Wi'eldy, (adj.) Edr. Manaveabk, 
Wife, (f.) gwraig, gwraig briodj 
Wig, (f.) EAx:Feruke, 
Wi LD,(adj . )'gwyllt,gorwyllr,anwar.. 
Wild, ) (f.) aniahvch, di- 

Wi'ldbrness, 3 fFaith,diffcithwch, 

anghyfanneddle. 
WiLD/fif, (f.) tangwyllt. 
Wi'ldness, (f) gwylltineb. 
Wile, (f.) dichcil, yftryw. 
Wilful, (adj.) gwirfoddol; yftyf-, 

nig, gwrthnylig, pengaled. 
Wi'LFULNESs,(f.) Edx ,^tubbornnefu 
Will, (f.) cwyllys. 
To will, (v.a.) ewyllyfio, chweh-, 

nychu, mynnu ; gorchymmyn," 

erchi, peri. 
Wi'lling, (adj.) ewyllyfgar, bodd- 

lon, pared. W/cl, 



W I 

Wi'tLiTrGNE.ss, (f.) cwylljfgarwch, 

boddlonrvvydd, parodrwydd. . 
YTi'llow, (f.) Kclygcn, 
ifiihYi (a<ij-) cyfrwys, dicheligar. 
Wi'mble, (f.) ebill, trull, taradr. 
y^ r/iN, (v. a.) elvva, ynnill wrth 

gampo. 
To WINCE, (v. n.) gwingo ; tailu 

mcgis ccffyl. 
Wi N D , (f. )g wy nt,chwa ,awel /:h wy th 
7o wiND,(v.a.) chwythu.— dlrwyn, 

troi. 
Wi^NDiNGSHEET,(f )amdo,amwifg. 
WrNDLASs, (f.) dirwyn-latb, 
Wi^NDMiLL, (f.) mclin wynt. 
Wi'ndow, (f.) fFcncllr. 
Wi^NDPiPE, (fab.), corn chwyth, 

breuant. 
Wi'ndy, (adj.) gwyntog. 
Wine, (f.) gwin. 
Wing, (f.) aden, afgcll. 
Wi'nged, (f.) adenog, 
To wiKK, (v. n.) cau llygad, am- 

rantu,— pafio heibio, cyd-ddwyn^ 
Wi^NNER, (f.) ynnilhvr. 
Wi'nninc, (adj.) ynnillgar. 
Jo vvi^NNow, (v. a.) nithio. — Fijg'. 

iiidoli; holi. 
Wi^NTER, (f.) gauaf. 
^0 WINTER, (v- n.) gauafu. 
To wi'pB, (v. a.l fychu, glanhau. 
WiPE,(f.)rychiad."Crgyd;cdliwiant 
Wire, (f-) gwyrfen. 
Wi'sDOM, (f.) doethineb, callincb, 

fynwyr. 
Wise, (adj.) doeth , call, fy nhwyrol. 
Wiseacre, (f.) hurtyn, dyn dwl. 
Wish, (f.) dymuniad, deifyfiad. 
Ttf WISH, (v. n.) dymuno, deifyfu, 

pucho. 
Wi'sHFUL, (adj.) dymunol. 
Wi^sKET, (f.) bafged, cawell. 
Wisp, (f.) foppen o wellt. 
W/sTFUL, (adj.) Edr. Attentive, 
Wit, (f.) fynwyr, deall. 
Witch, (fub.) dewines, hudoles, 

fwynwraig, gwiddon. 
Witchcraft, (f) dewiniaeth, cy- 

faredd, fwyngyfaredd. 
With, (prep.) gyd a, gyd ag. 
Withal, (adv ) hefyd 
fT^wiTHDRAV, (v ) ncillduo, cncil- 

io, cymiTiiryd yn ol, myned yn ol. 
7(PWi^ther, (v. n.) gwyv/o, crino, 

^dwi, edwino. 



w a 

• To wiTH-HOLD, (v« a.) attalf daSy 

cadw yn ol. 
Wi T H i' ii , ( prep .) tu fe wn ,oddi fcwn , 
WfthJ'ut,- (prep.) oddi allan, tH 

allan, oddi faes, y maes. 
7o withstand, (v. a.) gwrthfcfyll, 

gwrthwynebu. 
Wi'thy, (f.) helyg. 
WfTHLEss,(adj.jdiddyall,difynwyr 
Wi'tness, (f.) tyft ; tyftiolaeth. 
Tow/Tii ESS, (v. a.) tyftio,tyftiolacthii» 
Wi'ttingly, (adv.) ynwirfoddol, 

yn wybodus. 
Wi'ttv, (adj.) dcallus, fynhwyrol ; 

cyfrwys^ 
Wives, (f.) gwragcdd. 

Wi'zARD, (f.) fwynwr, dewin, con- 

r> . . ....... 

iirwr. 

Woe, J ^^'^ ^'^^' ^^^^* trueni. 
Woeful, (adj.) trucnus, ^rift, ga- 

laru's, alacthus,* 
Wo^LF, (f.) bla^dd. 
Woman,' (f.) bcnyw, gwraig. 
Womanish, (adj.) gwreigaidd. 
Womb, (f.) croth, bru. 
WoME N, (plu. oitf^oman) benywod. 
To WONDER, (v. n. ) rhyfeddu, 

aruthro, fy nnu. 
Wonder, (f.) rbyfeddod, fyndod. 
Wonderful, (adj.) rhyfcddol, 

rhyfedd, aruthr. 

Wo NDR0us,(adj.) rhyfcddol, aruthr, 
aruthrol. 



Ti^woNT,' ■)(¥. n.) arfer, bod yn 
arferol. 



orbeviovrT^l gynnefin, bod yn 



Wont, (f) arfer, defod. 
WANTED, (adj.) arferedig, arferol. 
To woo, (v. a.) caru; attolygu; 

hiraethu, " I woo to hear thy 

evening fong," Milt, 
Wood, (fub.) coed, gwydd, prcn ; 

cocdwig. 
Woodcock, (f.) cyfFylog. 
WcToden, (adj.) o bren. 
Woodland, (f.) cocd-dir. 
Woodlouse, (f.) mochyn y coed. 
WooDv, (adj.) cocdog. 
Wooer, (f ) carivr. 
Woof, (f ) bwrw, dylif. 
Wool, (f.) gwl^n. 
Wo:)LLv, (adj.) gvvlanog. 
Word, (f.) gair, ymadrodd. 



W R . 

Ttf WORD, (va.) geirio; ymeirio. 
Work, (fiib.) gwaith, gweithred, 

gorchwyl. 
T<? WORK, (v.) gweithio, llafurio. 
Worker, (f.) gwcithiwr. 
Work FELLOW, (f.) cydweithiwr. 
Workhouse, (f.) gweithdy. 
Workman, (f.) gweithiwr, gweith- 

ydd. 
WoRKMANSHiP,(r.)gwaith,gwneu- 

thuriad, gweithrediad. 
World, {U) y byd, bedylTawd. 
WoRLDLiNEss, (f.) bydoldeb; cy- 

bydd-dod. 
Worldling, (f.) bydolddyn. 
Worldly, (adj.) bydoL 
Worm, (f.) pryf, pryfedyn. 
Wormy, (adj.) pryfedog. 
To WORRY, (v.a.) torri, anafu.— 

dygnu, biino ; erlid. 
Worse, (adj.) gwaeth. 
Worship,- (f.) addoliad; urddas, 

anrhydedd, mawrhydi. 
7"^ WORSHIP, (v.a) add oil, anrhyd- 

eddu. 
Worshipful, (adj.) anrhydeddus, 

parchedig, urddafol* 
Worshipper, (f.) addolwr. 
Worst, (adj.) gwaethaf. 
To WORST, (v.a.) Edr. to Overcome, 
Wort, (f.) llylieuyn. — breed. 
Worth, (f.) g^verth, pris — rhag- 

oriaeth; haeddiant. 
Wo^'rthiness, (f.) teilyngdod. 
Worthless, (adj.) dibris, difudd, 

diles. 
Worthy, (adj.) teilvvng, gwiw, 

haeddiannol, rhyglyddus. 
Worthy, (f.) dyn teilwngobarch. 
To WOT, (v.n.) gwybod. 
Would, (preter. oitvill*) 
Wound, (f.) archoll, gweli, briw, 

clwyf. 
Wound, (prct. oi wind,) 
To wound, (v.a.) archolli, trlwyfo, 

gwelio. 
Wrack, (f.) llong-ddrylliad — ha- 

fog, diltryw. 
To wrangle, (v. n ) ymeirio, ym- 

fcrthu, ymfennu, ymryfTon ar cir- 

iau, ceccru. 
Wrangle, (f.) ceccreth. 
Wrangler, (f.) ceccrwr. 
To wrap, (v.a.) plygu ynghyd,ply- j 
guifynu; troi i mcwn, ' 



W R 

Wrath, (f.) digofaint, Hid, digter, 

bar, codded, llidiawgrwydd. 
Wrathful, (adj.) digofus, llidus, 

llidiog. 

7(? WREAK, (v.a.) dial, dialeddu. 
Wreakful, (adj.) dialeddgar. 
Wreath, (f.) pleth, coronbleth. 

To wreathe, (v.a.) nyddu, picthu^ 

torchi. 
Wreck, {{.) Edr, If^raek, 

7i? WRECK, (v. a.) llongddryllio.— 

, dinyftrio. 
Wren, (f.) driw. 
7'(?wRENCH,(v.a.)tynnu trwynerth. 

— tyrfu. 
To WREST, (v.a.) nyddu fel nydda 

gwden, amnyddu. — cipio, cym- 

mdryd trwy nerth ; dirio, gwthio; 

gwyro. 
To WRESTLE, (v.n.) yinafael, ym- 

aflyd. 
Wrestler, (f.) ymaflwr. 
Wretch, (f-j truenus ddyn. 
Wretched, (adj.) truenus, grefy- 

nol, truan, go£dus. 
Wretchedness, (f.) trueni, grc— 

fyndod. 
Wretch less, (adj.) efgeulus, di- 

ofal. 
Ti? wri'gglb, (v. n.) ymdroi wrth 

gerdded, dolennu, dolyftummo. 
Wright, (f.) facr. 
To wring, (v.a.) Edr> toTtoifi. 
Wri^nkle, (fub.) rhych, crychiad, 

crychni, tolc, plyg, dill. 
To wri'nkle, (v. a.) crychu, rhy-. 

chu, tolcio, pannylu. 
Wrist, (f.)'arddvvrn. 
Writ, (f.) yfgrifen; yfgrythur- 
To write, (v.a.) yfgrifcnnu. 
Wri'ter, (f.) yrgrif'ennydd. 
T'f? writhe, (va.) nyddu, cyfrod- 

eddu, nydd-droi. — poeni. 
Wri'tinc, (f.) yfgrifen, yfgrythur; 

yfgrifenniad. 
Wri'tten, (par. pafT. of Write,) 

yfgrifcnncdig. 
Wrong, (f.) camwedd, camwri.-— ' 

cyfeiliorn. 
Wrong, (adj.) cam, camweddus ; 

anweddus. 
To WRONG, (v. a. J gwneuthur cam. 
Wro''ngful, (adj.) beius, cam-. 

wcddoli anghyfiawn. 

WrcJng- 



Y E 

Wromgpully, ( adv. ) yn gam- 

wcddus, yn anghyfiawn. 
Wrought, (adj.) gwncutliurcdig, 

gwedi ci wneuthur. 
WrX> (adj.) gwyr, gwyrdraws, 

g^rgam, traws 
To WRY, (v. n.) cammu, gwyrdroi, 

gwyrgammu. 

Nid ocs un gairyny iaithfaifncgyn 

dechrau a'r llythyren X. 

Y 

YAcHT, (f.) Hone fcchan. 
Yard, (f.) Hath, Hathen. 

hwyl-lath— Han, Hannerch, cad- 
las, buarth* 
Yardwand, (f.) Hathaid. 
Yarn, (f.) edafcdd, cdau wlan. 
7i? YARR, (v.n.) chwyrau. 
Yawl, (f.) bad Hone. 
T# YAWN, (v.n.) dylyfu gen. — ego- 

ri, agennu. 
Yawn, (f.) dylyfiad gen. 
Yawning, (adj.) cyfglyd. 
Yi, ( nom. plur* ofTbou,) chwi, 

chwy-chwi. 
Yea, (adv.) ic, feHy y mae. 
To YEAN, (v.n.) bvvrw oen. 
Yeanling, (f.) oen. 
Year, (d) blwyddyn. 
Yearling, (f.) Hvvdn bhvydd. 
YiTarlv, (adv.) yn flynyddol. 
To YEARN, (v.n.) blino, gofidio aH- 

an o gydymdeimlad. 
Yeast, 1 (f.) burman, bcrcm, cwyil 
Yest, J died. 
Yelk, (f.) melyn wy. 
.To YELL, (v.n.) ubain, ebychu, na* 

du, crochlcfain* 
Ybll, (f.) ubain, nad. 
YELLOW, (adj.) melyn. 
Yellowish, (adj.) melynaidd. 
Yellowness, (f.) melyndcr. 
T(? YELP, (v.n.) cyfarth, udo. 
Yeoman, (f.) gwr cyfiredin, gwr 

gwledig, llafurwr, ■ gofgordd 

brehhin- 
To YEKK, (v. li.) gwingo. 
Yes, (adv.) ic, do, felly y mae. 
YifsTY, (adj.) cwynog, ewynllyd, 

YESTERDAY, (f.) doe. 

Yet, (conj. & adv«) ctto, cr hyn, 

hyd yn hyn. 
Vbw, (f.) ywcB, 



z o 

To yield, (v.) rhoi ifyni, }'Tnroddi^ 

ildo ; talu, rhoddi ; dwyn ffrwyth. 
Yoke, (f.) iau, gwarrog. 
To YOKE, (v«a.) ieuo, gwarrogi, cw- 

plyfu. 
Yokefellow, (f.) cydymaith,cyd- 

wedd. 
YoN,^rYOND,^r yonder, (adj.) accw 
YoRB, (adv.) gynt, yr amfer gynt. 
You, (oblique cafe o^Te^) chwi. 
Young, (adj.) icuangc. 
Young, (f.) hilunrhywgreaduriaid. 
Younger, (adj.) iau, ieuach. 
YrfuNGEST, (adj.) icuangaf. 
Youngster, (f.) gwr ieiiangc. 
Your, (pron.) eich. 
Youth, (fub.) ieuengftidj mcbyd, 

maboliacth —gwr ieuangc ; gwyr 

ieueingc. 
Youthful, (adj.) ieuangc. 

Z 

ZA'ny, (f.) Edr. Buffoon. 
Zeal, (f.) fel, gwrefogrwydd, 
gwres, awyddfryd, aingc, a\v)'dd- 
chwant. 

ZEALOT, (f.) dynyn dwyn fcldroa 
beth, gwr gwrcfog. 
Ze'alous (adj) gwr€fog,yn dwyn fel 
Zenith, (f.) y pwngco'rffurfafttn 

a fo yn union uch ben un pa le 

bynn^ y bo. 
Zephyr, 7 (f.) gwynt y gorllc 
Z^PHYRUs, J win. 
Zeugma-, (fub.) dullymadrodd 1I« 

mae Hawero cnwau yn ymgyiTyH- 

tu ag un ferf, neu un enw gwan. 
ZoDiAC,(f.) cylcbydeuddegarwydc 
Zone, (f.) gwregys.— cylch-ddof 

parthiad o'r ddaear, y mae *r glot 

wedi ei dofparthu yn bum zone, 

dwy ffrigid, dwy temferat, ac 

un torrid zone, 
Zd'oGRAPHER, [L)frcm Gr. ^uiov,!- 

nifail, &. y^ec^v, difgrifio, difgrif 

iwr anifeiliaid. 
ZooGRAPHY, (f.) difgrifiad ani 

feUiaid* 
Zoology, {(•)from Gr. §yo», anifail 

and T^yoar, traethawd ; traethawc 

ar anifeiliaid. 



Zootomist, (f«) froifn Gr. &iur, ani 

J difyniw 
anifeiliaid. 



faH, andrt^m^ difynu ; difyi 



ZooTOMY|(f.) difyniad miifciliaid 

His. 



I 



-^ 



"-"»-■-'